සන්දේශ කාව්ය ඉතිහාසය
සන්දේශ කාව්ය ඉතිහාසය
සංස්කරණයසන්දේශ යන වචනයේ අර්ථය ‘හොඳින් දක්වා ලීම’ යනුයි. කවරෙක් කවරෙකුහට හොඳින් දක්වා ලීම සන්දේශ නම් වේද? කිසියම් පණිවිඩයක් දුර ප්රෙදේශයක සිටින්නෙකුහට හොඳින් දක්වා ලීම සන්දේශ නම් වේ. එහෙත් එපමණකින් සන්දේශ කාව්යරයක් සම්පූර්ණ විය නොහැකිය. මග තොරතුරු හා ප්ර භූ වර්ණනා ආදිය ඇතුළත්ව, මේධාවි ගුණයෙන් යුත් දූතයෙකු අත යැවෙන හස්නක ව්යා‍ජයෙන් යුතුව විරචිත වූ කල්හි පමණක් එය සන්දේශ කාව්යතයක් වේ. මෙවැනි සන්දේශ කාව්යනයක්, හස්න, අස්ණ, ස‍වෙඳස හෝ දූත කාව්යයය යන පර්යාය නාමයන්ගෙන්ද හඳුන්වනු ලැබේ.
ලෝකයේ ප්ර ථම සන්දේශ කාව්යස ගැන අපට අසන්නට ලැබෙනුයේ පුරාණ භාරතයෙනි. ඒ මහාකවි කාලිදාසයන්ගේ මේඝදූතයයි. මේඝදූතය එක් යක් සෙනෙවියෙකු විසින් සිය ප්රිවයාව වෙත වලාවක් අත යවන ලද පෙම් පණිවිඩයක් ගැන කියැවෙන සංස්කෘත කාව්ය යකි. මෙම කෘතිය මුල්ම සන්දේශ කාව්ය ය ලෙස සැලකෙන නමුදු පුරාණ චීන කවියෙකු වූ, ක්රික: පූ: 274 දී පමණ මිය ගිය චූ යුවාන් වලාවක් අත යැවූ පණිවුඩයක් ගැන ගයිල් නමැති පඬිවරයාගේ චීන සාහිත්යක ඉතිහා‍සයෙහි සඳහන් වේ. එසේම ෂූ ක්යාාන් නමැති කවියෙක් මෙසේ සඳහන් කොට ඇත.
වලා මිතුරනි, අහස් කුස තුළ කිමිද කිමිදී පාවෙනා ගොසින් කිව මැන මගේ මෙවදන් පෙම්වතාණන් හට වහා මීට වැඩි විස්තරයක් මේ ගැන නොදන්නා නිසා මේඝදූතය මුල්ම සන්දේශ කාව්යැය ලෙස ගැනීම යුක්ති යුක්තය. සන්දේශහරණය පිළිබඳ පුරුද්ද නම් මීට බොහෝ ඉහත සිට පැවති බවට සාධක එලවිය හැකිය. සෘග් වේදයේ දසවන මණ්ඩලයේ 108 වැනි සූක්තයේ කිසියම් කටයුත්තක් අරබයා සරමා නමැති
බැල්ලක අත යවන ලද පණිවිඩයක් පිළිබඳව සඳහන් වෙයි. එනම්, පණින් නම් අසුරයා ඉන්ද්ර ගේ දෙනුන්1 සොරකම් කර ගල් ගුහාවක සඟවා තබයි. මේ දෙනුන් සොයනු වස් සරමා දූත මෙහෙවරෙහි යෙදෙයි. අවසන පණින් හා සරමා අතර ඇති වන දෙබසෙහි සම්පූර්ණ පරිවර්තනය මෙසේය.
පණි - ඈත ගමනකි! කිමද සරමා පැමිණියේ තී මෙසේ අප වෙත? දූත මෙහෙවර පතා කෙලෙසක රසාතලයෙන් එතෙර වූයෙද? සරමා - ඉඳුරු දෙවිඳුගෙ දූතියක ලෙස ආමි සොයමින් තොපගෙ සම්පත්
එහිම වහලින් එතෙර වූයෙමි රසා නදියෙන් පණිනි නොබියව
පණි - ඉඳුරු දෙවියන් කුමක් නම් රිසි වේද තිගේ පැමුණුමෙන් මේ
යහළුවෙකු වී පැමිණි විට ඔහු ගොපලුවෙකු විය හැකිය අපහට
සරමා - උවදුරින් ඔහු විනිර්මුක්තය හැකිය දඬුවම් දීම දුර සිට
වතුරෙහිත් සැඟවුමක් නැත මරනු ඇත තී නැත ඊට බාදා
පණි - අහා! සරමා දිගන්තයෙහිම මෙතොප සොයනා දෙන්නු මෙහි වෙති
අපේ අවි මුවහත්ය එහෙයින් සටන් නොමැතිව කවුරු උන් දෙති
සරමා - පණීනි තොපගේ කුරිරු සිරුරෙහි නොවැදුණත් හී නිසරුවේ බස
පාර නුපුරුදු වුවත් සුරගුරු නසනු ඇත තෙපි නිසැකමය එය
1. මෙයින් අදහස් කෙරෙනුයේ සූර්යාලෝකයයි. පණින් යනුවෙන් අන්ධකාරය නමැති අසුරයා ගැනේ.
පණි - පිරුණු නොයෙකුත් වස්තු අගනා ගල්කුළින් වට
කෙරුණු මේ බිම
පණින් රැකියෙන් නිෂ්ඵලය තිගෙ ඒම මේ පාළු පෙදෙසට
සරමා - නවග්නයන් හා අංගිරස්හුද සෝම පානෙන් මත්ව මෙහි එත්
රැගෙන යනු ඇත මෙ හැම ගවයන් එවිට තොපගේ මැත දෙඩුම් නැත්
පණි - අහා! සරමා දේව බලයෙන් නොවෙද ඔබ මෙහි පැමිණ ඇත්තේ
වන්න අපගේ සහෝදරියක ඔබට දෙන්නෙමු සියලු ගවයන්
සරමා - සොයුරු සොයුරිකම් දෙවියො දනිති මම නොදනිමි ඒ කිසිවක්
උන් මා එවුවේ ගවයන් සඳහා ඒ තෝ යව යන දේසෙක
සෝම පාන මිරිකන අතරේ සුරගුරු හා ඉසිවරු ඉස්සර
සොයා ගත්හ මෙදෙනුන්, උන් ආපසු දෙව නීතිය ගරු කර
මෙය සෘග් වේදයට ඇතුළත් ප්රාුසාංගික සිද්ධියක් විනා සන්දේශ කාව්ය් රචනයට ගත් උත්සාහයක් නොවේ. දූත මෙහෙවරක් පිළිබඳව මීට වඩා ප්රාකට කතා දෙකක් සකු සාහිත්යසයෙහි එයි. ඉන් පළමුවැන්න නම් නල-දමයන්ති කතාවයි. නල කුමාරයා දමයන්තිය සමග එක් වීම සිදු වන්නේ හංසයෙකු අත යවන ලද පණිවිඩයකිනි. මේ දූත මෙහෙවර සඳහන් වන්නේ මහා භාරත කාව්යේයෙහි එන අතුරු කතාවකය. දෙවන දූත මෙහෙවර පිළිබඳ කතාව සඳහන් රාමායණයෙහිය. රාවණ රජු විසින් ඔවුනොවුන්ගෙන් වෙන් කරන ලද රාම
1. නවග්නයෝ හා අංගිරස්හුද එතරම් ප්රහකට නොවන දේව ගණයක් වෙති.
කුමරු, සීතා වෙත හනුමන් නම් වානරයෙකු අත පණිවිඩයක් යැවීය. කාලිදාස ආභාසය ලබන්නට ඇත්තේ මේ පුවතින්ය යනු බොහෝ පඬිවරුන්ගේ මතයයි.
ජාතක පොතෙහි එන කතා කීපයකද, පණිවිඩ යැවීම් පිළිබඳව සඳහන් වෙයි. වනුක් මල් පැළඳ ගැනීමේ ආශාවෙන් එක් කාන්තාවක් පෙළෙයි. ඇගේ ආශාව සංසිඳුවීම් සඳහා රජ උද්යාවනයේ මල් සොරකමේ යන පුරුෂයා රාජ උදහසට ලක් වී මරණයට නියම වේ. මෙසේ සිටින පුරුෂයාට කවුඩෙකු දකින්නට ලැබ ඌ අත තම භාර්යාවට පණිවිඩයක් යවයි. මේ පුවත එන්නේ ජාතක පොතෙහි පුෂ්පරත්න ජාතකයෙහිය. මීට සමාන තවත් කතා ප්රවවෘත්තියක් එහිම කාමවිලොපන ජාතකයෙහි එයි.
ඉහත සඳහන් කළ සෑම කතා පුවතක්ම කතුවරයාගේ ප්රතධාන කතා ප්රයවෘත්තිය නොවේ. සන්දේශ කාව්ය යක් රචනා කිරීමේ ව්යාපජයක්ද ඒවායේ නොදක්නා ලැබේ. එබැවින් මේවා ප්රශධාන කතා පුවතට ආකස්මික වශයෙන් ඇතුළත් වූ සේ සැලකිය යුතු වේ. මේ නිසා පණිවිඩයක් ගෙන යාමේ මූලික කතා ප්රතවෘත්තිය කාව්යාතනුසාරයෙන් ඉදිරිපත් කරන ලද මුල්ම සන්දේශ කාව්යතය කාලිදාසයන්ගේ මේඝදූතයම වේ. අනිකුත් සන්දේශ කාව්ය යන්ට පූර්වාදර්ශ වුයේද මේ කාව්යනයයි. මේඝදූතයේ කතා පුවත සැකෙවින් මෙසේය. කුවේර නම් යක්ෂ නායක‍යාගේ මානස නම් පියුම් විලකි. මේ විලෙහි නෙළුම් මල් රැකීමට ළඟදී විවාපත් තරුණ යක්ෂයෙකු නිල කොට තිබිණි. ඔහු, තම යෞවන භාර්යාව කෙරෙහි බැඳුණු සිතැත්තේ සිය නිලයේ නිසි ලෙස නොරැඳියේයි. මේ අවසරය බලා දිශාවන්ට අධිපති හස්ති සමූහයා කුවේරයාගේ පියුමු විලට විත් එහි වූ මල් විනාශ කළහ. මේ හේතුවෙන් කෝපයට පත් යක්ෂාධිපති තෙමේ වසරක් මුළුල්ලේ විරහ දුක විඳුවයි තරුණ සෙන්පතියාට සාප කෙළේය. සිය පිය බිරියගෙන් වියෝව සිත් තැවුලින් රාමගිරි පර්වතයෙහි සිටින යක් සෙනෙවියාට තම හිසට ඉහළින් යන වලාවක් පෙනෙයි. හේ ඒ වලාව අමතා ප්රිෙයාව වෙත පණිවිඩයක් යවයි. කාලිදාසයන් අතින් නොයෙකුත් වර්ණනා නමැති මසින් ලෙයින් පිරී දූත කාව්යඉයක් වන්නේ මේ කතා ශරීරයයි.
පෞද්ගලික අත්දැකීමක් ආශ්රේය කොට ගෙන, ප්රිතිනිර්මාීණය කරන ලදැයි සිතිය හැකි මෙම කතා ප්රමවෘත්තිය ඉතා රමණීය කාව්ය,යක් වන්නේ කාව්යිය පුරාම හෘදයංගම භාවය පිරී පවතින බැවිනි. කාව්යයයේ මූලික රසය වූ ශෘංගාරය මුළු කෘතිය පුරාම සායමක් මෙන් පැතිරී ඇත. නදියක්, පර්වතයක් හෝ අන් කවර වස්තුවක් වර්ණනා කරනු ලැබුවත් කාව්ය යේ මූලික රසයටත් අවියෝජනීය පරිද්දෙන් කාව්ය්යේ ආත්මය සමග බැඳී පවත්නේ ශාරීරික අවයවයන් පරිද්දෙනි. යක් බිරි‍යගේ මිලාන ස්වභාවයත් ශෝකයෙන් කෘශව සිහින් වූ සියුමැලි සිරුරේ විලාසයත් පහත දැක්වෙන සින්ධු නදී වර්ණනාවට කාලිදාසයන් එක් කොට ඇති රමණීය ආකාරය සලකා බලන්න.
“සිඳී ගිය දිය දහරින්
සිහින් කොට ගෙතුණු වරලසෙක සැටි පෑ,
ඉවුරෙහි තුරු පෙළින් හොත් පරඬලායෙන්
පඬු පෑ රැගත්
සින්ධු නදිය,
ඇයගේ විරහ විලස් නිසා -
පින්වත
(නිර්වින්ද්යාන හැරී යෙන) ඔබේ
පින්වත් බව පසක් කරාවි.
ඇය කිස බැවින් මුදා තර කරන්නට
සමත් වනුයේ
ඔබම හෙයිනි.”
(මේඝදූතය - ම ව. සුගතපාල ද සිල්වා, 29 පි)
මේඝදූතය මුල්ම සන්දේශ කාව්යවය වුවත්, මේඝදූතය හා සම්භාව්‍ය සිංහල සන්දේශ කාව්යම අතර සැලකිය යුතු වෙනස්කම් රාශියක් දක්නා ලැබේ. සම්භාව්යං සිංහල සන්දේශ කාව්යේ වශයෙන් මෙහිදී සලකන ලද්දේ ගම්පොළ, කෝට්ටේ හා සීතාවක යන අවධීන්හිදී රචනා කරන ලද තිසර, මයූර, පරෙවි, කෝකිල, සැළලිහිණි, ගිරා, හංස සහ සැවුල් යන ජ්යෙරෂ්ඨ සිංහල සන්දේශ කාව්යේයෝ වෙති. අනිකුත් සියලුම සන්දේශ
කාව්යශ කණිෂ්ඨ ගණයට අයත් වේ. මේඝදූතය පෞද්ගලික අත්දැකීක් ආශ්රහයෙන් නිර්මිත මනඃකල්පිත කතා ප්ර වෘත්තියක් වීම නිසා සහෘදයාට කාව්යැයේ අත්දැකීම හා එක් වීමට පුළුවන. එහි හෘදයංගම බවක්ද ඔහුට දැනෙයි. එහෙත් සිංහල සන්දේශ කාව්යී මේ හෘදයංගම බවෙන් තොරය. ඒවායේ කතුවරයන්ට ආවේණික පෞද්ගලික අත්දැකීමක් නොමැත. එවැන්නක සේයාවක්වත් දක්නට ලැබෙතොත් අතරින් පතර වූ වර්ණනාවක පමණි. සෑම සම්භාව්යස සන්දේශ කාව්යොයකම මූලික හරය වී ඇත්තේ කිසියම් පොදු අරමුණක් ඉටු කර ගැනීමේ අභිලාෂයෙන් දෙවියන් වෙත කරනු ලබන කන්නලව්වකි. රජ, බිසව, අමති ගණයා, රට හෝ සසුන රැක දෙන ලෙස දෙවියන් යැදීම ජ්යෙදෂ්ඨ සන්දේශ සියල්ලටම පොදු අරමුණය.
මේඝදූතයේ එන දූතයා අචේතනික වස්තුවක් වූ වලාකුළකි. මේඝදූතයට පසුව උතුරු ඉන්දි‍යාවේ ලියැවුණු ඇතැම් සන්දේශ කාව්ය.යක දූතයා වූයේද අචේතනික වස්තුවකි; නැතහොත් ආධ්යා ත්මික කරුණකි. පවන, චන්ද්ර යා, සිත, සීලය හා භක්තිය යනාදී වශයෙනි. එහෙත් සෑම සිංහල සන්දේශ කාව්යකයකම පාහේ හාරකයා හෙවත් දූතයා සචේතනිකය. එයිනුදු බොහොමයක් පක්ෂීහු වෙති. මොනරා, හංසයා, පරෙවියා, සැළලිහිණියා, ගිරවා හා සැවුලා මේ අතර බෙහෙවින් ජනප්රිකය වූ දූතයෝ වෙති.
මේඝදූතයේ ආරම්භය වස්තු නිර්දේශයෙන් සිදුවෙතත් සිංහල සන්දේශ කාව්යතවල ආරම්භය දූතාශිර්වාදයකි. මේඝදූතය ආරම්භ වන්නේ පහත දැක්වෙන ගියෙනි.
“එක් යක් - දෙවියෙක් සිය නිලයේ නොරැඳියේ ‘වසරක් මුළුල්ලේ විරහ විඳුව’යි හිමියාණන් කළ සාපයෙන් බෙල හීනව ගියේ,
ජානකිය දිය සැනැහුයෙන් පිවිතුරුව තුරු සේ - වළල්ලෙන් පියකරුව ගිය රම් - ගිරි අසපු අඩවියේ විසී”
(මේඝදූතය - ම. ව. සුගතපාලද සිල්වා 1. පි.)
11
කාලිදාස සිය දූත කාව්යගය රචනා කිරීමේදී උප‍යෝගි කර ගත්තේ මන්දාක්රාලන්ත නම් වූ එකම විරිතකි. එඓක් සිංහල කවීහු තම කාව්යේ සඳහා විරිත් සමූහයක් යොදා ගත්හ. ඒ නිසා සිංහල සන්දේශ කාව්යලවල ඒකාකාර බව පහව ගොස් අමුතු එළියක් ලැබී ඇත. නිදසුන් වශයෙන් සැළලිහිණියේ සහ මයූරයේ එන නළඟන රැඟුම්ද හංසයේ එන දිය කෙළි වැනුම්ද සලකා බලන්න. මේවායේ විරිත් මාරුව නිසා සජීව බවක් හා අමුතු ලාලිත්යැයක්ද මතු වී පෙනේ. මේ අතර සන්දේශ සියල්ලටම පාහේ පොදු විරිත් කීපයක්ද දක්නට ලැබේ. දුතාශීර්වාදයෙහි දක්නා ලැබෙන ගී විරිත එවැන්නකි. ප්රලථම පාදයෙහි මාත්රාල 9 ක්ද ඊළඟ පාදයන්හි මාත්රා 11 බැගින්ද වූ මාත්රාථ 42කින් යුත් මෙම විරිත සහ ගී විරිත නමින් හැඳින්වේ. පාදයක මාත්රා් 18 බැගින් සමුද්රතඝෝෂ විරිතද පොදු විරිතකි. යහ ගී විරිත හා සමුද්රළඝෝෂ විරිත එක් කොට ගෙන සැදුණු උපජාති විරිතින් බැඳුණු දසපද සැහැලිද බොහෝ කාව්යතයන්හි දැකිය හැකිය.
සිංහල සන්දේශ කාව්යද හා මේඝදූත කාවයහි යෙහි යම් සාම්ය යක් දක්නා ලැබේ නම් ඒ කාව්යශ සන්දර්භය අතිනි. එය ඉතා සුළු වූවකි. දූත වර්ණනා, මග තොරතුරු දැක්වීම හා දූතාශිර්වාදය වැනි අංග මේඝදූතය සමග සදෘශ කොට කතා කළ හැකිය. එහෙත් උචිතානුචිත බව අනුව සලකන කල සිංහල කාව්ය වලට වැඩි උචිත බවක් මේඝදූතයෙහි දක්නා ලැබේ. කාලිදාස කවියා අතට පත්වන කවර වස්තුවක් වුවත් මූලික රසයට අනුගත වන පරිද්දෙන්ම රස ජනනය කෙරේ. සිංහල සන්දේශ කවියන් තුළ ඒ වාසනා ගුණය නොවීය. මේ නිසා ශාන්ත රසයට නිවාස විය යුතු හංස සන්දේශය වැනි කාව්යොයක පවා ශෘංගාරය වැද්ද ගත් තැන් එමටය.
මේඝදූතයේ එන ඇතැම් ලක්ෂණ සිංහල සන්දේශ කවීන් අත් හළ බවක්ද පෙනේ. මේඝදූතයේ ග්රා හකයාට දූතයා හඳුනා ගන්නා අභිඥාන ලක්ෂණයක්ද වේ. එහෙත් මෙවැනි අභිඥාන ලක්ෂණයක් එකම සිංහල සන්දේශ කාව්යඳයකවත් නොදක්නා ලැබේ. එයට හේතුව සිංහල සන්දේශ කවීන්ගේ කාර්ය සඳහා එවැනි හඳුන්වා දීමක් අනවශ්යල වූ නිසා විය හැකිය.
මී ළඟට අපේ අවධානය සිංහල සන්දේශ කාව්යා ඉතිහාසය දෙසට යොමු කරමු. දැනට අප අතර ඇති සන්දේශ කාව්යාශවලිය තිසර සන්දේශයෙන් ආරම්භ වේ.1 එනමුදු ඇතැම් සටහන් කීපයක් අනුව පූර්ව කාලයේද සන්දේශ කාව්යශ විශේෂයක් තිබෙන්නට ඇතැයි සැලකේ. අපේ රටට බොහෝ දේ සංක්රේමණය වූයේ භාරතයෙනි. එබැවින් කාලිදාසයන්ගේ මේඝදූතයන් ඉන් පසුව රචනා වූ සකු සන්දේශ කාව්ය ත් අපේ සිංහල කවීන්ට බල නොපෑවේයයි නොසිතිය හැකිය. ක්රිේ. ව. හතරවන ශතවර්ෂයේදී රචනා වූ මේඝදූතයට පසුව ඉන්ද්රන, භ්ර මර, චක්රවවාක හා ශුක යන දූතයන් යොදා ගනිමින් සන්දේශ කාව්යත රචනා කරන ලද බව ක්රි . ව. 7 හා 8 ශතවර්ෂවල ජීවත් වූ භාමහ නම් ආලජකාරිකයා පවසයි.
සිදත් සඟරාවෙහි ‘මොනරිඳු එකල්හි පුල් සල’ග නවා ගනී’ යන නිදර්ශන පාඨය අනුව යමින් පුරාණ ගී මයූරයක් වූහ’යි ඇතැම් විද්වත්හු කල්පනා කරති. පැරණි සිදත් සඟරා සන්නයද යට කී පාඨය මයූර සන්දේශයකින් ගත් බවක් පවසයි. එබැවින් අනුරාධපුර සමයට හෝ පොළොන්නරු සමයට අයත් මයූර සන්දේශ කාව්ය්යක් තිබෙන්නට ඇතැයි සැලකීමට පුළුවන. එහෙත් එවැන්නක් තුබූ බවට ග්ර්න්ථ ශේෂයක් හෝ අන් සාධකයක් එලවිය නොහැකිය. කෙසේ වෙතත් අපේ සිංහල කවීන්ට දූත කාව්ය් නිර්මාණය පිළිබඳ කිසියම් අවබෝධයක් තිබුණාට නම් සැක නැත. සීගිරි කැටපත් පවුරෙහි සටහන් කොට ඇති ‘සිරිනාග’ නමැත්තාගේ ගිය කාලිදාසයන්ගේ මේඝදූතය සිහියට නංවන්නකි. මෙය ක්රික. ව. අටවන සියවසට පමණ අයත් අකුරින් ලියන ලද්දකි.
‘වන්දිමි හිමි වලා - තොගොසින් ඇය නෙවෙස්නට පිරිබුන් පගා මල යුතු - දිවොට තො හදහව කිය කියයි.’
මේ ගීය වලාවක් අත තම බිරියට යවන පෙම් පණිවිඩයක ව්යා ජයක් දක්වයි. මේඝදූතයද වලාවක් අත යැවුණු දූත
1. විමර්ශන සහිත මයූර සන්දේශය - කේ. ජයතිලක, බලන්න, තිසර, මයූර සන්දේශයන්හි කාල විභාගය ගැන දීර්ඝ විස්තරයක් එහි එයි.
මෙහෙවරකි. එබැවින් සීගිරියට පැමිණි සිරිනාග කවියා කාලිදාසයන්ගේ මේඝදූතය පරිශීලනය කොට තියුණේද? නො එසේ නම් මෙය ඔහුගේ ස්වීය නිර්මාණයක්ද?
දැනට විද්යොමාන ආදිම සන්දේශ කාව්යගය සම්බන්ධයෙන්ද උගතුන් අතර මතභේද පවතී. සර් ඩී. බී. ජයතිලක මහතා තිසරය ආදිතම සන්දේශ කාව්යත ලෙස එතුමාගේ තිසර සන්දේශ සංස්කරණයෙහි සඳහන් කර ඇත. මේ අතර කුමාරතුංග මුනිදාස මහතා මයූර සන්දේශය තිසරයට වඩා ජ්යෙනෂ්ඨතර කොට සලකයි.
මේ කවර මතය අනුව වුවද සිංහල සන්දේශ සාහිත්යට වංශයේ ආරම්භය ගම්පොළ සාහිත්යව අවදිය යැයි සැලකිය හැකිය.
තිසරය දැතිගම පරාක්රදමබාහු රජතුමා කාව්යජ නායකයා කොට දෙවිනුවර යතිවරයාණ කෙනෙකු අතින් රචනා වී ඇත. තම කාව්ය නායකයාට දිගාසිරි ලබා දෙන ලෙද දෙවිනුවර උපුල්වන් දෙවියන් වෙත කෙරෙන ආයාචනයක් මින් කියැවෙයි. එහෙයින් තිස‍රගේ ගමන් මග වන්නේ දෙවිනුවර සිට දැතිගම දක්වාය. තමන් පරාකුමබාහු රජුහට දිගාසිරි ලබා දෙන ලෙස උපුල්වන් දෙවියන් යැදි බව ඔහුට දැන්වීමට මේ පණිවිඩය යැවෙයි.
ඉහත සඳහන් කළ පරිදි මයූර සන්දේශයේ කාව්යඋ නායකයා ගම්පොළ රාජ්යබය විචාළ පස් වන බුවනෙකබා නරපතියාය. එහෙත් මේ කාව්යළයේ වැඩි වශයෙන් වර්ණනා වී ඇත්තේ එතුමාණන්ගේ ඇමතියා වූ අලකේශ්වරය. එබැවින් අලකේශ්වරයන්ට හිතැතියෙකු විසින් එය රචනා කරන්නට ඇතැයි සිතිය හැකිය. කාව්ය් කර්තෘ වශයෙන් කවීශ්වර නාමයට වැඩි යමක් සඳහන් නැත. සන්දේශයේ පණිවිඩය දෙවිනුවර උපුල්වන් දෙවියන් වෙත යැවෙයි. එබැවින් මයූරයාගේ ගමන් මග ගම්පොළ සිට දෙවිනුවර දක්වා වේ. සන්දේශ කාරය වනුයේ බුවනෙකබා නරපතියා ඇතුළු රාජකීය සමූහයාද අලකේශ්වර ඇමතියා සමග සියලු ඇමති ගණයාද රාජ්යයය හා සම්බන්ධ ප්රයභූන්ද සංඝයාද ගුණ නුවණ දිගාසිරි දී රැක ගැනීමයි.
සවන පැරකුම්බා රජුගේ රාජ්යද ප්රායප්තියෙන් පසුව ලියැවුණු ප්රයථම සන්දේශ කාව්යැ පරෙවි සන්දේශයයි. මේ වූ කලී තොටගමුවේ ශ්රීප රාහුල හිමියන් විසින් ලියන ලද්දකි. පරෙවිය සවැනි පැරකුම් රජ දවස කෙරුණත් එය රජු රැකීමම මුඛ්යල අරමුණ කොට ගෙන ලියැවුණක් නොවේ; රජුගේ දූ කුමරිය වූ චන්ද්රුවතියට සුදුසු ස්වාමිපුරුෂයෙකු දේවවරමින් ලබා ගැනීමට කෙරුණකි. රාහුල හිමි මේ වරම පතනුයේද දෙවිනුවර උපුල්වන් දෙවියන්ගෙන්මය. එබැවින් පරෙවියාගේ ගමන් මග කෝට්ටේ සිට දෙවිනුවර දක්වා වේ.
තිසරයෙනුත් මයූරයෙනුත් එකල රජ පවලු අතර පැවති අර්බුදකාරි තත්වය පැහැදිලි වෙයි. සවැනි පැරකුම්බා රජු කෝට්ටේ රාජ්යතයට පත් වීමෙන් පසුවත් මේ රාජ්යි අර්බද සංසිඳුණේ නැත. පැරකුම්බා රජු වෙනත් කුමාරයෙකුට රාජ්යසය උරුම කිරීමට බලාපොරොත්තුව සිටි නිසා අයෙක් සපුමල් තිලක පිරුවන්පති හිමි සපුමල් කුමාරයා කෙරෙහි පක්ෂපාතිත්වය දක්වමින් ඔහුට දිගාසිරි ලබා දෙන ලෙද උපුල්වන් දෙවියන් යදියි. මේ පුවත සපුමල් කුමරු වෙත දැක්වීම පිණිස කෝකිල සන්දේශය රචනා වෙයි. කෝකිලයා මේ සන්දේශයත් රැගෙන දෙවිනුවරින් පිටත්ව සපුමල් කුමාරයා සොයා යාපා පටුනට යයි. සිංහල සන්දේශ කාව්යවවලියේ දිගම ගමන් මාර්ගයක් සඳහන්ව ඇත්තේද කෝකිලයේය.
තොටගමුවේ ශ්රීක රාහුල මාහිමිපාණන් පරෙවිය කිරීමෙන් අනතුරුව කළ සන්දේශය සැළලිහිණි සන්දේශයයි. සවැනි පැරකුම් රජුගේ දූ කුමරිය වූ චන්ද්‍රවතිය නන්නූරතුනෙය්යාර් නමැති මැතිවරයා සමග විවාහ වූවාය. ඉන් පසු ඕ උලකුඩය නම් වූ දෙමළ නමද ගත්තාය. නන්නූර්තුනෙය්යාර් - උලකුඩය යුවලට පුත් රුවනක් නොවූයෙන් නැණ ගුණ තෙද යුත් පුත් රුවනක් ලබා දෙන ලෙස අයදිමින් සැළලිහිණි අස්න ලියැවිණ. රාහුල හිමි මෙවර තම අස්න ඉදිරිපත් කරනුයේ කැලණියේ විභීෂණ දෙවියන් වෙතය. මින් ඉහත යැවුණු සියලු සන්දේශ දෙවිනුවර උපුල්වන් දෙවියන්ගේ පිහිට පතා යැවුණත් මේ වන විට ඒ දෙවියන්ගේ තෙද බල පිරිහී ගොස් විභීෂණ දෙවියන්
බලවත් වීමෙන් දෝ සැළලිහිණියා කැලණියේ විභීෂණ දෙවියන් වෙත යැවෙයි. සියලු සම්භාව්යම සිංහල කාව්යැයන් අතර ශබ්ද ධ්වනියෙන් පරිපූර්ණතම කාව්ය ය හැටියට සැළලිහිණිය සැලකිය හැකිය.
මින් පසුව ලියැවුණු ගිරා සන්දේශය අන් සන්දේශවලට වඩා වෙනස් මගක් ගත්තකි. මේ සන්දේශයේ කතුවරයා කෙළින්ම දෙවියන් යැදීමක් නොකරයි. ඒ වෙනුවට දෙවියන් යදින ලෙස සිරි රහල් හිමියන්ගෙන් ඉල්ලීමක් කෙරේ. කතුවරයාගේ මේ ඉල්ලීම සවැනි පැරකුම් රජුට දේවාශිර්වාද පැතීමයි. ගිරා සන්දේශයේ කතුවරයා අඥත වූවත් දූතයා‍ගේ ගමන් මග කෝට්ටේ විහාරයකින් ආරම්භ වන බැවින් එහි නිවැසි හිමිනමක බව හැ‍ෙඟයි. ජයවර්ධනපුර කෝට්ටේ සිට තොටගමුවේ විජයබා පිරිවෙන වෙත යැවෙන මේ සන්දේශයෙන් රජුට සෙත් පතා නාථ දෙවියන් යදින ලෙස ඉල්ලීමක් කෙරේ.
ශබ්ද රසය සලකන විට මෙය සැළලිහිණියට සමාන කළ නොහැකි වෙනත් ඉදිරිපත් කරන කාව්යම සංකල්පයන්හි වර්ණවත්කම අතින් බොහෝ තැන්වලදී එය ඉක්මවා යයි.
ගිරාවට පසුව ලියැවුණක් ලෙස සැලකෙන හංස සන්දේශය තවත් අමුතු ලක්ෂණ හෙළි කරන කෘතියකි. 1 ගිරාවේ මෙන්ම මේ සන්දේශයේද කෙළින්ම දෙවියන් වෙත කෙරෙන යැදීමක් නැත. සන්දේශ ප්රරතිග්රා හක හිමියෝ කෑරගල පත්මාවතී පරිවෙනාධිපති වනරතන මාහිමියෝ වෙති. සවැනි පැරකුම් රජුට දේවාශීර්වාදය පැතීම අස්නේ අරමුණයි. එනම් රතන සූත්රැය ලක්ෂ වාරයක් පිරුවා දෙවියන් අවනත කොට ගෙන ඔවුන්ට පින් පෙත් පමුණුවා රජු රැක දෙන ලෙස දේව ගණයාගෙන් ඉල්ලා සිටීමයි. හංස සන්දේශය දේව භක්තියට වඩා ආගම් භක්තියෙන් පිරුණ කවියෙකුගේ කෘතියක් ලෙස සැලකේ. ජයවර්ධනපුරු කෝට්ටේ සිට කෑරගල පද්මාවතී පිරුවන දක්වා යැවෙන මේ සන්දේශයේ කතුවරයාද අඥතාය. බොහෝ දෙනාගේ පිළිගැනීම විදාගම හිමියන්ගේ කෘතියක් බවය.
1. ගිරාව හා හංසය රචිත කාලය පිළිබඳව මත භේද පවතී. ඓතිහාසික කරුණු අනුව හංසය වෘද්ධතර බව පෙනේ. එහෙත් ගිරාවට පිළිතුරු වසයෙන් ලියනලද සේ පෙනෙන කවි කිහිපයක් හංසයෙහි එයි.
ඇතැම් කාව්යා සංකල්පනා සංයමයෙන් ඉදිරිපත් කිරීම අතින් ඇතැම් තැන්වලදී මෙය අන් සියලු සන්දේශ අභිභවා සිටී.
කෝට්ටේ යුගයෙන් පසුව තවත් සන්දේශ කාව්යං ගණනාවක් රචනා විය. මේ සන්දේශ කාව්යන ගොන්න අතුරින් වැදගත් කොට සැලකිය හැකි වනුයේ සීතාවක සමයේදී ලියැවුණු සැවුල් සන්දේශය පමණි. සැවුල් සන්දේශය ජනප්රි ය කවියෙකු වූ අලගියවන්න මොහොට්ටාලයන්ගේ කෘතියකි. භාෂා ශාස්ත්රක පිරිහෙමින් පැවති මෙකල ලියැවුණු මෙම අස්න පූරවකාලීන සන්දේශ කාව්ය.යන්ගේ අනුකාරක කෘතියක් ලෙස සැලකීමට සිදුවේ. සන්දේශ කාව්ය.යේ අරමුණ වී ඇත්තේ සීතාවක රාජසිංහ රජුට දේවාශීර්වාදය පැතීම පිණිස රත්නපුරු සමන් දේවාලයේ වැඩ වසන සුමන සුරිඳුන් යැදීමය. එබැවින් සැවුලාගේ ගමන් මග වනුයේ සීතාවක සිට රත්නපුරය දක්වාය.
සම්භාවනීය සිංහල සන්දේශ කාව්යස එහි ප්රවතිග්රාිහකයා අනුව කොටස් තුනකට බෙදිය හැකිය. පළමුවන ගණයට අයත් වන සන්දේශවල ප්ර්තිග්රාඅහකයා දෙවි කෙනෙකි. මයූර, පරෙවි, සැළලිහිණි යන සන්දේශ කාව්යා මේ අතරට වැටේ. උපුල්වන් හා විෂ්ණු දෙවියෝ උක්ත සන්දේශ කාව්යවවල ප්රලතිග්රා හකත්වය ලබති. දෙවන ගණයට අයත් වන කාව්යයවල ප්රාතිග්රා හකයා වනු‍ෙය් රාජ්යලනායකයෙකි. තිසර හා කොවුල් සන්දේශ මේ ගණයට අයත් වේ. තිසරා‍ගේ අස්න දැතිගම පරාක්රාමබාහු රජුත් කොවුලාගේ අස්න යාපා පටුනේ සපුමල් කුමාරයාත් පිළිගනිති. තෙවන ගණයට ගිරා සන්දේශය හා හංස සන්දේශය අයත් වේ. ගිරවාගේ පණිවිඩය තොටගමුවේ ශ්රී රාහුල යතීන්ද්රායෝද හංසය‍ාගේ පණිවිඩය කෑරගල වනරතන හිමියෝද පිළිගනිති.
III සිංහල සාහිත්යර වංශයේ සන්දේශ කාව්යපවලට වැදගත් තැනක් හිමි වේ. එයට හේතුව ඒවා සාහිත්යංමය අගයෙන් අනූන කෘති වීම නොවේ. සන්දේශ කාව්යාේවංලිය මෙරට සාහිත්යහ වංශයේ එක් පර්ච්ඡේදයක් හැඩ ගස්වා ඇත. එක් අතකින් බලන විට එමගින් කර ඇත්තේ විප්ලවීය වෙනසකි. මේ වෙනස පිළිබිඹු කරන සාධක හතරකි.
1. දීර්ඝ ගද්යප යුගයකට පසුව පද්ය් යුගයක ආරම්භය සන්දේශ කාව්යි මගින් සිදුවීම.
2. සාහිතයගද යේ වස්තු විෂය ආගමික අංශයෙන් ලෞකික අංශයට යොමුවීම.
3. මහා කාව්යය සම්ප්රවදාය වෙනුවට නව පද්යක ආකෘතියක් බිහිවීම.
4. එළිසම කාව්ය්ය, විශේෂයෙන් සමුද්රිඝෝෂ විරිත ජනප්රිමය කිරීම.
5. පශ්චාද්කාලීන සාහිත්යර කෙරෙහි ඇති කළ බලපෑම.
සිංහල සන්දේශ කාව්යන බිහි වූයේ දීර්ඝ ගද්යත යුගයක් අවසන් කරමිනි. පැරකුම්බාවන්ගේ කව්සිළුමිණ කාව්යිය නොවීනම් දඹදෙණි යුගය හා කුරුණෑගල යුගය මුළුමනින්ම නිර්මාණාත්මක සාහිත්ය‍යේ ගද්යඹ යුගයන්ය. ගී විරිතින් බැඳුණු තවත් පද්යම කෘති දෙකක් මේ යුගයේදී රචනා වී ඇත. එළු සැඳැස් ලකුණ ඉන් එකකි. එය ඡන්දස් ශාස්ත්ර ය අරබයා ලියැවුණකි. අනික, සිදත්සඟරාවයි. එය ව්යා කරණ ශාස්ත්රසය ගැන ලියැවුණකි. එබැවින් බුත්සරණ, පූජාවලිය, සද්ධර්මරත්නාවලිය, දළදා සිරිත, ජාතක පොත ආදී ගද්යල කාව්යාිවලියක් අවසන් කරමින් ගම්පොළ යුගයේදී තිසර සන්දේශ කාව්ය ය බිහි වුණි. මේ වෙනසට හේතු මොනවාදැයි සෙවීම තරමක් උගහටය. ඇතැම් විට එය ගද්යලයේ පිරිහීම නිසා සිදු වූවක් විය හැකිය. ජාතක පොත සිංහලයට නැගීමත් සමගම ගද්ය රචකයාගේ වස්තු විෂය නිමාවට පත් වූ සේය. මේ නිසා ආගමික පුවත්වලින් බැහැර වූ වස්තු විෂයක් සොයා යාමට පද්යත රචකයන් උත්සුක වූවා විය හැකිය. එසේම දඹදෙණි හා කෝට්ටේ යුගයන් අතර පැවති අවුල් සහගත දේශපාලනමය පසුබිම යටතේ ප්ර තිභා සම්පන්න ලේඛකයන් තත්කාලීන දේශපාලන තේමාවන්ට බර වූවා වන්නටද පුළුවන. මෙවැනි කාලයකදී කවිය ප්ර්තිභා හීනත්වය වසා ගෙන මතු වූවාද විය හැකිය. අනික් අතට මෙතෙක් භාවිතා වූ ගී විරිතේ ඒකාකාර රටාවෙන් මිදී‍මට නව විරිත් සොයා යාමක් ලෙසද සැලකීමට පුළුවන.
කාව්යරයේ වස්තු විෂය අතින් බලන විටද පූර්වකාලීන කාව්යැවලට වඩා මෙකල වෙනසක් දක්නට ලැබේ. පුරාණ කවි
සමයට අනුව පද්ය යෙන් කියැවුණේ බෝසත් සිරිතකි. මුවදෙව්දා සසදා හා කව්සිළුමිණි ඈ කවියෝ බෝසත් සිරිතක්ම පද්යඅයට නැගූහ. මේ ආගමික වස්තු විෂයෙන් පිටු පා ගී ලියූවෝ සීගිරි කුරුටු ගී කවියෝය. එබැවින් පුරාණ ග්රමන්ථාගත සාහිත්ය යෙන් වහනය වූයේ ආගමික කතාවස්තුවක සුවඳමය. කව්සිළුමිණි කවියා කොතෙක් ලෙව් රස වැනුවත් ආගම නමැති කෝව තුළ පැසුණු කල එහි රස බාල වෙයි.
සිංහල සන්දේශ කාව්යන මේ ආගමික මුහුණු වර මුළුමනින්ම අත්හැර දමා පන්සලෙන් නගරයට පැමිණි සලෙළෙකු බඳුය. ආගමික තේමාව වෙනුවට මේවායේ දක්නා ලැබෙන්නේ ලෞකික සුබසෙත සදන අරුතකි. තැන තැන කෙරෙන මග තොට වැනුමකදී ඉඳ හිට වත් පැරණි ආගමික ජීවිතය සිහියට එන්නේ හංස කවියාට පමණකි. අන් කවීහු නග‍රයේ හා වටපි‍ටවේ රස සෞන්දර්යෙන් මත්වූවන් වැන්නෝය. මේ නිසා සිංහල සන්දේශ කාව්ය සංකල්පනා පද මාධ්යදයෙන් ඉදිරිපත් කිරීමේ මූලාරම්භයක් වෙයි. ඒවායේ පරමාර්ථ වසයෙන් අලුත් බවක් දක්නට ලැබේ. රජ, රට, සසුන සහ ඇමති ගණයා රැකදී දිගාසිරි ලබා දෙන ලෙස දෙවියන්ගෙන් කෙරෙන ආයාචනයක් සන්දේශ කාව්යණවලින් ප්රිකට වේ. එබැවින් මේවායේ පොදු අරුතක්ද විද්යයමානය. පෞද්ගලික අරමුණක් ඉටු කර ගනු වස් ලියන ලද මෑතකාලීන සන්දේශ කාව්යයද සුලභය. කෙසේ නමුත් ආගමික මුහුණුවර වෙනස් වී නව මුහුණුවරක් කාව්යර ක්ෂේත්ර්යට සන්දේශ කාව්යක නිසා පිවිසි බව පෙනී යයි.
සිංහල පද්යන සාහිත්යශය කෙරෙහි බොහෝ කලක් යන තුරු බල පෑවේ මහා කාව්යර සම්ප්රපදායයි. ගී කාව්යල යුගයේදී පමණක් නොව සතර පද කවි ලියැවුණු කෝට්ටේ අවදියේදී පවා එහි බලපෑම කාව්ය‍ශේකරයෙන් පෙනේ. ශෞර වීර්යෙන් යුත් පුරුෂයෙකු වටා කෙරෙන නොයෙකුත් වර්ණනාවන්ගෙන් පරිපූර්ණ වූ ආකෘතියක් මහා කාව්ය වල එයි. සන්දේශ කවීන් විසින් මේ කාව්යම ආකෘතිය බැහැර කරන ලදි. ඒ වෙනුවට සාදාගත් සන්දේශ කාව්යස රටාවේ යම් පමණකට මහා කාව්යය රටාවේ අංග ලක්ෂණද විය. කාව්යා ලංකාරවලින් පිරුණු වර්ණනා මේ අතුරින් මුල් තැනක් ගනී. පර්පූර්ණ චරිත නිරූපණයක් නොදක්නා ලැබෙතත් කාව්යි නායකයෙකුද දක්නා ලැබේ.
සන්දේශ කාව්යතවල ආත්මීය ගුණය බාල නමුත් පශ්චාද්කාලීන සාහිත්ය්ය කෙරෙහි සැලකිය යුතු අන්දමින් ඒවා බල පා ඇත. සිව්පද විරිත මෙසේ බල පෑ එක් වැදගත් කරුණකි. මුවදෙව්දාවත අ‍ාරම්භයේදීත් ඇතැම් සීගිරි ගීවලත් හැරුණු විට තනිකරම පාහේ සිව්පද විරිතින් බැඳුණු එළිසම කාව්යප ග්රතන්ථයක් තිසර සන්දේශයට පළමු නොවීය. තිසර සන්දේශයෙන් ආරම්භ වූ මේ නව විරිත අද වන තුරුත් අප අතර ජනප්රිොයව පවතී. සම්භාව්යආ සන්දේශ කාව්යදවලට පසුව සන්දේශ කාව්යල පරම්පරාවක්ම බිහිවීම තවත් වැදගත් ලක්ෂණයකි. කෝට්ටේ යුගය සන්දේශ කාව්ය යුගයක් තරමටම ජනප්රිමයත්වයට පත් වූ අතර මෙයින් පසුව අද දක්වාත් විටින් විට සන්දේශ කාව්යක ලියැවේ. පසු කාලයේදී මුල් සන්දේශවල වූ පොදු අරුත ගිලිහී පෞද්ගලිකවත්වය මතු වූ බවක්ද පෙනේ. නීලකොබෝ, කහ කුරුලු වැනි සන්දේශවලින් මේ බව පැහැදිලි වේ. මින් සමහරක සන්දේශයක් පවා නොවීය. නාරි සත් සන්දේශය, ආර්ච්චිල සන්දේශය එවැනි සන්දේශ කාව්ය වේ.
කෙසේ වෙතත් සන්දේශ කාවය නිසා සිංහල සාහිත්යන වංශයට වැදගත් සේවයක්ද ඉටු විය. සාහිත්යායේ ආගමික මුහුණුවර වෙනස් වී එයට ලෞකික අරුතක් එක් වූයේ සන්දේශ කාව්ය වලට පසුවය. මෙහි සම්පූර්ණ බලපෑම් සන්දේශ කාව්යඅවලට පැවරිය නොහැකි නමුත් එමගින් මූලාරම්භයක්වත් ඇති වූ ලෙස සැලකීමට පුළුවන. කාව්යයයේ ආකෘතික වෙනස්වීම් හා විවිධ විරිත් භාවිතාවද නිසා සිංහල සාහිත්යද ඒකාකාරබවෙන් මිදී විවිධත්වයක්ද විචිත්රිත්වයක්ද දැරීය. ගී කාව්යාවල නොතිබුණු ගීතවත්බවක් මේ නිසා පද්ය්යට එක් විය. සැළලිහිණි, ගිරා හා හංස සන්දේශ, මෙයට හොඳම නිදසුන්ය. කුකවියන් අතට පත් කල සතර පදය බොල් බවක් පළ කළත් ප්‍රතිභාපූර්ණ කවියාට සතර පදය හරවත් කළ හැකි විය.