සද්ධර්මරතනාකරය-පරි‍ච්ඡෙද 11-12

එකොළොස්වන පරිච්ඡෙදය. ______

තවද, මේ සද්ධර්මමරත්නාකරයෙහි පඤ්ච අන්තර්ඩාතනයට අනතුරු ව චක්ර_වර්තිවිභාවන නම් කවරැ? යත්:- මේ මතු කියන්නේ එහි පිළිවෙළ කථාව ය. හේ කෙසේ ද? යත්:- සමස්ත ලොකවාසී සත්ව යන්ගේ කර්මාෙනුකූල ලෙස ජනිත වූ මහදිව් කොදිව් හිමව් කුළපව් මෙරු සයුරු ආදිය එක හෙලා එලි කළ දිනිඳු නිසයුරු කර පතුරුවා පවත්නා තැන් සක්වළෙක් නම් වෙයි. මෙසේ පවත්නාවූ අගණිතවක්රපවාටාන්තරවලින් බුද්ධප්රෙත්යෙෙකබුඩ ආය්ය්ෙළ ශ්රාිවක චක්රනවර්තිනරොත්තමයන්ට ජන්ම වූ මේ මඞ්ගල චක්රවවාටය සර්වනගුණානුභාවයෙන් උත්කෘෂ්ට වි ය. එසේ හෙයින් මේ චක්රනවාටාන්තරයෙනුත් ජම්බූවීපය විශිෂ්ට වූයේ ය. මෙබඳු වූ සත්වළෙහි එක්කලට චක්රණවර්තිරජහු දෙදෙනෙක් නුපදනාහු ය. එසේ උපදනාහු ද ශුන්යටකල්පයෙහි නූපදනාහු ය. බුදු පසේ බුදු මහරහතුන් උපදනා අශූන්ය කල්පයෙහි ම උපදනාහු යැ. අශූන්යහකල්ප නම්, සාරකල්පය, මණ්ඩකල්පය, වරකල්පය,

238 සද්ධර්මහරත්නාකරය. (11 වන

සාරමඬකල්පය, භද්ර කල්පය යි යන පස්වැදෑරුම් වූ කල්පයෝ යි. අශුන්ය බැවින් චක්ර වර්තිරජහු ද මේ පචකල්පයෙහි ම උපදනා හු ය. ඉනුන් එක මහාකල්පයක අසංඛ්ය‍කල්ප සතරක් හෙයිනුත් එක අසංඛ්ය කල්පයක විසි අන්තෘකල්ප හෙයිනුත් ඒ විසි අන්තඃකල්පයෙන් යම් අන්තඃකල්පයෙක බුදුකෙනෙකුන් වහන්සේ උපදනාසේක් නම්, ඒ අන්තඃකල්පයෙහි ම චක්රනවර්ති නරොත්තමයෝත් ප්රා්ද්ර ර්භූත වෙති. එතෙකුදු වූවත් සර්ව ඥවර යන් හා චක්‍රවර්තිරජහු එකකලෙක නො ‍පැලඹෙන්නාහු ය. එක්කල් ම උපනත් බුදුන් ලොවුතුරාබුදු වන කාලයට චක්රලවර්ති රජහු කලුරිය හෝ කෙරෙති. නොහොත් බුදුසසුන් වැද මහණ වෙති. තවද, බුද්ධප්රමත්යෙ කබුද්ධආය්ය්ි්පශ්රාවවකයන් හා චක්රසවර්ති මහරජහු මේ මඞ්ගලචක්රදවාටයෙහි මුත් ප්ර්ත්යනන්තචක්ර‍වාට යෙක නූපදනාහ. මේ මඟුල් සක්වළිනුත් දෙදහසක් කොදිව් හා පූර්වා‍පර උතුරුකුරුදිවයිනැ යි යන හැම දිවයින්වල නූපද නාහු ය. මේ ජම්බුවීපයෙහි ම උපදනාහු ය. මේ ජම්බූවීපයෙනුත් ත්රිනවිධමණ්ඩලය හැර ප්රුත්යදන්තදෙශවල නූපදනාහු ය. චක්රනවර්ති රජහු නම්: පූර්වුයෙහි සමුපචිත අප්රපමාණ කුශල සම්භාරයන් ඇති ව පෞෂථාඞ්ඝශීලාදිය රක්ෂා කිරීමෙන් ද ධ්යා න භාවනාදිය කිරීමෙන් ද පූර්වථයෙහි රැස් කොට තුබුවාවූ කාමාවවර රූපාවචරකුශල අපරාපය්ය්කිරවෙද්යෙකර්මඇ ආදීන් බොහෝකොට එකවිට විපාක දෙන්ට සුදුසු කලෙක්හි, උභයකුලපරිශුඩ ලොකපූජ්යහ වූ රාජකුලයෙක ඉපිද කුමරපෙරහරින් වැඩිවිය පැමිණ යුවරාජපදප්රා‍ප්ත ව සකලජම්බූවීපයෙහි වීපචක්රකවර්ති රජ ව දශරාජධර්මනය නො වරදවා පිළිපැද චතුස්සංග්රතහවස්තු වෙන් ප්රකජාපාලනය කෙරෙමින් දානශීලාදීවූ දශවිධ සක්විතිවත් පුරා දැහැමෙන් රජසිරි විදිමින් කල් යවන සඳ, එක් දවසෙකැ පුරපසළොස්වක තරුණසූ‍ෙය්යා වි දයයෙහි ලක්ෂවයක් වස්තු වියදම් කොට මහදන් පවත්වා ෂොඩශඝටයක් සුග‍ෙන්ධා්දකයෙන් ඉස් සෝධා නහා සතසහස්රා්ර්ඝාටතිධවල‍ශ්වෙතාම්බරච්ඡාදනයෙන් අනෙකප්රාකාරරසාර්ද්රි වූ සූපව්යරඤ්ජනාදී දිව්‍ සෙභාජනයක් හා දෙශ වූ ස්වයඤ්ජාත සුවඳරත්හැල්සහලේ නානාප්රවකාර සම්පත්ති නිකර යෙන් සාරප්ර්සාදාකරප්රා‍සාදයෙහි ඇතුළ මතු මහල්තලයට පැන නැඟී සුවඳතෙල් වතළ රන්වැට ප්ර්දීප ජාතිරඞ්ගමාණික්යර ප්රළභායෙන් දීප්තිමත් වූ ශ්රී යහන් ගර්භයෙහි කුන්දටපුෂ්පරාශියක් හා සදාශ වූ පාණ්ඩරාම්බරාදීන් විචිත්රන ආස්තරණයෙන් විරාජමාන වූ

පරිච්ඡෙදය.) චක්රමවර්තිවීභාවනකථා 239

ශ්රී් ශයන මස්තකාරූඪ ව සුබද්ධ පය්ය්ිවීඞ්කයෙන් හිඳ ක්ෂී රාණිවයෙන් උද්ගත වූ ලහිරු සමාන ප්ර භාධරඋත්තරසාටකයක් එකාංශ කොට බහා දානශීලාදිකුශලධර්මනයන් ආවර්ජනා කෙරෙමින් උන්කල්හි, ඔවුන්ගේ පූර්වොාපචිතකුශලානුභාවයෙන් චක්රකරත්නය පහළ වෙයි. කෙසේ ද? යත්:-

සර්වාොකාරපරිපූර්ණභ වූ ඉන්ර්ින නීලමයනාගියක් ඇති ව ඒ නාභි මැද රිදීමය වූ කර්ණිකා වට සුදු සිනිදු වූ දන්තපන්ති ඇති ව මැද සිදුරු චන්ර්ිද මණ්ඩලයක් මෙන් වෘත්ත ව ශුභ්රද වූ එහි දෙපසැ බාහිරන්තරයෙහි රජතපටිවයකින් පරි‍ෙක්ෂරප කළාක් මෙන් විභාග වූ ඒ නාභිප්රිණාලියගේ පරි‍ෙක්ෂ‍ප පට්ටයෙහි යුක්ත යුක්ත ස්ථානවල පරිච්ඡෙදරෙඛාවෝ විභාග ව දක්නා ලැබෙති. සර්වා කාර පරිපූර්ණට වූ නාභියෙන් මත්තෙහි නිම්වලලු වෙයි. ඒ නාභිකෙළ වර සිට නිම්වලල්ල දක්වා සප්තරත්නමය වූ දහස්ගණන් අරයෝ සූය්ය්ෙතිරශ්මි මෙන් ප්රාභාස්වර ස්වභාවයෙන් ලීලොපෙත ව සිටිනාහ. එහි අතුරතුරැ නීල පීත ලොභාතාවදාන මාඤ්ජිෂ්ඨ ප්රනභා ස්වර වූ ෂඩ්වර්ණ් දැවියෙන් හා, එහි අතුරතුරැ දිව්යරමය වූ නානා වර්ණජරෙඛා දහස් ගණ‍නින් ශොභාමාන වී ය. ඒ රෙඛා මිශ්රඑවර්ණද රශ්මියෙන් හා ඒ රශ්මි අග මුතුපබළුරන්රිදී බින්දු එපමණ ම වෙයි. නිම්වලලු වට පෙළින් පෙළ දිව්ය මය වූ නොයෙක් පැහැ ඇති පූර්ණපඝට පංක්තිය ද, එහි දෙපස තෝඩුවෙක වටින් වට ගසා කෙවිනී තබා එබූ ගල්පන්තියක් මෙන් ද වෘත්තායත ත්රි්කොණචතුරස්රඑමාණික්යමයෝ උන්නත ව නිම්වලලු අතුරතුරැ පෙළින් පෙළ සැදී සිටිතී. ඒ දිව්යපමය වූ නෙමිමඬුලු හැම බාලාකිරශ්මිකලාපපංක්තීන් මෙන් අතිරක්ත සිනිඳු ජොතීන් නෙත් බමවා කඳුළු ගන්නා තරම් ප්රඬභාසම්පන්න වූ විද්රැතම මය ය. එහි අතුරැ ජාම්බූනදකනකවණී වූ භාස්වර රන් රෙඛාවෝ මොනවට විභාග කොට පෙණෙන්නාහු ය. සර්වා් කාර පරිපූර්ණර වූ නෙම්වෘත්තය පිට දසකයට දසකයට අතු රෙහි එකක් එකක් බැගින් ස්වභාවයෙන් ම පිඹිනා වස්කුලල් මෙන් ඇතුළතින් සිදුරු ව විචිත්ර් වූ ජිද්රනමණ්ඩලිකායෙහි පටන් ගෙණ පඤ්චාංගිකතූය්ය්් නාදයක් මෙන් මධුරධවතී පවත්නා වූ මනහර පබළුදඬුසියයකින් හා ඒ ප්ර්වාලයෂ්වි මස්තකයෙහි ක්ෂී රාර්ණාව මථනයෙන් උද්ගත වූ දුග්ධබුද්බුද ශ්රෙනණියක් මෙන් අතිධවල වූ ධවලාතපත්ර්ශතකයක් හා එසේ සත්දෙපස දිව්ය්මය වූ නානා වර්ණම පුෂ්පදාමානුබඬ ව ලීලොපෙත වූ රන්කොන්ත දෙසීයයකින් සැදුම් ලද්දේ ය. මැද නේමියෙන් පර‍ෙක්ෂ ප වූ නාභිප්රතණාලියගේ

240 ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ සද්ධර්මනරත්නාකරය ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍(11 වන

අන්තොභාවයෙන් උභයපර්ශ්වයෙහි සිංහමුඛ දෙකෙක් වෙයි ඒ සිංහමුඛ දෙකින් තරුණ තාලස්කන්ධකප්ර මාණ චන්ර්කි මරීචීස්කන්ධ මෙන් ප්රහභාසම්පන්න වූ මුතුලැල් කඳු දෙකෙක් නික්ම ලඹ දෙයි. ඒ මුක්තලතිකාග්රභයෙහි ලහිරුමඬල දෙකක් මෙන් අති රක්ත වූ පලස් හූවට දෙකක් බබලයි. මෙසේ ඒ පංචානනානනවයෙන් නිගීත වූ මුතුලැල්කඳු දෙක වක්රිරත්නය පරිවර්තානයෙන් නික්මුනු කල්හි දෙපිටින් චක්රිරත්න දෙකක් සේ ආවතීතය වෙමින් එක් ව දිවන රථයක් තුණක් සේ දුටු දනනස් සිත් පහද වන්නේ යැ. මෙසේ ඒ චක්රතවර්තිමහරජුන් සක්විතිවත් පිරු පොහෝදවස් නගරවාසීන් රාත්රිෙභොජනානුභව කොට ස්වකීය ස්වකීය වූ ගෘහවාරවල සාමිචි -කථායෙහි නියුක්ත ව හිඳ තම තමන්ගේ ප්රෙුමකර තරුණපුත්රා දීන් විථිචතුෂ්කාදියෙහි කෙළන වුන් බල බලා හිඳිනා කල්හි උදයගිරිපර්වාතයෙන් ශර්වචරිප්රකමාදා ප්රාලොභ කරවන්නාක් මෙන් මඳින් චන්ර්ෙ කාන්ති විහිදෙන්ට වන් කල්හි ඒ චන්ර්රිපබිම්බයා හා සමග චක්රකරත්නය ද උද්ගත වෙමින් සත්වදයන්ට දෘශ්ය මාන ව දීප්තිමත් වෙයි. එකල්හි පූර්වය දිශාභාගය බැලු ජනයෝ “එම්බා සබදිනි! මේ කවර ආශ්චය්‍්ූර්වයෙක් ද? තෙල බලාගණු. පින්වත්නි! පෙර එක ම පූර්ණචචන්ර්චය යෙක් උද්ගත වෙයි. අද දවස් පූර්ණෙචන්‍ද්ර යෝ දෙදෙනෙක් පාණ්ඩර තිසර මිථුනයක් මෙන් ඉදිරිපසු නො ව වියත්පථොද්ගත වූහ” ‍යි තෙපලත්. සමහරකෙනෙක් “කුමක් කියවු ද? මන්දවයෙනි! කවර කලෙක්හි එකවට චන්ර්නෙ බිම්බ දෙදෙනෙකු ගගනතලයෙහි පැන නැංගා දුටු ද? එනම් කවර බසෙක් ද? මෙතෙම තපනීය ප්රතභාසමූහයෙන් දෙවානුභාවයෙන් මෘදුත්වකයට පමුණුවා ගෙණ චන්ර් තපයා මෙන් අමෘතරශ්මින් මුළුලොව සිහිල් කළ මැනැවැ යි කියා දෝ හෝ වෙස් වළා පැමිණි සූය්ය්ුළුමණ්ඩලයෙකැ යි කියති. හෙ ද අනිකෙකැ යි කියා කිසිකෙනෙක් කියනු‍වෝ ‘කොල උමතු වු ද? දැන් ම හිර අස්තගිරි ප්රාකප්ත වූයේ වේ ද? මෙ ම ඇසිල් ලෙහි ම ශීඝ්රවගමන් ඇති චන්ර් කිබිම්බය පසුපස්සෙහි ගොස් එක් ව ගති ද? හේ කවර නම් බසෙක් දැ?” යි යෙති. සමහරු “නො වෙයි. බලණ, ඒ හැම කුමන බස් ද? මේ තෙම කිසිවක්හුගේ කුශලානු භාවයෙන් පහළ වූ සත්රුවන්මය දිව්ය?විමානයෙකැ” යි කියති. ඒ හැමදෙනා කියන්නා වූ වචනයන්ට අපහාස කොට ප්ර්ඥා වන්තයෝ කියන්නාහු: “තෙපි බොහෝ කොට ප්ර ලාප නො දොඩව. මේ තෙම එකාන්තයෙන් දෙවන පූර්ණතචන්ර්පන යෙකුත් නො වෙයි. ප්ර භාමාදු වූ ධාමෙන්ර්් යෙකුත් නො වෙයි. ‍ශ්වෙතහංස

පරිච්ඡෙදය.) චක්රාවර්තිවිභාවනකථා. 241

මිථුනයෙකුන් නො වෙයි. දෙවවිමානයෙකුත් නො වෙයි. මෙ පුර වරාධීශ්වර වූ අප මහරජානන්වහන්සේ විසින් බොහෝ පින් රැස් කරණ ලද. එසේ හෙයින් උන්වහන්සේගේ කුශලානුභාවයෙන් පාරාවාරාභ්ය්න්තරයෙන් ම අම්බරොද්ගත ව මෙ තැන්හී පැමිණෙන්නා වූ චක්රරරත්නය විය යුතු ය” යි කියති. මෙසේ ඔවුනොවුන් හා බොහෝ අල්ලාපසල්ලාපයෙන් යුක්ත ව පූර්වඔදිශාව බල බලා සිටිකල්හි එක් ව නැඟි චන්ර්පූරබිම්බය හැර චක්ර. රත්නය වෙන් ව නුවරට අභිමුඛ ව ඉතා උස් නො ව ඉතා මිටි නොව වනමුදුනට ආසන්නයෙන් පුෂ්පඵලපල්ලව ස්පර්ශ කෙරෙමින් දොළොස් යොදනකට ප්ර්කාශ වන තරම් පඤ්චාංගික තුය්ය්ෙමිඝොෂාව පවත්වා එනුයේ යොදනෙක පටන් ස්වකීය ප්රපභාශ්රේණින් සත්වය නයනාකර්ෂකණය කෙරෙමින් චක්රැවර්ති රජු‍න්ගේ ධර්මායනුභාවය භුවනාභ්යෙන්තරයෙහි ප්ර කාශ කරන්නාක් මෙන් ඔවුන් වසන රාජ ධානියාට අභිමුඛ ව අවුත් පුරා නිමවනලද සක්විතිවත් ඇති පෘථිවිශ්වරයන්ගේ කුසලානුභාවයෙන් ආ බව ප්රපකාශ කරන්නාක් මෙන් සත්විටෙක එනුවර ප්රාාකාරමසත්කයෙහි ප්රමදක්ෂිාණා කොට ‍ඇතුළුනුවරට වැද රජහුගේ අන්තඃපුරය ද එසේ ම ප්රවදක්ෂියණා කොට උත්තර දිශාභාගයෙහි සීගපඤ්ජරාසන්න ව සත්වයන් දීප ධූපගන්ධෙ මාලාදීන් පූජාවට සැපයෙන් හැකි වූ ඉතා උස් මිටි නොව අහස්කුස අකුරග බුන්නාක් මෙන් නිශ්චල ව සිටගන්නේ ය. එසේ සිටියා වූ චක්රගරත්නයෙහි දිව්යවප්රනභාසමූහය රජහුගේ ප්රාූසාද යෙහි සිංහපඤ්චර ගජ්පඤ්ජර ව්යාගලපඤ්ජර කපිපඤ්ජර මාන පඤ්ජර පක්ෂි පඤ්ජර ලියපඤ්ජර ශාලපඤ්ජරාදී වූ හැම කවාටවලින් ප්රාකසාදය අභ්ය න්තරයට ප්ර විෂ්ට වෙමින් සියලු ප්රාඤසාද කුක්ෂි ය එක හෙලා ප්රජභායෙන් ජ්යොරත්ෂ්මත් කොට සරහා සිට ගන්නේය. එකල්හි පෞෂඨෘඞ්ගශීලසමාදානයෙන් ශ්රීයයහන් මස්තකයෙහි පලක් බැඳ හුන් මහරජහු චක්රෘරත්නයෙහි ප්රයභාව දැක ප්රයමුදිත ව චක්ර රත්නය දක්නා කැමැති වෙති. එතෙකුදු වුවත් රාජාමාත්යාරදී වූ පරිවාරජනයෝ රජහු ‍සමීපයට චක්රා රත්නය හා පහළ වූ ප්රිුයපඬුරු මෙන් ගෙණවුත් සිට “දෙවයන් වහන්ස! නුඹවහන්සේගේ ප්රාපසාදයෙහි සිංහපඤ්ජරයට නුදු රු ව චක්රාරත්නය අහස සිටිනේ ය” යි කියති. චක්රටවර්ති රජතෙමි එපවත් අසමින් මැ බලවත් වූ ප්රීනතිප්රිමොද්යසයෙන් පූරිත වූ ස්වකීයාත්මය ඇත්තේ බද්ධපය්ය්රීවඞ්කය හැර හුනස්නෙන් පැන නැඟී සිංහපඤ්ජරය සමීපයට ගොස් ඒ චක්රවරත්නය දැක “මා විසින් පළමු

                                                                                                            16

242 සද්ධර්ම රත්නාකරය (11 වන

චක්ර රත්නයක් ඇතැයි යනු ඇසීමි. දැන් ප්ර ත්ය‍ක්ෂයයෙන් ම දිටිමි” යි මහත් සොම්නස් බවට පැමිණියහ. මේ චක්ර රත්නය පහළ වීම ය.

හස්තිරත්නය නම් කවරැ? යත් :- මෙසේ චක්ර්රත්නය පහළ වූ කල්හි චක්රිවර්තිරජහුගේ වැඩ පසස්නා අමාත්ය වරු රැස් ව පළමු සිටි මඟුලැතු සිටි තැනින් ඉවත් කොට ඔහු සිටියා වූ ස්ථානය හෙරිතලයක් මෙන් තනවා චන්දිනකුංකුමාදීන් සුවඳපිරිබඩ ගෙණ නානාවර්ණ්පුෂ්පදාමයෙන් හා පද්මොත්පල නාගලතානාගපල්ලව අශොකපල්ලවාවලම්බිත ස්වර්ණ්රජත මණිතාරකාදීන් ලලිත විතානානුබඩ වටතිර බඳවා, සුවඳ තෙල් වතළ රන්රිදීවැටපහනින් ‍එක‍ාලොක කොට, විලඳ සුණුසාල් අබ දැසමන්කැකුළු හීතණ ය යි යන පස්මල් විසුරුවනලද භූමිප්රොදෙශයෙහි අගිල් කළුවැල් ගුගුල් දෙව්දුරු කපුරු ආදියෙන් සුවඳදුම් ලමින් දෙව්විමනක් මෙන් සරහා ඇමැති වරහු චක්රකවර්තීන් කරා එළඹ දොහොත් මුඳුන් දෙමින් “දෙවයන්වහන්ස! හස්තිරත්නය පහළ වන ලෙස සිතුව මැනැ වැ” යි කියා යාච්ඤා කෙරෙති. එකල චක්රනවර්තිරජහු පළමුවෙන් මහ දන් දී පෙහෙවත් සමාදන් ව එ ම කුසලය සිහි කෙරෙමින් ‍මතුමහල් තෙලෙහි ශ්රීද යහන් ගබඩාවට වැද ශ්රීයයහන් මස්තකයෙහි පෙර සේ ම පලක් බැඳ හිඳිති. එකල්හි ඔහුගේ කුශලානු භාව යෙන් උපොසථකුලයෙන් හෝ ඡද්දන්තකුලයෙන් හෝ සත්වද සත් කාර විඳිමට පින්වත් වූ සෘඬිසම්පන්න විනීත වූ තරුණ විභාකර ප්රෙතිබිම්භයක් මෙන් අරුණවර්ණව වූ මුඛමණ්ඩලශ්රීරව පුෂ්කරාග්ර හස්ත පාදාදීන් අතිමනොහර වූ සන්යාර්ණ බිභ්රරම්ශ්රෂ රජත පර්වසතයක් මෙන් සුවි ශුඬශරීරාවයව ඇති සප්තස්ථාන අවනිස්පර්ශ වූ කරිවරෙන්ර්ර යෙක් අවුත් එතැන්හි සිටිනේ ය. එකල්හි ඇත්ගොව්වන් ආදී වූ ඇමැත්තෝ තුටු පහටු සිත් ඇත්තාහු වහා අවුත් එපවත් චක්රො වර්ති රජුට කියති. රජහු නො පමා ව එතැන්හි ගොස් ඒ හස්ති රත්නය දැක පහන් සිතින් එතැන්හි සිට ඇතරුවන්ට කියන්නාහු “එම්බල පින්වත්නි! මේ විරදොත්තමයා වැඩකරු දැ?” යි පුළුවුස්ති. එකල්හි හස්තිගොපකයන් මුවෙන් නො බැණ සිටි කල්හි මහරජහු ඒ සින්ධුකරෙන්ර්ස්තයා දිසාවට අත දිගු කෙරෙති. එකල්හි ඒ පර්වලත් අභිප්රාධය දැන ඒ නාගෙන්ර්්බ යා රන්පොරොදු මුතුලැල්ආදී වූ හස්ත්ය ලංකාරයෙන් සරහා ලති එකල්හි සත්රුවන්හිනින් ඉහමස්තකයට පැනනැගී චක්රයවාලාන්තරයෙහි සපිරිවරින් අහසින් ගොස් එදවස් පෙරවරු ම අවුත් රාජභවනයට වැද දහවල් බත අනුභව

පරිච්ඡෙදය ) චක්ර්වර්තිවිභාවනකථා. 243

කරන්නාහ. මෙබඳු නෛකවිපාධිප්රෙසධාන වූ දහස් ගණන් වාරණ ගණ ප්රාමදුර්භූත වන්නාහ. මේ හස්තිරත්නය පහළ විම ‍නම් වෙයි. අශ්වරත්නය නම් කවරැ? යත්:- මෙසේ ප්රා්දුර්භූත වූ ඒ විපාධිපරත්නයට අනතුරු ව අශ්වරත්නය පළමුවන ලෙස පූර්වප මඬ්ගල තුරගස්ථානය තිදසාලයසාලාවක් මෙන් සරහා චක්ර වර්ති නරොත්තමයානන්ට දැන්වූ කල්හි චක්රාවර්තීරජහු පූර්වරයෙහි මෙන් දානා දී වූ කුශලක්රිචයාවන් නිෂ්පාදනය කොට අශ්චරත්නය පහළ වන ලෙසට ආවර්ජනා කෙරෙමින් ශ්රීෙශයහමස්තකාරූඪ ව හුන් කල්හි ඔවුන්ගේ පූ‍ර්වොරපචිතදෛවයෙන් ශරදබිභ්ර කූටයක් මෙන් අතිධවලස්කන්ධවරක්තපාද මුඛඇති කාකග්රීචවයක් මෙන් ඉන්ර්හුනනීල මණිවර්ණ්ශිර්ෂකයක් ඇති මෘදුස්නිග්ධ සෘජු වූ කෙශරකලාපයෙන් යුක්ත වූ සමීරණපථොද්ගත ව ධාවනයට සමර්ත්ථය වූ අතිශීර්ඝස ජවසම්පන්න වූ වලාහකකුලයෙහි ජාතාජානොයෙශ්වරයෙක් පැමිණ සකස් කළ මඞ්ගලඅශ්වස්ථානයෙහි සිටිනේ ය. එකල්හි එපවත් චක්රථවර්තිරජුට දැන්වූ කල්හි රජහු පෙර සේ ම අමාත්යය වරුන්ට කියා ඔවුන් විසින් සරහා මෙහෙයනලද හයවරෟරූඪ ව සහ පිරිවරින් අහසින් දිග්විජය කොට පෙරබත මෙහෙ වඩන්ට සියනුවරටම එන්නාහ. මෙබඳු වූ යුග්යකවාජිරාජ ප්ර ධාන දහස් ගණන් සෛන්ධ වසෙනාව ප්රා‍දුර්භූත වන්නාහ. මේ අශ්වරත්නය පහළ වීම ය. මාණ්ක්යනරත්නය නම් කවරැ? යත්:- අශ්වරත්නයට අනතුරු ව චක්රකවර්තිනෘපතීන්ගේ කුශලානුභාවයෙන් සුවාසුදහසක් මැණික් පිරිවරා රාත්රිු දිනයෙහි හාත්පසින් යොදනක් පමණ තැන් අඳුරු දුරු කොට චිතතනිර්මාලමයුඛස්කන්ධ යෙන් එකොද්යොචත කළා වූ සතරරියන් දිග ඇති අටැස් වූ දෙපස සක්නැඹක් වැනි වෘත්ත වංශාභ්යඳන්තර කර්ණිකාග්රකයෙන් විනිගීත අතිශුබ්භ්ර් නිර්ඣරධාරා මෙන් ලීලොපෙත ව ලම්බමාන වූ මුක්තාලනිකාග්රව යෙහි ස්වර්ණනමුකුලයෙන් අලංකෘත වූ මාණික්යමරත්නය මෙපුල්ල පර්ව තාභ්යනන්තරයෙන් නික්ම රජුන්ට ප්රා ප්ත වෙයි. ඒ චින්තා මාණික්යයරත්නය ප්රා ප්ත වූ කල්හි නානාවර්ණාකභිරාමරත්නය නිමග්න ග්රලන්ථිස්ථාන ඇති මුක්තාජාලයෙක බහා සැටරියනක් උස වෙනුයෂ්ටිඅග්රනයෙක ලග්ත කොට හැම ජනයන්ට පෙණෙන ලෙස පිහිටුවු කල්හි රාත්රිින්දිමනයෙහි හාත්පසින් යොදනක් පමණ තැන් ජොති පැතිර එකාලොක කරන්නේ යැ. ඒ හැම

244 සද්ධර්මයරත්නාකරය (11 වන

තැන් නිරන්තරයෙන් ම අරුණොද්ගමනවෙලා‍ව මෙන් එක් එලි වන්නේ ය. එයින් හැම සත්වනයෝ සිතූසිතූවිට ම තම තමන් ගේ කෘෂිකර්ම්මාන්තාදියෙහි නියුක්ත වන්නාහ. වෙළෙඳහු සල්පිල් සදමින් වෙළෙඳාමෙහි නියුක්ත වන්නාහ. ශිල්පි කර්මෙකාරාදීහු තඹ - යා ලොහො - කලදෝ - කනා - රුවන් - තුන්න - පෙසකාර - චර්මා - දාරු - දන්ත - ශෛල - ඉෂ්ටිකා - වූණි ක්රි යාදී වූ ස්වකීය ස්වකීය කර්මාඅන්තයෙහි නියුක්ත ව වෙසෙති. මෙබඳු වූ චින්තාමාණික්ය රත්නය ප්රුධාන කොට ඇති සහස්රන සංඛ්යා්පථාතික්රා න්තමානික්ය- රත්නයෝ ප්රා්දුර්භූත වන්නාහ. මේ මාණික්යත රත්නය පහළ වීම නම් වෙයි. ස්ත්රී රත්නය නම් කවරැ? යත් :- මෙසේ ප්රා ප්ත වූ මාණික්ය රත්නයට අනතුරු ව චක්රීවර්තිරජුන්ගේ කුසලානුභාවයෙන් මෘදු වූ ඡවිවර්ණ් ප්රමභාහාස්වර තමාලකලාපනිභශිරොරුහාභිරාමවක්ත්ර්පයොධරොරුකටිප්රදදෙශාදිවූ ස්ථුලස්ථාන ප්රොභාවත් ව ස්ථූලවූ, ග්රීුවාංගුලිමඬ්යුප්රරදෙශමණිබන්ධ්ආදී වූ කෘශ ස්ථාන මනොඥ ව කෘශ වූ, හස්ත පාද පෘෂ්ඨ ගලවාට ඝ්රාරණාදි වූ උන්නතස්ථාන විශෙෂයෙන් උස් ව ශොභාවත් වූ නාභි පර්වසරෙඛා මුඛාන්තරකර වීරුහ කර්ණෂචූලිකාදී වූ නිම්නගම්භීරස්ථාන විශිෂ්ට ව නිම්න වූ, ජංඝාබාහු කර්පකර ස්කන්ධානසථි ග්රිවවාදී වූ ස්ථාන අති දීර්ඝ නො ව සමප්රණමාණ හෙයින් ආයතවිරහිත වූ, උභයාඞ්ග සම ප්රූමාණහෙයින් ආයතවිරහිත වූ, උභයාඞ්ග සම ප්රහමාණ හෙයින් උභයවාමනසක නො වැ සමොත්සෙධ ප්රරමාණ වූ අත්යොතදාත අති කෘෂ්ණ නො ව ශ්යාකමවර්ණ්යෙන් ශොභාමාන වූ අතිස්ඵුල අතිකෘශ අත්යුකව්ව අතීනීච නො ව සමප්රනමාණවූ; සකලාඞ්ගයෙන් බැහැර ප්රාෘණයක්ම නික්ම ආසන්න ව බබලන්නාවූ ප්රාභා ඇති මනුෂ්යග ‍රූපය ඉක්මුනාවූ දිව්යන රූපයට නො පැමිණියාවූ දොළොස් රියනක් ඇතුළත තුනුපැහැ විහිද සියක්වර ගසා නැඟු පුලුන්රැසක් ගිතෙල ගැලුවාක් මෙන් ඉතා මෘදු වූ චක්රයවර්තුතිරජහු උෂ්ණ කැ මැති කල්හි තෙජොගුණ පවත්නාවූ සිහිලස කැමැති කල්හි ශිශිරත්වවය පවත්නාවූ, නිරන්තරයෙන් මොනවට ඝැටු අභිනව චතු ජාති චන්දශක මිශ්රවව සමව යෙදුනු චන්ද්නසුගන්ධ යක් මෙන් ආත්මයෙන් සුවඳ වහන වන්නාවු මන්දරස්මිත පූර්ව‍ඞ්ගම මධුර ගිරා නිච්ඡාරයෙන් මුඛපද්මය ප්රෙබොධ වූ කල්හි අද්භූතාමොදයක් මෙන් මහනෙල්මල් සුවඳ මුඛයෙන් වහනය වන්නාවූ, මෙ බඳු වූ රූපලාවණ්ය ගුණොපෙත ස්ත්රීආතොම තමහට වල්ලභ වූ චක්රමවර්තපති රජහු දැක යුහුව හුනස්නෙන් නැඟී සිටිනීය. රජහු

පරිච්ඡෙදය) චක්ර වර්තිවිභාවනකථා 245

සිරියහන හුන් කල්හි ද සැතැපුනු කල්හි ද ග්රී්ෂ්ම සංසිඳුවනු පිණිස තල්වැට විහිදුවමින් සිට ඔහු නිද්රා්වට පැමිණි කල්හි පසු ව සැතපෙන්නී ය. යලිදු “දෙවයන්වහන්ස! මාවිසින් දාස කර්මපකරාදීන්ට නියොග කටයුතු කිම් දැ”යි විචාරමින් රජහුගෙන් මෙහෙවර කීලෙස ම දාසකර්මකමකරාදීන්ට මෙහෙවර යොදමින් රජහට ප්රි්ය වූ වචනයක් ම කියමින් වාග්අමෘතාණිවයෙහි ගලා නිරන්තරයෙන් ප්ර සාද එළවන්නී ය. රජහු කෙරෙහි ප්රාතිබඬශුඬ වෙෂ්ටිතාව හැර අන් තැනෙක්හි සිත් නො අලවන්නී ය. මෙබඳු වූ ගුණානුභාවරූපශොභාසම්පන්නස්ත්රීයරත්නයක් මඳුරට රජ කුලයෙන් හෝ උතුරුකුරුදිවින් හෝ තොමෝ ම පැ‍මිණෙන් නී ය. මේ ස්ත්රිරරත්නප්රාෙදුර්භූත වී ම ය.

ගෘහපතිරත්නය නම් කවරැ? යත්:- මෙසේ පැමිණියා වූ ස්ත්රීත රත්නයට අනතුරු ව රජහුගේ කුශලානුභාවයෙන් මහපොළොව ඇතුළෙහි යොදනක් පමණ තැන තුබූ නිධාන දක්නා තරම් ආනුභාවසම්පන්න දිවැස් ඇති ගෘහපතිරත්නය ප්රධධාන කොට ඇති දහස්ගණන් සිටුවරු පහළ වන්නාහ. මේ ගෘහපති රත්නය පහළ වී ම ය. පරිණායකරත්නය නම් කවරැ? යත්:- මෙබඳු ගෘහපති රත්නයට අනතුරු ව චක්රකවර්තවරජුගේ ධර්මිමානුභාවයෙන් සතිස් යොදනෙක පැතිර සිටි මහසෙනග හා සමග චක්රයවර්තරති රජහුගේ අභිප්රාාය දැන ඒ වූ පරිද්දෙන් අභිප්රාගය ලෙස පිළිපදනට සමර්ත්ථ‍ වූ පරසිත් දක්නා දිව්යවඥාන ඇති කාය්යාෙ කාය්ය්ිළි දැන්මෙහි දක්ෂප වූ ජ්යෙවෂ්ඨපුත්රහරත්නය ප්රනධාන කොට ඇති දහස්ගණන් සේවක රජහු පහළ වෙති. මේ පරිණායකරත්න පහළ වීම ය. මෙසේ සප්තවිධරත්නයන් ප්රා්දුර්භූත වූ චක්රටවර්තිති රජුන්ට සතිස් යොදනෙක පැතිර සිටිනා වූ විද්ය්ධරපෂීදක් හා සදෘශ වූ අවිකලාඞ්ගසම්පත් ඇති චක්රතවර්තිතිමහසෙනග රජහු පිරිවරා සිටිනාහ. තවද, පිරිවරසහිත සතරමහවීපවාසීහු රැස් ව තම තමන් සිත් ලෙස උකා ගණුත් අඩු නො වන්නාවු ගවු දෙගවු තුන්ගවු සතරගවු අයම් වූ ගම්භීරත්ව යෙන් එක්ලක්ෂර විසිදාසක් යොදුන් ඝනකඩ බොල්මහපොළොව කෙළවර දක්වා නො යෙක් රත්නයෙන් පිරී සිටියා වූ සතර මහානිධාන ද පහළ වෙයි. තවද, පඤ්චාංගිකතූය්ය්න නාද මෙන් මධුරධ්වනි විහිදුවා මිණි කිකිණිදැල් බැඳි තානාවර්ණදධ්වජමාලාලලිතත්රිධවිධසෘතුමය වූ

246 සද්ධර්මදරත්නාකරය. (11 වන

භූමභෙද ඇති ප්රා සාදත්ර ය සිසාරා දිව්ය වස්ත්රානභරණාදීන් සජ්ජිත වූ කල්පවෘක්ෂියෝ අප්රදමාණ වෙති. දිව රන් කඩු ගත් අත් ඇති විද්යාිධරයෝ සතරදෙනක් සිවුදිග රැකවල් ගෙණ සිටිති. මුඛයෙන් මහනෙල්මල් සුවඳපැතිර පර්ෂෙත් එකසුවඳපිඩක් සේ ආමොද ගන්වයි. ස්වකීය වූ මූර්තීන් චන්දෂනසුගන්ධතය පැතිර අසහායමලයජසුගන්ධඳපුඤ්ජයක් සේ දිශාමොදයෙන් ජනනන්දූනය කරන්නේ ය. මෙබඳු වූ චක්ර වර්තකතිරජහු පරාර්ත්ථ.ය පිණිස දෙදහසක් කොදිව් පිරිවර කොට ඇති සතරමහාවීපය ඇතුළු වූ චක්රපවාලාන්තරයෙහි සපිරිවරින් දිග්විජය කොට එනු කැමැති ව ප්රාුසාදයෙහි සිංහපඤ්ජරයට නුදුරු ව මහිතස්ථානයෙහි ප්ර තිෂ්ඨිත වූ චක්රරරත්නය සමීපයට ගොස් ස්වර්ණථභිංකාරයෙන් සුග‍ෙන්ධාූදකය තරුණපල්ලවාකාර අරුණවර්ණූකරතලයෙන් ගෙණ “පව තත්තු භවං චක්කරත්නං අභිවිජිනාතු භවං චක්කරත්නං” යනා දීන් තුන්විටෙක වාග්නිච්ඡාරය කොට චක්ර රත්නයට දිය වැඩූ කල්හා චක්ර්රත්නය පළමු අහසට පැන නැඟී නික්මෙන්නේ ය. එකල්හි චක්රූවර්තිමහරජහු රාජාභරණයෙන් සැරැහී, හස්තිරත්නය, අශ්වරත්නය යන දෙකින් අභිප්රෙපතවාහනයකට පැන නැඟී, එසේ ම සර්වා්භරණයෙන් සැරැහුනා වූ දෙවඟනන් හා සදෘශ වරඟනන් හා එසේ ම අ‍න්කොලංකාරයෙන් විභූෂිත ව තල්වැට චාමර විජිනිපත් පුන්කලස සේ කො‍හල් පිල්කළඹ කුඩ කොඩි සේසත් මඟුල්කඩු ආදී නොයෙක් මඟුල්පෙරහර ගත්තා වූ පරිවාරජනයන් ද පිරිවරා සිට, තවද, නගරවාසී වූ හැම ජනයා කෙරෙහි කරුණාවෙන් තමන් දිග්විජය කරණබව ප්රාකාශ කොට නුවර බෙර පියවි කරවති. එකල්හි නුවරවාසීහු තුටුපහටු සිතින් “සබඳිනි! අපගේ මහරජානන්වහන්සේ අද දවස් සතර මහාවීපයෙහි සමස්තසත්වානනුශාසනා කරුණු පිණිස නික්මෙනසේක. එසේ හෙයින් හැමදෙන ම තම තමන්ගේ ශ්රීන විභූතියට අනුරූප ලෙස ම සැරඟී වහා නික්මෙව” යි උනුන්හට ඇසෙන සේ කියමින් නික්මුනා වූ චක්රරරත්නයෙහි මධුර ධ්වනිය ද ශ්රනවණය කොට “එම්බලව! කොල! චක්රචරත්නය හා සමඟ අපගේ මහරජ නික්මින. දැන් දැන් අපි පසු ගැසෙම්හ” යි බසින් සමහරක් කියා ගත නො හී ඉඟි පෑ අත්සන් කෙරෙමින් අනෙ

පරිච්ඡෙදය.)                     	චක්රතවර්තීවිභාවනකථා.                              247

කවිධකර්මාඡන්තවිශෙෂයෙන් විචිත්ර කුප්පායම් ආදී වූ නානාවර්ණෙ සන්තාහසන්නද්ධ ව බහා පලඳනාලද අනෙකප්ර්කාර ආභරණයෙන් දිලිසෙමින් අතින් ගන්නාලද අසි සත්ති තොමර ‍භෙණ්ඩිවාල අර්ධ චන්ර්් ද වක්රා දිවිවිධායුධප්ර හරණප්රාභායෙන් එකාලොක කෙරෙමින් තම තමන් ලත් කුඩ කොඩි නංවා විරිදු බණවමින් ස්වකීයපරිවාරජනයන් හා සමග අහසින් අවුත් චක්ර වර්ති රජහු පිරිවරා සිට ගත්තා වූ යුවරජ සෙනෙවිරත් ඈපා මාපා ආදී වූ මණ්ඩලිකවරුන් හා එපරිද්දෙන් ම පිළිවෙළින් සැරැගී අවුත් සතිස් යොදනක් පමණ තැන් අතුරු නො හැර දිව්යමසෙනාවක් මෙන් සැරැහී සිට ගත්තා වූ අවිකලාඞ්ග මහසෙනග පිරිවරා තරු පිරිවැරු පූර්ණ්චන්ර්ිට යා සේ දිලිහි දිලිහී සුරාඤ්ජසයෙන් නික්මෙන්නාහ. එකල්හා සක්විති රජහට පෙරටු ව සැටදහසක් පමණ නාටකවටුකාදීහු ‍ෛවෙකුණ්ඨවටුමයෙන් චෙෂ්ටාතුෂ්ථිඉටෙ ලීලා දක්ව දක්වා නට නටා යෙති. ඒ නාටකජනයන්ට පෙරටු ව එසේ ම දිව්යාණප්සරාවන් මෙන් සජ්ජිත වූ සැටදහසක් පුරවරවධූශ්රෙඑණිහු වෙණුවිණා වගී වස්දඬු එකච්ජිද්රූ මණිපර්වේ විජයොද්ධ්වනි ඔත්තු තන්තිරිපට සිරිවිලි කොහලස්වර ආදී වූ ශුෂිරතූය්යිිභාණ්ඩයෙන් මධුරනාද පතුරුවා ගායනා කෙරෙමින් ලීලා දක්ව දක්වා නික්මෙනි. තව ද, දෙවිකුමරුන් වැනි සැටදහසක් මනුජගන්ධකපුත්රායෝ නොයෙක් ලෙසින් සැරහී ගැටබෙර පණාබෙර තුණ්ඩිබෙර පොකුරුබෙර රොදුබෙර එකැස්බෙර මිහිගුබෙර මහබෙර තම්මැට්ට තිසාන ආදී වූ අනෙකප්රරකාරභෙරිතුය්ය්ට් භාණ්ඩයන් එකවිට අතෙව මිහිමඬල උපුල්වන්නාක් මෙන් එකකොලාහල කෙරෙමින් නික්මෙති මෙසේ සතිස්‍ යොදනෙක පැතිර සිටිනා වූ චක්රණවර්තිපෂිත් පිරිවරා නික්මුනා වූ චක්ර‍වර්තිරජ චක්රසරත්නය ඉදිරි කොට ඊට අනතුරු ව ප්රනයාණයට වන්හ එකල්හි චක්ර‍රත්නය තෙම ඉතා උස් ව අහසින් නො ගොස් යම් සේ භූමියෙහි සිටියවුන් විසින් ‘තෙලෙ යනුයේ චක්රහවර්තිමහරජ ය. මොහු යුවරජහු ය. මොහු අමාත්යනවරහු ය, තෙලෙ සෙනෙවිරද්දු ය. මොහු මෙනම් මෙනම් පිරිවර ය” යි ඇඳින ගන්නා තරම් උස අහසින් වෘක්ෂලශාඛාග්ර යට නුදුරු ව එහි පුෂ්පඵලපල්ලව කැමැත්තවුන් විසින් අත දිගු කොට සැපයෙන් සිඳ ගත හැකි පමණ උසින් අහසින් නික්මෙන්

248 සද්ධර්මිරත්නාකරය (11 වන

නාහ. ඒ නික්මෙන්නා වූ හැම පර්ෂ දින් යමෙක් හිඳිනා අභිප්රාකය ඇත්තේ ද, යමෙක් ශයන අභිප්රා ය ඇත්තේ ද, යමෙක් සිටිනා අභිප්රා‍ය ඇත්තේ ද, ඔහු ඒ ඒ ඉරියාපථයෙන් ම නික්මෙති. තවද, කිසිකෙනෙක් චිත්රපකර්මාමන්තස්වර්ණ මණිකර්මාින්තආදී වූ ඒ ඒ කර්මාාන්තයෙහි නියුක්තයෝ ද, ඒ හැම තම තමන් කරණ කර්මාින්ත කෙරෙමින් ම නික්මෙන්නාහ.

මෙසේ චක්රනවර්තිපෘථිවිශ්වරයානන් නික්මුනු කල්හි චක්රද රත්නය තෙම මහාමෙරුපර්ව තය වට කොට මහාසමූද්රකය මුදු නෙන් අටදහසක් යොදුන් අයම්විතර ඇති පූර්වරවිදෙහදිව යිනට වදනේ ය. ඒ පූර්වදවිදෙහයෙහි අයම්විතරින් දොළොස් දොළොස් යොදුන් පමණ හා වටින් සතියයොදනක් පැතිර සිටිනා වූ මහසෙනඟ හා සමග සක්විතිනරඉසුරානන් සැතපී මට ඉඩම් ඇති ඡායුදකසම්පන්න වූ සමතලරමණියභුමිභාගයෙක් ඇද්ද, එතැන්හි අහස චක්රදරත්නය අක්ඛාහතස්වභාව යෙන් පිහිටන්නේ ය. එසඳ සක්රුවන සිටි සංඥාවෙන් සතිස් යොදනෙක පැතිර සිටිනා වූ මහසෙනඟ නිජ්ජිරාංජසයෙන් අවනිමණ්ඩලයට අවතීර්ණෙ ව ස්තානපානාදිය කොට එතැන්හි මඳක් සැතපී ඉදිනාහු යි. එකල්හි ඒ පූර්වාවිදෙහයෙහි අධිපති වූ රජහු තම තමන්ගේ විභවානුරූප වැ සැරහි සෙනාවාහන සන්නඬ ව පරරාෂ්ට්රියෙන් යුද්ධයට රුපුසෙනගෙක් ආවාහුය” යි කියා යුද්ධයට සැරහීමට ආයුධ ගැන්මට උත්සාහ කළත් අතට ආයුධ නො පැමිණෙන්නේ ය. සෙනාවාහන චක්ර රත්නානුභාව‍යෙන් එකකුත් නො වන්නාහු ය. එකල්හි පූර්වාවිදෙහයෙහි වසුධාධී පතීහු ස්වකීයපරිවාරසහිත ව මඟුල්වෙස් ගෙණ තමතමන් ලත් රාජසම්පත්තියට සුදුසු ලෙස දක්නා පඬුරුආදි වූ පූජනීය වස්තු ගෙන්වාගෙණ මහත් ත් සවයෙන් චක්රුවර්තිරජහු කරා අවුත් වැඳ වැතිර තම තමන්ගේ උත්තමාඞ්ගයෙහි පලන් මෞලි මාණික්ය්කාන්තිජලධාරාවෙන් ශ්රිමචරණප්රෞක්ෂාිලනය කොට කර කමලකැකුළුනලල්තෙලෙහි තබා පුදමින් “දෙවයන් වහන්ස! අපගේ නුවරට වැඩිය මැනවැයි, අප විසින් කළමනා කාරිය කිම් දැ?’ යි පිළිසඳර කථා කෙරෙමින් සිටි කල්හි සක්විතිවසුමතීපතී හු ඔවුන්ට ප්රෙ මණිය වූ මධුරභාරතීන් ධර්මාකනුශාසනය කරන්

පරිච්ඡෙදය.) චක්රයවර්තිවිභාවනකථා 249

නාහු “එම්බා පින්වත්නි! තෙපි හැම ප්රා ණඝාත නො කරව. පර ද්ර ව්ය ය ඔවුන් නො කැමැති කරවා නො ගණුව. පරදාරසෙවනය නො කරව. මුසාවාද නො කියව. සුරාපානය නො කරව. දෙලොවට ම අනර්ත්ථරකාරී වූ මේ අකෘත්යරය කළ කෙනෙක් ඇත් නම්, ක්රෑ!රතර වූ නිරාවල වැටී අපමණ දුක් විඳිනාහු ය” යි ඔවුන් ප්රෙථම යෙන් තැති ‍ගන්වමින් නැවැත “දානපරිත්යා ගයෙහි නියුක්ත ව නිත්ය්චාරිත්ර ශීලපංචාඞ්ගඅෂ්ටාඞ්ගශීලාදිය රක්ෂාද කරව. අනිත්යාිදි ත්රියලක්ෂ්ණභාවනාදිය කරව. සද්ධර්ම්ශ්ර.වණය කරව. ශක්ති පමණින් ධර්මාදානාදීන් ජනනන්ද නය කරව. මාතෘපීතෘ කුලජ්යෙීෂ්ඨ සජ්ජනයන්ට වතාවත් කිරීමෙන් උපස්ථාන කරව. තොප ලත් රාජ්යීයෙහි සමස්තසත්වයන්ට හිංසාපීඩා නො කොට දැහැමෙන් රාජ්යවශ්රීත විඳුව” යි යනාදීන් අවවාද කොට ඔවුන්ට අවසර දී උන්ගේ රාජ්ය්සම්පත්තියෙහි ම පිහිටුවමින් නැවැත පූර්වවක්රනමයෙන් ම චක්රේරත්නයට ස්වර්ණ්භිංකාරයෙන් ආමොද ජලය වඩවමින් ඒ ක්ෂරණයෙහි උද්ගත ව ආකාශපථයෙන් නික්මුනු චක්රණරත්නය හා සමග සපිරිවරමහසෙනග අහසට පැන නැඟී ගොස් පූර්වුපාරාවාරපය්ය්ය හන්තකොට ප්රාහප්ත වන්නාහ. එකල්හි චක්රඟවර්තික්ෂි්තිපතිහුගේ කුශලානුභාවය ප්රසකාශ කරණු පිණිස චක්රහරත්නය පූර්වතසමුද්රියට බසින්නේ ය. එකල් හි දිව්යපඖෂධගන්ධ‍යක් ආඝ්රානණ කළා වූ උරගෙන්ර්් යක්හු පතළ පෙණගබක් අකුලන්නා සේ මහත් රළපතරින් නිරතුරු වූ සමුද්රයජලය සංකුචීත වෙමින් යොදනක් පමණ තැන් පසුබැස උභයපාර්ශ්වයෙනුදු යොදුන් ගණන් තැන් දිය කඳ දෙවනත් ව මැද රුවන්වැල්ල බබලමින් වටින් පිළි මිනිබිත්තිය‍ක් මෙන් දියකඳ උද්ගත ව සිටින්නේ ය. ඒක්ෂිණයෙහි චක්රනරත්නය මුහුදට බැස පළමු ව නික්මෙන්නේ ය. මහරජ චක්රයරත්නයට අනතුරු වැ සෙනග ඉදිරි වැ නික්මෙන්නේ ය. චක්ර වර්තීමහරජහට අනතුරු ව පසුපස්සෙහි ම මහසෙනග නික්මෙන්නාහ. එසඳ සාමුද්රිමක හැම රත්නායෝ චක්ර වර්තිරජහුගේ සමෘඬිය දක්නා පිණිස හාත්පසින් රැස් වන්නාක් මෙන් සමස්තසරින්පතිඅභ්යමන්තරයෙහි විස්තෘතාභි‍ඥාන

250 සද්ධර්මිරත්නාකරය (11 වන

සර්වතරත්නයෝ සර්ව තොමුඛාවකාශප්රසදත්තස්ථානයට ප්රාරප්ත ව සජ්ජිත වූහ. එසඳ සක්විතිමහසෙනඟ නොයෙක් රත්නයෙන් සම්පූර්ණ ව රුවන්වැලිතලාව දැක් තම තමන් අභීප්රාොයානුකූල වූ පරිද්දෙන් උතුරුසඵපිළිපටහිණවල් පුරා රුවන් උකා ගත් කල්හි චක්රකරත්නය නැවැත එනු පිණිස සමුද්රිතීරාභිමුඛ වන්නේ ය. එකල්හි මහසෙනග ද චක්රරවර්තිරජ ද සිටිතැන ම සිට ගොඩට අභීමුඛ ව කරකැවී ආපසු එන්නාහ. එසද තීරාභිමුඛාරින්දම මහරජහට පසු ව ගලා එන දියකඳ වළකන්නාක් මෙන් ස්වකීය ප්රනභාවයෙන් සමුද්රා‍හ්යපන්තරය ජ්යොඳතිෂ්මත් කෙරෙමින් ගෙමි මණ්ඩලය පැහැර එන ජලස්කන්ධ‍ය වළකවළකා චක්රයරත්නය පසුබස්නා කල්හි මහසෙනඟ පළමු ව ගොඩ නැගෙති. අනතුරු ව මහරජ තීරප්රාරප්ත වන්නේ ය. පස්සෙහි චක්රඩරත්නය ගොඩ නැගී අහසට පැන නැ‍ඟෙයි.

මෙසේ චක්රනවර්තිගරපතීහු සමුද්ර යා කෙළවර කොට ඇති පූර්වැවිදෙහයෙහි දිග්විජය කොට ජය ගෙණ දක්ෂිතණසමූද්ර ය පය්ය්ට ඇත්ත කොට ඇති දසදහසක් යොදුන් ජම්බුවීපය ජය ගන්නා පිණිස චක්ර‍රත්නය හා සමග දක්ෂිිණදිශාභාගයට අවුත ජම්බුවීපයෙහි ද සතිස් යොදනෙකැ පැතිර සිටින්නා වූ චක්රනවර්ති සෙනාවට වාසයට සුදුසු ප්රසදෙශයෙක්හි චක්රාරත්නය අහස සිට කල්හි පෙර සේ ම ඒ ස්ථානයෙහි භූමියට සත්විතිසෙනග බැස ස්නානපානාදි චිත්තානුකූලකෘත්යමසම්පාදනයෙන් එතැන්හි සැතැපී හිදිනාහ. එසඳ චක්රතවර්තිනරෙන්ද්රමයානන් හා මහසෙනඟ එතැන්හි පැමිණි බව අසමින් ම ඒ ජම්බුවීපයෙහි රජහු සපිරි වරින් සතුටුපඬුරු ගෙණවුත් පුදා වැඳ බණ අසා පන්සිල් ගෙණ අවවාද පිළිගණිමින් තමතමන්ගේ නිවාසස්ථාන වූ රාජධානි වලට ම නික්මෙන්නාහ. ඉක්බිති චක්රනවර්තිරජහු මා මහසෙනග අහසට පැනනැගී දක්ෂි ණසමුද්රබයා සමීපයට ගොස් පූර්ව සමුද්රමයෙහි කී ලෙස ම රත්නා කරාවතීණි ව රුවන්පොදි බැඳගෙණ චක්ර රත්නය හා සමග අහසට පැනනැගී සත්දහසක් යොදුන් අපරගොදානය ජයගෙණ එනු පිණිස මහමෙර දකුණට කොට සමුදුර මුදුනෙන් චක්රො

පරිච්ඡෙදය ) චක්ර්වර්තිවිභාවනකථා 251

රත්නය හා නික්මෙති. සපිරිවරමහරජ අහසින් ගොස් අපරගොදාන දිවයිනට පැමිණ චක්රිරත්නය සුදුසු වූ ස්ථානයෙක් හි අකුරග බුන්නාක් මෙන් අහස සිටි කල්හි රජු සහිත මහසෙනඟ ඒ ස්ථාන යෙහි භූමියට බැස සැතැපී උන් කල්හි අපරගොදාන ප්රිධාන රජහු පූර්වභයෙහි සෙසු දිවයින්වල රජුන් මෙන් පුදපඬුරු සරහා ගෙණ සපිරිවරින් අවුත් චක්රපවර්තිරජහට පූජා කොට ඔවුන් කී අවවාදයෙහි පිහිටා කුශලසම්භාර‍යන් රැස් කෙරෙමින් ස්වකීය වූ රාජ්යදසම්පත් අනුභව කරන්නාහ. එකල්හි නැවැතත් චක්ර්රත්නය අහසට පැන නැඟී පළමු ව නික්මෙයි. එසඳ දශරාජ පර්ෂවත්හු සක්රුවන හා සමග ගොස් පශ්විමසමුද්රනයට බැස පෙර සේ ම සත්රුවන් හැර ගෙණ අහසට පැන නැගී අටදහසක් යොදුන් උතුරුකුරු දිවයින ජය ගන්නා පිණිස ගොස් පූර්වො ක්තක්රනමයෙන් ම ජය ගෙණ ඔවුන්ට අනුශාසනා කෙරෙමින් කුශලයෙහි පිහිටුවා උතුරු සමුද්‍රයට ගොස් රුවන් උකා‍ෙගණ අහසට පැන නැගී චක්රටවර්තිරජු සහිත සතිස් යොදනෙක පැතිර සිටිනා වූ මහසෙනග චක්රනරත්නය හා සමග දෙදහසක් කොදිව් පිරිවර කොට ඇති සතර මහාවීපයෙහි දිග්විජය කොට සක්වළ තුළ සියලු සත්වවයන්ට දෙලොවින් ම වැඩ සිද්ධ කොට නැවැත හැම දිවයින් එකවිට ම දක්නා කැමැති වූහ. එකල්හි පරමතරවිචිත්ර චක්රයරත්නය අහසට සෘජුව පැනනැංගේ ය. එකල්හි සපිරිවර චක්රැවර්තිමහරජ ද චක්රැරත්නය හා සමග අහසට පැන නැඟී දෙ‍දහසක් කොදිව් පිරිවර කොට ඇති සතර මහාවීපය පද්මොත්පලපූණ්ඩරිකාදීන් ප්රිතිමණ්ඩිත වූ පියුම් විල් සමූහයක් මෙන් දැක මහත් ප්රීපතීත් චක්රංරත්නය පෙරටු කොට ප්රපථමයෙන් ස්වකීය නුවරින් නික්මුනාක් මෙන් ‍නැවැත සියනුවරට ම අවුත් වදනේ ය. එකල්හි චක්රිරත්නය පළමු සිටියා වූ සිව්මැදුරුකවුළුව සමීපයෙහි අහස සුගන්ධය දීපයූපපුෂ්පා දීන් ජූජා විඳීමට සුදුසු වූ නිර්මෙලස්ථානයෙහි ම සිටිනේ ය. එකල්හි චක්රසවර්තිමහරජානන්ගේ අන්තඃපුරයට ප්රඳදීප මාණික්යචප්රරභාවයෙන් ප්ර යොජන මඳ ව චක්රුරත්නයෙහි ආලොක යෙන් ම දවරැ එකලු කොට අන්ධලකාරවිධමනයෙන් ජ්යෝතිෂ්මත් ව බබලන්නේ ය. යමෙක් වනාහි අඳුරු කැමැත්තේ වී නම්, ඕහට අඳුරු ම වෙයි. ආලොක කැමැත්තේ වී නම්, ඕහට සර්වනප්ර කාරයෙන් හැමැතැන්හි එකාලොක වෙයි. මෙසේ ඒ චක්ර වර්ති

252 සද්ධර්මනරත්නාකරය (11 පරිච්ඡෙදය.

නරොත්තමයාගේ කුසලානුභාවයෙන් ප්රා දුර්භූත වූ චක්රහරත්නය චක්ර්වාලාන්තරයෙහි හැම ශත්රැ මථනය කොට සකලසත්වයන්ට දෘෂ්ටධර්මගසාමපරායිකකුශලඵලප්ර තිපදානය කෙරෙමින් ඔවුන්ගේ චිත්තානුකූල ව අභිමතාර්ත්ථවයන් සිඬ කරන්නේ ය. එසේහෙයින් දක්වන ලද මැයි :-

“චක්කානුභාවෙන හි තස්ස රඤේඤා අරී අසෙසා දමථංඋපෙන්ති, අරින්දෙමං නාම නරාධිපස්ස තෙනෙව තං ටුව්වති තස්සචක්කං” යි .

මෙබඳු වූ ආශ්චය්ය්වතිවත් චක්රිරත්නය, හස්තිරත්නය, අශ්චරත්නය, මාණික්ය්රත්නය, ස්ත්රීනරත්නය, ගෘහපතිරත්නය, පරිණායකරත්නය යි. කියන ලද සප්තවිධරත්නයන් ප්රිධාන වූ සකල ඵෙශ්චය්ය්්නයය ම චක්රපවර්තිරජුන් පූර්වධයෙහි කළා වූ දානශීලාදී වූ කුශලානුභාවයෙන් ම ප්රා දුර්භුත වී ය. එසේහෙයින් ස්වකීය වූ ආත්මප්රොමානුබඩචින්තසංකල්පනා ඇති සකල සත්වයන් විසින් කුශලකරණයෙහි අප්රරමාද ව ඝනාන්ධ්කාරයෙහි පහළ විදුලියක් මෙන් ගවාන්ධණකාරාන්තරයෙහි පහළ වූ අෂ්ටදුෂ්ටක්ෂකණයෙන් විතිර්මුක්ත මේ නවවන බුද්ධොත්පාදජ්යොරතිය බබලන ඇසිල් ලෙහි දානශිලභාවන දී වූ කුශලයන් රැස් කොට මතු දිව්යයමනුෂ්යබ සම්පත් හා නිවන්පුරසිරි හස්තප්රාකප්ත කරන්ට උත්සාහ කටයුතු කියනලඳුයේ මැ යි:-

“ඉති සකලසමිඬිං වක්කවත්තීහ සම්මා කතඅමිතසුපුඤෙඤ්නෙව ලද්ධන්ති ඤත්වා්, සතතමුපචිතිත්වාන දානසීලාදිධම්මං ලහථ තිදිවභොගං චාථ මොක්ඛං ච හම්භො”

මෙතෙකින් මේ සද්ධර්මංරත්නාකරයෙහි චක්රකවර්තිවිභාවන නම් වූ එකොළොස්වන පරිච්ඡෙදය කියා නිමවනලදී.

මහකසුප්සිරිත.) ධර්මාාද්භූතසංග්රකහකථා 253

12 වන පරිච්ඡෙදය _____

තවද, මේ සද්ධර්ම රත්නාකරයෙහි චක්රාවර්තිවිභාවනයට අන තුරු ව ධර්මාපද්භූතසංග්ර හකථා නම් කවරැ? යත්:- මේ මතු කියන්නේ එහි පිළිවෙළ කථාව ය.

හේ කෙසේ ද? යත්:- කරුණාසමුද්රර වූ අප තිලෝගුරු සම්යටක් සම්බුද්ධසර්වයඥරාඡොත්තමයානන්වහන්සේ සකලජනානුකම්පා වෙන් චාතුර්වීපිකමහාමෙඝයක් වර්ෂා් කරන්නා සේ නානාගය තිපුණ අර්ත්ථවව්යඝඤ්ජ‍නසම්පත්නප්රාගඥවෙදනීය වූ සපය්යාට අ ප්තික නවලොකොත්තරසද්ධර්මජය දෙශනා කොට මහාකාශ්යාපස්ථවිරා දී වූ ත්රිකවිධශාසනානුපාලකමහාසංඝයාවහන්සේට භාර කොට පන්දහසක් අවුරුදු පවත්නා ලෙස සද්ධර්මකප්රසතිෂ්ඨා ව කළ කල්හි මහාසංඝයාවහන්සේ ද ධර්ම‍යට බැහැරින් උපද්රවවයක් නො වදනා ලෙස පඞක්ති කොට ගෙණ රක්ෂා කළ මැනැවැයි සිතා ධර්මධ සංගායනා කළසේක ඒ ධර්මරසංගායනා නම්: පඤ්චසතිකය, සත්තසතිකය, සහස්සිකයයි ත්රිළවිධ වේ. එයින් පචසතික නම් කවරැ? යත්:- මේ සර්වසඥශාසනයෙහි තෙළෙස් ධූතාඞ්ගය උත්කෘෂ්ටවශයෙන් පුරණ ප්රවතිපත්තිසාර යතීශ්වරයානන්වහන්සේගෙන් අග්රන වූ මහාකාශ්ය්පමහාස්ථවිර ප්රවම්රතඛ පන්සියයක් ගණප්රගධානස්ථවීරයන් වහන්සේ රජගහනුවරට රැස් ව කළා වූ ධර්මකසංගායනා ව ය. ඒ කාශ්යඅපමහාස්ථවිරයන්වහන්සේ තෙළෙස් ධූතාඞ්ග ධරයන් කෙරෙහි අග්රස වූ ස්ථානාන්තර ලැබීමට කවර කලෙක්හි පටන් විවරණ ලැබ ප්රාරර්ත්ථානා කළසේක් ද? යත් :-

කකුසද, කොණාගමන, කාශ්ය්ප, ගෞතම, මෛත්රෙතයයයි යන පස් බුදුකෙනෙකුන්වහන්සේගෙන් ප්රවතිමණ්ඩිත වූ මේ මහාභද්ර කල්පයට යටගියදවස ලක්ෂහයක් වන කපින් මත්තෙහි මුළුලොව එක හෙළා පියුම්වැසි වැස්වූ හෙයින් පියුමතුරා නම් බුදුකෙනෙකුන්වහන්සේ ලොකයෙහි පහළ ව දෙවි මිනිසුන් සහිත වූ සියලු ලෝවැසියන් සංසාරසාගරයෙන් එතෙර කොට නිවන්පුරයෙහි පිහිටුවමින් වැඩවසන සේකැ. එකල හංසවතී නම් නුවර කෙළගණන් වස්තුඇති වෙදෙහ නම් කෙළෙමී පුත්රංයෙක් වෙසෙයි. ඒ කෙළෙමී පුත්රනතෙම දවසෙක බුදුන්ගෙන් බණ අසා පහන්සිත් ඇති ව බුදුපාමොක් මහාසංඝයා වහන්සේට ආරාධනා කොට තමා වසන්නා වූ ගෘහය බිම සුවඳපිරිබඩ ගෙණ විලඳ සුණුසාල් අබ දැසමන්

254 සද්ධර්‍මරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය.

කැකුළු හීතණයයි යන පස්මල් විසුරුවා සෙල්වියන් බැඳ මලොලුඹු කරවමින් දිව්යුවිමානයක් මෙන් සරහා බුද්ධාසනයක් පණවා මහාසංඝයාවහන්සේ වැඩ හිඳිනා ලෙස පිළිවෙළින් ම අසුන් පණවා බුදුන් වැඩවසන විහාරයට ගොස් මහත් ගෞරවයෙන් පසඟ පිහිටුවා වැඳ “භාග්යනවතුන්වහන්ස! ගැත්තවුට කරුණා කොට දැන් භොජනශාලාවට වළඳන්ට වඩනා වෙලා ය” යි ආරාධනා කෙළේ ය. ඉක්බිති කරුණාගුණාකර වූ ඒ පියුමතුරා නම් බුදුරජානන්වහන්සේ ශ්රේමණගණයා පිරිවරා සන්යාගුණ වලා විදුලිය කැළ වැලඳි රන්මෙරක් සේ දිලිහිදිලිහී මහාජනයාගේ මනනුවන් තමන්වහන්සේ කරා හයමින් එබුඑබූ පත්ලෙහි පියුම් දක්වදක්වා මිහිකත සතහමින් වැඩම කර ඒ කෙළෙඹිපුත්රපයාගේ ගෙගී පණවනලද බුද්ධසන්මස්තකයෙහි මහසඟ පිරිවරින් වැඩඋන්සේක. එකල්හි කෙළෙඹි පුත්රදතෙම තමාගේ පරිවාරජනයන් හා සමග රැස් ව පිළියෙල කළා වූ මධුර අන්නපානාදියෙන් බුදුපාමොක් මහාසංඝ්යායවහන්සේ වලඳවන්නට පටන් ගත්තේ ය.

එකල්හි එබුදුන්ගේ ශාසනයෙහි ධූතාඞ්ගධර භික්ෂූංන් වහන්සේ කෙරෙන් අග්රහස්ථානාන්තරප්රාූප්ත වූ වසභ නම් එක් මහතෙරකෙනෙකුන්වහන්සේ සපදානචාරිකාවෙන් පිඩු සිඟා ගෙපිළිවෙළින් වඩනා සේක් ඒ කෙළෙඹී පුත්රචයානන්ගේ ගෘහවාරයට පැමිණ සිඟා සිටිසේක. ඉක්බිති ඒ කෙළෙඹි පුත්රචතෙම වැඩසිටි තෙරුන්වහන්සේ දැක “ස්වාමිනි! බුදුහු මහසඟපිරිවරින් දැන් මේ ඇතුළුගෙහි දී වලඳනු පිණිස වැඩහුන්සේක. එසේ හෙයින් නුඹවහන්සේත් ගැත්තවුට කරුණා කොට වැලඳීමට වැඩිය මැනැවැ” යි ආරාධනා කෙළේ ය. ඒ තෙරුන්වහන්සේ වනාහි තමන්වහන්සේ උත්කෘෂ්ට සපදානචාරික හෙයින් ඇතුළුගෙට නො වැද උත්තමාධමමධ්යකම සත්ව යන් කෙරෙහි සම ව පවත්නා චන්ර්ගෙටකාන්ති සේ සියලු සත්වෙයන් කෙරෙහි මෙත්සිත් පතුරුවා ගෙපිළිවෙළින් සිඟමින් වෙන ගෘහවාරයකට වැඩිසේක. එවේලෙහි ඒ‍ කෙළෙඹි පුත්රව තෙම බුදුන් කරා ගොස් එපවත් දන්වා “කිමෙක් ද, ස්වාමිනි! දෙවිමිනි සුන් සහිත මේ සමස්තලොකයෙහි සියලු ගුණධර්ම්යෙන් ම ලොවු තුරා බුදුන්ට වඩනා කෙනෙක් ඇද්දැ?” යි විචාළේය. එසේකෙළෙඹි පුත්රදයා විචාළකල්හි තෙරුන්වහන්සේගේ අප්රයමෙය වූ ගුණ සමූහයන් ප්රනකාශ කිරීම් වශයෙන් වර්ණ්නා කොට දක්වා වදාරණ සේක්:

මහකසුප්සිරිත.) ධර්මා ද්භූතසංග්රීහකථා. 255

“පාලෙන්ති නිම්මලං කත්වා - පාතිමොක්ඛාදිසංවරං, සමාදින්තධූතඞ්ගා ච - අප්පිච්ඡා මුනිසූනවො.

නිච්චමන්තකයුඬමහි - නඬයොධාව දප්පිතා, පුඤ්ඤානං වත්ථූහභූතා තෙ - දෙවමානුසකාදිනං.

ධාරෙමහං වණ්ණවන්තං - සීවෙය්යපමපි ච චීවරං, බුද්ධපුත්තා මහානාගා - න ධාරෙන්ති තථාවිධං

ධාරෙත්ති තෙ පංසුකූලං - සංඝාටෙත්වාය පිලොතිකෙ, වනච්ඡාදනචොළං ‘ව - ඉච්ඡාමොහවිවජ්ජිතා,

සාදියාමි සදා හම්හො උපාසක නිමන්තණං, නෙච සාදෙන්ති සම්බුද්ධ පුත්තො ‘පාසකයාචනං.

සපදානෙන යං ලද්ධං - ලු කං වාපි පණීතකං, තෙන තුස්සන්ති මේ පුත්තා - රසගෙධවිවජජිතා” යි

යනාදීන් “එම්බල කෙළෙඹි පුත්ර්ය! මාගේ ශ්රා වකයෝ වනාහි සිව්පස ‍ලාභයෙහි ඉතා අල්පෙච්ඡයෝ ය. සතර සංවරසීලය තමන්ගේ ජීවිතය මෙන් රක්ෂාා කරන්නාහ. පංසුකූලිකංගයයි යනාදී වූ නාමව්යතවහාරවශයෙන් තෙළෙස් ප්ර භෙද ඇත්තා වූ උත්කෘෂ්ට මඬ්යසම මෘදුකවශයෙන් එකුන්සතළිසක් ප්රාභෙද ඇත්තා වූ මේ සියලු ම ධූතාඞගගුණයෙන් නො පිරිහෙළා සමාදන් ව අඛණ්ඩ කොට රක්ෂාය කරන්නාහ. එම්බල කෙළෙඹි පුත්රඅය! මාගේ ශ්රාභවකයෝ කුලයා කෙරෙහි ද චතුර්විධප්රාත්යගයලාභයෙහි ද ඇල්මක් නැති ව අනුතයප්රෂතිඝරහිත ව නිෂ්පලිබොධ ව වසන් නාහු ය . එසේ වසන්නා වූ මාගේ ශ්රානවකයන් කෙරෙහි ඇතුළත් වූ ‍මේ වසභ නම් මහතෙර තෙම ධූතාඞ්ගධරයන්‍ කෙරෙහි අග්ර ස්ථානාන්තර ලත් උත්තමයාන කෙනෙක් වේ දැ” යි ඒ තෙරුන් වහන්සේගේ අප්රනමෙය වූ ගුණ ප්රෙකාශ කොට වදාළසේක.

ඉක්බිති ඒ කෙළෙඹිපුත්රුතෙම තෙරුන්වහන්සේගේ ආශ්චය්ය්. ්වත් වූ ඒ ගුණ‍විශෙෂය අසා තෙමේ ද ඒ තනතුර කැමැති ව “මම ද එනදවස එක්තරා ලොවුතුරා බුදුකෙනෙකුන් වහන්සේගේ ශාසනයෙහි ධුතාඞ්ගධරයන් කෙරෙහි අග්රත වේම්ව” යි ප්රා ර්ත්ථ්නා කෙරෙමින් බුදුන්ගේ ශ්රීබපාදමූලයෙහි වැද හොත්තේ ය. බුදුහු ඒ කාරණය අනාගතඥානයෙන් දැක වදාරා ඔහුගේ ප්රාථර්ත්ථෙනාව සිද්ධ වන සේ දැක “එම්බල කෙළෙමී පුත්ර්ය! තෙපි මේ කල්පයට ලක්ෂ්යක් කල්පයෙකින් මත්තෙහි ලොකුත්තම වූ ගෞතම නම් බුදුකෙනෙකුන්ගේ ශාසනයෙහි මහණ ව ධුතාඞගධරයන් කෙරෙහි අග්රේස්ථානාන්තර ලදින් මහාකාශ්ය ප ස්ථවිර ය යි යන නමින් ප්රුසිඬ ව මුළුලොවට අග්රල දක්ෂිවණෙය ව එකල බුඬශාසනය බබුලුවන්නේ වේ දැ” යි විවරණ දී වදාළසේක.

256 සද්ධර්මාරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

එවේලෙහි කෙළෙඹී පුත්ර යානෝ එම විට ම ලද්දා වූ ස්ථාන නතරයක් මෙන් මහත් වූ සන්තොෂයට පැමිණ එතැන් පටන් බොහෝ කුශලසම්භාරයන් රැස් කොට ඒ ආත්මභාවයෙන් ‍චුත ව දිව්ය ලො‍කයෙහි ඉපිද බොහෝ දිවසැපත් විඳිමින් මෙසේ දිව්යෙමනුෂ්ය ලොකයන්හි ච්යුරතිප්රපතිසන්ධි වශයෙන් සුරනරසිරි අනුභව කොට මීට යට ඒකානූවන කල්පයෙහි බුදු වූ පියදස්සි නම් බුදුන් සමයෙහි දිව්යටලොකයෙන් චුත ව අවුත් දඹදිව එක සාටක නම් බමුණු ව ඉපිද මහදන් දී බුදුන්ට උපස්ථාන කොට මෙ ම ස්ථානාන්තරය පිණිස ඔවුන්වහන්සේගේ පාදමූලයෙහි වැදහෙව ඒ පියදස්සි නම් බුදුන්ගෙන් ද විවරණ ශ්රීේ ලදහ. එතැන් සිට දිව පමණින්බොහෝ පින් රැස් කොට අමරසිරිනිකරයෙන් අපරිමිත වූ සුරපුරැ ජාත ව දිව්යදසම්පත් විඳිමින් මේ මහාභද්රනකල්පයෙහි තුන්වැනි ව බුදු වූ කාශ්යපපසර්වඳඥයන්වහන්සේ ලෝ වැඩ වඩා බුදු ව වැඩ සිට නිවන්පුර පැමිණි පසු බරණැස්නුවර සියලු උපභොගපරිභොගවස්තුවෙන් ආඪ්යු වූ සිටුකුලයෙක්හි ඉපිද වැඩී විය පැමිණ මහත් වූ ශ්රීසසම්පත් අනුභව කොට වාසය කරන්නාහු පූර්වභහෙතුබලයෙන් ලද්දාවූ ශ්ර්ද්ධා ඇති ව බුදුන්ගේ ශරීරධාතුන්වහන්සේට බොහෝ පූජාසත්කාර කිරීමෙන් අප්ර්මාණ වූ කුශලසම්භාරයන් රැස් කොට ඒ ආත්මභාවයෙන් චුත ව සංසාරවෘත්තයෙහි සංචාරය කරන්නාහු එම අන්තඃකල්පයෙහි දසදහසක් හවුරුද්දට ආයුෂය පැමිණි කල්හි නැවැත දඹදිව බරණැස්නුවර කෙළෙඹී පුත්රු ව ඉපිද වැඩි විය පැමිණ සහඹු ව රැකෙමින් දවසෙක කිසි කටයුත්තක් පිණිස වලට වැද එ වෙනෙහි ඇවිදිනාහු ‍වනමැද රුකක් මුල වැඩහුන් පසේබුදුකෙනෙකුන් වහන්සේ සිවුරක් ගෙත්තම් කරණු දැක උන්වහන්සේ කරා එළඹ මහත් ප්රෙවමයෙන් පසඟ පිහිටුවා වැඳ එකත්පස් ව සිටියහ.

එකල්හි පසේබුදුන්වහන්සේ ගෙත්තම් කරමින් සිටි සිවුර නවා මඳහෙයින් පත් කොට තබන්ට වන්සේක. ඒ දැක කෙළෙඹි පුත්රහයා උන්වහන්සේ අතින් විචාරණුයේ “ස්වාමිනි! කිමෙක් ද, සිවුර ගෙත්තම් නො කොට පත් කොට තබනසේක් නැ?” යි විචාළේ ය. එබසට ‍පසේබුදුන්වහන්සේ අල්පෙතච්ඡතාවෙන් කිසිවකුත් නො වදාළසේක. එපවත් දැන කෙළෙඹි පුත්රතයානෝ සිවුරට මඳ හෙයින් ගෙත්තම් නො කොට තබන්සේක් වනැ යි සිතා තමන් එකාංශ කොට බහා ගෙණ ගිය උත්තරසාටකය ගෙණ පසේබුදුවහන්සේගේ පාමුල තබා “ස්වාමිනි! ගැත්තවුවට

මහකසුප්සිරිත.) ධර්මාිද්භූතසංග්රතහකථා. 257

කරුණා කොට සිවුරු ගෙත්තම් කොට වදාළ මැනැවැ” යි කියා පසඟ පිහිටුවා‍ වැඳ අවසර ගෙණ තමාගේ වාසස්ථානයට ම ගියේ ය. ඉක්බිති පසේබුදුන්වහන්සේ ඒ උතුරු සළුවෙන් සිටුරෙහි නුවා ලා ගෙත්තම් කොට නිමවා කැපසරුප් ලෙස රඳන් කර ඒ සිවුරු වැළඳගත්සේක. කෙළෙඹිපුත්රනයානෝ ද උත්තරසාටකය සිවුරට දුන්නාවු කුශලානුභාවයෙන් ඒ ආත්ම භාවයෙන් චුත ව නිදා පිබිදියාක්හු මෙන් තව්තිසා‍භවනයෙහි ඉපිද තුන්කෙළසැට ලක්ෂතයක් අවුරුද්දට ආයු ලදින් එහි වැස අපමණ වූ දිවසිරි අනුභව කොට ආයු කෙළවර ඒ දිව්‍යලොකයෙන් අවුත් ජම්බුවීපයෙහි බරණැස්නුවරට නුදුරු තැනෙක්හි යොන්නක් පමණ දිගුපුළුල් විථි සල්පිල් ආදීන් විශිෂ්ට වූ එක්තරා නියංගමෙක නාමගොත්රියෙන් අප්ර සිඬ වූ කුලගෙයක උභයකුල පරිශුද්ධ ව ජාත වූහ. මෙසේ උපන්නා වූ ඒ කුමාරයන්ට මවුපිය දෙදෙන නන්දීුයයෝ යයි නම් තැබූහ.

තවද ඒ නන්‍ිීයයයන්ගේ සහෝදර වූ සත්බෑකෙනෙක් වූහ. එයින් වැඩිමහලු සබෑයෝ ම කෘෂිවාණිජ්යා දිවූ නොයෙක් කර්මාබන්ත යෙහි ව්යාිවෘත ව තමන්ගේ පුත්රයදාරාදීන් හා තුමු ද ජීවත් ව තමන්ගේ මවුපිය දෙදෙනා රක්ෂාා කරන්නාහ. නන්දිදයයෝ වනාහි කෘෂිවාණිජ්යාවදීවූ කිසි කර්මාාන්තයකුත් නො කොට දෙමවුපියන් හා තමන්රැකීමට සුදුසු කාය්ය්ෂි යකත් ව්යාරවෘත නො වි ගෙයි ම හිඳි නාහ. එසේ ගෙයි ම හිඳිනා හෙයින් වැඩිමාලු සබෑයෝ ම ඔහු කෙරෙහි අප්රඳසන්න ව “මේ මෙහෙවර සොරු බඩ පුරා බත් කාලා බිජුවට රකිනා කිරළක සෙයින් සිහිල්සෙවන ගෙට වැදැලා හින්ද දි අපි කුමක් පිණිස මෙහෙවර කොට ඇවිදිමෝ දැ” යි කියා නිරන්තර යෙන් නන්දිණයයන්ට කිපී අප්රකසන්න ව කථා කරන්නාහ. එ තෙපුල් අසා නන්දිගයයන්ගේ මවුපිය දෙදෙනා ඔහු ලඟට කැඳවා “එම්බා පුතඬ! දුක්පත් ව ගිහිගෙයි වසන්නාවුන් විසින් නිසි කර්මා න්ත නො කොට හැම දවස් ම ගෙට වැදැලැ හිඳ රැකීගත නො හැක්කේ ය. එසේ හෙයින් තමාගේ උපයා සොයලන වහලක් සරකක් නැති කල දුක් සැප නො සිතා කල් නො වරදවා දඩබිම කළමනා මෙහෙවර පත් කොට ගෙණ හැම වේලෙහි අප්රනමාද ව සිහිනුවණ ඇති ව ආලිස්සම් නො වී රැකුන මනා වේදැ?” යි යනාදීන් අවවාද කියන්නාහ. එසේ මවුපිය දෙදෙනා අවවාද කරණ කල්හි නන්දිායයෝ බසකුත් නො බැණ හිඳිනාහ. මෙසේ ඔහු වසන කල්හි එක්දවසෙක රාජපුරුෂයෝ

                                                                                                           17

258 සද්ධර්ම රත්නාකරය. (12. පරිච්ඡෙදය

“සියලු ගම්වැස්සන් ම තකත්කෙළියක් කෙළින්ට රැස් වුව මැනැ වැ” යි කියා රාජවිධානයෙන් බෙර ලැවූහ.

එකල්හි නන්දි යයෝ තමන්ගේ මෑනියන් සමීපයට ගොස් කියන්නාහු : “මෑනියන්වහන්ස! මමත් අද දවස් නකත්කෙළි කෙළිනට යනු කැමැත්තෙමි. එසේ හෙයින් මා හැඳගන්නාට යහපත් සැටියේ හණකඩක් දුන මැනැවැ” යි කීහ. එ තෙපුල් අසා නන්දියයයන්ගේ මෑනියෝ යහපතැයි ගිවිස තමන්ගේ ගෙන් නිසි කඩක් ගෙණ “තෙල හිණකඩ හැඳගෙණ කෙළින්ට පළා යව” යි කියා යහපත් හිණකඩක් දුන්නාහ. ඒ වස්ත්ර ය දැක නන්දි”යයෝ මෑනියන්ට කියන්නාහු “මෑතියන්වහන්ස! මේ හිණකඩ ඉතා ම දළ ය. අනික් හීණකඩක් දුන මැනැවැ” යි කීහ. කෙතක් නො කීකරු වුවත් දරුවන්ගේ බස් මවුපියන්ට ප්රිණය වන බැවින් නැතැ යි නො කියා දෙවෙනි වත් අනික් සිහින් වස්ත්ර්යක් දුන්හ. නන්දිනයයෝ මෑනියන් දුන් ඒ වස්ත්රිය අතින් ගෙණ බලා “මෙසේ වූ පිළි ද අප අඳිනේ? ය” යි කියා නො කැමැතිව මෑනියන් ඉදිරියට දැමූහ. එසඳ නන්දිදයයන්ගේ මෑනියෝ කියන්නාහු “එම්බා පුතනුවනි! අපගේ මේ කුලයෙහි මීට වඩා නිසි සිහින් මොළොක් පිළියෙක් ඇත්තේ නො වෙයි. ඉදින් යහපත් පිළියෙක් නම් මෙබඳු උත්සව දිනයෙක කෙළිනා තොපට නො දී තව කවුරුන්ට දෙන්ට තබ මෝ දැ” යි කීහ.

එ තෙපුල් අසා නන්දිායයෝ මෑනියන්ට කියන්නාහු “මේ කුලයෙහි යහපත් වස්ත්රලයක් නැතිකල, මෑනියන්වහන්ස! මම යහපත් පිළි ලබන තනකට දැන් ම යෙම” යි කීහ. එසඳ මෑනියෝ කියන්නාහු “පුත තෙපි කුමක් කියවු ද? සෙසු දා තබ අද දවස ම බරණැස්නුවර රාජ්ය.සම්පත්තිය තොපට පැමිණේ නම්, මමත් එ ම කැමැත්තෙමි. එසේ හෙයින් තොපට එන යම් ම අභිවෘද්ධියෙක් අද දවස් ම පැමිණේව” යි නන්දිහයයන්ට කීහ. එසඳ නන්දිෙයයෝ මෑනියන් කී බසට සතුටු ව වැඳ අවසර ඉල්ලා ගෙණ ගෙන් නික්මුනාහ. ඔවුන් යනවා බලා සිට අඳින්ට දුන් පිළි නපුරැයි උරණින් යන මුත් මාගේ පුතනුවෝ මා කෙරෙහි ප්රෙබම ඇත්තෝ ය. එසේහෙයින් මෙගම හැර තිරිසන් දරුවෝ කොයි යෙද්ද?, පළමු සේ ම තමන් තමන්ගේ අඳුනන ඉතා පුරුදු යහළු මිත්රදයන්ගේ ගේක හිඳ උරණ සංහිඳුවා ගෙණ

මහකසුප්සිරිත) ධර්මාකද්භූතසංග්රරහකථා 259

සවස බත් කන වේලා‍වට වී නමුත් ගෙට එන්නෝ වේදැ?” යි සිතා ශොක සංසිඳුවා ගෙණ සිටියාහ.

එසඳ නන්දිනයයෝ තමන් පූර්ව.ජාතියෙහි කළා වූ කුශලකර්මණය විසින් මෙහෙයවන ලදු ව කිසිකෙනෙකුන්ගේ ගෙදරකටත් නො ගොසින් ඒ නියංගමින් පිටත් ව මගට නික්මුනාහු බරණැස්නුවරට ගොස් සෙනෙවිරදුන් දැක ඔවුන්ගේ ගෙයි ම රැඳුනාහ. ඉක්බිති නන්දිෙයයෝ එක් දවසෙක සෙනෙවිරදුන්ගේ දාසකර්මුකරයන් හා සමග කථා කෙරෙමින් හිඳ නිදන්නාහු සීනයක් දැක මහත් භයට පත් ව මොර ගාපීහ. ඒ ශබ්දය සෙනෙවිරද්දු අස, “කුමක් පිණිස මොර ගාපි දැ?” යි විචාළහ. එබසට නන්දිහයයෝ සෙනෙවිරදුන්ට කියන්නාහු ‘භයජනක වූ සීනයක් දැක මොර ගා පීම්’ යි කීහ. “කෙසේ වූ ස්වප්නයෙක් ද තොපදුටුයේ ය?” යි විචාළ කල්හි නන්දිීයයෝ දුටු සීනය කියන්ට මැලි වුව ද සෙනෙවිරදුන් තත්පර ව විචාරණ හෙයින් ඇති සැටියේ ම කියන්නාහු “සෙනෙවි රදුන් වහන්සැ” යි කියා නන්දිහයයෝ තමන්ගේ බඩවැල තුඹස් සිදුරකින් පිටත නික්මුනු හැළිනාගරාජයකු සේ තමන්ගේ මුඛයෙන් පිටත් ව නික් ම මේ දසදහසක් යොදුන් දඹදිව තෙලෙහි පැතිර නැවැත අවුත් තමාගේ මුඛයට ම වන්නා සේ දැක භයින් ත්රනස්ත ව මොර ගාපීමියි කිහ. එසඳ සෙනෙවිරද්දු මේ සීනය විමසනු පිණිස තමන්ගේ කුලුපග වූ පරිබ්රාෙජිකාකෙනෙකුන් සමීපයට ගොස් විචාරන්නාහු “ස්වාමීනි! යම්කිසිවෙක් ස්වප්නයෙන් තමාගේ අතුණු මුඛයෙන් නික්ම සකල ජම්බූවීපයෙහි පැතිර නැවැත අවුත් මුඛයෙන් ප්රමවිෂ්ට ව උදරාභ්යලන්තර වන්නාක් මෙන් දුටුයේ විනම්, ඕහට කෙබඳු වූ විපාකයෙක් වේ දැ?” යි විචාළහ.

එකල පරිබ්රාූජිකාවෝ කියන්නාහු “ඉදින් යම් ස්ත්රිරයක් මෙසේ වූ ස්වප්නයක් දුටුවූ නම්, සත්දවසක් ඇතුළත අභිෂෙක ප්රානප්ත රජක්හට අගමෙහෙසි වන්නී ය. පුරුෂයෙක් මෙබඳු වූ ස්වප්නයක් දුටුයේ වී නම්, සත්දවසක් ඇතුළත රාජ්ය්ශ්රීවයට පැමිණෙන්නේ ය” යි කීහ. මෙසේ පරිබ්රාිජිකාවන් කී තෙපුල් අසා සෙනෙවිරද්දු තමන් ගෘහයට ගොස් සිතන්නාහු “මිනිසුන්ගේ පින් පව් නම් කවරක් බවත් නො දැනෙයි. එසේ හෙයින් මුන් හා සමග කල් තබා ම ඥාතිසම්බන්ධමයක් කිරීමට යුත්තේ ය” යි සන්නිෂ්ඨාන කොට තමන්ගේ වඨින ව සිටි දුන් සත්දෙනෙකුන් ඇති හෙයින් එයින් එක්කෙනෙකුන් නන්දිියයන් අතුරෙහි රඳවනු

260 සද්ධර්මරත්නාකරය (12. පරිච්ඡෙදය.

අභිප්රා ය ඇති ව එකියන දුන් සත්දෙනා ම ලඟට කැඳවා ඔවුන්ට වෙන වෙන ම කියන්නාහු “එම්බා දරුවෙනි! තොප සත්දෙනා ගෙන් මේ නසන්දියයන් කෙරෙහි හිඳින්ට අභිප්රා්ය ඇත්තාහු කවුරු දැ?” යි විචාළහ.

එබසට වැඩිමහලු සදෙන ම වෙනවෙන ම කියන්නාහු “මේ නන්දි”යයෝ නම් වෙන රටකින් මෙතෙනට අමුතු ව ආ කෙනෙක. එතෙකුදු වුවත් මොවුන්ගේ ජාතිගොත්රෙත් අප ඇමට නො දැනෙන්නේය. රක්ෂාුවක් ඇතිකෙනෙකුත් නො වෙයි. අපි උන් ලඟ හිඳ කවර සැපයක් විඳිමෝ ද? එසේහෙයින් මෙසේ වූ දීග අප ඇමට කුමට දැ?” යි කීහ. ඔවුන් අතුරෙන් සදෙනාට ම බාල දියනියෝ කියන්නාහු “දෙමවුපියෝ නම් දරුවන්ට එකාන්තයෙන් ම වැඩක් මිස අවැඩක් නො කැමැත්තාහ. එසේ හෙයින් ‍මාගේ මවුපිය දෙදෙන යම් කෙනෙකුන්ට පාවා දෙත් නම් එම යහපත් වේ දැ” යි සිතා “යහපත, නන්දියයන් කෙරෙහි හිඳමි” යි කීහ. එතෙපුල් අසා සමාධි ව සෙනෙවිරද්දු නන්දියයන් ලඟට කැඳවා තමන්ගේ දියනියන් ඔවුන්ට පාවාදි බොහෝ සැපත් දුන්හ.

එයින් සත්දවසක් ගියකල එක් දවසෙක ගෙන් නික්ම ඒ ඒ තැන්හි සිත් සේ කෙළ ඇවිදිනාහු: රජ්ජුරුවන්ගේ මගුල් උයනට වැද නොයෙක් විසිතුරු බලමින් ගොස් මඟුල්සලවට මුදුනට පැන නැඟී හිස වසා පෙරෙවගෙණ වැද හොත්තාහ. එ දවසට බරණැස් රජහු කාලක්රි යා කළ හත්දවසෙක් ඉක්මින. එ සත්දවස ඇතුළත පුරොහිත සෙනෙවිරද් මණ්ඩලිකාදි හැම දෙන ම රජහට කළමනා අවමඞ්ගලකෘත්යප සියල්ල ම නිමවා සත්වන දවස්හි රාජාඞ්ගණයෙහි රැස් ව මන්ත්රකණය කරන්නාහු “මහරජතෙම ස්වගිස්ථ වි ය. ඔහු ඉක්බිතිව රට රැකලන්ට සුදුසු වූ පුත්ර රත්නයකුත් නොම ඇත. ඇතිසේකුත් එක ම දියනිකෙනෙකුන් වහන්සේ ය. රාජ්ය ය නම් කවර තරම් මන්ත්රීවබල ඇතත් පාථිවිශ්වරකෙනෙකුන් නැතිව රක්ෂාහ කොට ගත නො හැක්කේ ය. එසේ හෙයින්මේ රාජ්යාුනු ශාසක වූ ක්වෂතිපාලයක්හු පරීක්ෂාන කළ මැනැවැ” යි නොයොක් ප්රායොග විමසා “මෙසේ කටයුතු ය” හැමදෙන ම මන්ත්රැණය කොට පඤ්චකකුද භාණ්ඩයන් මඟුල් රථයෙහි තබා අජානීයසෛන්ධහ වයන් යොදා “මේ රථය ගොස් රට රැකගන්ට සුදුසු වූ උත්තම යක්හු ලග සිටීව” යි කියා මගුල් රථය හැරපීය.

මහකසුප්සිරිත.) ධර්මාද්භූතසංග්රධහකථා. 261

ඒ හළුවා වූ රථය ඉදිරියෙහි නික්මුනුකල්හි ඒ රථය අනු ව පුරොහිතයන් හා මන්ත්රී වරයන් සහිත වූ චතුරඞගිණීසෙනාව පඤ්චාඞ්ගිකතුය්ය්කථ ඝොෂා කරවමින් පසුපස්සෙහි නික්මුනාහ. එකල්හි ඒ රථය නුවර තුන්විටෙක ප්රමදක්ෂි ණා කොට නැගෙනහිර වහසලින් මඟුල්උයනට නික්මුනේ ය. එපවත් දැක සමහර කෙනෙක් කියනකල “මේ රථය පළමු රජහු උයන් කෙළියට නැඟී යන කල්හි අදිනා අශ්වයෝ තමන් ගියාවූ මාර්ගරයෙහි පුරුදුකමින් දැනුත් මඟුලුයනට ම නික්මුණාහ” යි කියා “රථය යන ගමන් වළක මෝ දැ?” යි කීහ. ඔවුන් කියන්නා වූ ඒ වචනයන් අසා පුරොහිත යන් ඇතුළු වූ ප්රාගඥමන්ත්රිතවරු “යුහුසුලු ව එසේ නො කියව. මගුලුයනෙහි පින්වත් පුරුෂ‍යක්හු ඇති බවෙක් නො දැනෙයි රථය කැටි ව ම අපිත් නික්මෙම්හ” යි කියා රථය නො නවතා ම පසුපස් සෙහි ම නික්මුනාහ. එකල්හි මහපෙරහරින් සපිරිවරින් නික්මුනු රථය ඵලපල්ලවමලින් සශ්රීමක වූ මඞ්ගලොද්යාිනයට වන. එකල්හි තුන්විටක් උයන ප්රලදක්‍ෂිණා කොට නන්දි්යයන් වැදහොත් මඟුල් සලවට සමිපයට ගොස් සලවට දා තුන්විටක් පැදකුණු කොට ඔහු නැ‍ඟෙන ලෙස රථය අභිමුඛ කොට අශ්වයෝ නුවර දසාවට නමා සිට ගත්හ. එකල්හි පුරොහිතබ්රා හ්මණයානෝ සලවට සමීපයට ගොස් නන්දිියකුමාරයන් හිස වසා පෙරව හොත් වස්ත්රොය හරණලෙස ඉස දිසාවට අත දිගු කරන්ට භයින් පතුල්දෙක වසා තුබූ කඩ පොට පහ කොට පතුල් දෙක දැක දෙපතුල්තෙලෙහි ලක්ෂභණ බලා මේ දසදහසක් යොදුන් ජම්බුවීපය තබා දෙදහසක් කොදිව් පිරිවර කොට ඇති සතරමහාවීපයෙහි එකාතපත්රබචක්රදවර්ති රාජ්යකය කරන්ට සුදුසු මහපින් ඇති බව දැන මෙබඳු වූ සුලක්ෂචණ පුරුෂොත්තමයානන්ගේ චිත්තධෛය්ය්ඇ කිම් දෝ හෝයි පරීක්ෂාු කරණු පිණිස නොයෙක් සියදහස් ගණන් තූය්ය්ත් ඝොෂාවන් හා එකවිට ම අත් පැහැර අහස් පොළෝ සමුද්රහය එකවිට ගුගුළාක් මෙන් මහත් ඝොෂා තුන්විටෙක පැවැත්තූහ එසඳ නන්දි්ය කුමාරයෝ “මේ කිමෙක් දැ” යි හිස වසා සිටි පුරොහිත මැතිවරුන් සහිත මහසෙනග දැක “තෙපි මෙතැන්හි කුමක් පිණිස අවු දැ?” යි විචාළහ. එබසට පෙරෙවිබමුණු “ දෙවයන්වහන්ස! මේ බරණැස් නුවර රාජ්ය ය නුඹවහන්සේට පැමිණියේ ය. එසේහෙයින් නුඹ වහන්සේ නුවරට කැඳවාගෙණ යනු පිණිස ආම්හ” යි කීහ. එකල්හි නන්දි්යකුමාරයෝ යෙහෙන් නැඟී සිට සලවට මුදුනෙහි හිඳ කියන්නාහු “එම්බා පුරුෂයෙනි! මෙසේ ම තොප රජුන්

262 සද්ධර්ම්රත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

සොයා ඇවිදිනේ කවර කාරණයක් පිණිස ද? තොපගේ නුවර රාජ්යරසම්පත් අනුභව කළ රජ්ජුරුවෝ කොයි දැ?” යි විචාළයහ. එබසට අමාත්යභවරු කියන්නාහු “අදට සත්වන දවස් ස්වර්ගිස්ථ වූ සේකැ” යි කීහ. එබසට “රාජ්ය්ය කරන්ට සුදුසු වූ පුත්රයරත්නයෙක් නැද් දැ?” යි කීහ. එක ම කුමාරිකාකෙනෙකුන්වහන්සේ මුත් රාජ කුමාරවරු නො ම ඇතැයි කීහ. එබසට නන්දිනයකුමාරයෝ එසේ වී නම් යහපතැයි කියා රාජ්ය ය ගිවිස්සහ. ඒක්ෂ ණයෙහි රැස් වූ අමාත්යැවරහු ඒ මගුලුයනෙහි ම මඞ්ගලසම්මත වූ විසිතුරු මණ්ඩපයක් කරවා බරණැස් රජහුගේ දුහිතෘ වූ රාජකුමාරිකාවන් සර්වායභරණයෙන් සරහමින් ශ්වෙතවෙලමාලාවිලෙපනාදීන් මඞ්ගල වෙශයෙන් භූෂිත කොට මහත් උත්සවයෙන් එවිට ම මගුලුයනට කැදවාගෙණ අවුත් නන්දි යකුමාරයන්ට අභිෂෙකයෙහි පළඳවනු පිණිස ලක්ෂනයක් වටනා සළුවක් ගෙණවුත් සළු වඩන්ට අතට දුන්හ. එසඳ නන්දිියකුමාරයෝ ඒ සළුව දැක කියන්නාහු “සගයෙනි! මේ කුමක් දැ?” යි පුළුවුත්හ. එබසට අමාත්යාවරු කියන්නාහු “නුඹවහන්සේ සූසැට ආභරණ සහිත අභිෂෙකප්රා?ප්ත වනු පිණිස වඩන්ට ගෙණා සඵවෙකැ” යි කීහ. එබසට නන්දියයකුමාර යෝ කියන්නාහු “එම්බා සගයෙනි! තොපගේ පළමු රජ්ජුරුවන් ඇන්දේත් මෙසේ ම පිළි ද? මෙසේ වූ දළපිළි අපට කුමක් පිණිස අඳින්ට ගෙණෙවු දැ?” යි කීහ. එබසට අමාත්යූවරු කියන්නාහු “මේ වස්ත්රදයට වැඩිතරම් සාටකයෙක් අපගේ රාජ භාණ්ඩාගාරයෙහි නො ම ඇත්තේ ය. මීට වැඩිතරම් පිළියක් ඔබවහන්සේට වඩනා ලෙස ගෙණා නො හෙම්භ” යි කීහ. එබසට නන්දි ය කුමාරයෝ කියන්නාහු “තොප භාණ්ඩාගාරයෙහි සිහින් පිළි නො ම ඇත්තේ ඇසූ අමාත්යාවරු කී ලෙස ම කනකභිඞ්කාරයෙන් ජලය එළවූහ. එසඳ හුනස්නෙන් පැනනැගී හස්තමුඛධොවනය කොට සතරදිගට ජලාඤ්ජලීන් සම්පූර්ණ කොට වැඩූකල්හි මහාපෘථිවිය දැදුරු කොට ගෙණ සතරදිග කප්රුක් සූසැටක් පැනනැංගාහ. එසඳ රැස්වූ මහසෙනඟ එපවත් දැක මහත්වූ ආශ්චය්ය්ත යට පැමිණ මහත්සන්තොෂයෙන් සාධුකාර දෙමින් ඔල්වරහඬ ගසමින් අත්පොළසන් දෙමින් පිළි හිස නටවමින් සාධුක්රි්ඩා කළහ. එසඳ නන්දිය කුමාරයෝ කල්පවෘක්ෂළයට අත දිගු කොට දිව්ය වස්ත්ර. ගෙණ අභිප්රාකය ලෙස හැඳ දිවසළුවක් එකාංශ කොට බහා ගෙණ රන්පටරුවන්සෝළු ආදීවූ සූසැට ආභරණයෙන් සැරසී

මහකසුප්සිරින.) ධර්මාූද්භූතසංග්රරහකථා. 263

අභිෂෙකප්රාිප්ත ව රාජකන්යුව අගබිසෝ කොට එ මඟුල් මඬුවෙහි සරහනලද සිංහාසනමස්තකයෙහි වැඩහුන්කල්හි, විදලියකැළ වැළඳි ශ්යාුමමෙඝකූටයක් මෙන් සර්වාතභරණයෙන් සරහන ලද්දාවූ මඟුලැතු ගෙණවුත් “ස්වාමිනි! නුවරට වැඩි ය මැනැවැ” යි කිකල්හි ඝනරන් පාදුකා මුදුනෙන් හස්තිහු සමීපයට ගොස් රුවන් හිනින් වරවාරණාරූඪ ව. සියදහස්ගණන් ධළුලචඡත්රහ නංවා රන් රිදීමිණිමිටිබඳ නානාවර්ණ චාමර විහිදුවමින් මහත් උත්සව යෙන් සමස්තසත්වයන්ට දෙවෙන්ර්වර ශ්රිම දක්ව දක්වා බරණැස් නුවරට වැද පියුම් වැසූ සුවඳදියපිරි පුන්කලස් පෙළින් දෙපස සැරසූ මඟුල්මහවේ මැඳින් ගොස් සුරවිමනක් වැනි වූ ඒ රජහවන යට වැද බරණැස්නුවර රාජ්යමශ්රීස අනුභව කරන්නාහ. එතැන් පටන් නන්දියරජ්ජුරුවන්ගේ අණසක පවත්නා විජිතයෙහි වස්ත්රර පිණිස සියලුසත්වයෝ ම වෙහෙස නො විඳ කල්පවෘක්ෂ්යෙන් ම වස්ත්රම ගෙණ අඳිත්වයි කියා නුවර බෙර ලවා දැහැමෙන් රාජ්ය් කරන්නාහු දවසෙක තමන්ගේ බිසවුන්ගේ යාච්ඤාවෙන් දනක් දෙනු පිණිස ජයකුසුමමල්මිටක් අහසට දමා පද්මවතීබිසවුන්ගේ පුත් වූ මහාපඳුම නම් පසේබුදුන්වහන්සේ ඇතුළු වූ පනිසියයක් පසේබුදවරයන් වහන්සේ හිමාලය පර්ව්තයෙහි ගන්ධුමාදනකුළ අස නන්දනමුලප්රා්ග්හාරයෙන් බරණැස් නුවරට ගෙන්වා ආරාධනා කොට මහදන් දෙමින් තමන්ගේ උයනෙහි ම වස්වා ඔවුන්වහන්සේලා අනුපාදිශෙෂනිර්වා ණධාතුයෙන් නිවන්පුර වැඩි පසු ධාතු ගෙණ බරණැස බොහෝ දහගබ් බඳවා සපිරිවර නගරවාසීන් හා සමඟ අප්රවමාණ වූ පූජාසත්කාර පවත්වමින් තමන් විසින් ප්රගත්ය ක්ෂ‍යෙන් දුටු මේ හැම අනිත්ය්ය මෙනෙහි කොට මහත් සංවෙගයට පැමිණ සසර කළකිරී තමන්ගේ ජ්යෙඅෂ්ඨපුත්රෙයානන් රාජ්යසසම්පතිතියෙහි පිහිටුවා තුමු මහණ ව තමන්ගේ මඟුලුයනෙහි වැස ශ්ර්මණධර්මතයන් පුරණය කළාහ. බිසවූ ද එලෙස ම ප්ර ව්රරජ්යා වට පැමිණ එම උයනෙහි එක් පසෙක වෙසෙමින් මහණදම් පිරුවාය. දෙදෙන ම නොබෝකලකින් පඤ්චාභිඥ අෂ්ටසමාපත්ති උපදවා ධ්යා න සැපයෙන් වැස කෙළවර අපරිහිණධ්යාිනයෙන් බ්රදහ්මලොකයෙහි උපන්නාහ.

මෙසේ බ්රරහ්මලොකයෙහි සඤ්ජාතවූ නන්දිමයමහරජානන් හා බිසව් එහි ආයුපමණින් ධ්යා්නසැප විඳ වැස අප මහාගෞතම බුදුන් සමයෙහි එයින් චුත ව දඹදිව එක්තරා ගමක කාශ්යනප ගොත්රප වූ බමුණුමහසල්කුලයෙක්හි ඉපිද පිප්පලිකුමාරය යි

264 සද්ධර්මෙරත්නාකරය. (12. පරිච්ඡෙදය.

යන නමින් සකලලොකවාසීන්ගේ මනනුවන් තමන් කරා හයන රූපශ්රීදන් යුක්ත ව වැඩි විය පැමිණියහ. එකල්හි පෙර නන්දිය රජ්ජුරුවන්ගේ බිසව් ද ඔවුන් හා සමඟ බ්ර හ්මලොකයෙහි උපන්නාහු නැවතත් එයින් චුත ව එම බමුණුගම බ්රා හ්මණකුල යෙක්හි ඉපිද භද්දාකාපිලානී ය යි යන නමින් ප්රහසිඬ ව මනොඥ වු රූපශ්රීරන් යුක්ත ව වැඩී වඪින වුවාහ. පූර්වයජාතියෙහි හෙතුබලයෙන් පිප්පලි කුමාරයන් කෙරෙහි වැස කල් යාම‍කින් දෙදෙන ම ගිහි ගෙයි කලකිරී ලොකොත්තරගුණ ඇති උත්තමයාන කෙනෙකුන් වහන්සේගේ නමට මහණ වම්හ යි කියා වාසය කරණ කල්හි දවසෙක ලොකයෙහි ලොවුතුරා සර්ව ඥයන්වහන්සේ ප්රාදදුර්භූත ව අමෘතමහාමෙඝ‍යක් වර්ෂාජ කරන්නා සේ සඬර්මයදෙශනා කෙරෙමින් සකලසත්වොයන්ට නිවන්පුරසිරි ගෙණඇර දෙන සේ කැයි යනු අසා අපි ද ඒ උත්තමයානන්වහන්සේ උදෙසා ම මහණ වම්හ යි කාෂායවසත්රසයන් ගෙණෙ හැඳ පෙරෙව මහණවෙස් ගෙණ බුදුන් දක්නා පිණිස ස්වකීය ස්ථානයෙන් නික්මුනාහ.

එදවස් අලුයම්වේලෙහි බුදුහු කෙළලක්ෂෙයක් සමාපත්තියට සමවැද “ අද දවස් කවරක්හු සසරින් ගොඩ ලා නිවන්පුරසිරි ගෙණ ඇර දෙම් දෝ හෝ’ යි සිතා කරුණාවෙන් ලෝ බලනසේක් මෙ දෙදෙනා දිවැසින් දැක ඔවුන් කෙරෙහි ජනිත වූ මෛත්රිසයෙන් තුන්ගව්වක් පමණ තැන් ඉදිරියට වැඩ මගින් ඉවත එක්තාරා වෘක්ෂතමූලයෙක්හි වැඩසිටිසේක. එදවස් නික්ම එන්නා වූ මේ පීප්පලීකුමාරයන් හා භද්දාකාපිලානී දෙදෙන උනුන් හා කථා කරන්නාහු “අප දැන් යෞවන අවස්ථාවෙහි සිට මහණ ව එකමඟ යන කල්හි දුටු දුටු කෙනෙක් නින්දාෞ කරන්නාහු ය” යි කියා අතුරෙහි මං දෙකක් බෙදුනු තැනක් දැක දකුණත්මග පිප්පලී කුමා යෝ නික්මුනාහ. වමත භද්දාකපිලානී තොම නික්මුනා ය. මෙසේ වෙන් ව නික්මුනා වූ ඒ දෙදෙනාගෙන් පිප්පලී කුමාරයෝ අවුත් එපෙරමඟ සමීපයෙහි වෘක්ෂේමූලය සරහා වැඩ සිටි සර්ව්ඥරාජොත්තමයානන්වහන්සේ දැක මහත් වූ ප්රි තීන් ප්රලමුදිත ව පසඟ පිහිටුවා වැඳ එකත්පස් ව තමන් පෙර නුදුටු විරූ රූපශ්රී‍යක් හෙයින් විඳ විඳ බල බලා සිටියහ. එකල්හි කරුණානිධාන වූ වීපදොත්තමයානන්වහන්සේ ඕහට ගොත්රහනාමයෙන් කාශ්ය පයෙනි යි ආමන්ත්රමණය කොට ධර්මතදෙශනා කර ත්රිටවිධ අවවාදයෙන් උපසම්පදා කරවා ඔහු ල ගන්ව බණ වදාළසේක. මේ කවර සිත් සැනහීමෙක් දැ යි ශද්ධර්මදප්රීනතීන් ප්රනමුදිත ව සඬර්මාවමෘතරසාස්වාදනය කෙරෙමින්

මහකසුප්සිරිත.) ධර්මාපද්භුතසංග්ර්හකථා 265

රහත් ව වැඩසිටිසේක් තමන්වහන්සේගේ කර තුබූ පට පිලොතිකාසංඝාටිචීවරය සතර පටින් ඒ වෘක්ෂබමූලයෙහි පණවා “භාග්යංවතුන්වහන්ස! මට බොහෝකලක් වන්නා වූ හිතසැප පිණිස මේ සංඝාටිචීවරමස්තකයෙහි පලක් බැඳ වැඩහුන මැනැවැ” යි දොහොත් මුදුන් දිදී ආරාධනා කළසේක. එසඳ සර්වහඥයන්වහන්සේ පටපිලොතිකාචීවරමසත්කයෙහි වැඩ හිඳ රක්තපද්මයක් වැනී වූ තමන්වහන්සේගේ මෘදු කොමල ශ්රී හස්ත යෙන් වැ‍ඩඋන් සඟලසිවුර පිරිමැද වදාරණ සේක් ‘කාශ්යරප යෙනි! තොපගේ මේ ‍පටකඩසඟල සිවුර ඉතා ම මෘදුය” යි වදාළ සේක. එසඳ නො වෙ” යි සිතා මහතුන් විසින් කිසියම් වස්තුවෙක ගුණ කිව හොත්, ඒ වස්තුව ඒ මහාත්මයන්ට පැමිණ විම චාරිත්රකධර්මායක් හෙයිනුත්, බුදුන් වදාළ වචනය අසා දන් වන් සේක් : “ධර්ම ස්වාමීන්වහන්ස! මා කෙරෙහි අනුකම්පා කොට පවකඩසිවුර පිළිගත මැනැවැ” යි කීසේක. එසඳ සර්ව ඥයන්වහන්සේ ද තමන්වයහන්සේ වැළදි පංශුකූල චීවරය මහාකාශ්ය පස්ථවිරයන්වහන්සේ මුත් මේ ලොකයෙහි වැළඳගන්ට කිසිවක්හටත් නොපිළිවන් හෙයින් “කාශ්ය පයෙනි! මා විසින් කලක් වැළන්දාවූ සඟළසිවුර ධරන්ට තොප විසින් පිළිවන් දැ?” යි වදාළසේක. උන්වහන්සේ එපවත් මුදුනෙන් පිළිගෙණ “ස්වාමිනි! ඒ පාංශුකූලචීවරය ධරන්ට මට පිළිවනැ” යි දැන්වූ සේක. බුදුහු උන්වහන්සේ ඇතුන් පස්දෙනකුන්ගේ බල දරණ බව දැන ද “මේ සිවුර ධරන්ට පිළිවන් දැ?” යි වදාළේ නම් “මතු තෙළෙස් ධූතාඞ්ගය ම උත්කෘෂ්ටවශයෙන් පුරමින් මාගේ ප්රළතිපත්ති ශාසනය බබුලුවන්ට හැක්කේ දැ”යි විචාළනියා ය. උන් වහන්සේ ද එසේ ම ප්ර තිපත්තිශාසනය බබුලුවන්ට සමර්ත්ථන හෙයින් මේ සුගතචීවරය පිළිපදනෙම් මම් ම යයි සිතා “ධර්මසරාජොත්තම යානන්වහන්ස! සාණවාක පංශුකූලචීවරය ධරමී” යි කීසේක.

එකල්හි බුදුහු චීවර පරිවර්තිතනය කරණසේක් උන්වහන්සේගේ සිවුර තමන්වහන්සේ වැළඳගත් සේක. සර්ව ඥයන් වහන්සේ වැළඳි සිවුර මහාකාශ්යසපස්ථවිරයන්වහන්සේ පෙරවගත් සේක. එසඳ දෙලක්ෂ්සතළිස්දහසක් යොදුන් ඝනකඩ බොල්මහපොළොව ජලපොළොව දක්වා මහත්පවන් පහළ පල්ලවයක් සේ කම්පිත ව ශතසහස්රවරාවයෙන් ගර්ජනා කෙළේ ය. මේ පාංශුකූල චීවරය වනාහි පුණා නම් දාසියක කාලක්රිකයා කළ පසු අනර්ඝවූ වස්ත්ර යකින් වසා අමුසොහොනකට ගෙණ

266 සද්ධර්මකරත්නාකරය (12. පරිච්ඡෙදය.

ගොස් දැමුකල්හි ඉදිමි නිල් ව කෘමිකුලයා විසින් ආකුල ව වැසූ වස්ත්ර ය බර කර සිටී තිඹක් පමණ කෘමිසමූහයා සලා මහත් වු ආය්ය්් වංශයෙහි සිට ඇර ගත්තා වූ චීවරයකි. එ සිවුර ඇරගත් දවස් දසදහසක් සක්වළ දසදහසක් මහාපෘථිවිහු විවර වන්නාක් මෙන් ගර්ජනා කළහ. දසදහසක් මහාපෘථිවීහු විවර වන්නාක් මෙන් ගර්ජනා කළහ. අහස ද එසේ ම මහත් කොට ගර්ජනා කෙළේ ය. දසදහසක් සක්වළ හැම දෙවිබඹහු ද සාධුකාර දුන්හ. එසේ හෙයින් ලොවුතුරාබුදුන් හැර මේ සිවුර ධරන්නා වූ අන් භික්ෂු.වෙක් ඇත් නම්, ඔහු විසින් තෙළෙස් ධූතාඞ්ගය ම උත්කෘෂ්ට වශයෙන් පිරිය යුත්තේ ය.

සර්වසඥයන්වහන්සේ ද උන්වහන්සේගේ සිවුර කුමක් පිණිස පරිවර්තඇනය කිරීමට අභිප්රාහය කළ සේක් ද? යත් :- ඒ සිවුර ගෙණ තමන් වහන්සේගේ අනුසස් මහත් පාංශුකූලචීවරය දෙමින් මහාකාශ්ය පස්ථවිරියන්වහන්සේ ද තමන්වහන්සේට සම වු ස්ථානාන්තරයෙහි තබනු පිණිස චීවරපරිර්තිනය කරණු කැමැති වූ සේක. කිමෙක් ද? එකාසංඛ්යා‍ කප්ලක්ෂරයක් පාරමිතා පුරා අග්රතශාවකස්ථානාන්තරයට ප්රා ර්ත්ථරනා කොට ආවා වූ සැරියුත් මහමුගලන් දෙදෙනාවහන්සේ වැඩසිටිය දී කුමක් පිණිස මහාකාශ්යනපස්ථස්ථවිරයන්වහන්සේ තමන්වහන්සේට සම වූ ස්ථානාන්තරයෙහි තැබූ සේක් ද? යත්:- ඒ අගසවු දෙදෙනාවහන්සේ වනාහි එක්සියවිසි අවුරුද්දක් සම්පූර්ණව වූ ආයුෂ්යට ඇතිසේක. එසේහෙයින් බුදුන් පිරිනිවියත් උන්වහන්සේ බුදුන් වැඩසිටියා සේ ම සපය්යාම ප්තික නවලොකොත්තර සද්ධර්ම්ය පාලි කොට තබාගෙණ නාවාඞ්ග ශාස්තෘශාසනය නිර්මොල කොට බබුලුවා බුදුන් වදාළා වූ ධර්ම ය පන්දහසක් හවුරුදු පවත්නා ලෙස සංගායනා කරණ සේකැයි කියා බුදුහු තමන්වහන්සේට සම වූ ස්ථානාන්තරයෙහි පිහිටු වූකල භික්ෂූහන් වහන්සේත් උන්වහන්සේට ආදර බහුමාන කිරීමට සිතනසේකැයි යන මේ හැම බුදුහු අනාවරණඥානයෙන් ම දැක සන්නිෂ්ඨාන කොට චීවරපරිවර්ත නය කළසේකැයි දතයුතු, එසඳ චක්රිවර්තිරජක්හු ස්වකීයරාජවංශය කලක් පවත්වන්නාවු පුත්රකරත්නයට තමාගේ ශරීරයෙහි බහාලනලද්දා වූ කවවයක් ඔහු ප්රදසාධනය කරවා මත්තට ලෝවැඩ පිහිටුවූවාක් මෙන් ‍තමන් වහන්සේ වැලඳි මෙබඳු චීවරය දෙමින් මත්තේ හි ශාසනාරක්ෂා්ව කරණ ලෙස කාශ්ය පස්ථවිරයන්වහන්සේට භාර කෙළේ ඉතා ම යහපත. ලොකස්වාමිවූ බුදුරජානන්වහන්සේගේ කරුණාමහිම

මහකසුප්සිරිත.) ධර්මා ද්භූතසංග්රාහකථා 267

යකැ” යි මුළුතුන්ලොව දිව්යෙබ්ර‍හ්මාදීහු එකපැහැර සාධුකාර දුන්හ. මෙසේ එතැන්හි වැඩහුන් කල්හි බුදුන්ගේ අධිෂ්ඨානබලයෙන් භද්දාකපිලානීද එතැන්හි පැමිණ ජනිත වූ අප්රනමාණ සන්තොෂයෙන් යුක්ත ව පසඟ පිහිටුවා වැඳ සර්ව්ඥයන්වහන්සේ විසින් වදාරණලද්දාවූ සද්ධර්මා මෘත පානය කොට මාර්ග ඵල ප්රා්ප්ත ව අමෘත මහානිර්වානණය සාක්ෂා්ත් කළහ. මෙසේ ඒ මහාකාශ්ය්පස්ථවිරයන්වහන්සේ මීට යට ලක්ෂ යක් වන කල්පයෙහි දී පියුමතුරා නම් බුදුන් දැක ලත් විවරණ යට ම සුදුසු ලෙස ප්රායර්ත්ථරනා කෙරෙමින් අත් වූ මෙකල බුදුසසුන් වැද මහණ ව බණ අසා රහත් ව ප්රායර්ත්ථරනා කළ ලෙස ම අප බුදුන්ගේ ශාසනයෙහි කෙළෙස් ධූතාඞ්ගධරප්රරතිපත්තිසාර මහා සඞ්ඝයා වහන්සේට අග්රසප්රාධප්ත ව “ධුතාඞ්ගධරයන් කෙරෙන් මහාකාශ්යමපස්ථවිරයෝ අග්රසප්රාධප්තයෝ ය” යි බුදුන් අතින් ස්ථානාන්තර ලැබ තෙළෙස් ධූතාඞ්ගයන් ම උත්කෘෂ්ට වශයෙන් පිරූසේක.

තෙළෙස් ධූතාඞ්ග කවරේ දැ? යි යත හොත් :- පංසුකූලිකඞ්ගය, තෙචීවරිකඞ්ගය, පිණ්ඩපාතිකඞ්ගය, සපදානචාරිකඞ්ගය, එකාසනිකඞ්ගය, පත්තපිණ්ඩිකඞ්ගය, බලුපව්ජාභත්ති කඞ්ගය, ආරඤ්ඤ කඞ්ගය, රුක්ඛමූලිකඞ්ගය, අබ්භොකාසිකඞ්ගය, සොසානිකඞ්ගය, යථාසත්ථති කඞ්ගය, නෙසර්ජූජිකඞ්ගය යි යන මේ තෙළෙෂ ධුතාඞ්ග නම් වේ මේ තෙරසධූතාඞ්ගය ම උත්කෘෂ්ට මඬ්යජම මෘදුක වශයෙන් තිස්නවයෙක් වෙයි. සමාදානවිධානප්ර භෙද ආනිශංස වශයෙන් පන්සැටක් ප්ර කාර වෙයි. ගුණ වශයෙන් අනෙකවිධ වේ. මෙබඳු වූ තෙළෙස් ධූතාඞ්ගය උත්කෘෂ්ට වශයෙන් ම පුරමින් ප්රධතිපත්තිශාසන නැමැති පද්මසරසිය ප්ර්බොධ කළා වූ ලහිරුමඬලක් මෙන් සුගතශාසන නැමැති ආකාශයෙහි බබලන සේක්: අපමණ වූ දිව්යසමනුෂ්යියන්ට ස්වර්ගපමොක්ෂමසම්පත් සිද්ධ කොට දෙමින් සකලලොකානන්දසකර ව වැඩවසනසේක.

මෙස් තෘතීයශ්රානවක වූ මහසුජ මහතෙරුන්වහන්සේ බුදුන් හා සැවැත්නුවර ජෙතවනාරාමයෙහි වසනකල්හි, එනුවර එක් තරා උපාසිකාවක් මහසුප්මහතෙරුන්වහන්සේ දැක තමා පූර්වමජාතියෙහි උන්වහන්සේට මාතෘ වූ හෙයින් ඒ ජාතියෙහි උපන් නා වූ පුත්රමස්නෙහය මේ ජාතියෙහි දුටුගමනේ ම ස්නෙහ ඉපිද “මාගේ පුතනුවන් වහන්සේ ය” යි කියා ටුතැන් පටන් උන්වහන්සේට දවස දවස බත්සැන්දක් තබා දෙන්නී ය.

268 සද්ධර්මයරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

ඒ මහසුප් මහතෙරුන්වහන්සේ නම් බුදුන්ට සතරඟුලක් පමණ මිටි බව මුත් බුදුන් හා එක්වැනි වූ රූපශොභාසම්පන්න සේක. මහසුප්මහතෙරුන්වහන්සේ දුටුවා වූ සත්වභයෝ ‘බුදුහු වැඩිසේකැ” යි බොහෝ සේ කියති. මෙසේ එක් දවසෙක සර්වනඥ යන්වහන්සේ එකවාරීසිංහරාජයකු සේ ආනන්ද්ස්ථවිරයන් වහන්සේ චිවරකුත් කැටු ව කැඳවා නො ගෙණ අප්රේසිද්ධ ව දෙතිස් මහාපුරුෂලක්ෂයණයෙන් හා අසූ අනුව්යඳඤ්ජනලක්ෂඑණයෙන් ප්රධතිවිඡන්න කොට ගෙණ වෙන්යෙෂල ජනයන් ‍උදෙයා ඒ සැවැත් නුවර ගෙපිළි‍ෙවළින් සිඟා වඩනා සේක. එදවස් මහසුප් මහතෙරුන්වහන්සේට බත්සැන්ද පිළි ගන්වන ඒ ස්ත්රීැ තොම බුදුන් දැක “තමාගේ පුතනුවන්වහන්සේ ය” යි සිතා බුදුන්ට ඒ බත්සැන්ද පිළිගන්වාපූව. බුදුහු ඒ බත් සැන්ද පිළිගෙණ ඒ ගෙදොර පියවා මඳක් තැන් වැඩි කල්හි මහසුප්මහතෙරුන්වහන්සේ අවුත් සිඟා වැඩසිටිසේක. එවේලෙහි ඒ උපාසිකා තොම උන්වහන්සේ දැක “මපුතනුවන් වහන්සේ මෙතෙන සිටිය දී මා දෙන බත්සැන්ද අද ගෙණ ගියසේක් කවුරුන්වහන්සේ දැ?” යි කියා “මේ කිමෙක් ද, මෙසේ වූ නො දැන්මෙක් කාට වි දැ?” යි තොමෝ ම තමාට ම කියකියා යුහු ව යුහු ව බුදුන් හඹා ගොස්” මඳක් සිටින්න. වහන්සැ” යි කියා බුදුන්ගේ පාත්රුයෙහි තුබු බත්සැන්ද තමා පිළිගැන්වූ පමණ ම උකාගෙණ බුදුන්ගේ අධිෂ්ඨෘනබලයෙන් පාත්රියෙන් වෙන බත් උළකුත් මිශ්ර නො කොට බත් සැන්ද ගෙණවුත් මහසුප්මහතෙරුන් වහන්සේගේ පාත්රබයට ම පිළිගැන්වූව. එසඳ සර්වවඥයන්වහන්සේ “මේ කවර කාරණයෙක් දෝ හෝ” යි දිවැසින් බැලූසේක් “තමන්වහන්සේ සාරාසං‍ෙඛය්යක කප් ලක්ෂපයක් මුළුල්ලෙහි දානපාරමිතාව මස්තක ප්රානප්ත කරණු පිණිස සකල ලොකසත්වයයන් සිත් පුරා දුන්නා වූ සත්තසතකාදී මහා දානයෙන් මෝතොමෝ බත්උළක් විවරත් නො ලද්දී ය. එතෙක් කල් මුළුල්ලෙහි පරසක්වළ ම ඇවිදි හෙයින් දැන් මට දන් දීමට ඈට හෙතු මදැ” යි දැක වදාළසේක. එවේලෙහි මහසුප්මහතෙරුන්වහන්සේ බුදුන්ට මේ කළා වූ අනාදරය දැක බුදුන් හා මා හා එකනුවර සිඟන හෙයින් මෙසේ වූ අනාදරයෙක් බුදුන්ට පි ය” යි සංවෙග උපදවා “අද පටන් ජීවිතාන්තය දක්වා මාගේ සර්ව ඥායන්වහන්සේ සිඟා වලඳන එකනුවරෙක නො සිඟමි” යි සිතා එදවස් ම හිමාලය වනයට ගොස් එක්තරා පබ්භාරයෙක වසනසේක: ඉදින් බුදුහු යම් දවසෙක පිරිනිවන් පෑසේක් වී

මහකසුප්සිරිත) ධර්මායද්භූතසංග්ර හකථා 269

නම්, මා නො මධ්ය යෙහි චිතකයෙහි ජොති උද්ගත නො වෙයි. මාගේ ලෙනදොර සිටි සුපුෂ්පිතවෘක්ෂ යෙහි හැම මල් එ දවස් පර වෙ ව” යි කියා අධීෂ්ඨාන කොට ඒ හිමවන වැඩවසන සේක.

මෙසේ ඒ හිමාලයපර්වමතයෙහි වාසය කරන්නා වූ මහසුප්මහ තෙරුන්වහන්සේ කල් යාමෙන් එක්දවසෙක ඒ වෘක්ෂනයෙහි මල් පර ව බිම හුනුවා දැක දිවැසින් බලා “මාගේ තිලෝගුරුසම්යයක් සම්බුද්ධරාජොත්තමයානන්වහන්සේ පිරිනිවන් පෑසේකැ” යි මහා සංවෙග උපදවා එදවස් ම පන්සියයක් රහතුන්වහන්සේ පිරි වරා දෙවන බුදුකෙනෙකුන් වහන්සේ පහළ වූවාක් මෙන් දෙවි බඹ පිරිස් විසින් කරණලද මහත් පූජා විඳමින් හිමාලයපර්වමත යෙන් නික්ම අවුත් පාවා නම් නුවරට පැමිණ එතැන්හි සිඟා වළඳා කුසිනාරානුවරට වඩනා පිණිස පන්සියයක් රහතුන් වහන්සේ හා සමග කාන්තාරමාර්ගරයට පැමිණ නික්මුනුසේක් මඟට නුදුරු ව සිටි සිහිල්සෙවනින් යුත් විසිතුරු රුකක් මුල හැමදෙනා වහන්සේ ම මඳකලක් පාසිවුරු තබා සැතැපී වැඩ හුන් සේක.

එකල්හි එක්තරා ආජිවකයෙක් කුසිනාරානුවර සිට මහත් වූ මන්දාිරපුෂ්පයක් හිසට කොට ගෙණ පාවා නම් නුවරට යනු පිණිස එම අඬානමාගී ප්රදතිපන්න වී ය. එකල්හි වෘක්ෂයඡායාවෙහි වැඩහුන් මහාකාශ්ය පස්ථවිරයන් වහන්සේ ඇතුළු වූ පන්සියයක් භික්ෂූ‍න් වහන්සේ ඔහු දුර ම එනු දැක සමීපයට කැඳවා “එම්බා ආජීවකයානෙනි! දැන් තෙපි කොතැන්හි සිට කොයි යවු දැ?” යි පුළුවුත් සේක. එබසට ආජීවකයා කියනුයේ “මම කුසිනාරා නුවර සිට පාවා නම් නුවරට යෙමි” කී ය. එපවත් අසා විචාරණසේක් “තෙපි අපගේ ලොවුතුරාබුදුන් හඳුනවු දැ?” යි කීසේක. “එසේ ය, වහන්ස! මම බුදුන් හඳුනමි. ඒ තොපගේ බුදුහු අද දවසට සත්වැනි දවස්හි පිරිනිවී ගියහ. ඒ ශ්රමමණභවත් ගෞතමයන්ගේ පරිනිර්වාුණපූජාවට දෙවියන් වැස්වූ මන්දාහරපුෂ්ප වර්ෂාුවෙන් මේ එක් මදාරාමලෙකැ” යි කියා තමා අත තුබූ ඒ පාරිච්ඡත්තක පුෂ්පය දැක්වූයේ ය.

එකල්හි මදාරාමල දුටු භික්ෂූේන්වහන්සේ අතුරෙන් අවීත රාගී වූ පෘථග්ජනභික්ෂූලන්වහන්සේ හිස අත තබතබා අඬමින් බිම හෙමින් ඔබිනොබ පෙරළෙමින් නොයෙක් බුදුගුණ කිය කියා “සමස්තසත්වමමාතා වූ සද්ධර්මාඅමෘතය පානය කරවන්නා වූ ඝන රන්කඳක් වැනි වූ සිතුසිතු වස්තු සිද්ධ කොට දෙන්නා වූ

270 සද්ධර්මනරත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය

තිලෝගුරු සර්ව යන් වහන්සේ ඉතා ම යුහු ව නිවන්පුර වැඩපුසේක. කලක් දැක දැක හිඳ නෙත් සනහා ගත්තා වූ ඝන රන් කඳක් වැනි සකලලක්ෂවණාන්විත ශ්රීහශරීරයක් ඇති මෙබඳු බුදු බඳක් ගෙණ කොතැනෙක වැඩපූසේක් දැ” යි කටින් කට අ‍ඳොනා තෙපුල් කිය කියා හඩන්නා වූ පෘථග්ජන භික්ෂුපන්වහන්සේට රහතුන්වහන්සේ නළවා කියනසේක් “ඇවැත්ති! මේ ලොකයෙහි සියලු සංස්කාරධර්මේයෝ ම අනිත්ය“හ. දුඃඛයහ. අනාත්මයහ” යි අනිත්යා දිප්රලතිසංයුක්ත බණ කියමින් උන්වහන්සේලා නොහඬනලෙස සංසිඳුවූසේක. එකල්හි එපවත් දුටු අභද්රනගුණ ඇති සුභද්රි නම් වූ වෘද්ධ ප්ර්ව්රනජිත අශ්රහද්ධද්රනජින පාපී මහණෙක් පූර්වනයෙහි එක් දවසෙක ආතුමා නම් නුවරට බුදුන් වැඩිකල්හි අකප්පිය සමාදානයෙන් තමා පිළියෙළ කළා වූ කැඳක් නො වැළඳිය යුතු ය යි වදාළ බණට අසන්තුෂ්ට ව හිතෛෂි ව වදාළ බුදුබණට අනාදරයෙන් වෛර බැඳ එතැන් පටන් රොෂයෙන් කිපී හුන්නේ එදවස් බුදුහු පිරිනිවන් පැහයි අසා මහත් සමාධී ව එතැන්හි ශොකයෙන් වලජනා ඒ හැම භික්ෂුඅන්ගෙන් එකි එකී නමක් සමීපයට ම ගොස් සතුටු බැම නඟමින් මන්ද සම්ත දක්වා “ඇයි මහණෙනි! දැන් තෙපි කුමක් පිණිස හඬවු ද? ‘මේ කැපය. මේ අකැපය. මේ කළ මනා දෙය ය. මේ නො කළමනා දෙය ය. මේ කාරිය ය. මේ අකාරිය ය’ යි ඇමවිට අප ඇමට කියා වෙහෙස දෙන්නා වූ මහණු පිටි දැකුපුම්හ. ඉදින් අපි හැම කැමැත්තක් කරම්හ. නො කැමැත්තක් නො කරම්හ. එසේ හෙයින් මේ ප්රේස්තාවයෙහි අප සොම්නස් උවමනා තැන කුමක් පිණිස දොම්නස් වවු ද? භවත්ගෞතමශ්රඅමණයන්ගේ වචනමලෙහි බැඳී බොහෝ වෙහෙස විඳ දැන් මොනොවට මිදුනමෝ අපි හැමදෙන ම සැප සේ අභිප්රාලය ලෙස වසම්හ” යි කියකියා හඩන භික්ෂුසන්වහන්සේ සංසිඳුවා ඇවිදිනේ ය. එකල්හි ඒ මහාකාශ්යනපස්ථවිරයන්වහන්සේ ඒ බුද්ධඪපබ්බජිතයා දැක සිතනසේක් “මේ බඳු පාපී භික්ෂූ්හුගේ කර තිබූ සිවුරු කඩ උදුරාගෙණ හිස කසාකඩක් සිසාරා චණ්ඩාල කොට හළ මැනැවැ” යි සිතා නැවැතත් සිතනසේක් “බුදුන් පිරිනිවි ඇසිල්ලෙහි උන්ගේ ශ්රා වකයෝ උනුන්ගේ සිවුරු උදුරන්නට වන් නාහුය” යි තීර්ත්ථහකයෝ අපට නින්දා කරන්නාහ. එසේහෙයින් පසු ව ඊට සුදුසු කාරිය සිතා ගණුම්හයි දැන, එසඳ හැමදෙනා

මහකසුප්සිරිත) ධර්මාසද්භීතසංග්රරහකථා 271

වහන්සේ වැලප සංහිඳුනු කල්හි මඳක් හිඳ යෙහෙන් පාත්රස සිවුරු කර ලා ගෙණ රුවන් වැලක් සේ කුසිනාරානුවර මල්ල රජුන්ගේ උපවත්තන නම් සල්වනයට අවුත් ඔවුන්ගේ ඔටුනු ශාලාවෙහි බුදුන් වැඩූ රන්දෙණ පිහිටි චන්දටනචිතකය දැක මහත් වූ ධර්මුසංවෙග උපදවා එහි වට තුන්විටක් ප්ර්දක්ෂිචණා ‍කොට ශ්රී පාදය දිසාවෙන් මඳක් අහසට පැනනැඟී බුදුන් වැඳ හොත්සේක. එසඳ සුවර්ණනභීත්තියෙහි වතුරුවා තිබූ විද්රැේමඵල දෙකක් සේ රන්දෙණ පාමුළින් ශ්රී‍පාද දෙක පෙණී උන්වහන්සේගේ මස්තකයෙහි පිහිටියේ ය. එවේලෙහි මහසුප්මහතෙරුන් වහන්සේගේ මෘදුකොමල රන්පියුම් සඟලක් වැනි වූ අතුල් දෙකින් බුදුන්ගේ පතු‍ල්දෙක අල්වාගෙණ -

“සබ්බසංඛත ධ‍ම්මෙසු - ඔත්තප්පාකාරසණඨීතං, ඤාණමොහිතභාරානං - ධම්මසංවෙග සඤ්ඤිතං” යී

යනාදීන් දක්වනලද මහත් වූ ධර්ම සංවෙගයට පැමිණ ශ්රීසපාද දෙක මුදුනෙහි තබා ගෙණ බුදුන්ට ස්තුති කොට රූපය වර්ණ‍නා කරණසේක් -

“සස්සිරිකතරො නාථ - කෙතුමාලාය ‘ලංකතො, දක්ඛිණාවත්තකෙසොසි - නීලාමලසිරොරුහො.

උණ්හීසසීසො රුචිරො - පරිපුණ්ණසිරො වරො. අනොලොකිතමුද්ධාසි - සුගන්ධරතරමුද්ධනො.

උණ්හීසරුවිරොදාර - ලලාටතටසොභිතො, මුදුතුලනිභොදාත - උණ්ණාමණ්ඩලමණ්ඩීතො.

ඉන්දතචාපනිභානීල - භුපටාකාසුසජජිතො, කඤ්චනඬ්කුසසඞ්කාස - තුඞ්ගනාසො විරොවසි

ලොචනවයමාහාති - පඤ්චවණ්ණසමුජ්ජලං, දෙහදෙවචිමානමහි - මණිජාලුපමං තව” යි.

යනාදීන් ගාථා සතරකින් රූප වණ්නා කොට මහතෙරුන් වහන්සේ වැඳිකල්හි ශ්රීීපාදයුග්මය රත්වලා ගබකින් වැසුනු ලහිරුමඬලක් සේ රන්දෙණ අභ්යීන්තරයට ම වන.

එසඳ මහසුප් මහතෙරුන්වහන්සේ ඇතුළු වූ මහාසංඝයා වහන්සේ සාධුකාර දෙමින් වැඩසිටිසේක. එසඳ සත්දවසක් මුළුල්ලෙහි මඟුල්වෙස් ගත් මල්ලරජුන් මිණිතල්වැට සියදහස් ගණන් විහිදුවා මොලවාගත නුහුනු ගිනි කපුරුරැසක ඇවිලගත් 272 සද්ධර්මනරත්නාකරය. (12 පරි‍ච්ඡෙදය

ගිනිකඳක් සේ සඳුන්දරසෑය ඇවිල මුදුනෙන් මහත් ජොතිසිඛා ව පැනනැංගේ ය. එසේ පානනැංගා වූ ගිනිකඳින් සල්ගස් අතු පතර අතරතුර හුන් මකුළු දිමි කිමි ආදී වූ යම් කිසි ක්ෂුවද්ර ප්රාපණියක්හටත් ගිනිභයක් නුවුයේ ය. ඒ ගිනිසිළු මුදුනෙහි සිසිල් දියෙහි කෙළනා දියකාවන් මෙන් මලිතිකොබොලිති කොවුලු ආදීහු ඔබිනොබ හැසිරෙති. සල් අතුපතර ආදියෙන් පල්ලවයක් පමණකුත් මලානික නුයුයේ ය. මෙසේ නොයෙක් අද්භූතයන් බලබලා මහජනයා සාධුකාර දිදී සිටිනා කල්හි, සංඛ්යා්පථාති ක්රායන්ත මහසංඝයා වහන්සේගේ මඬ්යකයෙහි මහාකාශ්යනපස්ථවිරයන්වහන්සේ එතැන්හි ආතුමා නම් නුවර සිට කුසිනාරානුවරට එන අඬානමාර්ගනයෙහි සැතපී හුන් තැන දී ආජිවකයා කී වචනයන් අසා වලප්නා භික්ෂු්න් වහන්සේ සංසිඳුවනු පිණිසයයි සුභද්රන නම් වූ වෘඬප්ර ව්රාජිත අශ්රුඬාධ්යාිශය ඇති ශාසනප්රරතිපක්ෂූ වූ භික්ෂුුහු කීවා වූ ශාසනාර්බුද අවිදු ලඝු බස් ප්ර කාශ කොට කියමින් “ඉදිරියේ දවස මෙබඳු පාපී භික්ෂුවහු මේ පාලිධර්මුය වෙන වෙන පක්ෂටබල සොයාගෙණ නොබෝදවසකින් නසන්නාහු ය. ඉදින් ඒ ධර්ම‍විනය දීප්තිමත් ව පිහිටියේ වී නම් බුදුන් වැඩසිටියාක් වැනි වෙයි. එබැවින් අප හැර රැස් ව ධර්මදය පන්ති කොට තැබුව මැනැව. එසේ නොකොළොත් මතු අධර්ම්ය දීප්තිමත් වෙයි. ධර්මසය පසුබසී. අවිනය දීප්තිමත් වෙයි. විනය පසුබසී. අධර්මිවාදීහු බලවත් වෙත්. ධර්ම.වාදීහු දුර්වෙල වෙති. අවිනයවාදීහු බලවත් වෙති. විනයවාදීහු දුර්වමල වෙති” යි කී සේක. එපවත් ඇසූ මහාසංඝයාවහන්සේ කියනසේක් “මහා කාශ්ය පස්ථවිරයන්වහන්ස! එසේ වී නම් ධර්මය පන්ති කොට ගන්නාලෙස සුදුසු වූ භික්ෂූථන්වහන්සේ අද ම තෝරාගත මැනැවැ” යි කීහ. එබසට මහාකාශ්යූපස්ථවිරයන්හන්සේ යහපතැයි ගිවිස එතැන්හි රැස් වූ නායක සත්ලක්ෂයයක් මහාස්ථවිරයන්වහන්සේ ප්රවධාන කොට ඇති නවාඞ්ගශාස්තෘශාසනිප්ර භෙදපය්යාසේ ප්තිධර පෘථග්ජන ස්රොශතාපන්න සකෘදාගාමි අනාගාමි ශුෂ්කවිදර්ශ‍ක සමථයානික මහානුභාව සම්පන්න නොයෙක් කෙළකොටිගණන් භික්ෂූවන්වහන්සේ හැර ත්රි පිටකපය්යාන ප්තිප්රොභෙදධර වූ චතුෂ් ප්රකතිසංවිදාප්රාූප්ත සාරසිය නවානූවක් පමණ භික්ෂූරන්වහන්සේ තෝරාගෙණ, ආනන්දටස්ථවිරයන්වහන්සේ රහත් නුවු හෙයින් “රහත් වූ කල ඇතුළත් කට යුතු ය” යි කියා පන්සියයට නමක් අඩු කළසේක. ඉක්බිති කොතැන්හි දී ධර්මසංගායනා කරමෝ දැයි සාකච්ඡා කොට රජගහනුවර දී යහපතැයි නියම කළසේක.

මහකසුප්සිරිත) ධර්මා ද්භුතයංග්රකහකථා 273

එසඳ හැමදෙනාවහන්සේ කියනසේක් “‍එසේ වී නම් මේ හවුරුද්දෙහි කිසිකෙනෙකුන් වහන්සේ රජගහනුවර වස් වසනු පිණිස නො යා යුත්තේ ය” යි කියා කතිකා කොට සන්නිෂ්ඨාන කෙරෙමින් වැඩහුන් සේක.

එකල්හි සැටදහසක් මල්ල රජහු මඟුල්වෙස් ගෙණ චිතක යෙහි කළමනා සියලු මංගලකෘත්ය යන් සිද්ධ කොට නිමවා නුවර මැද සන්ථාගාරය සකස් කොට සිවුදෑසුවඳින් පිරිබඩ ගෙණ පස් මල් විසුරුවා රන්රිදීතරුපෙළින් විසිතුරු වූ සෙල්වියන් බඳවා එහි මල්දම් රුවන්දම් එල්වා ඒසන්ථාගාරයෙහි පටන් අභිෂෙකභූෂණශාලාව දක්වා උභයපාර්ශ්වයෙහි කඩතුරා ඇද මුදුනෙහි වියන් බඳවා මනහරමලොලඹු එල්වා පරි‍ෙක්පෙ කොට සරහමින් හස්ත්යබලංකාරයෙන් මඟුලැතු සරහා රන්දෙණින් මුතුරැසක් සේ තුන්තරමෙක හින්න ව තුබූ ධාතුවරුන්වහන්සේ දැක මුඛ නො සෑහෙන පරිද්දෙන් සාධුකාර දෙමින් මහත් ඝොෂා පවත්වා නැවත පිධානය වසා සියගණන් පිළියෙන් වෙළා සේම කොට මඟුලැතු මුදුනෙහි පිහිටුවා සිවුදිගින් ඇතුට ලං කොට මඞ්ගලදන්තීන් සරහා අල්වාගෙණ ඔවුන් මස්තකයෙහි දහස්ගණන්ධවලච්ඡත්රත නංවා අප්රීමාණචාමරශේවතසාටක විහිඳුවමින් අපමණ භෙරිතුය්ය්්ඡතභාණ්ඩයන් වයමින් වණ්නා කොට නිමවත් නො පිළිවන් වූ මහපෙරහරින් ඇතුළුනුවරට ගෙණ ගොස් සන්ථාගාරයෙහි මාගෙන්ද්රානසනමස්තකයෙහි සාධාතුක කාංචනදොණිය ප්රගතිෂ්ඨා කොට මත්තෙහි ධවලාතපත්‍රයෙන් සජ්ජිත කෙරෙමින් අඩයටි ගත් පුරුෂයන් වළල්ලක් සන්ථාගාරය වට සිටුවා දෙවෙනි ව කුඹින් කුඹ පැහැර සිටිනා ඇත්වලල්ලක් වට ලමින් කරින් කර පැහැර සිටිනා ජවසම්පන්න චතුරතර තුරගුන් කරින් කර පැහැර සිටිනා ජවසම්පන්න චතුරතර තුරඟුන් පෙළක් සිටුවා ඊට ඉක්බිති චක්රහයෙන් චක්රනය පැහැර සිටිනා ආයුධ සන්නද්ධ යොධභටයන් වලල්ලක් සිටුවා ඊට ඉක්බිති ව දුන්නෙත් දුන්න පැහැර සිටිනා යුද්ධක්ෂලමධනුර්ධරයන් වලල්ලක් සිටුවා මෙසේ හාත් පසින් යොදනක් ‍තැන් මුළුල්ලෙහි සිරිසක් ඉඩවි කට්ටුතල සාට්ටමි මුතුසැට්ට කුප්පායම් රජදු ආදියෙන් සජ්ජීත වූ නානා යුධ ගත් මහ බළපිරිස වට ලා මෙසේ අනෙකප්රදකාරයෙන් වට රැකවල් තර කොට තුන්වන සතියෙහි සපිරිවර සැටදහසක් මල්ලරජහු සාධුක්රීනඩාවට පටන් ගත්හ මෙයින් මතතෙහි ධාතු භාජනකථාදී වූ සියල්ල ම මතු කියන ථූපාරාමකථාවෙහි ප්රමකාශ වන හෙයින් මෙතැන්හි ධර්මසසංඛායනා කළ පරිදි සං‍ෙක්ෂ‍පයෙන් දක්වනු ලැබේ. හේ කෙසේ ද? යත්:-

                                                                                                          18

274 සද්ධර්ම රත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

මගධෙශ්වර වූ අජාසත්මහරජහට අටවැන්නෙහි වෙසග මැදි පොහෝ ලද අගහරුවාදා දවස් විසානැකතින් බුදුන් නිවන් පුර පැමිණි තුන්වන සතියෙහි එතැන්හි රැස් වූ මහාසඞ්ඝයා වහන්සේ කුසිනාරානුවරින් නික්ම වස් වසන අතර ජම්බුවීපයෙහි ස්වකීය ස්වකීය වූ විහාරවල ඛණ්ඩඵුල්ලපටිසංඛරණයෙන් කල් යවා ගම්නියංගම්රාජධානි පිළිවෙළින් දනවු සැරිසරා ගොස් රජගහනුවරට පැමිණ අජාසත්රජහු දැක ධර්මනසංගායනා කරණු පිණිස මහාසඞ්ඝයාවහන්සේ රැස් ව හිඳිනා වූ ස්ථානයක් වුව මැනැවැ යි කීහ. එබස් අසා අජාතශත්රැහපෘථීවීශ්වරතෙම යහපතැ යි මුදුනෙන් පිළිගෙණ වෙහාරපර්ව තප්රාසන්තයෙහි සප්තපර්ණිගුහාවාරයෙහි විශ්වකර්මුනිර්මාෙණයක් මෙන් හිත්ති ස්තම්හසොපානාදීන් විචිත්ර් කොට විවිධමාලාකර්මවලතාකර්මානදී වූ චිත්රිකර්මාාන්තයෙන් විසිතුරු කොට සකලලොකරමණීයශ්රී්න් ප්රාතිමණ්ඩිත මණ්ඩපයක් කරවා ස්වණරජතමණිතාරකාදීන් විභූෂිත වූ ‍හ්වෙතවිතාන බඳවා නෙ‍ායෙක් සුවඳ බඩුයෙන් පිරිබඩ ගත් භූමිප්රලදෙශයෙහි අනෙකප්රරකාර සුවඳමල්අතුල් ඉසිමින් නානාවර්ණ් වටතිර බඳවා බ්ර‍හ්මවිමානයක් මෙන් මණ්ඩපයක් සරහමින්, එහි කැපසරුප් පසතුරුණු සහිත පන්සියයක් ආසන පණවා මණ්ඩපමඬ්යනයෙහි පූර්ව දශාභිමුඛ ව ධර්මා්සනයක් පණවා එහි අනර්ඝා වූ ආස්තරණ අතුටැ මුදුනෙහි අස්න පිට දළකඩවිජිනිපත්රියක් තබා මණ්ඩපය සිසාරා හස්ති අශ්වරථපන්තිධනුස්ඛඩ්ගකුනතාදීන් සත්වලල්ලක් ආරක්ෂා වට ලමින් මගධෙශ්වර අජාතශත්රැධ ශත්රැනගජසිංහ තෙම මහා සඬ්ඝයාවහන්සේ පිළිවෙළින් පසග පිහිටුවා වැඳ දන්වනුයේ ‘ස්වාමිනි මා විසින් ධර්ම්සංගායනාවට වැඩහිඳිනා‍ ලෙස කළමනා මණ්ඩපාදී වු සියලු කෘත්යමය ම නිෂ්ඨාපිත වි ය. මත්තෙහි සුදුසු කාරිය දැන වදාළ මැනැවැ” යි කී ය. ඉක්බිති මහාකාශ්යසපස්ථවීරයන් වහන්සේ ප්ර ධාන කොට ඇති සාරසිය අනූනවදෙනෙකුන් වහන්සේ ඒ ධර්ම ශාලාවට රැස් ව ආසනයක් තබා මහලු පිළිවෙළින් තමන්වහන්සේලාට පැමිණි ආසනවල වැඩහිඳ ‘තෙල ආසනය කවුරුන්වහන්සේට දැ?” යි විචාළ කල්හි, ඒ ඉතිරි ව තිබෙන්නා වූ ආසනය ආනන්දනස්ථවිරයන් වහන්සේට ය යි කියමින් ඇමදෙනා වහන්සේ හුන්සද ආනන්දනස්ථවිරයන් වහන්සේ ද එදවස් ස්ථානනිෂද්යා ශයනගම නාදී වූ සතර ඉරියව්වෙන් එක ඉරියව්වෙකත් රහත් නො වී

මහකසුප්සිරිත ) ධර්මාෂදිභුතසංග්රනහකථා 276

ආශ්චය්ය්ිරිවත් වූ ඉරියාපථයකින් රහත් ව තමන්වහන්සේ රහත් වූ බව මණ්ඩපයෙහි වැඩහුන් කාරකමහසඞ්ඝයාවහන්සේට හඟවනු පිණිස ධර්මපශාලාමඞයරකමයෙන් මහපොළොව කිමි‍දැගෙණ උස නැඟී තමන්වහන්සේට පැමිණි ආසනයෙහි ම පෙණී ගියසේක. එසඳ මහාකාශ්යමපස්ථවිරයන් වහන්සේ විගතවලාහක ශරච්චන්ර්ණ බිම්බයක් වැනි වූ ප්රනභාස්වර ශ්රීවකරමුඛබිම්බය දැක රහත් වූ බව දැන “සර්ව්ඥයන්වහන්සේ අද ජිවමාන ව වැඩසිටිසේක් වී නම් ආනන්දවස්ථවිරයන්වහන්සේට සාධුකාර දෙනසේක් වේ දැ” යි කියා බුදුන් විසින් දෙනලද්දා වූ සාධුකාර අප විසින් දුන මැනැ වැයි කියා හැමදෙනා වහන්සේ ම තුන් යළක් සාධුකාර දුන් සේක.

ඉක්බිති මහාකාශ්යරපස්ථවිරයන් වහන්සේ ප්ර මුදිතකටල වනයක් වැනි වූ අතිනිර්මමල සුපිළිපන් මහාසඞ්ඝයාවහන්සේට ආමන්ත්රමණය කොට “ඇවැත්නි! විනයාභිධර්මකයන් අතුරෙන් පළමු කොට කවර ධර්මතයක් සංගායනා කරමෝ ද?” යි විචාළසේක. එපවත් ඇසූ මහාසඞ්ඝයා වහන්සේ ඔවුන්වහන්සේට දන්වන සේක් “මහාකාශ්ය පස්ථවිරයන්වහන්ස! විනය නම්, සර්ව?ඥශාසන යට ප්රාරණයක් වැන්න. එසේ හෙයින් විනයපිටකය අසිථිල ව සිටි කල්හි බුද්ධශාසනයත් නිශ්චල ව සිටියේ නම් වෙයි. එසේ හෙයින් පළමු කොට විනයපිටකය සංගායනා කරම්හ” යි කීසේක. එබසට මහාකාශ්යපපස්ථවිරයන්වහන්සේ කියනසේක් “ඇවැත්නි! කවුර න්වහන්සේ මුල් කොට විනය සංගායානා කරමේ දැ?’’ යි විචාළ සේක. එබසට භික්ෂූ න්වහන්සේ කියන සේක්: සම්ය ක්සම්බුඩරාජොත්තමයානන්වහන්සේ ජීවමාන කල්හි ම විනය පිණිස උපාළිස්ථවිරයන් වහන්ස් “එතදග්ගං භික්ඛවේ මම සාවකානං භික්ඛුනං විනයධරානං යදිදං උපාලි” යී වදාරා උන්වහන්සේ ම එතදග්ගපාළියෙහි තුබූසේක. එසේ හෙයින් මේ උපාලිස්ථවීරයන්වහන්සේ පිළිවිස ම විනය පිටකය පාළි කරම්හ යි කීකල්හි මහාකාශ්යාපස්ථවීරයන්වහන්සේ විනය පිටකය පිළිවිස්නා පිණිස ඇමදෙනාවහන්සේ ම ගිවිස්වා විනය පිළිවිස්නේ යහපතැ යි අවසර ලැබගෙණ උන් කල්හි ආයුෂ්මත් උපාලිස්ථවීරයන්වහන්සේ ද එසේ ම හැමදෙනා වහන්සේ අතින් සමු ලැබ හුනස්නෙන් නැඟී ස්ථවිරභික්ෂූෙන් වහන්සේ වැඳ අවසර ගෙණ ධර්මඟශාලාමඬ්ය යෙහි පණවන ලද ධර්මාරසහමස්තකයට පැනනැගී දළකඩවීජිනිපත අතින් ගෙණ පූර්ව දිශාභිමුඛ ව වැඩහුන්සේක. එකල්හි මාහකාස්යකපස්ථවිරයන්

276 සද්ධර්මිරත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය.

වහන්සේ උන්වහන්සේට අභිමුඛ ව වැඩහිඳ විනය විචාරණ සේක් “පඨමං උපාලි පාරාජිකං කත්ථභ පඤ්ඤත්තං? කං ආරබ්භ? කිස්මිං වත්ථු ස්මිං?” යනාදීන් “උපාලිස්ථවිරයෙනි! විනය පිටකයෙන් ප්රංථමපාරාජිකාව කොතැන්හි දී කවරක්හු අරභයා කවර වස්තුවක් නිමිත්ත කොට ගෙණ පණවනලද්දේ දැ?” යි පුළුවුත් කල්හි උපාලිස්ථවිරයන්වහන්සේ වදාරණ සේක් “ස්වාමිනි! ප්රුථමපාරාජිකාව බුදුහු විසාලාමහනුවර දී සුදින්න නම් කලන්දරකපුත්රහයා අරභයා මෛථුතධර්මකවස්තුව නිමිත්තකොට ගෙණ පණවන ලදැ” යි කීසේක. මෙසේ ප්රුථමපාරාජිකාපත්තියට නිදාන ද පුද්ගල ද වස්තුව ද ප්ර ඥප්ති ද අනුප්රීඥප්ති ද අවද්යාරනවද්යජය ද විචාරා මෙ ම ක්රවමයෙන් විනයපිටකයෙහි හැම ශික්ෂාසපදයන්ට නිදාන පුද්ගල වස්තු ප්රාඥප්ති අනුප්රෙඥප්ති අවද්යා්නවද්ය ආදී වූ හැම විචාළ කල්හි මහාකාශ්යසපස්ථවීරයන්වහන්සේ පුළුවුත් හැම ධර්මඅය උපාලි ස්ථවිරයන්වහන්සේ ද විසර්ජනය කළ සේක. මෙසේ විනයපිටකය පාළි කොට මේ හැම උපාලිස්ථවිරයන් වහන්සේ ඇතුළු වූ ඔවුන්වමහන්සේගේ ශිෂ්යට හැමදෙනාවහන්සේට මෙයින් අක්ෂසරපදඛ්යවඤ්ජනයක් පමණ නො පිරිහෙළා රක්ෂාන කරණ ලෙස භාර කොට දුන්හ. මෙසේ විනය පිටකය සංගායනා කොට අවසාන වූ කල්හි උපාලිස්ථවීරයන්වහන්සේ ද දළ කඩවිජිනිපත ධර්මා සනමස්තකයෙහි තබා හුනස්නෙන් බැස ස්ථවිරභික්ෂුාන්වහන්සේ වැඳ පැවිදි පන්තීන් වැඩහුන්සේක. මේ විනයසංගායනාව ය.

නැවත සූත්රාහභිධර්ම. සංගායනා කරණු පිණිස ආයුෂ්මත් වූ මහාකාශ්යහපස්ථවීරයන්වහන්සේ මහාසංඝයාවහන්සේ අතින් විචාරණසේක් “ඇවැත්නි! විනයපිටකය උපාලිස්ථවිරයන් විසින් පන්ති කරණ ලද්දේ ය. සූත්රාැභිධර්මයය කවුරුන් මුල් කොට සංගායනා ‍කරමෝ දැ?” යි පුළුවුත්සේක. එබසට මහාසංඝයාවහන්සේ කියන සේක් බුදුන් ජිවමාන කාලයෙහි ආනන්ද් ස්ථවිරයන්වහන්සේ “එතදග්ගං භික්ඛවෙ මම සාවකානං භික්ඛුනං බහුස්සු තානං යදිදං ආන‍ෙන්දාස” යනාදීන් එතදග්ගපාළියෙහි තබා වදාළ බැවින් ආනන්දයස්ථවිරයන්වහන්සේ මුල් කොට සූත්රා භී ධර්මග සංගායනා කරම්හයි කීසේක. එකල්හි මහාකාශ්යලපස්ථවීර යන් වහන්සේ ධර්ම‍ය විචාරණු පිණිස අවසර ගෙණ වැඩහුන් කල්හි ආයුෂ්මත් ආනන්දීස්ථවීරයන්වහන්සේ ද සමු ලැබ ස්ථවීර භික්ෂුකන්වහන්සේ වැඳ අවසර ගෙණ ධර්මාසසනයට පැන නැගී විජිතිපත ගෙණ වැඩහුන්සේක. එකල්හි මහාකාශ්යමපස්ථවීර

මහකසුජසිරිත.) ධර්මාද්භූතසංග්රථහකථා. 277

යන් වහන්සේ ආනන්ද.ස්ථවිරයන් වහන්සේ අතින් ධර්මීය විචාරණ සේක් “බ්ර්හ්මජාලං අවුසො ආනන්දය කත්ථන හාසිතං? කං ආර බහ ? කිස්මිං වත්ථූ ස්මිං?” යනාදීන් “ආනන්දාස්ථවීරයෙනි! බ්ර්හ්ම ජාල සූත්ර ය කොතැන්හි දී කවුරුන් අරභයා කවර වස්තුවක් නිමිත්ත කොට ගෙණ දෙශනා කරණ ලද්දේ දැ?” යි පුළුවුත්සේක. එපවත් අසා ආනන්දලස්ථවිරයන්වහන්සේ විස්සජ්ජනය කරණසේක් “මහා කාශ්යපපස්ථවිරයන්වහන්ස! අප බුදුහු බ්රසහ්මජාලසුත්ර්ය රජ ගහනුවරට ද නාලන්දාහවට ද අතුරෙහි අම්බලඨීකා නම් උයන මැද කරවනලද රාජගෘහයෙහි දී බ්රහහ්මදත්තමාණවකයා ද සුප්පිය නම් පරිබ්රාකජකායා ද අරහායා වර්ණාහවණියන් පිණිස දෙශනා කරණ ලද්දේය” යි කීසේක.

මෙසේ බ්ර‍හ්මජාලසූත්රෙයට නිදානපුද්ගලවස්තුයයි යන හැම ආනන්දබස්ථවීරයන් වහන්සේ විසර්ජනය කළසේක. නැවැත මහා කාශ්යදප ස්ථවිරයන්වහන්සේ ශ්රානමාණ්ය්ඵලසුත්රසය විචාළසේක. ආනන්දරස්ථවීරයන්වහන්සේ ඒ හැම විසර්ජනය ‍කොට විස්තර වශයෙන් ධර්මදෙශනාකළසේක.

මෙසේ අනඳමහතෙරුන්වහන්සේ මහසඟපිරිස් පිරිවරා ධර්මාසනාරූඪ ව වැඩහිඳ මධුරස්වර විහිදුවා ධර්මසංගායනා කරණ කල්හි බණ අසනු පිණිස එතැන්හි රැස් වූ තිදිවාධිපවිධාතු පන්නගගරුළමහිසනිසාවරනභවරවිජ්ජාධරාදි වූ හැම දෙවියන් අතුරෙන් සමහර දෙවතාකෙනෙක් ‍තමන් සිතට උපන් ශඞ්කායෙන් මෙසේ සිතූහ. කෙසේ ද? යත් ආයුෂ්මත් වූ ආනන්ද ස්ථවිරයන් වහන්සේ ශාක්යනවංශයෙහි ජාත වූ සේක. ලොවුතුරා බුදුන්ගේ මලනුවන් වහන්සේ ය. බුදුන් ජීවමාන කල්හි ම එත දග්ගපාළියෙහි තබා වදාළසේක. ආශ්චය්ය්ාක්අද්භූත වූ ගුණයෙනුත් යුක්ත වූ සේක. භික්ෂු්භික්ෂූිණි උපාසකඋපාසිකා ය යි යන සිවුවණක් පර්ෂ්ද්මඬ්ය යෙහි දී ප්රිකයකථා වූ ධර්මදෙශනාවෙනුත් යුක්තසේක. එසේ හෙයින් තථාගතොත්තමයානන් වහන්ස් ගේ සද්ධර්මුරාජ්ය දායාද්යන ලැබ දැන් සම්යේක් සම්බුද්ධත්වයයට ප්රාාප්ත ව මහාසඞ්ඝයා වහන්සේ පිරිවරා වැඩහිඳ ධර්මාදෙශනා කරණසේකවනැයි සිතුහ. මෙසේ දෙවතාවන් විසින් සිතු කාරණයන් ඒ ආනන්දස ස්ථවිරයන්වහන්සේ දිවැසින් දැක තමන්වහන්සේ කෙරෙහි අනන්තගුණසම්භාවනාවන් නො ඉවසන සේක් තමන් වහන්සේ බුද්ධත්වමයට නො පැමිණි බවත් සර්වසඥයන්වහන්සේට ශ්රා්වක ව වැඩ සිටි බවත් බුදුන් අතින් ම ධර්මභය උගත් බවත් මෙකී සියලු ගුණයන් ම එතැන්හි රැස් වූ දිව්යඅසෙනාව මධ්ය

278 සද්ධර්මෙරත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය.

යෙහි ප්ර කාශ කොට දක්වනසේක්. “එවම්ම සුතං එකං සමයං භගවා සාවත්ථි යං විහරති ජෙතවනෙ අනාථපිණ්ඩිකස්ස ආරාමෙ” යනාදීන් එක් සමයෙක්හි සැවැත්නුවර සමීපයෙහි වූ ජෙත නම් රාජකුමාරයා විසින් රෝපිතසංවර්ඬිතපාදශ්රෙවණීන් ප්රජතිමණ්ඩිත වූ ජෙතවනයෙහි අනේපිඬු මහ සිටුහු විසින් කර වනලද ආරාමයෙහි ස්ථානනිෂද්යාරශයනගමනාදීවූ චතුර්විධ ඊය්යාු ව පථයෙන් උපලක්ෂියත ව වැඩවසන්නා වූ භාග්යයවත් බුදුරජතෙම මේ සූත්රව දෙශනාව සත්වනහිතොපදෙශය පිණිස වදාළසේක. මා විසි නුදු ඒ සූත්ර දෙශනාව මේ ආකාරයෙන් අසනලදැයි යනාදීන් තමන්වහන්සේ ලොවුතුරා බුදු නො වන බව දිව්යෙ බ්රයහ්මසෙනාව මධ්යායෙහි ප්රිකාශ කොට කියා හඟවමින් හැම දෙවියන්ගේ ම සිත සැක දුරු කළසේක. එකල්හි රැස්වූ පන්සියයක් රහතුන් වහන්සේ හා අප්ර මාණ වූ දිව්ය සෙනාව ආයුෂ්මත්වූ ආනන්දු ස්ථවිරයන්වහන්සේ කෙරෙහි අපමණ සන්තොෂ ව පෘථිවිගගනය සම්පූර්ණ‍ කෙරෙමින් උතුරුවා එක පැතිර සාධුකාර දුන්හ. එකල්හි යුගන්ධ රමෙරුමන්ද රධරාධරාදීහු ස්තුතිනාද පවත්වන්නාක්මෙන් ශතසහස්රථරාව පවත්වමින් එකහෙළා නෘත්යෙයට පටන්ගත්හ. අහසින් නානාරාගයෙන් විචිත්ර මකරන්‍දාමොදප්රගවාහවහනය කරන්න වූ ගන්ධ පුෂ්පවර්ෂාර වසින්ට වන. අනිකුත් අවාදිතතුය්ය්‍ීහ නාදමුඛරපරභෘතකණ්ඨීරවරාවසප්තවිධරත්නප්රෂවෘත චෙලොත් ‍ෙක්ෂඅපාදී අනෙකප්රපකාර ආශ්චය්ය්රත් ප්රා්දුර්භූත විය.

ඉක්බිති ආනන්දණස්ථවිරයන්වහන්සේ මෙසේ මහාකාශ්යපප ස්ථවීරයන්වහන්සේ පුළුවුත් හැමපැන විස්සර්ජානය කොට මෙම ක්ර්මයෙන් ත්රිීවර්ගළ සංගෘහීත වූ සිවුතිස්සූත්රපයෙන් ප්ර්තිමණ්ඩිත වූ සැටක් බණවරින් යුක්ත පාළිය සඞ්ගායනා කොට දීර්ඝගනිකාය නමැයි කියා ආයුෂ්මත්වූ ආනන්ද ස්ථවිරයන්වහන්සේට ඒ දීර්ඝය නිකාය රක්ෂා් කරණු පිණිස භාර කළහ. ඊට අනතුරුව අසිති භාණවාරප්රහමාණ වූ මධ්ය මනිකාය පාළිකොට ධම්සෙනෙවි සැරියුත්මහතෙරුන්වහන්සේගේ ශිෂ්යඒ වූ ස්ථවිරයන්වහන්සේට මේ මධ්යපම නිකාය රක්ෂාෙකළ මැනැවැයි භාරකළහ. ඊට අනතුරුව සියක් බණවරින් පමණ කරණලද සංයුත්නිකාය පත්තී කොට මහාකාශ ප්රවසථවිරයන්වහන්සේ හා උන්වහන්සේගේ ශිෂ්ය ඇමදෙනාවහන්සේට භාරකළසේක තදනන් තරව විංශතිභාණවාරශතප්ර මාණ වූ අඞගොත්තරනිකාය සංගායනා කොට අනුරුඩස්ථවීරයන්වහන්සේ හා උන්වහන්සේගේ අන්තෙවාසිකස්ථවිරයන්වහන්සේට භාරකළහ. ඊට අනතුරුව

මහකසුප්සිරිත.) ධමාද්භූතසඬඞග්ර හකථා. 279

“ධම්මසඞ්ගණි විගඞ්ගඤච - කාථාවත්ථුම ච පුග්ගලා, ධාතුයම්කපටඨානං - අභිධ‍ම්මො’ති වුච්චති” යි.

මෙසේ වණිනීය වූ සුබුමඤණගොචරවූ අභිධර්මභපිටකය සඞ්ගායනා කොට පන්සියයක් රහතුන්වහන්සේ එකවිට ම ගණ සජ්ඣායනා කළසේක. ඊට අනතුරුව සුත්රතනිපාත ධර්මගපද උදාන ඉතිවුත්තක විමානවස්තු ප්රෙකතවස්තු ථෙරගාථා ථෙරීගාඨා ජාතකනිර්දෙපශ ප්රජතිසම්හිදා අපදාන බුද්ධවංශ චය්යාථා පිටකාදීවූ* නොයෙක් ප්ර භෙද ඇති ක්ෂුෙද්ර්කවස්තුන් පන්ති කොට හැම දෙනා වහන්සේ සමග සජ්ඣායනාකළසේක මෙසේ මේ සියලු ධර්මනය සඞ්ගායනාකරන්නාවු මහාකාශ්යළපස්ථවිරයන් වහන්සේ ප්ර ම්රයඛවූ භික්ෂු සඞ්ඝයා වහන්සේ විසින් - මේ ධර්ම යැ, මේ විනයයැ, මේ ප්රයථමබුද්ධවචනයැ, මේ මධ්යාමබුද්ධවචනයැ, මේ පශ්චිමබුද්ධ වචනයැ; මේ විනය පිටකය, මේ අභිධර්මාපිටකයැ, මේ සූත්ර,පිටකය’යි කියාද, මේ දීර්ඝමනිකායයැ, මේ මධ්යාමනිකායයැ, මේ සංයුත් නිකායයැ, මේ අඞගොත්තරනිකායැ, මේ බුද්දක නිකායයැ යි කියාද , නවාඞගවශයෙන් උභතොවිභඞ්ගය, නිදෙදසය, බන්ධ,ක වත්ථුයය, පරිවාර ය යන මේ හා සූත්රොනිපාතයෙහි සුත්රදයයි දැක්වූ මේ හැම සූත්රත නම් වෙයි. තවද ගාථාවෙන් කියනලද්දාවූ හැම සූත්රර ද විශෙෂයෙන් සංයුක්තකයෙහි සහාථක වගියද ගෙය්යව නම්‍ වෙයි. තවද අගාථක අභිධර්මායදි වූ හැම බුද්ධවචන වෙය්යාවකරණ නම් වෙයි. තවද ධර්ම්පද ථෙරගාථා ථෙරිගාථා සුත්ර නිපාතයෙහි නො යුන්ත නම් වූ කෙළවර දැක්වූ සුද්ධිකගාථාද ගාථා නම් වෙයි. තවද සොමනස්ස ඤනමය ගාථාප්රරතිසංසුක්ත වූ දෙයාසුවක් සූත්රමයෝ උදාන නම් වෙති. තවද “ චුත්තං හෙතං භගවතා” යනාදි නයින් පැවැත්තා වූ එක්සියදසයක් පමණ සූත්ර යෝ ඉතිවුත්තක නම් වෙති තවද අපණ්ණක ජාතකාදි වූ පන්සියපණස් ජාතකදෙශනා වෝ ජාතක නම් වෙති. තවද “චත්තාරො මෙ භික්ඛවෙ අච්ජරියා අබ්භූතා ධම්මා ආන‍ෙන්ද.” යන මේ ආදී නයින් පැවැත්තාවු හැම ආශ්චය්ය්රියඅද්භූතධර්මප්ර්තිසංයුක්ත සූත්රේයෝ අද්භූතධර්ම නම් වෙති. තවද චුල්ලවෙදල්ල මහාවෙදල්ල ආදීවු ප්රආශ්නාදි වශයෙන් දෙශනාකළාවූ ධර්මයෙ! වෙදල්ල නම් වෙති. මෙසේ දක්වන ලද සූත්තගෙය්යන වෙය්යා්කරණ ගාථා උදාන ඉතිවුත්තක ජාතක අද්භුතධර්ම වෙදල්ලයයී යනාදී වූ මෙහැම නාවඞ්ගයයි කියාද, එකා නුසන්ධිීතනානානුසන්ධිවකාදීන් පරිච්ඡෙද කොට දෙසුයේ බන්‍ධක යයි කියාද, යන මේ සියලු ධර්මප්රයභෙදයන් ම නියම කොට

* බුද්ද පාඨය ධම්මපදය උද්යානනය ඉතිව්රිත්තකය සූත්රරනිපාතය විමානවස්තුය යනුයෙන් අන්යදප්ර‍කරණ‍යන්හි පෙනේ.

280 සද්ධර්ම රත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

අනිකුත් උද්දානසංග්ර හ වගිසංග්රයහ පෙය්යා ලසංග්ර හාදීන් අනෙක විධ වූ ත්රිුපිටකයෙහි දෘශ්ය‍මාන වූ සංග්ර්හප්ර භෙදයන් ම නියම කොට මෙසේ සත්මසක් ඇතුළත සුවාසූදහසක් ධර්ම ස්ක්ධ්ව යෙන් යුක්ත වූ හැම ධර්ම යන් සඞ්ගායනා කළසේක. මෙසේ මහාකාශ්යසපස්ථවීරාදී වූ පන්සියයක් සඞ්ඝස්ථවිරයන්වහන්සේ පන්දහසක් හවුරුදු පවත් නාලෙස ධර්මිසඞ්ගායනා කොට මස්තක ප්රාහප්තකළ සේකැයි සංජාත ප්රිනතීප්ර්මොදයෙන් සාධුකාර දෙන්නාක් වැනි වූ මහාපෘථිවිය ජල පොළොව දක්වා අනෙකප්ර කාර යෙන් රඟදෙමින් ගර්ජනා කළාය. දක්වනලදමැයි :-

“සාධුකාරංදදහන්තීව - සාසනඪිතිකාරණා, සංගීතිපරියොසානෙ - අකම්පිත්ථ මහාමගී” යි

මේ ප්රධථමමහාසඞ්ගායනාව පන්සියක් මහාස්ථවිරනාගයන් රැස්ව කළහෙයින් ථෙරිකායයි කියාද, ස්ථවිරයන් වහන්සේ සම්බන්ධි වූ වචනයන් හෙයින් ථෙරවාදයයි කියාද, සමස්තලොක යෙහි විද්යාබමාන ව අනෙකාර්ත්ථායන් විභාගකළ හෙයින් හා විභජ්ජවාදී නම් බුදුන්විසින් දෙශනාකළ හෙයිනුත් විගජ්ජවාදයයි කියාද, මේ සපය්යාලොක ප්තික නවලොකොත්තර සඞර්ම‍ය ම මේ ත්රි්විධ නාමයෙන් ප්රනසිඬ විය. ඒ මහාකාශ්යකපසථවිරාදි වූ ගණප්ර්ධාන හැම ක්ෂී්ණාශ්රාව මහාසඞ්ඝයාවහන්සේ ම ප්රනඥජෝයා තිශයෙන් මුළු ලොව බබුලුවා වැඩ සිට අනුක්රණමයෙන් ක්ෂීමණාවර්තිස්නෙහ වු ප්රජදීප මෙන් වූසේක. එසේ හෙයින් නුවණැති හැම ජනයන් විසින් ම ජිවිතමද යෞවනමදාදිය ස්ථීරයයි නො සිතා උභය ලොකාර්ත්ථයසිද්ධිය පිණීස කුශලකරණයෙහි අප්රරමාද වියයුතු. දක්වන ලදැමැයි - ථෙරාපි තෙ මතිපදීපහතන්ධනකාරා ලොකන්ධ කාරහනම්භිමනාපදීපා. නිබ්බාපීතා මරණඝොරමහානිලෙන තෙතාපි ජිවිතමදං මතිමා ජහෙය්යන” යි.

මෙතෙකින් මේ පංචසතික නම් වූ ප්රාථමසංගායනාව

කියා නිමවන ලදී. _______

සප්තශතිකය නම් කවරැ? යත් - යටගිය දවස බරණැස් නුවර බ්රමහ්මදත්ත නම් රජහුගේ පුත්රරනපතා ආදි පරමපරානු ගත රූපශොභාසම්පත්න අභින්ත එකීභූත වූ චිත්තසංකල්පනා

සංගීතිකථා.) ධර්මාද්භුතසංග්ර්හකථා. 281

ඇති සත්දහස් සත්සිය සත්දෙ‍නකු රජකරණ විශාලාමහ නුවර භින්න කොට ජයගන්නා පිණිස වස්සකාරබ්රා හ්මණයා විසින් ගංගා නම් නදියෙහි ගොතම නම් තීර්ත්ථියට නුදුරු තැන පාටලිග්‍රාම යෙහි කරවන ලද්දා වූ පැටලිපුත්ත නම් නුවර වැස රාජ්යව ශ්රීද අනුභව කළා වූ අජාතශත්රැෙ නම් මහරජය, ඔහුට ඉක්බිති උදය භද්දය අනුරුද්ධය මුණ්ඩකය නාගදාසය සුසුනාග යයි යන සවැදැරුම් වූ මගධෙශ්වරයන් ඇවැමෙන් ප්රාරජතාභාෂෙක කාලාඝොග රජහට දසවැන්නේ බුදුන් පිරිනිවි සියක් අවුරුදු සම්පූණෟ විය. එකල්හි ආයුෂ්මත් වූ කාකණ්ඩපුත්රනයය නම් එක් මහතෙරෙකෙනෙකුන් වහන්සේ වජ්ජිරට ගම් නියම් ගව රාජධානි පිළිවෙළින් දනව් සැරි සරණසේක්. විසාලානුවරමහාවනවිහාරයෙහි වසන වජ්ජිභික්ෂුණහු “කප්පති ජාතරූප රජතං, කප්පති වංගුලකප්පො, කප්පති ආචිණ්ණකප්පො, කප්පති සිංගිලොණකප්පො, කප්පති අමථිත කප්පො, කප්පති ගාමන්තරකප්පො, කප්පති ආවාසකප්පො, කප්පති අනුමතිකප්පො, කප්පති ජලොගි පාතුං, කප්පති අදසකං නිසිදං” යනාදීන් අභුතපූර්වොවූ අභිප්රාපයානුකූල දශවස්තුවක් උපදවා ගෙණ විනය ප්රසඥප්තිය පරිවතිනය කොට රන් රිදී ආදිය පිළිගණීමින් ශාසනභෙද කරති යනු අසා නියම දැන ගොස් දොළොස් ලක්ෂ යක් රහතුන් වහන්සේ රැස්කරවා ඒ මහාසඞ්ඝයා වහන්සේ මධ්යදයෙහි රෙවත නම් මහතෙර කෙනෙකුන් වහන්සේ ලවා ඒ දශවස්තුව පිළිවිස්වා සර්ව ඥෙපස්ථායක ආනන්ද්ශ්රකමණෙන්ර්ිදංයානන් වහන්සේගේ සද්ධිවිහාරික ලොවුතුරා බුදුන් දුටුවා වූ එක්සිය විසි වයස් පිරුණු සබ්බකාමි නම් මහතෙරකෙනෙකුන් වහන්සේ ලවා ඒ දශවස්තුව විසර්ජනය කරවා විනයාන්විත නො වනබව ප්රවකාශ කොට ඉක්බිති අධර්මකවාදීන් මර්දිනය කරවා ධර්මාය බබුලුවමි යි සිතා මහසඟ පිරිස් පිරිවරමින් විශාලානුවර මහා විහාරය බලා නික්මුනු සේක.

එකල්හි වජ්ජිභික්ෂුුහු කාලාසොකරජහු කරා ගොස් නො යෙක් ලෙස යාච්ඤා කොට මහරජ අප වසන මහාවන විහාරය නිසා යස නම් මහතෙර කෙනෙක් බොහෝ සඟ පිරිස් පිරිවරා ගෙණ එමින් සිටියහ. ඔවුන් හැම නවත්වාපියවයි කිහ. එතෙපුල් අසා මහරජතෙම තමා ‍ශාසනප්රිවෘත්තිවිභාගයක් නො දන්නා හෙයින් ඔවුන්ගේ මැසිවිලි මුසු අ‍ඳෝනා බස් අසා සැබැවයි එන්නා වූ යස මහාස්ථවිරප්රෙමුඛශ්ර මණගණයා ‍මගේ විජිත යට ආ නො දෙව යි විධාන කොට රඳවන ලෙසට මහ

282 සද්ධර්මඛරත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය.

සෙනඟ ගමන් කරවා ඒ ගියා වූ මහපිරිස දෙවතානුභාවයෙන් මං වැරද අන්ය පථයකින් ගියකල්හි එම දවස් රාත්රිවභාගයෙහි මහරජ තෙම යහන්පත්ව සැතපුනේ ඒ මනුෂ්යකශරීරයෙන් ලොහොකුඹූ නිරයේ හුනුවාක් මෙන් සිහිනෙන් දැක පිබිද නො නිදා හිඳ පහන් කොට, දෙවන දවස් තමාගේ සහොදර ජ්යෙනෂ්ඨ භගිනි වූ රහත් මෙහෙණින්නක දැක එපවත් කීය. ඒ ඇසූ මෙහෙණින්න විසින් “මහරජ මේ ලොකයෙහි ගෘහස්ථ ප්ර ව්ර.ජිතාදි වූ යම්කිසිකෙණෙක් නැත්ත ඇතැ යි කියා ද, ඇත්ත නැතැ යි කියා ද, සිතු සිතු ලෙස පක්ෂ ග්රාණහී ව යහපත නපුරැ යි කියා ද, නපුර යහපතැ යී කියා ද, සපක්ෂ් ගිවිස්වා පරලොව නො සලකා අභිප්රාහය ලෙස මෙලොවින් ජීවත්වන්නා පමණකට සත්වරයන් පො‍ලඹා දවසරිණ පාපී වූ අල්ජ්ජි මහණුන්ට බලය ලා බුදුන් විසින් පණවනලද විනයප්ර‍ඥප්ති පිරි හෙළා කෙළසුවහසක් සක්වළ පැතිර පවත්නා බුදුන්ගේ ආඥාව මදිනය කෙළේ වී නම් එතෙම එකාන්තයෙන් අපායෙහි උපදනේය. ජිවත් වේ නමුදු ලෝකුඹුතිරයෙහි හුණුවාක් වැනි වෙයි - යනු බුදුන්විසින් ම වදාළ හෙයින් මෙකීවා වූ වචනය මෙනෙහි තබාගෙණ ඒ අලජ්ජිවජ්ජින් හැර ඡන්ර් ගතිය දොසාගතිය මොහාගතිය භයාගති ය යි යන සතර අගතියට නොගොස් මධ්යිස්ථ වු ශ්රගමණගුණාන්විත භික්ෂූ න්වහන්සේට බලය ලා පස්වාදහසක් පවත්නාහු බුඬශාසනයට පිටිවහල්ව කල්පයක් කල් මුළු‍ල්ලෙහි දිව්යහමනුෂ්යට සම්පත් විඳිනාලෙසට කුසල් රැස්කොට ගණුව” යි අවවාද කොට ගිය කල්හි එදවස් ම විශාලාමහනුවරට ගොස් ඒ දසවස්තු ඉපිදවූ දසදහසක් පමණ මහණුන් සස්නෙන් පිටත් කරවා එතැන්හි රැස් වූ දොළොස්ලක්ෂණයක් රහතුන්වහන්සේ අතුරෙන් සබ්බාකාමිස්ථවිරයන්වහන්සේ හා යස නම් මහ තෙරුන්වහන්සේ ඇතුළු වූ සත්සියයක් රහතුන්වහන්සේ විසාලාමහනුවර වාළුකාරාමයෙහි රැස්කරයා එම කාලායොක මහරජතෙම ස්ථවිරවාද නම් ලද සියලු ධර්මමවිනය දෙක පිටක නිකායාදී වශයෙන් විභාග කරවා අටමසකින් ධර්මිසඞ්ගායනාව මස්තකප්රාකප්ත කොට ස්ථවිරියනිකාය ජ්යො තිෂ්මත් කෙළේය.

එකල්හි විතීයසංගීතිකාරමහාස්ථවිරයන් විසින් තෝරා හළු වා වූ දසදහසක් පමණ පාපිභික්ෂූහන් ශාසන ප්රතතිෂ්ඨා නො ලදින් ප්රසත්ය න්ත දෙශයකට ගොස් පක්ෂමබල සොයමින් ධර්මාශධර්මහ දැනීමෙහි අසමර්ත්ථ වූ මණ්ඩලික රජක්හු ලදින් ස්ථාවීරවාද බිඳ අපි මෙවිට ධර්මස සඞ්ගායනාවක් කරම්හ යි ඔවුනොවුන් හා

සංගීතිකථා ) ධර්මා ද්භූත සංග්රහහකථා 283

මන්ත්රකණය කොට අභූත පූර්ව වූ අපූර්වඞපාඨ බහා පූර්වා පර විරොධ කොට ලා අභිප්රාථයනූකූල වූ අර්ත්ථ කථා උපදවා ධර්මය පරිවර්තවතනය කොට මහාසංඝික නම් ආචාය්ය්ථ නිකායක් වැ විෂ වෘක්ෂ යකින් බෙදුනු පංචමහාශාඛා මෙන් එතැන් පටන් ක්ර‍මයෙන් අවුරුදු සියයක් ඇතුළත මහාසංඝික නිකායෙන් ගොකුලික යැ එක ‍බ්බාහාරික යැ ප්රදඥප්තිවාදි යැ බාහුලික යැ වෛත්යලවාදි යයි යන මේ පංචආචාය්ය්වී වාදීහු පහළවූහ. ඉක්බිති මහාබොධියෙන් බටුවා වූ නිය්යාී සකැටිමෙන් ස්ථවීර වාදීන්ගෙන් පිටත් කළ පාපීභික්ෂූිහු ඒ ඒ තැන්හි රැස්ව මහිංශාසක යැ වජ්ජිපුත්තක යැ ධර්මොපත්තරීක යැ භද්ර යානික යැ ඡන්නාගරික යැ සම්මිත්තක යැ සර්වා්ර්ත්ථීවාදී යැ ධර්මිගුප්තික යැ කාශ්යිපි සංක්රාැන්තික යැ සූත්රබවාදී යයි මෙසේ ‍එකොළොස් නිකායභෙද ඇතුළුව ස්ථවිරනිකායෙන් පිටත් සතළොස් නිකායක් භෙධව චන්දසනස්කන්ධළයෙන් නිකුත් ගිනිකඳක් මෙන් දෙවන සියක් අවුරුද්දට පැමිණි තැන් ‍පටන් මෑත භාග යෙහි ලාභසත්කාරනිශ්රිඳත ව ගන්නාලද භික්ෂූදවෙශ ඇත්තාහුද වෙදයෙහි නිපුණ අන්යත තීර්ත්ථාකයෝ ද පාලිධර්මන තීර්ත්ථමකධර්මක යෙහි බහා ඒ පාලි ධර්මිය හා අන්යෙ තීර්ත්ථශක ධර්මධය එක්කොට යොදා පෘථග්ජනයා චඤවා කොට ඒ ඒ වචනයන් ම කියමින් මීඅඹ ආකාර වු කිම්ඵල? නම් ඵලවිශෙෂය අන්ධවයනට දුන්නාක් මෙන් අධර්මිය ධර්මධ ලෙශයෙන් දක්වා මේ බුඬවචනය යි බැවහාර කෙරෙමින් පවත්වන්ට සිතන්නාහු හෙමවත යැ රාජගිරි යැ සිඩාර්ත්ථැක යැ පූර්වවශෛලි යැ අපරශෛලි යැ වාජිරි යයි යන මේ නිකාය සය ඉපදවූවාහු ය. මෙසේ සූවිසි නිකායෙක් ජම්බුවීපයෙහි ජාතවිය. ධර්මයරුචිය, සාගලික යයි යන නිකාය වයෙක් ලඞකාවීපයෙහි ජාතවිය. මේ සියලු භිත්නනිකායජාත වුව ද ස්ථවිරවාදය වනාහි බුදුන් පිරිනිවි තැන් පටන් ගගන ගඞගාප්ර වාහයක් මෙන් ද නිර්මල වූ ජාතිරඞ්ගමාණික්යනයක් මෙන් ද සුවිසුද්ධ වැ පුෂ්කරපත්රෝදකයක් මෙන් ද නිකායාන්තරයන හා අසම්මිශ්රි ව අමෘත රස්මිප්ර්වාහයෙන් යුක්ත ශරච්චන්ර්රයන මණ්ඩලය මෙන් දෙවිමිනිසුන් සහිත සකල ලොවාසීන් සන්තර්පරණය කොට අද දක්වා පැවැත්තේ යැ. දක්වනලදමැයි : -

284 සද්ධර්මණරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

“එත්තාවතා දස්සහස්සසුපාපභික්ඛු, නිඬුය ධුතදසවත්ථුසමලං අකංසුං යනෙන සුනිම්මල‍යසෙන යසෙන සද්ධිං, සංගීති උජ්ඣිතමලා අපි දස්සිතා සා.”යි.

මෙතෙකින් සතසප්තික නම් වූ දුතිය ස ගීති කථා කියා නිමවන ලදී. _____

තවද තෘතීය සංගායනාව නම් කවරැ? යත්:- ඒ කාලාසොක නරපතීහු පටන් භද්දසෙන යැ කොරණ්ඩිණ්ණ යැ මඞ්ගර ය, සර්ව-ඤජග යැ, ජාලික යැ, උසභ යැ, සණ්ප යැ, කොරබ්යම යැ, නන්දි වර්ධවන යැ, පඤ්චමක යැ, යි යන දසබෑ රජුන් හා ඉක්බිති උග්ගසෙතනන්ද යැ, පණ්ඩුභනන්දර යැ, පණ්ඩුගතිනන්ද‍ ය, භූතපාලනන්දඋ ය, රඪපාලනන්දද යැ, ගොවිසාණනන්දද යැ, දසසිඩකනන්ද යැ, කෙවට්ටනන්ද යැ, ධනපාලනන්ද යැ, යන නවනන්දදරජුන් හා මෙසේ දසනවරජුන්ට ඉක්බිති විඩුඩහ සංග්රාදමයෙහි කපිලවස්තුපුරයෙන් නික්ම ආවා වූ ශාක්යජපුත්ර යන් විසින් මාපිත වූ මොරියනුවරෙහි ශාක්යකවංශ ප්රජසුත චන්ර්යැ ගුප්ත කුමාරතෙම චාණක්ය‍විජපතිහුගේ උත්සාහයෙන් පාටලිපුත්ර නම් නුවරැ රජ වි ය. ඔහුගේ පුත්රඩ වූ බින්දුසසාර නම් කුමාරතෙම පිතෘහුගේ ඇවෑමෙන් පාටලිපුත්රු නම් නග රයෙහි රාජ්යපශ්රීවයට පැමිණ එක්සියයක් පුත්රරයන් ලද්දේ යැ. එයින් ජෙෂ්ඨ වූ සුමනරාජකුමාරයන් යුවරාජ ‍පදවියෙහි පිහිට වි ය. ඔවුන් අතුරෙන් මොරිය වංසයෙහි ජාත ධර්මා් නම් බිසවකගේ පුත්ර වූ පියදාස යැ, තිස්ස යැ යි යන පුත්රසයන් දෙ දෙනාගෙන් ජ්යෙසෂ්ඨ වවූ පියදාස කුමාරතෙම අවන්තිරට වෙසෙමින් පිතෘහු විසින් නික්මවන ලදුයේ පැළලුප් නුවරට පණස් යොදුනකින් මත්තෙහි විඩුඩහසංග්රානමයෙහි භයින් ගියා වූ ශාක්යකයන්ට වාසස්ථාන වූ වෙඪීය නම් නුවරට ගොස් එනුව රෙහි සුරගනක සදාශ වූ රූපශොභාසම්පන්න වෙඪිය නම් ශාක්ය කුමාරිකාවන් ගෙණවුන් තමහට අගමෙහෙසුන් කොට තබා උදෙනිරට රාජ්ය්ය කෙරෙමින් සකලලොකශිවඞ්කර මහෙන්ර්කොට පුත්රථරත්නය හා සත්පුරුෂජනසංඝමිත්රාම වූ සංඝමිත්රාි නම් දුභිතෘරත්නයක් ද ලැබ ඔවුන්ගේ මුඛපද්මවිලොකනය ‍කොට චිත්තනන්දරනානුභාව කෙරෙමින් වසනුයේ: දවසින් දවස

දම්සෝ සිරිත) ධර්මාඞද්භූතසංග්ර්හකථා 285

සියලු සම්පත්තීන් වෘද්ධ ව නිශ්ශොකී ව චිත්තන්ද‍නයෙන් ස්වස්ථ වැ වසනහෙයින් අසොකාකුමාරයෝයි දෙවන නමකින් ප්රනසිද්ධ ව වසනුයේ දවසක පියරජහු ගිලන් බව අසා වහාම අවුත් පැළලුප්නුවරට වැද පියරජහු දැක ඕහට ගිලන් උප ස්ථාන කොට වෙසෙමින් පීතෘහුගේ අයාමෙහි කුසුමපුරයෙහි රාජ්යිය ගත්තේ ය. (මෙසේ රාජ්ය ශ්රිසයට සම්ප්රාමප්ත ව අසොකකුමාරයන් කුසුමපුරයෙහි රජකරනකල්හි එපවත් ඇසූ යුවරාජශ්රීටන් විරාජමානමාන වූ සුමනරාජකුමාරතෙම රාජාභිමානයෙන් ආමර්ෂටභිරින්ර්මාන සමාන වික්රිම දක්වමින් ජංගමගජකූටඝටාරූඪ කෙශරිනිකර සදාශ අෂ්ටන වතිභ්රාූතෘරාජකුමාරවරවීරපරිවෘතවිසඵුරීතරවිකිරණ පරාමර්ෂජණ නීලොත්පලමුකුලවනනිහ කුන්තලතා සමුද්ගතහස්තසඵල විමලවිවිධයොධාරොධ සහසන්නාහායුධසන්තඩරාවුනා රොහනානා වර්ණාොණිව තරංග භංග සංගත තුඩ්ග තුරඩ්ගපටුගතික කඨිනතර බුර සිඛර මුඛරිතොඩත ධුලි පාලින්ධතරණි ගගන තිමිර රුන්ධ නපාඨන පාටව සිරාඛඩ්ග තොමරවජ්ර් සත්තික්ෂුනරක ශ්රීගකරනද්ය අච්චිමන්ත ශාස්ත්රග පන්තිසංඝට්ටිත විසඵුලිංග සංගමෛ කොද්යො‍ත විද්යු්ජ්ජටාචෙෂ්ටිත මෙඝාංකුර ක්රෑ‍ර පාරාවලිය භ්රුමණාං ගුලීන් උද්ගත කොට දවට දවටමින් ලුඨිත කුටමිවාමර්දිතාගත නරභට සහස්රා දීන් නිරන්තරව ඉන්ර්ත කධනුනිභගම්භිරාදීජ්යානස්ථනිතචාප විජෘම්හිත ධාරාධරාසරා නිෂ්ක්රානන්ත සතසහසු සංඛ්යාර පරිමිත ශරවර්ෂාා වස්වමින් කල්පාන්තා නිල ලුලිත ජලනිධි කීලාල ලහරි ප්රදහරිත ධ්වනි නිභ ප්රාහත ඩීණ්ඩිම පටහපනව නිසාන මෘදඞ්ග දුන්දුනභි සුසිර කාහල ප්රපලයාසනි සම්පාතභූත දිගන්තර බධිරී කෘත රණ රඞ්ග ඝොෂාභසපාෂාණ ප්රුභරණාකාර සහසීව වහසි බස් බෙණෙමින් රණක්රී්ඩා ලිඩී උදග්ගමත්ත ලාලසයෙන් දෙසෙනග දෙසසුරක් සේ එක් ව යුද්ධයට වැදගත්හ.)*

එසඳ යුද්ධක්ෂාමහෘද්නිර්භීත යොධභට වටලා රණාභීමාන මත්ත උජ්ජයිනීතගරාදිපති අසොකකුමාර තෙම රණොත් සවයෙහි උන්මත්ත පරයොධ වික්රාම දර්ශ න වෙෂටා දෘෂ්ටීන් නිගිත කොපානල සිඛර ධූම රෙඛාසන අසිපත්රිය අතට ගෙණ ධාරා සහස්රො ද්ගත වෘත්තිමුක්තාභාරාකාරයෙන් භ්රඛමණය කොට ඝටිත සතසහස්රරපට්ට විද්යුරත් කදම්බයක් මෙන් මුණය මිට පහරණ ලෙස

                              *  මේ වාක්ය්ය නොයෙක් දොෂයන්ගෙන් ගහනය. 

286 සද්ධර්මකරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

කහපට දෙපට කොට තිරිප්පු දිදී හස්තමස්තකොද්ගත කොට වට දවටමින් රණක්රීෙඩාමඩලයට අසනිපාතයක් මෙන් සෙද වැද ගියේ යැ. එකෙණෙහි භයින් මොහිනී වූ චතුරගිණි වාහිනීන්ගේ ධෛය්ය්් ස වීය්ය්එකෙ ජජ්ජර කෙරෙමින් ස්වකීය පරාක්ර ම දක්වා අරාතිමථනය කොට විවිධ කෙරෙමින් රණධරණී නභස්ථල විමලසහස්ර කිරණපරිවෘතවිභාකරශ්රීවන් යුවරාජ සුමන රාජකුමාරවර නිසාකරයා සමරඅස්තගිර පතිත කරවා අෂ්ටනවුති ප්ර්තිරාජකුමාරනිකරතාරකාවන් අන්තර්ධාින කොට කුසුමපුරසර සියෙහි ජනකමලවනවිකාසනවිරොචනයා මෙන් දීප්තිමත් ව දිගුබිත විතන තෙජඃප්රයභාවයෙන් එකලු කෙරෙමින් ජිනවර පරිනිර්වාතණය කළ දෙසියඅටළොස් අවුරුද්දක් පිරුණුසඳ සකල ජම්බුවීපයෙහි එකරාජ්යාාභිෂෙක ප්රායප්ත ව සහෝදර මල් වූ නිස්සරාජකුමාරයන් යුවරාජ තනතුරෙහි පිහිටුවා සුවාසූදහසක් කිරීටධර නරපතීන් විසින් උපස්ථිත වැ තුන් සෘතුවට සුදුසු වූ මහාකල්පිකය මයුරග්රීරවය මඞ්ගලප්රාිසාද යයි යන තුන්ප්රාරසාද යෙහි අනෙකප්රුකාර නළුනාටකාදීන් පිරිවරා සොළොස් දහසක් බිසෝවරුන්ට නායක වූ අනන්ධිවමිත්රානවන් අගබිසෝ කොට අමරසිරි නිකර සරික්ඛක නරඉසුරු අනුභව කරන්නේ යැ එකල මඳ වූ සත්වටකරුණාවෙන් යුක්ත ව චණ්ඩ පරුෂ ව වසන හෙයින් චණ්ඩාසොක නම් වි යැ. එකල ගගනමෙදිනියොජනානු ගතාවගත තෙජසින් යුක්ත ව දෙවියන් විසින් ප්ර තිදින උපතිත අනවතපතජලෂොඩශඝටයක් හා මෘදුසනිග්ධ නාගලතාදන්ත කාෂ්ට තථානීත අගදාමලක අගදහරීටක මධුරරසාන්විත සුගන්ධත සම්පන්න සහකාරඵලයන් හා, ඡද්දන්තසරසිසමීපයෙහි සමන්තා නන්ත කල්පවෘක්ෂතවලින් පස්වණක් පැහැයෙන් බබළන්නා වූ නිවාසනපාරුපණ සාටක සුග්මයක් ද, කනකවණි හස්තපුඤ්ජනයක් ද සුමනපුෂ්පාකාර අවාසිත සමන්මල් පටක් ම වූ උත්තර සාටකයක් ද දෙවියන් විසින් දවස් පතා ගෙණවුත් දෙන ලද්දේය. තවද දිව්යඤමය වූ පානවර්ගද ද ඇඟ ගල්වන සුවඳ සුණු ද දිව්යලමය වූ අඳුන්පිඩක් ද නාගභවනයෙන් ගෙණවුත් දෙන්නාහ. ඡද්දන්ත විල අස ජලාසයෙහි ස්වයංජාත සුවඳ රත් හැල් කරල් කපා කීරනිකර සහපිරිවරින් ගෙණවුත් දවසකට නවදහසක් යාල බඩහල පුරා යෙති. ඒ ධාන්යරරාශිය උන්දු රසම්භාර සඤ්චිත වැ එකතඩුලඵලයකුත් කඩ නො කොට සුවඳ හැල් පොතු හැර කුඩු නො හැර රාශි කෙරෙති. මධුමක්ෂිැකා ශ්රෙ ණිහු සම්ප්රායප්ත ව භොජන කණිකූටාදි වූ සුදුසු තැන්වල මී බැඳ

(දමසෝසිරිත.) ධර්මා ද්භුතසංග්රරහකථා. 287

පුරා මදකුත් නොබී තබා යෙති කම්හල්වල වලසැඩියෝ කුළු ගසති. දිවියෝ දහවල් සරක් රැක සවස කවා ගෙණවුත් ගාල් වල ලා රාත්රි භාගයෙහි තුමු ගොදරු සොයා කති. කුරවි කෙවිල්ලෝ අවුත් රජගෙයි කුළුගෙවල් පදනම්. පිට හිඳ මධුර නාද පවත්වා සෙවය කොට යෙති. මයුරයෝ අවුත් රජහට පෙණෙන්ට සුදුසු තැන්වල සිට නටා සෙවය කොට යෙති. එරජ හුගේ පරන්තප නම් බඩ්ගපත්රසයෙක් සියක් යොදුන් දක්වා ගොස් ශත්රැ්මථනය කොට නැවත අවුත් හස්තතලයෙහි ම පිහිටයි. මෙකී රාජ සෘඬින් යුක්ත ව චණ්ඩාශොක පෘථ්රලවීශ්වරයානන් රාජ්ය ය කරණ කල්හි පළමු තමන්ගේ චන්ර්ෘ ගුප්ත නම් මුත්තනු වන් හා බින්දුවසාර නම් පියමහරජානන් දවස පැවැති පරිද්දෙන් ම සැටදහසක් තීර්ත්ථිකයන්ට තමන්ගේ රාජභවනයෙහි දී ම දවස් පතා බත් දෙමින් උපස්ථාන කොට දවස් හරණාහ.

එක්දවසෙක සිවුමැදුරුකවුළුව සමීපයෙහි සටියා වූ මහ රජතෙම නොසන්හුන් කායවාක්සමාචාරයෙන් යුක්ත උවෛශ් ශබ්ද මහාශබ්ද පවත්වමින් හිඳ බත් අනුභව කරණ තීර්ත්ථවකයන් දැක මාගේ මේ දෙන්නා වූ දානය සුදුසු තැනක් පරීක්ෂාර කොට දුන මැනැවැ යි සිතා අමාත්යනයන්ට ආමන්ත්රදණය කොට “එම්බා සගයෙනි! තොප උපස්ථාන කරණ කුලදෙවතාවන් අන්තඃපුර යට කැඳවා ගෙණ එව. ඔවුන්ට මාගෙන් දනක් දෙනු කැමැත්තෙමි” කීය. තමතමන් උපස්ථාන කරණ පණ්ඩරඞ්ග පරිබ්රා ජක නිගණ්ඨ ආජීවක ආදීවූ තීර්ත්ථයකයන් කැඳවා ගෙණවුත් “දෙවයන් වහන්ස! මෙහැමදෙනාවහන්සේ අප කළා වූ පාපයන් දුරු‍කොට කුශලසම්පත්තියෙහි පිහිටුවා සසරසයුරෙන් ගොඩ ලා නිවන් දක්වන රහතුන්වහන්සේය” යි කියා රජහට දැක්වූහ. එබස් අසා මහරජානෝ තමන්ගේ රාජභවනයෙහි අසුන් පණවා ඔවුන් ගෙන්වා සුදුසු අසුන්වල වැඩහුන මැනැව” යි කීහ. එකල්හි එයින් සමහරෙක් භද්රෙපීඨවල හුන්හ. සමහරෙක් අඨිපීඨවල හුන්හ. සමහරෙක් ක්ෂූෙද්ර පීඨවල හුන්හ. සමහරෙක් භූමියෙහි කටසාරකවස්ත්රාමදී වූ ආස්තරණවල උනාන්හ. මෙසේ සඟ මහලු පිළිවෙළක් නැති ව හුන්නා වූ ඒ තීර්ත්ථ කයන් දැක එදවස් ඔවුන්ට සුදුසු බාද්යස‍ භොජ්ය දෙමින් අනුභව කරවා නික්මවා දෙවන දවස් ද පළමු දවස් මෙන් නීවොච්චාසන පනවා තීර්ත්ථ කයන් ගෙන්වා අභිප්රාභයානුකූල ව හිඳිනාලෙස නියොග කළ කල්හි පළමු දවස් උච්චාසනයෙහි හුන්නාවුන් උච්චාසනවල හිඳිනා

288 සද්ධර්මනරත්නාකරය. (12. පරිච්ඡෙදය.

නියාව ද සංයම විරහිත වූ ආලොකන විලොකන සම්මිඤ්ජන පසාරණාදී ක්රිවයාවන් දැයි යන මේ නොයෙක් අනාචාර දැක එකාන්තයෙන්ම මොවුන්ගේ අන්තඃසාරයෙන් නැතැ යි නියම දැන අභ්යෙන්තරසාරගුණකල්යාෙණපුරුෂයන් පරීක්ෂාර කොට සොයන්නා වූ රජතෙම: එයින් නොබෝදවසක් ගියකල්හි දව සෙක වඩනා නිග්රොකධසාමණෙරයන්වහන්සේගේ ඉන්රිාර යසංගයමාදි ඉරියාපථයෙහි පසන්ත විය. ඒ නිග්රො ධසාමණෙරයන්වහන්සේ නම් එක් ජාතියෙක්හි එම අසොකමහරජහුගේ සහෝදර බෑනන්වහන්සේ ය.

හේ කෙසේද? යත්:- යටගිය දවස බරණැස්නුවර මධු වාණිජ වූ ‍තුන්බෑකෙනෙක් එයින් ම තම තමන්ගේ පුත්රනදාරා දීන රක්ෂාය කොට ජීවත් වෙති. ඒ තුන්දෙනාගෙන් වැඩිමහලු වෙළෙඳානෝ රට මැද ඇවිද එහි වසන්නවුන් අතින් මිල දී ම ගෙණ තබති. මැදිබෑවෙළෙඳානෝ ඔවුන් ඇර තුබූ මී නුවරට ගෙණවුත් මලනුවන්ට දෙති. මලනුවෝ ද ඔහු ගෙණ ගෙණා මි එවූසැටියේ ම ගණන් දැන විකුණති. එකල ගඳමදන් පවු අස නන්දැමූලපබ්භාරයෙහි වසන එක් පසේබුදු කෙනෙකුන් වහන්සේ රොගයකින් ආතුර ව විඳිනා වෙහෙස දැක වෙන පසේබුදුකෙනෙකුන්වහන්සේ ඒ වණරෝගය මිපැණියෙන් සන්හි‍ඳෙන බව දැන එම පර්වගතයෙහි ම වැඩසිට සිවුරු ගැට වටු ගන්වාගෙණ පාත්රසය දරා සෘඬියෙන් අහසට පැනනැගී වැඩ නුවර වහසල්දොර සමීපයට බැස මී වෙළෙඳාම් කරණ වෙළෙඳුන් සමීපයට යනු පිණිස විථීයට බටසේක. එකල්හි ඒ බරණැස්නුවර කුලගෙයක වසන බැළමෙහෙ කොට ජීවත් වන්නා වූ ස්ත්රිකයක් කළය ගෙණ පැන් ගෙණෙනු පිණිස යන්නී ඒ පසේබුදුන් දැක මගින් පහව පසඟ පිහිටුවා වැඳ “ස්වාමිනි! කුමක් පිණිස ‍වැඩිසේක්දැ” යි විචාළාය. එබසට “එම්බා නැගනියනි! මීයෙන් ප්රකයොජන ඇති හෙයින් ආම්හ” යි කීසේක. “ස්වාමීනි! එසේ වීනම් තෙල පෙණෙන්නේ මී විකුණන පිලය” යි අත දිගු කොට දක්වා සිටි කල්හි උන්වහන්සේ එතැන සිඟා වැඩිසේක. එදවස ස්ත්රීද “ඉදින් මුන්වහන්සේ එතැන්හි සිඟාි ඒ මිපිලින් මී නොලත්සේක් නම් මාගේ හිණ තුබූ කඩ විකුට වී නමුත් මී ගෙණ දන් දෙමි” යි සිතා එතැන්හි ම බල බලා සිටි කල්හි පසේබුදුන්වහනසේ මධුවාණිජයානන්ගේ පිල සමීපයෙහි සිඟා වැඩිසේක. එසඳ වෙළෙඳනෝ වහා නැගීසිට අවුත් පසේබුදුන් පසග පිහීටුවා වැඳ පාත්රිය ගෙණ වළල්ලක්

දම්සෝසිරිත.) ධර්මාද්භූතසංග්රඳහකථා. 289

මුදුනෙහි තබා මී කළයක් ගෙණවුත් පාත්ර යෙහි වත්කරන්නාහු යුහු ව නමාලූහ එසඳ වත්කළ මීකළයෙන් පාත්‍රය පිරී ඉතිර වටීන් වැගිර මී මහිමඬල ගලා සිටගත. එබව දුටු වෙළෙඳානෝ මහත් සන්තොෂයෙන් ප්රාිර්ත්ථගනා කරන්නාහු: “මේ පාත්රකය පුරා මී දන්දුන්නා වූ කුසලානුභාවයෙන් දසදහසක් යොදුන් දඹදිව තෙලෙහි මම එකච්ඡත්රව නංවා රාජ්යන කෙරෙම්වයි, මේ මී පාත්ර ය පිරී උඩ නැංගාක් මෙන් මාගේ ආඥාව අහසින් යොත්නක පවතී වයි, පාත්රේය මුවවිටින් ඉතිර වටින් බිව වැගිර මී මිහිමඬලෙහි ගලා පැතිරසිටියාක් මෙන් මාගේ ආඥාව පොළොවින් යොත්තෙක පැතිර වටින් මුළු දඹදිව එකහෙළා අණසක පවතීව” යි ‍යනාදීන් නොයෙක්ලෙස ප්රාාර්ත්ථආනා කළහ. කියනලදුයේ මැයි:-

“පුණ්ණං ච උප්පතන්නං ච - පතිතඤ්ච මහීතලෙ, දීස්වා මධුං පසන්නො සො - එවං පණිදහී තදා. ජම්බූදීපෙ එකරජ්ජං - දා‍න්නොනෙන හොතු මෙ, ආකාසෙ යොජනෙ ආණා භූමියා යොජ‍නෙ තථා” යි

යනාදීන් ප්රාෙර්ත්ථිනා කොට‍ මීපාත්රුය ගෙණ පිලින් බැස ආදරයෙන් නැම නැමි පසේබුදුන් සමීපයට ගොස් පිළිගැන්වූහ.

එසේ හෙයින් දක්වන ලද මැයි මහාවංශයෙහි :-

“තත්ථන පත්තස්ස බුද්ධස්ස වාණිජො සො පසාදවා, විස්සන්දථයන්තො මුඛතො පත්තපූරං මධුං අදා” යි.

මෙසේ මී පාත්රනය පිළිගැන්වූ කල්හි ඕහට අනුමෝදනා පිණිස පසේබුදුන්වහන්සේ වදාරණසේක් :-

“ඉච්ජිතං පත්ථිදතං තුයහං - ඛිප්පමෙව සමිජඣතු, පුරෙන්තු චිත්තසංකප්පා - ච‍ෙන්දාම පණ්ණරසො යථා” යි

යනාදීන් මී පිළිගැන්වූ වෙළෙඳානන්ට අනුමෙවෙනි බණ වදාරා එන්ට නමාගත්සේක එකල්හි අත දිගු ‍කොට මී විකුණන පිල දැක්වූ ඝටවෙටිකා තොම සිතන්නී “ඉදින් මුන්වහන්ටසේ මී ලත් පසු මම දෙමි සිතු හිණකඩත් පිළිගන්වමි” සිතා සිටියාය. පසුව වැඩි පසේබුදුන්වහන්සේ දැක පසග පිහිටුවා වැඳ “ස්වාමිනි! මී පිළිගැන්වූ වෙළෙඳානෝ කවර ප්රාසර්ත්ථසනාවක් කළෝදැ” යි විචාළාය. එබසට ඔහු ප්රාීර්ත්ථෙනා කළ ලෙස වෙන වෙන ම කියා මුළු දඹදිවට අගරජ වන ලෙසට ප්රාිර්ත්ථරනා කළහයි වදාළසේක. එසඳ එදැරි තොම “යහපත ස්වාමිනි! මා‍ කෙරෙහි අනුකම්පාවෙන් මෙතැන්හි

                                                                                                           19

290 සද්ධර්ම රත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

මඳක් වැඩසිටිය මැනැවැ” යි කියා තොමෝ යුහු ව තමාගේ ගෙට ගොස් පරණ කඩකැබැල්ලක් හැඳගෙණ තමා හිණ තුබූ වස්ත්ර ය සෝදා ගෙණවුත් වළල්ලක් ගසා පාත්රක පල්ලට තබන ලෙසට පිළිගන්වා “ස්වාමිනි! මේ මී දුන් වෙළෙඳානන් මුළුදඹදිව අගරජය කරණ කල්හි මම ද ඔවුන්ට අගබිසෝ වෙම්ව” යි කියා ප්රාණර්ත්ථුනා කළාය.

“යදා තෙ‍ මධුදො භ‍න්තෙ - භූභූජො හොති භූතලෙ, තස්ස හෙස්ස මහං භ‍න්තෙ - පියා අග්ගමහෙසිකා. සුරූපා ච සුවාණී ව - සුයසා සුබ්බතා සුභා, අස්සං තස්ස පියා වාථ - මනාපා ඉච්ජිතා සදා” යී

යනාදීන් ප්රා්ර්ත්ථදනා කළාවූ ස්ත්රිායට “තොප පැතුලෙසට සිද්ධ වේව” යි කියා ඈ බල බලා සිටිය දී ම එතැන්හිදීම අහසට පැන නැඟී දඹගෙඩියක් තුඩින් ගෙණ නික්මුනු ස්වර්ණ කීරරජෙකු සේ ඇසිල්ලකින් ගන්ධ මාදනපව්රූතයට වැඩ ගෙණගිය මී පාත්ර යෙන් ම උන්වහන්සේගේ ආබාධය සංහිඳුවූ සේක. ඉක්බිති ඒ වෙළෙඳ තුන්බවෑයන් එකතැන් වූ දවසෙක කළා වූ මේ වෙළෙඳාමෙහි අය වියදම් පරීක්ෂාන කොට එක මීකළයක අය වැය නො දැක වැඩි මහලු දෙබෑයෝ කියන්නාහු “ඇයි මලණ්ඩ! එක් මී කළයක් විකුට ගත්තා වූ රන් කොහි දැ?” යි විචාළහ. ඒ බස් ඇසූ මලනුවෝ කියන්නාහු මී සිඟා වැඩි පසේබුදුකෙනෙකුන් වහන්සේගේ පාත්රනය ගෙණ ඒ මිකළය පාත්රනය පුරා වත් කොට දන් දිනිමි. නුඹ ඇම එපින් වුවමනා වීනම් පින් අනු‍මෝදන් ව ගත මැනැව. මී උවමනා වීනම් වෙන මී කළයක් හෝ වටිනා මිල හෝ මම දෙමී” කීහ. එබසට වටින් මී ගෙණවුත් දෙන දෙබෑයෝ කියන්නාහු “මලණ්ඩ නුඹ වියදම් කොට ගත් මියෙහි අපි නය ගන්ට උනුමෝ ද? ගෙණාවා නො නසැ විකුට ගත්තේ වීනම් නුඹටත් අපටත් ප්‍රයෝජනය. නුඹ තමා මී දන්දුන්නේ කෙසේ වූ කෙනෙකුන්ට දැ” යි විචාළහ. එබසට ඒ දෙදෙනාගේ මලනුවෝ කියන්නාහු ‘නුඹවහන්සේලා එසේ මෙසේ නොසිතුව මැනැව. අප්රාමාණගුණ ඇති නිහතමානී වූ ශාලාචාරගුණසම්පන්න ඉන්රින යසංයමාදීන් යුක්ත කාෂායවස්ත්රනයක් දරන්නා වූ එක් පසේබුදුකෙනෙකුන්වහන්සේට දිනිමි” යි කීහ. වැඩිමහලු වෙළෙඳානෝ කියන්නාහු “එම්බා මලණ්ඩ! චණ්ඩාලයෝත් කාෂාය පිළි පෙරවගෙණ ඇවිදුනාහුය. එසේ වූ හෙයින් නුඹ මී දන් දුන්නේ ද එසේ වූ චණ්ඩාලයක් හටයයි සිතමි” කීහ. මැදිබෑ වෙළෙඳානෝ කිපී කියන්නාහු: “ඒ තොපගේ පසේ බුදුන් ගෙණ

දම්සෝසිරිත.) ධර්මාද්භූතසංග්රඳහකථා. 291

ගො‍ළුමුහුදින් එතෙර දමාපියව. නුඹගේ මී දන්ගත් පසේ බුදුන් ගේ ගුණ අපට ද කියන්නේය” යී කීහ. මෙසේ වැඩිමහලු දෙබෑයන් කියන පරුෂවචනයන් අසා බාල වෙළෙඳානෝ කියන්නාහු: “මහානුභාවසම්පන්න පසේබුදුවරුන්වහන්සේට එසේ නොකිය’ මැනැව. සිල්වත්ගුණවත්නට අක්රොදශ කළ කෙනෙක් මතු අපායෙහි ඉපිද මහදුක් විඳිනාහුය” යි යනාදීන් ධර්මාදන්විත කථා කියමින් ඔවුන් පහදවා බුදුවරයන් වහන්සේගේ ගුණෙ හා දානයෙහි අනුසස් කියා ල ගැන්වූහ. එකල්හි ඒ ධර්මායන්විත කථා අසමින් වැඩි මහලු දෙබෑයෝ කියන්නාහු “එසේ වී නම් තොප මී දන් දුන් නේ ම යහපත. අපිත් ඒ මධුදානයෙහි පින් පහන් සිතින් අනුමෝදන් වූම්හ. සාධු! සාධූ!! තොප දුන්නා වූ දානය මැනැවැ” යි කියා අනුමෝදන් වූහ. මෙසේ තුන්දෙන ම සමඟි ව පින් අනුමෝදන් ව කුශලය වර්ඩ නය කළා වූ ඒ ආත්මභාවයෙන් චුත ව ව්යුනතිප්රුතිසන්ධිඩවශයෙන් දිව්යනමනුෂ්යන සම්පත් අනුභව කෙරෙමින් මේ බු‍ද්ධෝත්පාදයෙහි බුදුන් පිරිනිවි දෙසිය අටළොස් හවුරුද්දක් පිරුණු සඳ එතුන්දෙනා ගෙන් මී දන් දුන් බාලවෙළෙඳානෝ දඹදිව ධර්මාශොක නම් රජ වූහ. මී විකුණන පිල නම් තෙළෙයයි අත දිගු කොට පෑ වාවු ඝටචෙටිකාතොමෝ පැතු ලෙස ම ඒ ධර්මනශොක රජහට අසන්ධිමිත්රාඝ නම් අගබිසෝ වූහ. පසේබුදුන් සයුරෙන් එතෙර දමවයි කී අකුසලයෙන් මැදිබෑවෙළෙඳානෝ මේ ශ්රීමලංකාවීපයෙහි දෙවනපෑතිස් නම් රජ වූහ. චණ්ඩාලවාදයෙන් බැණි අකුසලයෙන් වැඩිමහලු වෙළෙඳානෝ පැළලුප් නුවර සමීපයෙහි චණ්ඩාලගමෙක නුග ගසක්මුල සාලාවෙක දී ඉපිද නිග්රො ධ කුමාර නම් වූහ. එයින් කීහ මහාවංශයෙහි :-

“අසොකො මධුදො සන්ධිය - මිත්තා දෙවී තු චෙටිකා, වණ්ඩාලවාදී නිග්රො ධො - තිස්සො සො පාරවාදිකො”යි

යනු හෙයින් ඒ නිග්රොනධකුමාරතෙම අසොකරජහුගේ එක පිතෘ පුත්රර වූ සුමනයුවරජහට දා ව උපන්නේ ය. කෙසේ ද? යත්:- යට කියනලද බින්දුවසාරරජහු ඇවෑමෙන් රාජ්යදලොභයෙන් ජනිත වූ ශතභ්රාවතෘකුමාරසංග්රානමයෙහි හුනු සුමන නම් යුවයරජහුගේ බිසෝ වූ සුමනා නම් රාජකන්යාරතොම ගර්භිණි ව හුන් සඳ වල්ලභ වූ සුමනයුවරජහු සටනෙහි වැටුනැයි අසා භයින් තැතිගෙණ සැඟවී ගොස් එම නුවරට නුදුරු ගොපලුගමෙක ජ්යෙයෂ්ඨචපාලයාගේ ගෘහාසන්නයෙහි නිග්රො ධවෘක්ෂ යක්

292 සද්ධර්මගරත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය.

සමීපයට පැමිණියහ. “එසඳ ගර්භානනුභාවයෙන් ඒ නුගරුක වසන දිව්ය පුත්ර යා බිසවුන් දැකැ “මෙසේ අව මැනැව සුමනාවෙනි” යි හඬගෑය. ඒ ශබ්දය අසා බිසව දෙවතාවා සමීපයට ගියාහ. එසඳ ඒ දිව්යයපුත්රස තෙම තමාගේ ආනුභාවයෙන් එතැන්හි ගෘහයක් මවා දී මෙතැන්හි හිඳුවයි කියා තෙමේ බැහැර නික්ම අන්තර්ඩානන වි ය. බිසව් ද එ ගෙයි හිඳ එදවස් ම පුතනු කෙනෙකුන් ලැබ ඒ පුතනුවන් නිග්රොිධ මූලයෙහි ජනිත වූ සාලාවෙහි දී ලත් හෙයින් නිග්රොුධකුමාර යයි නම් තැබූහ. ඒ ග්රාීමයෙහි ගවපාලජ්යෙොෂ්ඨතෙම බිසව් දුටුතැන් පටන් ස්වාමිදියනි කෙනෙකුන්ට පක්ෂ.පාත දාසයක්හු මෙහෙ කරන්නාක් මෙන් නිරන්තර යෙන් අන්නපානාදිය ගෙණඇර දෙමින් උපස්ථාන කෙරෙයි. මෙසේ එතැන්හි වසන්නා වූ බිසවුන්ට සත්අවුරුද්දෙක්අතික්රා න්ත විය. එකල්හි මහාවරුණ නම් එක් තෙරකෙනෙකුන් වහන්සේ ඒ නිග්රොතධ කුමාරයන් මහණ වන්ට හෙතු ඇති බැව් දැන මහණ කරවන්ට කල් බලා හිඳ “මෙකල මේ කුමාරයෝ සත්හැවිරිදි වූහ. එසේ හෙයින් මහණ කරවන්ට කලැ” යි සිතා ඒ සුමනා නම් වූ මව් බිසව ගිවිස්වාගෙණ නිග්රොණධකුමාරයන් වෙහෙරට කැඳවා ගෙණවුත් කෙ‍ස‍ච්ඡෙදනය කරවා මහණ කරවූසේක. එදවස් නිග්රොරධ සාමණෙරයන් වහන්සේ කරගෙයි දී ම කර්මහස්ථාන ලැබ රහත් ව ක්ෂීනණාශ්රාව වූසේක. කියන ලදුයේ මැයි මහාවංශයෙහි :-

“තං මහාවරුණ‍ෙත්ථ රො - තදා දිස්වා කුමාරකං, උපනිස්සස්වපන්නං - අරහි පුචර්ජා මාතරං, පබ්බාජෙසි ඛුරළග්ග සො - අරහත්ත‍මපාපුණි” යි.

මෙසේ සත්හැවිරිද්දෙහි රහත් වූ ඒ නිග්රොාධසාමණෙරයන් වහන්සේ එක් දවසෙක්හි උදාසන්හි ම ශරීර ප්රහතිජග්ගනයෙන් ආචාය්ය්රයන උපාඞ්යාියන්වහන්සේට කළ මනා වත්ත පටිවත්ත කෘත්යචය නිමවා සිවුරු ගැටවටු ගන්වා කයින් සිවුරු හා අතින් පාත්රවය ගෙණ මව්බිසවුන්ගේ ගෙදොරට යෙමි සිතා තමන් වහන්සේ වසන විහාරයෙන් නික්ම වඩනාසේක් පැළලුප් නුවර දකුණු වහසල්දොරින් නුවරට වැද විථියෙන් ගොස් නැගෙනහිර වහසලින් පිටත් ව මව්බිසවුන් වසන ගමට යායුතු හෙයින් නුවරට වැද සංහුන් ඉඳුරන් ඇති ව එකඟ වු සිතින් විය දඬු පමණකින් වඩා නො බලා බැලූ බැලූවන්ට රිසියෙන තපො ලීලාවෙන් රාජාඞ්ගණයට පැමිණිසේක. එසඳ චණ්ඩාශොක

දම්සෝසිරිත.) ධර්මාද්භූතසංග්රකහකථා. 293

මගධෙශ්වරතෙම මතුහහල්තෙලෙහි සිවුමැදුරුකවුළුවෙන් නැගෙනහිර දිසාව බලබලා සක්මන් කරණුයේ: රාජාඞ්ගණයෙහි වඩනා නිග්රොසධසාමණෙරයන්වහන්සේ දැක සිතන්නේ “බොහෝ සත්වො යෝ ම වික්ෂිසප්ත වූ සිත් ඇතියහ. එසේ හෙයින් ම භයින් භ්රාසන්ත වූ මෘගයන් මෙන් දෘෂ්ටිවිකාර දක්වන්නාහ. ක්රී.ඩාපර බාලපරායෙහි වූ මේ බාල දරුවෝ වනාහි අවික්ෂිිප්ත ව ශාන්තදාන්ත වූ ලීලාවෙන් ඉදිරිපසු නො බලා හස්තපාදවලනාදිකායවිකාරරහිත ව ශොභමාන වූ ගමනින් යෙහෙන් නික්මෙති. එසේහෙයින් ඒකාන්තයෙන් මොවුන්ගේ සන්තානයෙහි ලොකොත්තර වූ ගුණධර්මයෙක් ඇත්තේ ම ය” යි සිතීය. දැක්ම හා සමග පූර්ව්හෙතුවෙනුත් සාමණෙරයන් වහන්සේ කෙරෙහි රජහුගේ සිත් පහන් වි ය. මෙසේ මහවතුරක් මෙන් උතුරුවනලද්දා වූ ප්රෙවම ඇති රජතෙම “තෙලෙ යන සගුරු වන් කැඳවාගෙණ එව” යි කියා අමාත්යියකු යැවි ය. ඒ ගිය අමාත්ය යා කී වචනය අසා වඩනා ප්ර්කෘති ගමනින් යුහු නො වී වඩනාසේක. එපවත් දුටු නරෙන්ර්ා යන් යුහු ව කැඳවාගෙණ එවයි කියා දෙතුන් විටෙක ම මිනිසුන් ගමන් කරවිය දීත් සාමණෙර යන්වහන්සේ ඈත මෑත නො බලා සංහුන් ගමනින් ම වැඩිසේක.

එකල නරෙන්ර්ෙ තෙම උන්වහන්සේ දැක “නුඹවහන්සේට සුදුසු අස්නක් බලා වැඩහුන මැනැවැ” යී කීය. එසඳ සාමණෙරයන්වහන්සේ ද ඈත මෑත බලා එතැන්හි තමන්වහන්සේට මූල වැඩහිඳිනා අනික් භික්ෂූ කෙනෙකුන්වහන්සේ නුදුටුහෙයින්මුදුනෙහි නගනලද ‍ශ්වෙතචඡත්ර යෙන් යුක්ත වූ සිංහාසන සමීපයට ගොස් රජහට පාත්රිය දී එම මහරජහට අත දෙමින් සිංහාසන මස්තකයට පැනනැඟී වැඩහුන්සේක. එසඳ රජතෙම සාමණෙරයන්වහන්සේ සිංහාසනයෙහි වැඩහුන් විලාසය දැක අද ම මුන්වහන්සේ මේ රජගෙට ප්රිධාන වූ සේකැයි සිතීය. එසඳ මගීන්ර්් යන් තමහට පිළියෙල කළ රසමසවුළෙන් යුක්ත වූ ආහාරය එළවූ කල්හි එයින් තමන්වහන්සේට යැපෙන පමණක් පිළිගත්සේක.

වළඳා ඉක්බිති වූ කල්හි ඔවුන්වහන්සේ කෙරෙහි ප්රෙැමවත් චිත්තයෙන් කියන්නා වූ මහරජානෝ “පුතනුවන්වහන්ස! නුඹ වහන්සේ බුදුන් වදාළා වූ අවවාද ධර්මය දන්නාසේක්දැ?” යි පුළුවුත් හ. එබසට “එසේ ය, මහරජ! අපි අඵත මහණ වූ හෙයින් විස්තර වශයෙන් කියත් පොහොසත් නො වම්හ. එතෙකුදු වුවත් එකදෙශමාත්ර යක් දැනුම් හ” යි කීසේක. “‍එසේ වී නම් පුතනුවන්

294 සද්ධර්ම රත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය.

වහන්ස! තමන්වහන්සේ දන්නා පමණකින් මඳක් අපටත් කිව මැනැ වැ” යි කීහ. එබස් අසා සිතනසේක් “මේ මහරජතෙම ඉතා චණ්ඩ පරුෂ ය. බොහෝ ප්රාසණඝාත කරවි ය. එසේ හෙයින් කුශල කරණයෙහි ප්ර මන්ත ය. මෝහට කවර ධර්මයකින් බණ කියා අනුශාසනා කෙරෙම දෝ හෝ” යි හැම ධර්මයන් පරීක්ෂාන කොට ධර්මපදයෙහි ‍අප්රනමාදවගියෙන් ධර්මදෙශනා කරණසේක්:

“අප්පමාදෝ අමතපදං පමාදො මච්චුනො පදං, අප්පමත්තා න මීයන්ති - යෙ පමත්තා යථා මතා” යි

යන මේ ගාථාව වදාළසේක. ගාථාවෙහි පළමුවන පදවය පමණක් අසා ම “ස්වාමිනි, පුතනුවන්වහන්ස! නුඹවහන්සේ දෙශනා කළා වූ මේ බණපද දෙකින් ම මාගේ සිත සැක දුරු වී ය. ධර්මය දැනැ පීමි. බොහෝකොට බණ කියා වෙහෙස නො විද ‍සමාප්ත කළ මැනැවැ” යි කීහ. සාමණෙරයන්වහන්සේ ද මෙසේ අනුමෙවුනි බණ වදාරා රජගෙන් දෙවන දවස් දෙතිස්ලහබතක් ලැබ දෙතිස් දෙනකුන් වහන්සේ කැඳවාගෙණ අවුත් අහර වළඳා එදවස් අනු‍මොදනාවසානයෙහි පර්ෂ ත් හා ඒ චණ්ඩාශොකරජහු තිසරණ ගන්වා පඤ්චශීලයෙහි පිහිටුවා පෘථග්ජනශ්රඅඬායෙන් අචලශ්රජඬාවෙහි පිහිටවූසේක. එකල නරවීරතෙම නි‍ග්රොශධ සාමණෙරයන්වහන්සේට පසඟ පිහිටුවා වැඳ ස්වාමිනි! පුතනුවන් වහන්ස! සෙට නුඹ වහන්සේ හා සමග අනිකුත් දෙතිස් දෙනෙකුන් වහන්සේ කැඳවා ගෙණ වැඩිය මැන වැ” යි ආරාධනා කොට, මෙම ක්රෙමයෙන් දවසින් දවස භික්ෂූවන්වහන්සේ වඩ වඩා ගෙන්වමින් සැටදහසක් පමණ පාසණ්ඩයන්ට දෙන්නාවු බත් වැටුප් හරවා, නිග්රොගධසාමණෙරයන් වහන්සේ කෙරෙහි උපන්නාවූ චිත්තප්රතසාදයෙන් ම සැටදහසක් භික්ෂූ න්වහන්සේට දාන වෘත්ති පිහිටුවා නිරන්තරයෙන් ඇතුළුරාජ භවනයෙහි දී ම දන් දෙන්ට පටන් ගත්තේය. දක්වන ලද මැයි:-

“තතො රාජා පසන්නො සො දිගුණෙන දිනෙ දිනෙ, භික්ඛු සඨිසහස්යානි - අනුපුබ්බෙන වඩඪයි.

තිත්ථිකයානං සහස්සානි - නික්කමෙත්වාින සඪි සො, සඪි භික්ඛුසහස්සානි - ඝරෙ නිච්චමහොජයී” යී.

මෙසේ නිරන්තරයෙන් මහදන් දෙන්නාවූ ඒ මහරජානෝ ඒ සැට දහසක්දෙනාවහන්සේට තමන් නමින් අසොකාරාම නම් විහාරයක් කරවා දුන්හ. එකල්හි නිග්රොසධසාමණෙරයන් වහන්සේ ක්රහමයෙන් විසිවයස් පිරී උපසම්පන්න ව නිග්රොලධ නම් මහතෙර ව

දම්සෝසිරිත.) ධර්මාද්භූතසංග්ර හකථා. 295

මහත් වූ පින්බලයෙන් ලාභසත්කාරයෙන් අග පැමිණ හිර සඳ සේ ලොකප්රූසිද්ධ වූසේක. මෙසේ චණ්ඩා‍ශොක මහරජ තෙම සර්ව ඥ ශාසනයෙහි ප්රපසන්න වූ තැන් පටන් ධර්මාශොක මහරජ ය යි ලොක ප්රණසිද්ධ වි ය. මෙසේ ඒ ධර්මාශොක මහරජානෝ දවස පස් ලක්ෂ්යක් බැගින් ධනවියදම් කරවා බුද්ධශාසනයට මහත් ලාභ සත්කාර පැවැත්වූහ.

කෙසේ ද? යත්: එකල්හි දසදහසක් යොදුන් දඹදිව සුවාසූ දහසක් රාජධානියෙන් හා සපණසක් රුවන් ආකාරයෙන් හා නවානූදහසක් දොණමුඛයෙන් හා සයානුකෙළලක්ෂරයක් පටුනු ගම්වලින් දවස් පතා නිමන්නා වූ අය හැර ඒ පැළලුප් නුවර සතර වහසල්දොරින් සාරලක්ෂියක් හා නුවර මැද අධිකරණ ශාලාවෙන් ලක්ෂනයක් හා මෙසේ දවස් පතා පස්ලක්ෂයයක් දන උපදනේ යැ. එයින් අධිකරණශාලාවෙන් උපදනා ලක්ෂලයක් සතර වහසල්දොර පොකුණු බිඳුවා ගිලන්පසයෙන් පුරා මහා සංඝයා වහන්සේට දෙන බෙහෙත් පසයට ම නිමන්නේ ය. සතර වහසල්දොරින් උපදනා සාරලක්ෂෙයක් ධනයෙන් දවස් පතා බුදුන්ට බත්මල්පහන් පූජා පිණිස ලක්ෂ්යක් වියදම් කෙරෙති. ධර්ම පූජා පිණිස ත්රිනපිටකධාරි බහුශ්රැලත වූ නික්ෂූමන්වහන්සේට සිවුපස දානය පිණිස ලක්ෂරයක් වියදම් කෙරෙති. සාමාන්යක සංඝයාවහන්සේට සිවුපස දානය පිණිස ලක්ෂනයක් දෙති. එක නිග්රොාධ මහතෙරුන් වහන්සේට දවස් පතා ලක්ෂ යක් වියදම් දෙති. කෙසේ ද? යත්:- උන්වහන්සේට උදාසන්හි ම තුන්සිවුරක් මඟුලැතු පිට තබා සුවඳසුණු පන්සියයක් අමුණු හා පන්සියයක් මල්කරඬු හා මෙහැම දවස් පතා මහපෙරහරින් ගෙණ ගොස් පිළිගන්වති දහවල් ද එසේ ම තුන්සිවුරු පිරි කර හා සුවඳසුණු මල් කරඬු ගෙණගොස් පිළිගන්වති. සවස ද ‍එසේ ම තුන්සිවුරු ආදිය ගෙණගොස් පිළිගන්වති. ධර්මාශොක මහරජහු දවසකට තුන්විටක් සඵ පෙරළා සළු වඩන සඳ “අපගේ මහතෙරුන් වහන්සේට සිවුරු පිළිගන්වන්ට යැවූ දැ” යි විචාරා ම සළු පෙරළති. මහතෙරුන්වහන්සේ ද තුන්වේලෙහි වැළඳ තුබූ සිවුරු සමීපයට වැඩි භික්ෂූ න්වහන්සේට දෙනසේක. එකල්හි දඹදිව සංඝයාවහන්සේ බොහෝ සේ නිග්රොිධ මහතෙරුන්වමහන්සේ දුන් සිවුරු ම වළඳනා සේක. බොහෝ සේ මහාසංඝයාවහන්සේ උන් වහන්සේගෙන් ම ආහාරාදිප්රේත්යබය ප්රයයොජන විඳිනාසේක.

තවද ඒ ධර්මාශොක මහරජානන් ඔටුනුපලන් සතරවන අවුරුද්දෙහි ඔහුගේ සහෝදර මල්වූ තිස්ස නම් යුවරජානෝ ද

296 සද්ධර්මගරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

සංඝමිත්තාවන්ගේ වල්ලභ වූ අග්ගිබ්ර හ්ම නම් රාජකුමාරයන් හා දෙදෙන ලක්ෂියක් පුරුෂයන් හා සමග සසුන් වැද මහණ ව රහත් වූහ.

ඉක්බිති මහරජානෝ දවසෙක අමාත්යයවරුන්ට ආමන්ත්රණණය ‍ෙකාට “එම්බා සගයෙනි! මම බුදුන් සමයෙහි උපනිම් නම්, මුළු දඹදිව රාජ්යඑයෙන් බුදුන්ට ජූජා කෙරෙමි. දැන් මම එ බුදුන් අවදියෙහි ඉපිද උන්වහන්සේගේ රූපය දැක නෙත් සනහාගත නුහුනුයෙමි. එසේ හෙයින් බුදුන් දුටු කෙනෙක් මෙකලට කවුරු ඇද් දැ” යි විචාළහ. එබස් අසා අමාත්යකවරු කියන්නාහු “දෙවයන්වහන්ස! බුදුන් පිරිනිවියේ මෙකලට දෙසිය එක්විසි හවුරුද්දෙක. එසේහෙයින් පුරුෂආයුස්සංඛයා දෙකෙක් ඉක්මෙමින් සිටියේ ය. එසේහෙයින් බුදුන් අඳුනන මනුෂ්ය් කෙනෙක් මෙකලට නො ම ඇත්තාහ. මාඤ්ජෙරික නම් නාගභවනයෙහි පාතාලවාසී වූ මහාකාල නම් භොගීන්ර්න තෙම දීර්ඝාජයු ඇත්තේ ය. මේ කල්පයෙහි බුදු වූ සතර බුදුන් දිටි. එසේහෙයින් බුද්ධරූපය මවා දක්වතත් සමර්ත්ථය වූ ආනුභාව ඇතිසේය” යි කීහ. එබසට ධර්මාවශොක ලොකාධිපතිතෙම සිතනුයේ ‘ඒ එණින්ර්ාව යානන් ගෙන්වා බුඬරූපය දකිමි’ යි සිතා කනකසංඛලිකයක් කරවා ස්වකීයහස්තයෙන් ගෙණ ‘එකාන්තයෙන් මම ත්රිංවිධරත්නයෙන් අචල වූ ශ්ර ද්ධාවක් ඇත්තෙක් නම් මෙ රන්ඇකිල්ල වහා ගොස් ඒ මහාකාළනාරජහු වහා ගෙණ එව’ යි සත්යාක්රිකයා කොට තමන්ගේ ආඥාව දප කොට භූමියට දැමූයේ ය.

එකෙණෙහි ඒ ස්වර්ණයදාමය ඝනමෙදිනිය විවිධ කෙරෙමින් මඳකුත් ලස් නො ව ක්ෂඒණයකින් ගොස් නාරජහුගේ පාද ස්පර්ශරකෙරෙමින් බදා හින. එසඳ උරගෙන්ර්ඒ ස තෙම “මේ කවර කාරණයෙක් දෝ හො” යි දිවැසින් බලා රජහුගේ ශ්රෙද්ධාතෙජොබලයෙන් දැක ඇසිල්ලකුත් නාගභව‍නයෙහි නො සිට නාගභටයන් සහස්ර්ගණන් පිරිවරාගෙණ පොළොව කිමිද රාජාඞ්ගණයෙහි පෙණී මහරජානන් ඉදිරියෙහි සහ පිරිවරින් සිටියේ ය. මහරජතෙම එ සපිරිවර උරගරාජයා දැක “තෙපි කිනම්හු දැ?” යි විචාළේ. එකල්හි නාරජ “මහකෙළ නම් උරගාධිපතියෙමි” කීකල්හි මහත් සන්තොෂයෙන් තමන් සිතූ අභිප්රා්ය සිද්ධ වී ය යි උද්දාම චිත්තයෙන් කියන්නාහු: “කිමෙක් ද, සත්පුරුෂයානෙනි! තෙපි බුදුන් දුටු දැ?” යි පුළුවුත්හ “‍එසේ ය, දෙවයිනි! මෙකප බුදු වු

දම්සෝසිරිත) ධර්මාළද්භූතසංග්රඑහකථා 297

සතරදෙනා වහන්සේ ම දුටුවෝ වේදැ” යි කීහ. එබසට මහරජ නැවැතත් රාජ්යනශ්රි යක් පැමිණියාක් මෙන් කුල්මත් ව දොහොත් මුදුනෙහි තබාගෙණ සාධුකාර දෙමින් ධවලාතපත්රර උස්සාපිත සිංහාසනමස්තකයෙහි නාරජහු වඩා හිඳුවා ජලජස්ථලජ නානා වර්ණිප්ර්සූතක්ෂා්රකවල්ලරිතිකරයෙන් හා කලදෝහාටක සුමන සුගන්ධි ප්රසදීප ධූප චුණර්‍ාදී වූ නානාවිධපූජාද්රශව්යරයෙන් සත්කාර කොට නානාභූෂණභූෂිතයොෂිත්මොඩශසහස්රපප්ර මාණ පරිවෘත කොට සිටුවා මහත් ආදරයෙන් උරගෙන්ර්ත්මයානන් දසාවට නම්න ව සිට කියනුයේ : “ඒ සතර බුදුන්ගේ බුද්ධශරීරය නිර්මා‍ණය ‍කොට දැන් මට දක්වාලුව මැනැව. මම බුද්ධරූපයක් දක්නා කැමැත්තෙමි” යි කීය.

එබසට මහකෙළ එණිපතිතෙම කියනුයේ “එම්බා මහරජ! මම සරාගියෙමි. බුදුහු අරාගිසේක මම සදොසියෙමි. බුදුහු අදොසි සේක. මම සමොභියෙමි. බුදුහු අමොභිසේක. මම සමදයෙමි. බුදුහු අමදාසේක. මම සමානයෙමි. බුදුහු අමානීසේක. මම සමාත්සය්‍්ුදු යෙමී. බුදුහු අමාත්සය්ර් ‍යසේක. එසේ හෙයින් අප වැන්නවුන් තබා දස ඇගිල්ලක් දිඟු කොට දසදහසක් සක්වළ එකාලොක කරන්ට සමර්ත්ථ වූ වීතරාගී වූ මහබඹෙක් වී නමුත් බුදුන්ගේ ‍රූපයට කෙළකෝටිගණනිනුත් සදෘශ කොට මවා දක්වාගත නො ගෙයි එතෙකුදු වුවත් බුදුන්ට අනාදරයෙක් නො වේවයි. අදහස් ලෙසටත් බුදුන්ගේ රූපවිලාසයෙන් එක දෙශයෙන් එකදෙශයක් බැලුව මැනැවැ” යි කියා මේ කල්පයෙහි පළමු අතුරුකප බුදු වූ ක කුසද නම් බුදුන්ගේ සතළිස්රියන් බුද්ධකාය මවාගෙණ සතළිස්දහසක් රහතුන් පිරිවරා අහස්කුස වැඩසිටියාක් මෙන් දැක්වී ය.

එකල්හි ඒ බුද්ධරූපය දැක ධර්මා ශොක නම් උර්වින්ර්ර තෙම ප්රීොතීන් ‍මත් ව තමන් ලත් ආත්මයෙහි එලලදිමි යි මුව නොපොහොනා ලෙස සාධූකාර දුන්නේ ය. යලිදු කොනාගමන නම් ජිනොත්තමයානන්වහන්සේගේ ත්රිංේශත්රත්නොත්සෙව බුද්ධකාය මවා තිස්දහසක් ශ්රාඅවකයන් පිරිවරා නභොමණ්ඩලයානන් හා මහසෙනඟ එක පැහැර සාධුකාර පැවැත්වූහ. තුන්වැනි ව කාශ්යතපසර්වඑඥයන්වහන්සේගේ විසිරියන් බුදුබඳ මවා විසිදහසක් රහතුන් පිරිවරා ගගනතලයෙහි වැඩසිටියාක් මෙන් දැක්වී ය. එවේලෙහි සරාජපර්ෂිද් විරාජමාන බුද්ධශ්රි ය දැක සාධුකාරධවනියෙන් එකකොලාහල කළහ. සතර

298 සද්ධර්මසරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

වැනි ව අප මහාගෞතම ලෝතුමානන්ගේ දෙතිස් මහාපුරුෂ ලක්ෂගණයෙන් හා අසූඅනුව්යාමජනව්යානමප්රහභාකෙතුමාලාලංකාරයෙන් විරාජමාන වූ අටළොස්රියන් උස සර්ව්ඥමුර්තිය මවා බොධිමණ්ඩලයෙහි චලපර්ණුද්රැෙමෙන්ර් අටයානන්වහන්සේට පිට දී චජ්රා‍සනාරූඨ ව මාරපරාජය කොට බුදුවන්ට වැඩහුන්නාක් මෙන් දක්වා ලී ය. එසඳ මෙ බඳු වූ නයනරසායනබුද්ධශ්රීහවිලාසය බල බලා බුද්ධාලම්බනප්රීුතීන් මත් ව මුළු දඹදිව බුදුන්ට පුදා සොළොස් දහසක් බිසෝවරුන් හා සමග සත්දවසක් මුළුල්ලෙහි බුදුන් බල බලා වැඳ ගෙණ සිට නෙත්රරජූජා කළ කල්හි මහකෙළ නාරජතෙම සපිරිවරින් තමා වසන නාගහවනයට ගියේ ය.

මෙසේ දවසින් වඩ වඩා බුද්ධශාසනයෙහි ප්රෙිම වර්ධනනය කොට කුශලධර්මියන් රැස්කොට රාජ්යසශ්රීි අනුභව කරන්නා වූ මෙදිනීන්ර්ර්මයෝ තමන් ඔටුනු පලන් එම සතරවන අවුරුද්දෙහි එක් දවසෙක අශොකාරාමයෙහි වැඩවසන සැටදහසක් භික්ෂූුන් වහන්සේට පත්තවිචාරකායබන්ධභනපරිස්සාවනඛූරසූචි සංඛ්යානත අෂ්ටපරිෂ්කාරයෙන් හා මඤ්චපීඨආස්තරණවිතාන හිසි බි‍ම්බොහ නාදී වූ සමණකප්පිය වූ පරිෂ්කාර පිළිගන්වා මහාසංඝයාවහන්සේ මධ්යඛයෙහි පැමිණ එකත්පස්ව හිඳ “ස්වාමිනි! බුදුන් වදාළ ධර්මයය ප්ර්මාණවශයෙන් කොපමණෙක් දැ?” යි පුළුවුත්හ. එකල්හි මත්තෙහි වියයුතු ශාසනොපකාර පිණිස බ්රෙහ්මලොකයෙන් අවුත් මනුෂ්යිලොකයෙහි උපන්නා වූ මොග්ගලිපුත්තතිස්ස ස්ථවිරයන්වහන්සේ කීයනසේක්: “මහරජානෙනි! අප බුදුන් සකලලොකාභිවෘඩිවර්ඨනනය පිණිස දෙශනාකළා වූ සපය්යාහි ප්තික නවලොකොත්තරසඬර්මකය අඞ්ගවශයෙන් නවාඞ්ගයෙක. ස්කන්ධර වශයෙන් සුවාසූදහසක් ධර්ම්ස්කන්ධඅය” යි වදාළසේක. එබස් අසා ජනොත්තමතෙම ධර්ම්යෙහි අතිප්රාසන්න ව “එකි එකී ධර්මධ ස්කන්ධසයකට එකි එකී විහාරයකින් ම පූජා කෙරෙමි” යි එක දවස් ම සයානූකෙළක් ධන වියදම් කොට ජම්බුවීපයෙහි එකි එකී නුවර එකි එකී විහාරයක් බැගින් සූවාසූ දහසක් රාජ ධානිවල සුවාසූදහසක් විහාර කරවා ඒ සුවාසූ දහසක් විහාර වල කරන්නා වූ සියලු පුජොත්සව ම අසොකරාමයෙහි සිට රහතුන්වහන්සේගේ ආනුභාවයෙන් ම දැක මහත් වූ ප්රීවති ප්රසමොද්යකයෙන් මහාසංඝයාවහන්සේ මධ්යආයෙහි සිට දොහොත් මුදුන් දී කියනුයේ: “ස්වාමිනි! බුද්ධශාසනයෙහි කවරෙක් මහත් වූ පරිත්යාදගයක් කෙළේ ද? කවරක්හුගේ දානපරිත්යාධගයෙක් මහතැ යි කියත් දැ” යි පිළිවිත.

දම්සෝසිරිත) ධර්මා්ද්භූතසංග්ර.හකථා 299

එකල්හි මොග්ගලිපුත්තතිස්ස ස්ථවීරයන්වහන්සේ කියනසේක් “‍මහරජ තොප වැනි ප්රලත්ය යදායකයන් කෙරෙහි අග්රර ය. එහෙත් ‍ශාසනයට හිමි නොවන්නේ වේදැ”යි වදාළ සේක. එබස් අසා නරෙන්ර්මහරතෙම කියනුයේ: “ස්වාමිනි! ශාසනයෙහි මෙතෙක් ලාභ සත්කාර ප්රසතිෂ්ඨා කොට අචලශ්රවද්ධවෙන් යුක්ත වූ අප වැනි කෙනෙකුන් ශාසනයට හිමි නොවන කල ඉදින් කෙබඳු කෙනෙක් හිමි වෙද් දැ?” යි පිළිවිත එවේලෙහි මහතෙරුන්වහන්සේ “යම්කිසි කෙනෙක් තමන්ගේ ඔ‍ෟරසපුත්රකහිතෘකෙනෙකුන් බුද්ධශාසනයෙහි මහණ කරවා ලූ නම්. ශාසනයට හිමි වූවෝ නම් ඔහු ම ය’ යි කී සේක. එතෙපුල් අසා මහරජානෝ තමන් ශාසනයට ඇතුළත් වනු පිණිස ලඟ සිටි විසි වයස් පිරුණු මහීන්දුුරාජකුමාරයන් මුහුණ බලා ‘කිමෙක් ද? නුඹ ශාසනයෙහි මහණ වන්නේ දැ?” යි විචාළහ. රාජකුමාරයෝ ද තමන්ගේ සුලුපිය වූ තිස්ස නම් යුවරජානන් මහණ වූ තැන් පටන් තමනුත් මහණ වනු කැමැති ව උන් හෙයින් පියරජහු කී වචනය අසමින් ම සතුටු ව “දෙවයන් වහන්ස! මා මහණ කරවා ශාසනයට ඇතුළත් වුව මැනැවැ” යි කීහ.

මෙසේ රාජකුමාරයන් කී බස් අසා සමීපයෙහි සිටි අටළොස් ඇවිරිදි සංඝමිත්රාන නම් දියනියන් මුහුණ බලා “අම්ම! මහණ වීම පිළිවන් දැ?” යි විචාළහ. එ සඳ කුමාරිකාවෝ ද තමන් ස්වාමිපුත්රදවූ අග්ගීබ්රහහ්ම නම් කුමාරයන් මහණ වූ තැන් පටන් තුමුන් මෙහෙණි සස්නෙහි මහණ වනු කැමැති ව හුන්නාහු: පිය රජහු කී බස් අසා “යහපත, දෙවයන් වහන්ස! මහණ වෙමි” යි ගිවිස්සාහ. මෙසේ රජතෙම තමාගේ දරුදෙදෙන මහණ වම්හ යි කී හෙයින් සතුටු ව තෙමේ මහාසංඝයාවහන්සේ වැඳ “ස්වාමිනි! මාගේ මේ දරු දෙදෙනා මහණ කරවා මා ශාසනයට ඇතුළත් කොට වදාළ මැනැවැ” යි කීහ. එසඳ භික්ෂූවන්වහන්සේ යහපතැ යි ගිවිස මොග්ගලිපුත්තතිස්සමහාස්ථවිරයන් වහන්සේ උපාධ්යාසය කොට මහාදෙවමහාස්ථවිරයන්වහන්සේ ආචාය්ය්‍නම කොට මහීන්ර්උ රාජ කුමාරයන් මහණ කරවූසේක. නැවැත මජඣන්තිකමහාස්ථවීර යන්වහන්සේ ආචාය්ය්්යා කොට උපසම්පදා කළසේක. උන් වහන්සේ උපසම්පදා මලුවෙහි දී ම සිවුපිළිසිඹියාපත් රහත් වූසේක. ඉක්බිති සංඝමිත්රාන නම් දියණියන් මෙහෙණිවරට ගෙණ ගොස් ආයුපාලි නම් රහත් මෙහෙණි කෙනෙකුන් උපාධ්යාණය

300 සද්ධර්මාරත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය.

කොට ධර්ම පාලී නම් මෙහෙණී කෙනෙකුන් ආචාය්ය්ෙනෙ කොට මහණ කරවූහ. පසුව ඒ සංඝමිත්රාල නම් සාමණෙරිතොම වත් පුරා වස් පිරී උභතොසංඝයා කෙරෙහි උපසම්පදාව ලබා සිවුපිළිසිඹියාපත් රහත් වූවා, මෙසේ මහීන්ර්ා ක ය සංඝමිත්රාස ය යි යන රාජනන්දාන දෙදෙන ධර්මා ශොක මහරජහට සවැන්නෙහි මහණ වූහ. දක්වන ලද මැයි මහාවංශයෙහි :-

“උභො සාසනප‍ච්ඡොතා - ලංකාදීපොපකාරිනො, පබ්බජුං ඡඩමෙ ව‍ස්සෙ - ධම්මාසොකස්ස රාජිනො” යි

ඉක්බිති මහීන්ර්ෙ යතීන්ර් ංක තෙම උපසම්පදා වූ තැන් පටන් තුන් හවුරුද්දක් ඇතුළත සංගායනා දෙකට ආරූඪ වූ අර්ත්ථයකථා සහිත ස්ථවිරවාද සියල්ල ම උපාධ්යාංයන්වහන්සේගෙන් ම පුහුණු කොට නිපුණ වූ සේක. මෙසේ ධර්මාවිනය ප්රධගුණකොට උපාධ්යා යන් වහන්සේගේ අතැවැසි දහසක් භික්ෂූේන්වහන්සේට ජෙෂ්ඨ වූ සේක. මෙසේ ශාසනවිශෙෂය දැක ප්රඅසන්න වූ මහා ජනයා විසින් දවස් පතා පවත්වන ලද්දා වූ ලාභසත්කාර දැක පළමු ලාභයෙන් පිරිහුනු තීර්ථපකයෝ ලාභසත්කාර ලොභයෙන් තුමු ම මහණ ව නොයෙක් ලෙස ශාසනාර්බුද උපදවා විනයාන්විත නො ව සිතුවක් කරන්ට පටන් ගත්හ. එකල ධර්මාරශොක ලොකනායකයානෝ මෙපවත් අසා නිර්මගලශාසනය මලිත කරණ ශයකූටකෛරාටිකඥන සැටදහසක් තීර්ථයක භික්ෂූාප්රසතිරූප ස්වරූපයෙන් ම නපුරු බව දැන මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහාස්ථවිරයන්වහන්සේට ප්ර‍තිබල ව සිට ඒ තීත්වනකයන් බුද්ධශාසනයෙන් පිටත් කොට ගෘහස්ථ කරවා බුඬශාසනය ශුඬ කොට සැට ලක්ෂවයක් පමණ රැස් වූ ස්ථවිරිය නිකායෙහි භික්ෂූසන්වහන්සේ අතුරෙන් මොග්ගලිපුත්තතිස්ස මහා ස්ථවිරයන්වහන්සේ ප්රරධාන කොට ඇති ගණප්රනධාන දහසක් රහතුන් වහන්සේට ධර්ම්සංගායනා කරණ ලෙස ආරාධනා කළහ. එකල්හි එ දවසක් රහතුන්වහන්සේ ධර්මාසශොක මහරජහුගේ ආරාධනාවෙන් පැළලුප් නුවර අසෝකාරාමයෙහි වැඩහිඳ නවමසකින් ධර්මර සංගායනා කොට නිමවූසේක. –

“යා සඨිතිර්ත්ථිේයසහස්සනිසාගතං තං දුල්ලඩිඝොරතිමිරං විනිහව්වසම්මා, සා තිස්සථෙරරවිනා ගමිතා විකාසං සංගීතිචාරුනලිනී අපි දස්සිතා මෙ” යි

මෙතෙකින් මේ සාහස්සික නම් වූ තුන්වන ධර්ම සංගායනාව කියා නිමවන ලදී.

නිකායභෙදකථා) ධර්මාංදිභුතසංග්ර හකථා 301

මෙසේ තුන්වැනි ධර්ම සංගායනාව ධර්මාමශොක මහරජහට සතළොස්වැන්නෙහි බුදුන් පිරිනිවී දෙසියපන්තිස් හවුරුද්දක් ඉක්මුනු පසු සමෘද්ධ වි ය. එසඳ ශාසනයෙන් හළ තීර්ථ්කයෝ ක්රො ධයෙන් මඩනාලද සිත් ඇත්තාහු රජගහනුවර සමීපයෙහි නාලන්දා නම් ගමට රැස් ව ඔවුනොවුන් හා මන්ත්රුණය කොට සත්වියන් බුද්ධහාසනයෙහි ගෞරව නොකරණලෙස ධර්ම්විනය භින්න කළ මැනැවැයි සිතා, “එ ද වනාහි ඔවුන්ගේ සමයභෙද නො දැන නො පිළිවන. එසේ හෙයින් කිසියම් උපායකින් නැවැත මහණ වුව මැනැවැ” යි ඔවුනොවුන් හා කථා කොට ගෙණ අවුත් ස්ථාවිරීයනිකාය නම් වූ විභජ්ජවාදීන් කරා වැද්ද නො භී එයින් හළ මහාසංඝිකාදී වූ සත‍‍ ළොස්නිකායවාසීන් කරා එළඹ තමන් තීර්ථ ක බව නො හඟවා මහණ ව තුමු ද පිටකත්රාය අසා පිරිවහා විපය්යාමහ ස කොට පෙරළාගෙණ කොසඹෑනුවර ගොස් ධර්මතවිනය බිඳිනා ක්ර්ම බැණගෙණ බුදුන් පිරිනිවී දෙසියපන්තිස් වැන්නෙහි ම ස රැසක් ව බෙදී සතෙනෙක වෙසෙමින් මෙසේ වසන්නා වූ හෙමවත ය, රාජගිරි ය, සිද්ධාර්ත්ථ ක ය, පූර්වපශෛලී ය, අපරශෛලී ය, වාජිරි ය, වෛතුල්යම ය, අන්ධනක ය, අන්යහමහාසාංඝික ය යි නව නිකායෙක් වූහ. එයින් හෙමවතයෝ බුදුන් වදාළා වූ ධර්මයය යි කියා වර්ණෙපිටකය කළහ. රාජගිරිහු අඟුලිමාලපිටකය කළහ. සිඬාර්ත්ථ්කයෝ ගුළ්හවෙස්සන්තරය කළහ. පූර්වකශෛලීහු රඨපාලගර්ජිතය කළහ. අපරශෛලීහු ආලවකගර්ජිතය කළහ. වජ්රපපර්වශතවාසීහු ගුඪවිනය කළහ. තවද, ඔහු ම මායාජාලතන්ත්රඝය, සමාජතන්ත්රහය, මහාසමයතත්වහය, තත්වුසංග්රජහය, භූතචාමරය. වජ්රායමෘතය, චක්රවසංවරය, වාදශචක්ර‍ය, භෙරුකාද්බුදය, මහාමායාය, පදනිඃ‍ෙක්ෂ පය, චතුෂ්පියටය, පරාමදීය. මරිච්යු්ද්භවය, සර්වසබුද්ධය, සර්ව,ගුහ්යයය, සමුච්චයය යනාදී වූ තන්ත්රු ද, මරීවිකල්පය, හෙරම්බකල්පය, ත්රිවසමය කල්පය, රාජකල්පය, වජ්රමගන්ධාුරිකල්පය, මරීවිගුහ්ය්කල්පය, ශුඩසමුච්චයකල්පය, මායාමරිචිකල්පය යනාදි කල්ප ශාස්ත්රූ ද ඉපිද වූහ. වෛචුල්ය්වාදියෝ වෛතුල්යාපිටකය කළහ. අන්ධරකයෝ ‍රත්නකූටාදි වූ ශාස්ත්රාූන්තර රචනා කළහ. අන්යව මහාසාංඝිකයෝ අක්ෂල සාරීයාදිසූත්රා න්ත රචනා කළහ. ඔවුන් ඒ ප්රදකරණ රචනා කළ ක්රෝම වෙන වෙන දක්වත් ඉතා බෙහෙව. මෙසේ නොයෙක් ශාසනභෙද ඉපිදවුව සර්වරඥශාසනය තුන්වන ධර්ම්සංගායනාවෙහි පටන් දෙසියඑකුන්විසිඅවුරුද්දක් නිර්මරල ව පැවැත්තේ ම ය.

302 සද්ධර්මදරත්නාකරය (12. පරිච්ඡෙදය.

එකල්හි භික්ෂු ප්ර තිරූපතීර්ත්ථ්කයන් විසින් උපදවනලද සද්ධර්ම් ප්රපතිරූපයන් අතුරෙන් වර්ණනපිටකාදී වු සද්ධර්මවප්ර.තිබිම්බ ජම්බුවීපයෙහි ම නිවෘත්ත වී ය. වෛතුල්යරවාදය වාජිරීයවාදය රත්න කූටාදී වූ ශාස්ත්රපය යන මේ තුණ ශ්රී ලඞ්කාවීපයට උපගත වි ය. එ ද වනාහි මෙරට ප්ර්ථමයෙන් රජ කළ විජයරජ ය, උපතිස්ස ය, පණ්ඩුවාය ය, අභාරජ ය, පණ්ඩුකාභ්යහ ය, මුටසිව ය යන රජුන් සදෙනා ඇවෑමෙන් සත්වැනි ව සඤ්ජාත වු දෙවනපෑතිස් නම් රජෙක් බුදුන් පිරිනිවී දෙසිය සතිස්වන අවුරුදු දඹදිව ධර්මාවශොක රජහට අටළොස්වැන්නෙහි මෙලක රජ වි ය. එකල ධර්මාවශොකමහරජානන්ගේ පුත්රන වූ මිහිඳුමාහිමියන්වහන්සේ උප සම්පන්න වූ දොළොස්වස් පිරි දෙවනපෑතිස් රජහට පළමු වැන්නෙහි පොසොන්මය මැදිපොහෝ දවස් මුල නැකැතින් සිරිලකට වැඩ සසුන් පිහිටුවුසේක. ඉක්බිති ඒ දෙවනපෑතිස් රජහු පටන් උත්තියරජ ය, මහාසීව ය, සුරතිස්ස ය, අශ්වා චාය්ය්පෑ ය, අසේල ය, එළාල ය, මානාරජ ය, යටාලතිස්ස ය, ගොළුඅහා ය, කාවන්තිස්ස ය, දුටුගැමුණු ය, සැදැතිස්ස ය, තුල්තන්තිස් ය, ලැමැණිතිස්ස ය, කළුන්නාරජ ය, පඤ්ජදාවිඩ ය, යන මේ සතළොස් රජුන් ඇවෑමෙහි වළගම්අභා නම් රජෙක් බුදුන් පිරිනිවී සාරසිය එකුන්සාළිස් හවුරුදු නවමස් දසදවසක් ගියකල්හි සිරිලක රජ පැමිණියේ ය. තමා රජය ලත් පස්වැනි මස පරදෙසින් මෙරට බට සෙබළ දෙමළුන් සත්දෙනකුන් හා යුද්ධ කොට බිඳී වල් වන. එකල පළමු බෝමැඩ වැඩ හිඳ බුදුන් ලොවුතුරාබුදු ව උදන් අනාවදාළ “අනෙකජාති සංසාරං” යනාදී ප්රදථම බුද්ධවචනය ආදි කොට “වයධම්මා භික්ඛවෙ සංඛාරා අප්පමාදෙන සම්පාදෙථ” යන පශ්චිම බුඩවචනය අවසන් කොට මේ දෙඅතුර පන්සාළිස් අවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි දිව්යව බ්රිහ්මාදීන්ට අනුශාසනා පිණිස දෙශනා කළා වූ ධර්මුය විද්යෙමානලෙස ම අක්ෂටරවශයෙන් පදවශයෙන් ග්රින්ථ වශයෙන් බණවර වශයෙන් පරිච්ජීන්නසංඛ්යාලසංහිත ව අනූන ව අනධික ව සර්වාදුර්ලබ්ධි හා අමිශ්ර් ව ත්රි‍විධසංගායනාරූඪ ව හස්තා මලකයක් සේ නිර්ම‍ල ව අමෘතමහාමෙඝයක් සේ මුළුලොව සනසමින් ත්රිකවිධබොධියට පැමිණිමට සෘජුරාජපථයක් ම සර්වේසම්පත්තිලාභයට එකාන්තකාරණාව පිළිවෙළින්ම උපාලී ය, දාසක ය, සොණක ය, සිග්ගව ය, මොග්ගලිපුත්තතිස්ස ය, මහීන්ර්ව ය, ඉට්ඪිය ය, උත්තිය ය, සම්බල ය, භද්දසාල ය, අරිට්ඨ ය, තිස්සදත්ත ය, කාලසුමන ය, දීඝනාම ය, දීඝසුම

නිකායභෙදකථා.) ධර්මාහද්භූතසංග්රසහකථා. 303

න ය, කාලසුමන ය, මහානාග ය, බුද්ධරක්ෂි ත ය, තිස්ස ය, දෙව ය, සුමන ය, චූලනාග ය, ධර්මයපාලිත ය, ‍ෙක්ෂංම ය, උපතිස්ස ය, ඵුස්සදෙව ය, සුමන ය පුජථනාම ය, මහාසිව ය, උපාලි ය, මහානාග ය, අභය ය, තිස්ස ය, ඵුස්සනා ය, චූලාභය ය, තිස්ස ය, චූලදෙව ය, සීව ය යන මේ මහාස්ථවිරපරම්පරාවෙන් මුඛපාඨවශයෙන් පැවැතගෙණ ආවා වූ ත්රි පිටකධර්ම්ය එක්තරා ජනපදාධිපතියකුහුගේ ආරක්ෂාාවෙන් පන්සියයක් රහතුන් වහන්සේ මාතුලරට අලුවිහාරයෙහි වැඩහිඳ පොත් සංගායනා ‍කොට ලියවූසේක.

ඉක්බිති වලගම්අභා මහරජතෙම තුදුස් අවුරුදු සත්මසක් ගියකල්හි සිංහල බළපිරිස් පිරිවරා අවුත් ද්රඅවිඩප්ර ලය කොට ත්රි සිංහලය එකච්ඡත්රම කොට රාජ්ය ය කරණුයේ ගිරි නම් නිවටකු විසූ තීර්ත්ථයකාරාමයක් බිඳවා තමාගේ අභයනාමය හා ඔහුගේ ගිරිනාමය එක් කොට අභයගිරි නම් විහාරයක් කරවා පුර්වොයප කාරී වූ තිස්ස නම් මහතෙරකෙනෙකුන් වහන්සේට පිළිගැන් වී ය. එකලට ලක සසුන් පිහිටි දෙසියසතළොස්හවුරුදු දස මස් දසදවසක් අතික්රානන්ත වි ය. ඉක්බිති ඒ අභයගිරිවෙහෙර පිළිගත් කෙම්ගලු තිස්ස මහතෙරහු කුලසංසට්ඨ ව වෙසෙතී කියා මහාවිහාරයෙහි වසන සංඝයාවහන්සේ එක් ව ඔවුන් ශාසනයෙන් පිටත් කරණ කල්හි ඔවුන්ට ශිෂ්ය වු මහදැළියාතිස්ස නම් භික්ෂූශවෙක් “අප මහතෙරුන්වහන්සේට එසේ නො කළ මැනැවැ’ යි කී ය. එබසට ඔහු අශුඩානුවතිකයහයි එතැනින් ඉගුළුවූසේක. එකල්හි ඒ භික්ෂූ තෙම කොපයෙන් දිලිහී පන්සියයක් පමණ භික්ෂූේන් හැරගෙණ ස්ථාවිරීයනිකායෙන් භින්න ව අභයගිරිවෙහෙර ගොස් වසනුයේ යට කී වජ්ජිපුත්රූනිකායෙහි ධර්මිරුචි නම් ආචාය්ය්ග යන්ගේ ශිෂ්යජයන් දඹදිව පල්ලරාරාම විහාරයෙන් මෙරට අවුත් තමා කරා වන් කල්හි ඔවුන්ගේ සමය කැමැති ව ඔවුන් හා එක් ව ධර්ම රුචි නම් ආචාය්ය් ව විසී ය. එතැන් පටන් භගිරිවෙහෙරවාසීහු ධර්මඅරුචි නම් වූහ. මෙසේ ධර්ම්රුචි නම් නිකායෙක් බුදුන් පිරිනිවි සාරසියසිවුපණස් හවුරුද්දක් ගියපසු වළගම්අභාරජහට පසළොවැන්නෙහි විභජ්ජවාදි නම් වූ ස්ථාවිරීය නිකායෙන් භින්න ව භගිරිවෙහෙර ප්රෙසිද්ධ වි ය.

ඉක්බිති ඒ වළගම්අභා රජු කෙරෙහි පටන් මහදැළියාතිස්සය චොරනාගය කුඩාතිස්සය බලත්සිවය වටුකය නිලියපුරො

304 සද්ධර්ම්රත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

හිතය වාසූකීය බැළතිස්සය අනුලාය මකලන්තිස්සය භාතියය මහදැළියාය අඩගැමුණුය කිහිරිදළය කුඩාඅභාය සිංහ වල්ලිය එළුන්නාය සඳමුහුණුය යසසිඵය සුභබලතාස වැහැජ රජය වක්නැහතිස්සය ගජබාහුය මහලුමානාරජය භාතිය තිස්සය චුලතිස්සය කුහුන්නාය කුඩානාය කුඩාසිරිනාය යන මේ එකුන්තිස් රජුන් ඇවෑමෙහි බුදුන් පිරිනිවී සත්සියතෙපණස් හවුරුදු සාරමස් දසදවසක් පිරුණු පසු ධර්ම ව්යිවහාරයෙහි දක්ෂද වූ ව්ය වහාරතිස්ස නම් රජෙක් සිරිලක රජ විය. එ රජහු දවස ධර්ම රුචි නම් වූ අභයගිරිවාසීහු යට කී ධර්මාකශොකලොකනන්දඑනයානන් දවස ශාසනය නසනු පිණිස මහණවෙස් ගත් චෛතුල්යර නම් තීර්ත්ථුකබ්රාසහ්මණයන් විසින් උපදවනලද චෛතුල්යටපිටකය ගෙණ බුදුන් වදාළ ධර්ම්යයි ලොක ප්රරසිද්ධ කළහ. එකල ස්ථාවිරීය නිකායවාසී වූ භික්ෂූදන්වහන්සේ ධර්ම්විනය හා සංසන්ද්ණයෙන් පරීක්ෂාෛ කොට බලා ඒ චෛතුල්යුවාදය අධර්ම්වාදය බව දැන ධර්මණයට නො ගෙණ දුරු කළහ. එපවත් අසා ව්යුවහාරතිස්ස නම් නරොත්තම තෙම සර්වනශාස්ත්රනයෙහි නිපුණ වූ කපිල නම් අමාත්ය යකු ගෙණ විනිශ්චය කරවා බුද්ධභාෂිත නො වන බව දැන චෛතුල්යතවාදය ගෙන්වාගෙණ ගින්නෙහි ලා දවා ඒ භික්ති ගත් පාපිභික්ෂුවන්ට නිග්ර්හ කොට බුදුසසුන් බැබළවි ය. දක්වනලද මැය‍ි:-

“චෛතුල්ලවාදං මද්දිත්වාු - කාරෙත්වාම පාපනිග්ගහං, කපිලෙන අමච්චෙන සාසනං ‍ජොතයීධ සො” යි.

ඉක්බිති ඒ ව්යචවහාරතිස්ස රජහු පටන් අභාතිස්සය සිරි නාගය විජයිඳුය සංඝතිස්සය දැහැමිසිරිසඟබෝ ය යි රජ සපරම්පරාවක් ගිය කල්හි සත්වැනි ව සිරිලක රජ පැමිණි ‍ගොඨාභය නම් මහරජහට සතර වැන්නෙහි එම ධර්ම රුචී නම් වූ අභය ගිරිවිහාරවාසීහු නැවැතත් වෛතුල්යසවාදය ගෙණ ධර්ම ය යි දැක්වූහ. එකල එයින් උග්සීලියාතිස්ස නම් මහතෙරකෙනෙක් ව්යවවහාරතිස්ස රජු දවස වෛතුල්යනවාද ගත් භික්ෂූමන්ට නිග්ර්හ කළ කියාව අසා “මෙයිදු විචාර චතුර රජකු දවසත් එලෙස වුව යහපත් නො වන්නේය යි අපි ඔවුන් හා එක් නො වම්හ” යි සඟ තුන්සියයක් දෙනා හැරගෙණ දකුණුගිරිවෙහෙර ගොස් ධර්ම රුචිනිකායෙන් වෙන් ව විසූහ. ඔවුන් කෙරෙන් සාගල නම් මහතෙර කෙනෙක් එහි ම හිඳ ආගමව්යාවඛ්යා න කළහ. එතැන් පටන් ඔවුන් අතැවැසි ව එතැන්හි වසන භික්ෂුචහු එම

නිකායභෙදකථා ) ධර්මාතද්භූතසංග්රවහකථා 306

නමින් සාගලියනිකාය නම් වූහ. මෙසේ නැවැත සාගලිය නම් නිකායෙක් බුදුන් පිරිනිවී සත්සියපසානුහවුරුද්දක් ගියපසු ගොඨාභය රජහු දවස ධර්මනරුචිකායෙන් හින්නව දකුණු ගිරි වෙහෙ‍ර සඤ්ඡාත ව මහසෙන්රජහු දවස දෙ‍නාවෙහෙර ජාත වි ය. ඉක්බිති ගොඨාභයරජ පඤ්චමහාආවාසයෙහි මහා සංඝයා රැස් කරවා එපවත් විචාර චෛතුල්යුවාද බුද්ධභාෂිත නො වන බව දැන එ ගත් පාපීභික්ෂූඑන් සැටදෙනකුන් පිට සන් ගස්වා දෙශත්යාඡග්රව කරවා වෛතුල්යාවාද ගෙණ දවා බුදුසසුන් බැබලවි ය.

එකල දෙශත්යාිග කළ මහණුන් සැටදෙනා අතුරෙන් සමහරු ගොස් කාවීරපටුන්ගම විසූහ. එකල එක් තීත්ව ක මාණවකයෙක් දෙශන්තරයෙහි සිට කවේරියට අවුත් පටුන්ගම වැස්සන් ඔවුන්ට කරණ උපස්ථාන දැක ලාභසත්කාර සඳහා ඔවුන් කෙරෙහි මහණ ව සංඝමිත්ර යයි යන නමින් ප්රකසිද්ධ ව වසනුයේ‍, දවසෙක වත්තෙරුන් ජලස්නානයට බට දී සිවුරු අල්වාගෙණ ගොඩ සිටියේ ඔවුන් පිට එබූ ලකුණු දැක “මේ කිමෙක් දැ?” යි විචාළේ ය. එබසට එතෙම කියනුයේ “ලක්දිව ගොඨාභය නම් රජෙක් මහාවිහාරවාසීන්ගේ බස් ගෙණ අප චෛතුල්යි වාද ගත් අභයගිරිවාසීන් සැටදෙනෙකුන් පිට සන් ගස්වා නැව් නංවා දෙශත්යාඑග කරවීය” යි කී ය. එබසට සංඝමිත්ර තෙම සාහසික ව “ ස්වාමිනි ඊට මා විසින් කුමක් කටයුතු දැ?” වි විචාළේය. එබසට ඒ භික්ෂූස තෙම කියනුයේ “එම්බා සංඝමිත්රය යෙනි! තොපි සමර්ථි වුව හොත් සතුරන්ට නො කළමනා දෙයෙක් ඇද්දැ?” යි කී ය. එබසට සංඝමිත්රම තෙමේ “ස්වාමිනි! එසේ වී නම් මාගේ සමර්ථදකම් බැලුව මැනැව. මම ලක්දිව ගොස් මහවෙහෙර වැස්සන් වෛතුල්යේවාද හෝ ගන්වමි. ඔවුන්ගේ විහාර හෝ මූලොත්පාටනය කොට නස්වා ඔවුන් ඒ ඒ දිග ලුහුබඳවමි” යි සැහැසි ව නොබෝ දවසකින් සිංහලයට බැස ගොඨාභය රජහු දැක උපායෙන් සිත් ගෙණ ඔහුගේ පුත්රි වූ දෙටුතිස් කුමරු හා මහසෙන් කුමරු දෙදෙනා ශාස්ත්රත උගන්වමි යි පටන් ගෙණ තමන් මත දන්නා දෙටුතිස්කුමරු හැර බාල වූ මහසෙන්කුමරු ගෙණ මතු තමා සිතන කටයුත්තට මොහු කීකරු කරවාගත හැක්කැ යි ශාස්ත්රෙ ඉගැන්වී ය. ගොඨාභයමහරජ තෙම තුදුස්හවුරුද්දක් රාජ්යශය කොට ජන මාන්තර ගත වී ය. එකල සංඝමිත්රෙයා දෙටුතිස්කුමරු කෙරෙහි

                                                                                                       20

306 සද්ධර්‍මරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

භයින් සොළීරට ගොස් කාවෙරි පටුන්ගමෙහි වසනුයේ දෙටු තිස් කුමරු රජ ව දසහවුරුද්දක් ඇවෑමෙන් ස්වර්ගුපරායණ වූ කල්හි එපවත් අසා නැවැත ලක්දිව බැස භගිරිවෙහෙ‍ර වෙසෙමින් නොයෙක් ලෙස උත්සාහ කොට පඤ්චමහාවිහාරවාසීන් චෛතුල්යොවාද ගැන්විය නොහී බුදුන් පිරිනිවී අටසිය අටළොස් වන හවුරුදුයෙහි සිරිලක රජ පැමිණි තමාගේ ශිෂ්යි වූ මහාසෙන නරවීරයා කරා එළම නොයෙක් ලෙස කාරණා කියා සිතට නංවා ‘මහාවිහාරවාසී මහණක්හට අහරක් දුන් කෙනෙක් ඇත්නම්, සියයක් දඩ ය” යි රජුගේ විධානයෙන් නුවර බෙර ලවාපී ය. එකල්හි මහාවිහාරවාසීහු නුවර බැස සිඟා තුන් දවසක් අහර නො ලදින් ලොහොමහපායට රැස් ව සාකච්ඡා කරන්නාහු “ඉදින් අපි භයින් වී නමුත් අධර්ම ය ධර්මනයයි ගතුමෝ නම් බොහෝ ජනයා එම යහපතැයි ගෙණ අපායගත වෙති. නිරපරාධයෙන් උන් අපි ඇමත් සාපරාධ වම්හ. එබැවින් ජීවිතබ්ර හ්මචය්ය්න් අන් තරාය වේ නමුත්. වෛතුල්යචවාද නො ගණුම්හ” යි කථා කොට මහාවිහාර ය මිරිසවැටිවිහාර ය සැගිරිවිහාර ය. ඇතුළු වූ හැම විහාරවල භික්ෂූකහු විහාර හැර රුහුණුජනපදයට හා මලය දෙශයට නික්මුනාහ. එකල පාපමිත්රෂ වූ සංඝමිත්රජයා සොණ නම් අමාත්ය යකු උපස්තම්භ කොට ගෙණ රජහට කියා “අස්වාමික භාණ්ඩය රාජායත්ත ය. ඒ රාජායත්ත වූ විහාර අපට දෙව’ යි ඉල්වා ගෙණ ලෝවාමහපාය ඇතුළු වූ තුන්සියසැටක් පිරිවෙන් ප්රාකසාද මුලිනුපුටා විහාරභූමි හැම සී සා උඳු වපුරාවාපී ය. එකල භගිරිවෙහෙර වැසි ධර්මරරුචිහු ගොස් සෑගිරිවෙහෙර විසූහ. දක්වන ලද මැයි:-

“මහාවිහාරෙ පාපෙන මහාසෙනෙන නාසිතෙ, වසිංසු ධර්මාරුචිකා - භික්ඛූ වෙතියපබ්බතෙ” යි

නැවැත ඒ මහසෙන් රජ මෙඝවර්ණරඅභය නම් කල්යාකණ මිත්රෙ අමාත්යඒයකුගේ සමවායයෙන් නැවැත ඒ මහාවිහාරය කරවා ඒ ඒ දිග වැඩි මහාසංඝයා ගෙන්වාගෙණ විහාරවල වස්වා සිවු පසයෙන් උපස්ථාන කෙළේ ය. එ රජහුගේ අගබි‍සෝ වූ ලමැණි දුවක් ථූපාරාමය කරවන්නී වඩුවකු ලවා සංඝමිත්ර යාගේ හිස සිඳුවා උල තබවා වෛතුල්යිවාදය ගෙන්වාගෙණ ගිනි ‍ගස්වා පුව. නුවරවාසීහු කිපී සංඝමිත්රියාහට උපස්තම්භක වූ සොණ නම් අමාත්ය්යාගේ ගේ බිඳ පොඩි කොට ගෙණ වැද ඔහු තළා කසළ ගොඩට ඇදපීහ. එකල මහසෙන්රජ සංඝමිත්රණයා නැතත් පපා

නිකායභෙදකථා ) ධර්මායද්භූතසංග්රහහකථා 307

මිත්රභසංසර්ග යෙන් යහපත්නපුරු භික්ෂුතන් නො හැඳින දකුණුගිරි වෙහෙ‍ර වසන වංකසිත් ඇති කොහොන්තිස්ස නම් මහතෙරුන් කෙරෙහි භක්ති උපදවා ඔවුන්ට මහවෙහෙර සිමින් ඇතුළත් ජොතියවනඋයන්හි දෙනාවෙහෙර කරවන්ට පටන් ගත. එකල්හි මහවෙහෙර වසන භික්ෂුෙන්වහන්සේ කියනසේක්. “අපගේ ඇතුළු සීමා නානාසංවාසකයන්ට විහාර කළ නො හැක්කැ” යි කියා වැළක්විය දීම අභයගිරිවෙහෙරවාසීන්ගේ බස් ගෙණ නැවැත එසේ වී නම්, සීමා ඉගුළුව මැනැවැයි රජහු විසින් නියොග කළ කල්හි “ශාසනාන්තර්ඪාමනය දක්වා පවත්නා සීමාව අපි නුගු‍ළුවම්භ” යි රහසින් සඟ සත්නමක් බිම්ගෙයක රඳවා විහාරය හැර ගියහ. එකල දෙනානකයෙහි භික්ෂූීහු සීමා උගුළු වම්හයි කියා පටන් ගත්හ. එපවත් අසා සිතුල්පව්වෙහෙර වසන අභිඥලාභී වූ සාමණෙරකෙ‍නකුන්වහන්සේ රාක්ෂ ස වෙශයක් මවා ගෙණ යගදාවක් අතින් ගෙණ අමෝරා සඟපිරිස් මැදට වැද දෙනානකයෙහි භික්ෂූ න් ඒ ඒ දිග ලුහුබඳවා නුවර බලා නික්මුනුසේක. මහසෙන් රජ එපවත් අසා “රාක්ෂදසයකු යගදාවක් ගෙණ මෙනුවර දිශාවට එන්නේ ල. ඕහට කුමක් කළ මනා ද?” යි විචාළහ. එබසට නුවරවාසීන් “දෙවයන්වහන්ස! මහාවිහාරවාසී වූ භික්ෂුුසංඝයා දැක මුත් නො නවතිමියි කියා එන්නේ ය” යි කී කල්හි “එයින් භික්ෂූෂන්වහන්සේ බලා කැඳවා ගෙණෙව” යි නියෝග කෙළේ ය. එකල්හි රජහු නියොග ලත් අමාත්යගවරු භූමිගෘහයෙහි වැඩහුන් රහත්සත්දෙනාවහන්සේ ගෙණ ඕහට දැක්වූහ. එකෙණෙහි රාක්ෂුසවෙශයෙන් ආවා වූ සාමණෙරයන්වහන්සේ අන්තර්ධා‍න ව සිතුල්පවුවිහාරයට වැඩිසේක.

එකල මහසෙන් රජ සිම් ඉගිළවිය නො හී සීමාව ඇතුළත දෙනාවෙහෙර කරවා කොහොන්තිස්සමහතෙරුන්ට දන් දින. ඉක්බිති ඒ තිස්ස මහතෙරුන්ට අත්තිමවසතුවෙන් සඟ මැද චොදනා උපන් කල්හි රජහුගේ ධාර්මික නම් අධිකරණ අමාන්ය්යෙක් විනිශ්චය කොට බලා විද්යරමානචොදනාව හෙයින් රජහු නො කැමැති වුව ද මහතෙරුන් දැහැමින් ම ශාසනයෙන් පහ කෙළේ ය.

එකල සාගලීයනිකායවාසීහු දකුණුගිරිවෙහෙරින් අවුත් දෙ‍නාවෙහෙර වැස අඹහෙරණසලමෙවන් රජහු දවස වෛතුල්යෙවාදය දැක්වූහ. කෙසේ ද? යත් :- මෙ කී මේ මහා සෙන රජහු පටන් කිත්සිරිමෙවන්රජ ය, දෙටතිස්ස ය, බුජස් රජ ය, උපතිස්ස ය යන මේ රජුන් ඇවෑමෙහි මහානාම නම්

308 සද්ධර්ම රත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය.

රජෙක් මෙරට රජ විය. එකල බුද්ධඝොෂ නම් අටුවාකර්තෘකන් වහන්සේ ජම්බුවීපයෙන් සිරිලකට පැමිණිසේක. මෙසේ වැඩියාවූ අන්වටනාමප්ර්සිද්ධ වූ බුද්ධඝොෂාචාය්ය්බුෙයන්වහන්සේ බුදුන් වදාළ දෙලක්ෂීපන්සැත්තෑදහස්දෙසියපණස් ග්රින්ථ සඞ්ඛ්යාසවක් ඇති ත්රි්පිටකපාලිධර්මදයට තුන්ලක්ෂ‍එක්සැටදහස්සත්සියපණස් ග්ර න්ථසංඛ්යාපවක් පමණ අත්ව‍කථා ලියමින් පාලිධර්මුය බැබළවුසේක. ඉක්බිති සෙන්ගොත්රජය ලමැණිතිස්සය මිත්සෙන්රජ ය. ෂඩ්ද්ර්විඩය දාසෙන්කැටිය සිගිරිකසුබුය මුගලන්රජය කුමාර දාසය කිරිතිසෙනය මැදිසිව්රජය ලමැණි උපතිස්ස යන සොළොස් රජුන් ඇවෑමෙන් බුදුන් පිරිනිවී විතීයවර්ෂැසහස්රයයෙහි අඹහෙරණසලමෙවන් නම් ‍රජෙක් ලක්දිව රජවි ය. එ රජහට දොළොස්වැන්නෙහි මෙරටින් කසීරට ගිය පූර්ණි නම් වෙළෙඳ පුත්ර යෙක් චෛතුල්යිවාද පොතක් ලැබ සැබෑ ධර්මණයෙකැයි සිතා මෙරට ගෙණවුත් රජහට පඬුරු කොට දින. එකල එ රජ පෙර රජුන් සේ ධර්මාෙධම්විභාග දැනීමට අසමර්ත්ථට ව අභයගිරිවාසීන් හා මන්ත්රසණය කොට දෙනාවෙහෙර වෛතුල්යරවාද ගෙණ තබා භික්ෂූ න් ඊට සත්කාර කරණ සේ විධාන කෙළේ ය. එකල්හි දකුණු ගිරිවෙහෙරින් අවුත් දෙනාවෙහෙර වසන සාගලීයනිකාය වාසීහු පෙර රජුන් දවස් වෛතුල්යෂවාද ගත් භික්ෂූවන්ට නිග්රවහ කොට දෙශත්යා ග කරවූහයි යනු අසා චෛතුල්යතවාදයට සත්කාර කිරීමට මැලි වූහ. එකල අභයගිරිවාසීහු අවුත් කාරණ කියා ගිවිස්වා දෙනාවෙහෙර අන්යීභික්ෂූින් ලවා සත්කාර කරවූහ. එතෙකුදු වුවත් මහාවිහාරවාසීන් හා අනුරාධපුරවාසී වූ නුවණැති ජනයෝ සත්කාර නො කළාහු ම ය. ඉක්බිති දඹදිවින් බට ජොතිපාල නම් මහාස්ථවිරාචාය්ය්ම ය කෙනෙක් වෛතුල්යජවාදීන් මදීනය කොට තමන් දවස ලක්දිව් තෙලෙහි චෛතුල්යාවාද නො පවත්නා ලෙස නිඃ‍ෙක්ෂානභ කළදෙක්වනලදමැයි චූලවංශයෙහි -

“ තදා එකො මහාථෙරො ජොතිපාලසනාමකො, පරාජෙසි විවාදෙන දීපෙ වෙතුල්ලවාදිනො” යි.

ඉක්බිති ඒ නිකායවයවාසීහු චෛතුල්යතවාද ගන්නවුන් නැති හෙයින් රජගෙයි වසන පුරුෂයකු සිත් ගෙණ අසන තැන් කියන මැතියක්හට වියත්නා තනතුරු ගෙණදී ඔහු ලවා රජහට චෛතුල්යතවාද දැක්වූහ. ඔහු කාලක්රිොයා කළ පසු දෙනානකයෙහි භික්ෂුරහු නිහතමානි ව මහාවිහාරවාසීන්ට අවනත ව විසූහ.

                                                1. රජුන් 

නිකායභෙදකථා.) ධර්මා ද්භූතසඞග්රහහකථා 309

මෙසේ වෛතුල්ය වාද තුන්වරෙක ලක්දිවට පැමිණ පරම බෞඬගරවරොත්තමයන් විසින් ව්යුවහිත් කරණ ලද්දේ ය. තවද මේ ලංකාවීපයෙහි ශාසනප්රිතිෂ්ඨා වූ අටසිය දෙපණස් අවුරුද්දක් ගිය පසු බුදුන් පිරිනිව් එක්දහස් අටාසූ අවුරුද්දක් පිරුණු සඳ සතරවන වාරයෙහි ඒ පූර්ණය නම් වෙළෙඳපුත්රකයා විසින් ගෙණෙන ලඳු ව අඹහෙරණසලමෙවන් රජහු දවස පටන් මෙරට බාල වූ අඥානජනයන් කෙරෙහි පැවැත්තේ ම ය. ඉක්බිති අඹහෙරණසලමෙවන් රජහු පටන් දාපුඪසෙන්රජ ය, දළ මුගලන් ය, කුඩාකිත්සිරිමෙවන් ය, ශෙනෙවිමහරජ ය, ලැමැණිසිඟානාය යන මේ රජුන් ඇවෑමෙහි අග්රකබොධී නම් රජෙක් විය. ඔහු දවස සද්දාමල් නම, අසද්දාමල් නම්, දැමි නම්, ඩැබැරි නම, දළබිසො* නම්, අනුරුඬකුමාර නම්, දළගොන් කුලාර නම්, දළසලකුමාර නම්. කිත්සිරිකුමාර නම්, පුරවඩු කුමාර නම, සුරියබාහු නම, කසුප්කොටඈපා නමැයි යන මෙ දොළොස් කවීහු ඇති වූහ.

ඉක්බිති අග්බෝ රජහු පටන් කුඩාඅක්බෝ ය, සංඝ තිස්ස ය, ලැමැණිබෝනා ය, අසිග්ගාභක ය, සිරිසඟබෝ ය, ලැමැණිවටුර ය, දළුපතිස්ස ය, පැසුළුකසුබු ය, දාපුලුරජ ය, ලැමැණ්දළුපතිස්ස ය, පැසුළුදළුපතිස්ස ය, පැසුළු සිරිසඟ බෝ ය. වල්පිට වසුදත්ත ය, හුණන්නරුරියන්දළ ය. මගලෑපා නෝ ය, අග්ර.බෝධි ය, සුලුකසුබු ය, පැසුළුඅක්බෝ ය, කුඩා අක්බෝ ය සලමේවන්මිහිඳු ය, උදයරජ ය, සෝමිහිඳු ය, මැඳි අක්බෝ ය, කුඩාදාපුළු ය, පැසුළු අක්බෝ ය යි මෙසේ පස්විස්සක් පමණ රජදරුවන් රාජ්යකය කළ ඉක්බිති ලකසසුන් පිහිටි එක්දහස් එක්සිය සිව්සාළිස්හවුරුද්දක් ගියකල්හි බුදුන් පිරිනිව් එක්දහස් තුන්සිය දෙසැට අවුරුද්දක් අතික්රාදන්ත වි ය.

එකල සිංහලවීපයෙහි අව්යදක්ත වූ මත්වළසෙන් නම් රජෙක් වි ය. එරජහු දවස වජ්රලපර්වදතනිකායවාධී වවූ භික්ෂු ප්රවතිරූප තීර්ථුකයෙක් දඹදිවින් ලක්දිව් අවුත් විරාජකුරාරාමයෙහි වසනුයේ, තමා ගෙණා රත්රන් පසළොස් කළඳක් රජගෙයි වසන ගිරිවසසෙන් නම් අරක්කැමියක්හට දී ඔහු ලවා තමාගේ ගුණ රජහට කියවීය. එකල එ රජ ඔහුගේ ගුණ අසා රත්රණැයි සිතා ගිනි වදනා පළඟක්හු සේ එ කියන නිවටහු කරා එළඹ

* සක්අමලය, අයක්දාමල, දැමිය, බැබිරිය, දළබිසෝය - නිකෘයසංග්රවහ. 

310 සද්ධර්මිරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය.

කල්හි එතෙමේ රහස්බණෙකැයි කියා සඟවා කියා අධර්ම් වූ චාජි රීයවාදය ඕහට කී ය. එකල්හි ඒ රජතෙමෙ කෙළසුවහසක් සක් වළ ආඥා පැතිර දිලිසෙමින් සිටි රුවන්සුත්රාඑදී රසාන්වීත අප්ර මාණ ගුණඇති ධර්මසයන් හැර එම වාජිරීයවාද නම් වූ අධර්මතය ගෙණ එම අකනිව්ය නිසා ම නොයෙක් ජනයා විසින් නින්දිැත ව හුන් තැනිනුත් ස්ථාන පතිත ව දෙමළුන්ට ස්වකීයපුරප්රයවර හා රාජ්යදශ්රී ය හැර පොළොන්නරු ගොස් කාලක්රිියා කෙළේ ය. රත්න කූටාදී වූ ශාස්ත්ර් ද එම කල්හි ‍ලක්දිවට පැමිණියේ ය. ඉක්බිති ඒ මන්වළසෙන් රජහු ඇවෑමෙහි සිරිලක රජ පැමිණි මුඟයින් සෙන් නම් මහ‍රජෙක් සිංහල බළපිරිස් ගෙණ දිවගොස් පාඬි රජුන් මදිනය කොට මත්වළසෙන් රජු දවස ගෙණගිය ජයබෙරමිණි පැහැරැගෙණ ලක්දිව් බැස ලෝවාමහපාය කටු කොහොල් පෙරළවා තුන්නිකය දහම් ගන්වා ලෝසසුන් සෙමෙහි තබා සඬර්ම යට විරුඬ අධර්මදයක් ලක්දිවට වැද්ද නො දෙන ලෙසට සමුද්රාසන්ත ය වට රැකවල් ලවා දැහැමින් ශ්රීදලංකාවීපයෙහි රාජ්යනශ්රීර අනුභව කෙළේ ය. දක්වනලද මැයි:-

“ සඬම්මපතිරූපානං දිස්වා ලොකෙ පචත්තනං, ගණහාපෙසි තදාරක්ඛං - සාගර‍න්තෙ සමන්තතො” යී

එතෙකුදු වුවත් වාජිරීයවාදය “රහස්බණ ය” යි සඟවා පරිහරණ කොට රක්නා හෙයින් මත්වළසෙන් රජහු පටන් මෙවක් පෙරවා අඥානයන් කෙරෙහි පැවැත්තේ ය.

තවද නීලපටදර්ශමනය ප්රනකාශයට ගියහෙයින් ශෙෂ වි ය. කෙසේ ද? යත්:- ලක්දිව යට කියනලද කුමාරදාස රජහු දවස ජම්බුවීපයෙහි ශ්රී හෂි නම් නුවර භොජ්රජ රාජ්යයනුශාසනය කරණකල්හි සම්මිත්තිකනිකායවාසී වූ ප්රා ඥා වූ ශ්ර්ද්ධවිරභිතශ්රලමණයෙක් ත්රියයාමාන්තරයෙහි මෙවකාම්බරාවගුණ්ඨීත ව ගණිකානිකාය ප්රලවිෂ්ට ව නිද්රාරප්රවමන්ත වූයේ ප්ර භාතකාලයෙහි ස්වකීය විහාරයට පැමිණියේ ය. එකල්හි ඔහු විසින් විද්යාරශික්ෂිතත වූ අශික්ෂිලතාචාර ශිෂ්යටයෝ ඔහු දැක “මේ කවර දර්ශශනයෙක් දැ?” යි පු‍ළුවන්හ. එබසට නිලපටධෙරතෙම් තමා ගත් වෙශය සුවෙශයක් නොවන බව දැන දැන ම ශිෂ්ය යන් අභිලෂිත වන ලෙස අනුසස් කියනුයේ “එම්බා මේ නීලපටදර්ශවනය ඉතා ම යහපත. එසේ හෙයින් මාගේ ශිෂ්යන වූ තෙපි හැම දෙන ම‍ මේ දර්ශ නය ගණුව” යි කියා එහි බොහෝ අනුසස් ප්රනකාශ කෙළේ ය. එතෙපුල් අසා ඔහුගේ වචනකර ශිෂ්යණයෝ කාෂායවස්ත්රුය හැර නීලවස්ත්රප පෙරවීයහ. ඉක්බිති නීල පටාචාය්ය්වසක තෙම කැමැත්තක් කොට බොහෝ අව්යනවස්ථා උපදවා

නිකායභෙදකථා.) ධර්මාාද්භූතසංග්රනහකථා 311

නීලපටදර්ශථන නම් වූ ග්ර න්ථසංඛ්යාවවක් රචනා කෙළේ ය. මෙසේ නීලපටදර්ශ නය ජම්බුවීපයෙහි ව්යානප්ත වන්ට වන් කල්හි ශ්රීාහර්ෂ දෙවයෝ ඔවුන් හා ඔවුන්ගෙ ශාස්ත්රප ගෙන්වා ගෙණ අසමින් “මේ වනාහි ධර්මීයෙක් නො වෙයි. ඒකාන්තයෙන් ම ශාසන ‍භෙදකර අධර්මකයෙකැ’ යි සිතා මා වැනි ආඥා චක්ර්වර්තියක්හු දවස මීට උපෙක්ෂේක වුව හොත් බුදුසස්න පසු බස්නේ ය” යි සිතා ලොකවාසීනුදු අපායෙහි නොහෙන ලෙස පස්වාදහසක් පවත්නා බුද්ධාශාසනසයට පිටිවහල් වුව මැනැවැයි සිතා ඔවුන්ගේ දර්ශානයෙහි ප්රකසන්න වූ එකක්හු මෙන් නීලපටධරයන් හා ඔවුන්ගේ ආගමශාස්ත්රාැදිය ගෙන්වා ගෙණ ප්රාකසාදයක් ඇතුළෙහි ලා , වාර ප්ර ච්ඡන්න කොට අග්නිපූජා කළහ. එකල එයින් වැරද ගිය ශෙෂය මෑත භාගයෙහි මුල්නුසුන් ව්යාාධියක් මෙන් මෙවක් පෙරවා පැවැත්තේ ම ය.

ඉක්බිති යට කී මුගයින්සෙන් රජහු කෙරෙහි පටන් සිරිලක රජ කළ උදාරජ ය, කසුප්රජ ය, පෑසුළුකසුබු ය, දාපුළුරජ ය, කුඩදාපුළු ය, උදයරජ ය, සෙන් නම් රජ ය, උදාමහරජ ය, පැසුළුසෙන් ය, මැදිසෙන්රජ ය, කුඩාමිදෙල්රජ ය, ශෛල මෙඝවර්ණට ය, මහෙන්ර්ි රජ ය, වික්ර මබාහු ය, මහලේරජ ය, වික්රයමපාඬි ය, ජගත්පාල ය, පරාක්රදමපාඬි ය, ලොකෙශ්වර සෙනෙවීයයි යන මේ එකුන්විසි රජුන් ඇවෑමෙහි සිරිලක රජ පැමිණි මහලුවිජයබාහු මහරජානෝ සයාසූහවුරුද්දක් මුළුල් ලෙහි සිරිලක්දිව ගම් නියම් ගම් රාජ ධානි පුරා උන් දෙමළ සතුරුසෙන් සාධා සිරිලක්දිව එක්සත් කොට ශාසනප්රරතිෂ්ඨාව පිණිස මාලුකම් කරවම් පටන් ගෙණ, යටත් පිරිසෙයින් ගණ පූරණයට සඟ පස්නමක් පමණ නො ලදින් ලක්ෂගගණන් වස්තු දෙශන්තරයට ගමන් කරවා අරමණරටවැසි තෙර විසිනමක් හා පත්පොත් ගෙන්වාගෙණ මාලුකම් කරවා ලක්දිව නොයෙක් දහස් ගණන් මහාසඞඝයා වර්ධනන කරවා ශාසනය ජ්යොිතිෂ්මත් කළහ.

ඉක්බිති ඒ මහලු විජයබාහු රජහු පටන් ජයබාහු ය, වික්රොම බාහු ය, ගජබාහු ය, යන මේ තුන් රජුන් ඇවෑමෙහි අප බුදුන් පිරිනිවී එක්දහස්සසියසයානූහවුරුද්දක් ගියකල්හි සිරිලක රජ පැමිණි පරාක්ර්මබාහුපෘථිවීශ්වරයානෝ රාජ්යරශ්රීි පුරුදු ව තුන්සිය සිවුසැටක් වන්නිපත්තු සාදා වීපචක්රහවර්ති ව පළමු අන්යොරන්යපවිවාදයෙන් නැසුනා වූ ලංකාවීපයෙහි ඇති විවර සිංහල සෙන් රැස් කරවා සුවිසිලක්ෂ්පස්විසිදහසක් රන්සිරි බන්

312 සද්ධර්මකරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය.

අගම්පඩි සෙනඟ හා එසේ ම ජයවිරිදු ලා සිටිනා නවලක්ෂිපසානූ දහසක් නැවැණි මහාසෙනග හා සමග කොට දෙමළ මහාසෙනඟ අතුරෙන් සියෙන් දසදෙනා බැගින් තෝරා එක්විසිලක්ෂ පස් විසිදහසක් දෙමළසෙනාව හා මෙසේ සිංහල දෙමළ යොධයන් දෙශන්තර ප්රෂයාණය කරවා සොළිපාඬි රට පටන් අරමණ දෙස දක්වා යුද්ධ කරවමින්, ජය ගෙණ ස්වදෙශදෙශාන්තර දෙක්හි එක පැහැර අණසක පතුරුවා ශ්රීපලංකාවීපයෙහි බහුනායකත්වෙය නොකරණ ලෙස රාජාඥව පවත්නා ලෙස අධිකාර සෙනෙවිරත් ඈපා මාපා මහලේනා මහරැටිනා අනුනා සභාපතිනා සිටුනා සිරිත්ලේනා දුලේනා වියත්නා මහවෙදනා මහනැකැත්තාන දහම් පසක්නායයි යන මේ කී ප්රනධානප්රාවෘත්තිය ද, වියත්පත්අටගණය ද, අටමඬිගය ද සතරමුඳල ද නියම කොට අටකුරුව ද දෙනවදළ මැනැවැයි ව්යකවස්ථා කරවා මහත් රජසිරි විඳිනාහු :-

“සොර්ත්ථවප්පසත්ථයජනතා ජනතාණභූත භූපාලලීලරමණී රමණියරූපා ඵිතා පුලත්ථි නගිරී නගරාජතුඞග - ගෙහා මහාධිපවරා පවරා පුරාණා”

යනාදීන් වර්ණ නීය වූ පෙ‍ළොන්නරුපුරප්රහවරය සිසාරා පූර්වා රාම ය, දක්ෂිනණාරාමය, පශ්චිමාරාම ය, උත්තරාරාම ය, කපිල වාස්තුවිහාරය, ඉසිපතනවිහාරය, කුසිනාරාවිහාර ය, වෙළුවන විහාර ය, ජෙතවනවිහාර ය, ලංකාතිලකවිහාර ය, ත්රිවවංක විහාර ය, හස්තිබඞලෙනවිහාර ය යි යනාදී වූ විසිතුරු විහාර කරවා එහි නොයෙක් දහස්ගණන් භික්ෂුිසඞ්ඝයා වස්වා, තවද රාජවොඩකුලාන්තක උඩතරාජනිර්මූල දුර්ලබ්ධිමථන දුර්නීති ශත්රැය නිවාරණ පරමප්රලකෘතඥ සකලදිග්විජය අන්තශ්වරශත්රැීවිජය ශරණාගතවජ්ර පඤ්ජර පරමන්ත්ර්ප්රලභෙද වික්රශමප්රැතාප අකලංක සර්වගශාස්ත්රිරශිරොමණි කෘත්යාලකෘත්යකනිශ්චය පරරාජ්ගොධූර්ජටී නෘහරි කෛරවරාජහංස පරනාරිසහොදර අරිරාජවෙශ්යා්භු ජඞ්ග යනාදිවූ තමන්ගේ අභිනවචීරවිරුදනාමයෙන් තුන්සිය සැටක් පිරිවෙන් කරවා තුන්දහස්සත්සියයක් සඞඝයා වහන්සේට නිරන්තර ව සිවුපසයෙන් උපස්ථාන කෙරෙමින් ස්වාස්ථ්යයයෙන් වසන්නාහු, පූර්වොෙක්තක්රනමයෙන් ශාසන භින්න කරණු සඳහා අන්යවතීථිකයන් විසින් උපදවන ලදු ව පැවැත එන චෛතුල්යහවාදාදී වූ අධර්ම මය ධර්ම යයි යන පාපී මහණුන් නිසා යට කී වළගම්අභා මහරජහට පසළොස්වැන්නෙහි පටන්

නිකායභෙදකථා.) ධර්මාද්භූතසංග්රිහකථා. 313

තමන්ගේ සතරවන හවුරුද්දට එක්දහස්දෙසියසිවුපණස් හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි හින්නනිකාය ව ශාසනය පිරිහෙන පවන් අසා “සුපරිශුද්ධ වූ බුද්ධශාසනය පිරිහෙන බව අස අසා මා වැනි ආඥචක්රඅවර්තියක්හු නිරුත්සාහ වුව හොත් බුදුසස්න කිලුටු වෙයි. එ කිලුටින් බොහෝ සත්හු අපායගාමි වෙති. පස්වා දහසක් පවත්නා බුද්ධශාසනයට මා පිටිවහල් වුව මැනැවැ” යි ප්රහඥාපුරස්සර ව කරුණාවෙන් සඤේචාදිත වු හෘදයෙන් යුක්ත ව “කවරකෙනෙකුන්වහන්සේ ඉදිරි කොට ගෙණ ශුද්ධ කෙරෙම් දෝ හෝ’ යි සිතා දිඹුලාගල විහාරයෙහි වසන වනවාසී වූ මහාකාශ්යධප ස්ථවිරයන්වහන්සේ ප්රරධාන වූ මහාවිහාරවාසී වූ භික්ෂූවන්වහන්සේ කරා එළඹ එපවත් දන්වා “ස්වාමිනි! නිර්මවල සර්ව ඥශාසනය දුෂ්ප්රාතිපත්තීන් කෙලෙසන්නා වූ ධර්මසරුචිය සාගලිකය දුෂ්ප්රරතිපත්තීන් කෙලෙසන්නා වූ ධර්මතරුචිය සාගලිකය චෛතුල්ය වාදිය යි යන නිකායවාසී වූ සියගණන් පාපීභික්ෂූින් රැස් කරවුව මැනැවැ” යි කියා එලෙස ම ලියමඬු යෙක්හි රැස් කරවා තුන්යම රාත්රිීයෙහි සිටි පියෙහි ම සිට හළ යුත්තන් හැම ශාසනයෙන් පහ කරවා බුද්ධශාසනය ශුද්ධ කොට තුන්නිකාය සමගී කරවා එම කුසලානුභාවයෙන් අවසානයෙහි හිමාලයෙහි රන්ගිරිකුලෙක කල්පස්ථායී වූ නරදෙව නම් දිව්යඅරාජ ව උපන්හ.

එසේ එකල පැවැත්තා්වු ශාසනශුඩිය එ රජහු ස්වගීස්ථ වූ අවුරුද්දෙහි පටන් සතිස්හවුරුද්දක් නිර්මශල ව පැවැත නැවැත පෙර සේ ම පිරිහෙන්නට වන්කල්හි එ ම මහලු පරාක්රනමබාහු මහරජහු කෙරෙහි පටන් පණ්ඩිතවිජයබාහු ය, කිලිංකෙස් දාමිහිඳු ය, කීර්තිනිශ්ශංක ය, විරබාහු ය, වික්ර්මබාහු ය, වොඩ ගංග ය, ලීලාවතී ය, සාහසමල්ල ය, කල්යා ණවතී ය, ධර්මා ශොක ය, ඇණ්යඟ ය, ලීලාවතී ය, ලොකෙශ්වර ය, ලීලාවතී ය, පරාක්ර මපාඩි ය, යන මේ පසළොස්රජුන් ඇවෑමෙහි සිරිලක රජ පැමිණි මාඝ නම් වූ පූර්වාශනිධාන කාලිඞ්ගවිජයබාහු මහරජහුගේ අවධියට පූර්වමභාගයෙහි පැවැති මහසතුරුවියවුලින් පුලයති පුරාදී වූ පුරාතනස්ථානවලින් ඉගිළ පත් පොත් ‍ආදී ශ්රතමණ පරිෂ්කාර තුබුතුබු තැන්වලින් උගුළුවා ගෙණ අවත් මායා රජයට පැමිණ ඒ ඒ තැන්හි වසන මහාසංඝයා වහන්සේට චීවරාදිචතුර්විධප්රුත්යඅයෙන් උපස්ථාන කෙරෙමින් වනවාසී වූ සැරියුත්මාහිමියන්වහන්සේගේ ශිෂ්ය් වූ ත්රිථවිධශාසන නැමැති සර්වාරත්නයන් රක්ෂා් කරණ සමුද්ර්යක් වැනි වූ සංඝරක්ෂිතමාහිමියන්වහන්සේ හා දිඹුලාගල අරණ්යරවාසී මෙධංකරමහාස්ථවීර

314 සද්ධර්මසරත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය.

යන්වහන්සේ ප්ර ධාන කොට ඇති තෙසු ගම්වැසි වනවැසි ‍මහාසංඝයාවහන්සේ දඹදෙණි පුරවරාසන්නයෙහි තමන් නමින් කරවු විප්යසුන්ද්රාරාමවිහාරයෙහි රැස් කරවා මහා සංඝයාවහන්සේගේ නොයෙක් විවාද සන්හිඳුවා අමුතු කතිකාවතක් කරවා බොහෝ ශාසනොපකාර කළ විජයබාහුවත්හිමි මහරජානන්ගේ අතිජාතපුත්රස වූ කලිකාලසාහිත්යමසර්වගඥ පණ්ඩිත පරාක්ර මබාහු මහරජානෝ සිරිලක රජ පැමිණ අධිකතරරාජාභි මාන උපදවා පොළොන්නරු පුලව්චේරි කොටසර ගහතලා කවුඩාමුලු කුරුඳු පදිමාන මතුගොණ ඩෙබරපටුන් ඌරාතොට ගොමුඬු මීපාතොට මඩලි මන්නාරම් ආදී වූ ඒ ඒ තැන්හි කෝට්ට බැඳගෙණ වසන්නා වූ දෙමළ මළල ජාවකාදී වූ සතුරු වියවුල් සංසිඳුවා සකලලංකාතලය හස්තප්රාූප්ත කොට රාජ්යතශ්රීං විඳිමින් ජම්බුදොණිපුරප්රාචරයෙහි වාසය කරන්නාහු ‍ශ්රීයවර්ධ න පුරාදී වූ නානාස්ථානයෙහි විසිතුරු විහාර කරවා මහාසංඝයා එහි වස්වා උපස්ථාන කෙරෙමින් වසන්නාහු: ඒ ඒ තැන්හි ප්ර මාදවිහාරී ව වසන කුලපුත්රනයන්ගේ අනාචාර අසා වනවාසී වූ මෙධංකර මහාසාමීන් ප්රරමුඛ උභයවාසයෙහි මහාසංඝයාවහන්සේ සන්නිහිත කරවා සාදරසිතින් සඟමැදට වැද ශාසනස්වරූප නියම දැන භික්ෂූසභාවයට අයොග්යා වූ තැන් ශාසනයෙන් පහ කරවා ශාසනය ශුද්ධ කොට ප්රගමාදවිහාරීන්ට අවසර ‍නොහරණා ලෙස අවවාදානුශාසනා කොට ග්රයන්ථධූර විදර්ශානාධූරයෙහි යෙදී වසන ලෙස විනයානුකූල ව පැවැත එන ශාසන්චා රිත්ර ය පන්දහසක්හවුරුදු පවත්නා පරිද්දෙන් කතිකා කරවා උභයවාසය ම තත් වූ පරිද් දන් අඛණ්ඩ ව පැවැත්ත මැනැවැයි පුටහත්තයෙලාභිධාන පළාබත්ගල බ්රදහ්මවිමානයක් මෙන් විහාරයක් කරවා රූක්ෂාප්ර තිපත්ති පුරණයට ආත්මක්ෂපණ වූ අ‍ල්පෙච්ඡතාදීගුණොපෙත ප්රරතිපත්ති සාර වන වාසී වූ මහාස්ථවිරාදි වූ භික්ෂූදන්වහන්සේ එහි වස්වා දහස් ගණන් මහාසංඝයා උපසම්පදා කරවා තමන්ගේ සහෝදර මල් බෙලිගල භුවනෙකබාහු ඈපානන් ලවා බොහෝ මහණ ගණයාට අසන පිරිවහන තැන් කියවා අප්ර මාණ ශාසනාභිවෘඩි වර්ඩ නය කරවා බුදුසසුන් බැබළවුහ. එකලට අප බුදුන් පිරිනිවී එක්දහස් අටසියනව අවුරුද්දෙක් අතික්රාවන්ත වි ය.

යට කී මහානාම රජහු දවස කිවාවු බුද්ධඝොෂ අටුවාචාය්ය්න මහාස්ථවිරයන්වහන්්සේ පටන් මෙ අතුරෙහි ආගමධර ආචාය්ය්වී වර වූ බුද්ධදත්ත ය ධර්මපාල ය ජොතිපාල ය ‍ෙක්ෂආම ය

නිකායභෙදකථා.) ධර්මා ද්භුතසංග්ර‍හකථා. 315

ධර්මධග්රීාය නන්ද ය ආනන්දය අනුරුද්ධය උපතිස්සය බුද්ධරක්ෂි මොග්ගල්ලානය යානදී වූ මහාස්ථවීරයන් හා එසේ ම එක ශ්රැ්තීන් නෛකසහස්ර්ග්රසන්ථධාරණයට සමර්ථ වු වජ්ර ඥාන ඇති ශාරිපුත්රත මහාස්වාමිපාදයන් පටන් සඞ්ඝරක්ෂිතය සුමඞ්ගලය වාගිශ්වර ය ධර්මකීර්ති ය නාගසෙන ය ආනන්දය වෙදෙහ ය බුද්ධප්රිවය ය අනවමදර්ශී ය යනාදී වු ස්ථවීරවරයෝ නොයෙක් ටිකා අර්ථඝකථා හා තත්ප්ර්වෙශොපාය වූ අනෙක ප්ර කාර වූ ධර්ම් ප්රෙබන්ධථයන් හා සන්න ගැටපද පිටපත් ආදිය උපදවා බුදුන්ගේ පය්යානෙක ප්තිශාසනය බැබළවූහ.

තවද එසේ ම ශෙලාකසිද්ධාර්ථඅ ය, සාහිත විල්ගම්මුල ය, අනුරුද්ධ ය, දීපංකරය, මයුරපාද ය, සාහිත්ය ධර්මසෙන ය, යනාදී ස්ථවිරවරයන් හැ ශුරපාද ය, ධර්ම කීර්තිපාද ය, ධීරනාග පාල ය, රාජමූරාරි ය, කවිරාජශෙඛර ය, ගුරුළුදැමි ය, ආගම චක්ර‍වර්ති ය, විද්යා චක්රෙවර්තිපාක්රරමපණ්ඩිත ය, අග්රගපණ්ඩීත ය, යානදී වූ ගෘහස්ථ පණ්ඩිතජනයෝ ධර්මාරනුගතශ්ලොකප්රාබන්ධා හා විචිත්රිවර්ථනප්රතකාශක වූ සන්න ගැටපද ආදී වූ ස්වභාෂාවෙන් ධර්මශ ප්රාබන්ධල ඉපැදවූහ. එම ව්යා්ඛ්යාශනමුඛ ගෙණ මෙකල් දක්වා ම කාලානුරූප ලෙස ධර්ම‍ව්යාබඛ්යාහන උපදවමින් ප්රාමඥවරයෝ බුදුන්ගේ පය්යා්ම ප්ති ශාසනය බබුළුවමින් සිටියාහු ම ය.

ඉක්බිති මේ පණ්ඩිතපරාක්රුමබාහුමහරජානන් කෙරෙහි පටන් බෝසත්විජයබාහු ය, යාපවුපුර නිවාසී මහාබුවනෙකබාහු ය, පරාක්රටමබාහු ය, වත්හිම්බුවනෙකබාහු ය, කුරුණෑගල් පුර නිවාසී පණ්ඩිතපරාක්ර මබාහු ය, වන්නි බුවනෙකබාහු ය, විජයබාහු ය යි යන මේ සත්රජුන් ඇවෑමෙහි මහවැලිගං අස ගංගාශ්රීවපුර නම් වූ රාජධානියෙහි රජ පැමිණී සතරවැනි භුවනෙකබ හුමහරජානන් සතරවැන්නට අප බුදුන් පිරිනිවි එක්දහස් අටසියසිවුඅනුඅවුරුද්දෙක් අතික්රා්න්ත වි ය.

එකල මේණවර වංශාභිජාත සෙනාලංකාධිකාරයෙනෙ විරත් මන්ත්රිවයාන කෙනෙක් මුතු මැණික් ආදී වූ බොහෝ වස්තු කාඤ්චිපුරයට ගමන් කරවා සලපිළිම ගෙයක් කරවමින්, තවද දෙවනුවර තුන්මහල් සිටිපිළිමගෙයක් ද අක්බෝ වෙහෙ‍ර අටළොස්රියන් තුන්මහල් පිළිමගෙයක් ද තමන්ගේ ජන්මප්රෙවෙණි වූ සිදුරුවාණඋඩුනුවර පන්ගල්ගල ය යි යන අර්වපතය මුදුනෙහි කෛලාසකූටයක් මෙන් ඉතා උස් වූ අතිශුභ්රඩ අභිනව ලංකාතිලක යයි යන නමින් ප්රකසිද්ධ වු රජමහවිහාරයක්

316 සද්ධර්ම රත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය

කරවා ඊට වුවමනා ගම්බිම් ‍ෙක්ෂ ත්ර වස්තු දැසි දස් ගොමභිෂාදී වූ බොහෝ ද්රාව්යමසම්භාරයන් පවත්නා ලෙස පූජා කෙරෙමින් තෙසුත් බොහෝ කුශල වර්ඩ නය කොට වසන් නාහු, ශාසනයෙහි මමත්වෙයෙන් ප්රහඥවත් ස්ථවිරමහාස්ථවිරාදී භික්ෂුරන්වහන්සේට සත්කාර ආදරබහුමාන උපදවා බුද්ධශාසනය බැබළවූහ. තවද භූවනෙකබාහු මහරජහු ඇවෑමෙහි රජය ලත් පරාක්රටමබාහු මහරජහට ඉක්බිති ව එම පුරෙහි රජ පැමිණි වික්ර මබාහු මහරජානන් දවස ගිරිවංශාභිජාත අලගක් කෝනාර නම් මන්ත්රිැයාන කෙනෙක් මහත් තෙජොබල වික්රවම යෙන් ලොක පූජ්යන ව වසන්නාහු:

“පාසාදබොධිවරවංකම්මණ්ඩපෙහි පාකාරසාලපටිමාලයචෙතියෙහි, කල්යාසණිනාමනගිරී රුචිරාපණෙහි රාජෙනි වාරුතරගොපු‍රතොරණෙහි”

යනාදීන් වණිනීය වූ කල්යානණිපුරප්රහවරයට නුදුරු වූ කදම්බා භිධානදොණමුඛාසන්නයෙහි නිරන්තරයෙන් ජලයෙන් පිරී සරක්ෂි ත ව වටා සිටි තටාකමධ්යනයෙහි ගැඹුරු පුළුලින් මහත් කොට අගල බිඳුවා ඒ අගලෙහි පටන් මත්තෙහි සර්වෙශෛලමය වූ අත්යුනවව් ප්රා කාරයක් බඳහා එහි ශරපඤ්ජර කුරුතල තබා සර හනලද ප්රාහකාරයකින් සුරක්ෂිවත කොට ජයවර්ඩකන යයි යන නමින් ප්රාසිද්ධ වූ ලොකරක්ෂවණය පිණිස කොට්ටයක ලබා ශ්රී ලංකාවීපයෙහි ත්රි්විධරත්නවිලොපයෙන් ජනයන්ට වෙහෙ‍ස දෙනු පිණිස දෙමළ ප්ර තිබල ගෙණ පැමිණි ආය්ය්ධරත චක්ර‍වර්තීන් වරින් වර ලුහුබඳවමින් ලංකාවීප නැමැති ස්වර්ණමගිරිගුහාවෙහි සිංහ රාජයකු මෙන් වික්රරමාන්තවිත වැ වසන්නාහු :

“තතානන්තකන්තබ්බසුධාධාරභුතො රුලංකාරලංකාසුව‍ණ්ණද්දිවායසේ, සපත්තෙභකුම්හබිධිභෙදෙ පවීණො විරාජොති වීරාලකාධීසසීහො.”

යනාදීන් නෛකකවිවරයන් විසින් වර්ණදනීය වූ විපාධිරාජය, මණ්ඩලිකරාජ්ය: ප්රදදෙශරාජ්යි, අන්තර්භොගිකරාජය, අනුශාසකරාජ යයි යන පඤ්චප්ර කාර රජුන් කෙරෙහි අන්තර්ගෙත ව ශාසනානුග්රවහකුශලවික්රාමයෙන් ප්රජජාපාලනය කෙරෙමින් පරලොක ප්ර්තිෂ්ඨාපීණිස බොහෝ දානමානාදී කුසල් රැස් කොට සිඳුරු ශිර විහාරාදී වූ නොයෙක් විහාර කරවා, කඤ්චිපුරපුරන්ද ර

නිකායභෙදකථා) ධර්මාද්භූතියංග්රපහකථා 317

ගිරිවංශශෙඛර නිශ්ශඞක අලකෙශ්වර යනාදී වූ වංශානුගත විරුද නාමයෙන් පිරිවෙන් ව්යනවස්ථා කරවා තවද නානාදෙශවාසීන් විසින් ප්රාෙර්ථ නීය වූ සමස්තවස්තුයෙන් යුක්ත ජන්මප්රරවෙණි රසිගම පුරවරාසන්නයෙහි සිවුදිග ග්රාතමාරණ්ය වාසී මහාසාඝයාවහන්සේට වෙන වෙන ම විහාර කරවා සිවුපස දානයෙන් උපස්ථාන කෙරෙමින් ශ්රයද්ධාසම්පන්න ව වසන්නාහු ඒ ඒ ස්ථානයෙහි ස්වච්ඡන්දෙක ව වසන ශාසනාවචරකුලපුත්ර යන්ගේ අනාවාරස්වරූප අසා පළාත්බත්ගල වනවාසිපරම්පරානුගත අසම්ගින්න ව පැවැත ආවා වූ ප්ර තිපත්ති ප්ර්ඥාසාර දිගුඛිත පතළ සිලොකාලොක ඇති ශිලවංශාභිධානපූර්ව්නාමප්රතකාශිත ශ්රීසධර්මකීර්ති මහාස්වාමිපාදොත්තම වූ අපගේ උපාධ්යාභයන්වහන්සේට එපවත් දන්වා උභය වාසයෙහි කාරකමභා සඞ්ඝයාවහන්සේ රැස් කරවා බුදුන් පිරිනිවි එක්දහස්නවසිය දොළොස් වන හවුරුදුයෙහි රැස් වූ මහාසංඝයා වහන්සේ මධ්යකයෙහි විනයාකූල ව විනිශ්චය කොට ශාසනය ශුද්ධ කෙරෙමින් බුදුසසුන් කලක් පවත්නා ලෙස සෙමෙහි තුබූහ. එකල්හි කළා වූ සංඝසාම ග්රි්ය පස්වන භුවනෙකබාහු පසළොස්වනු පෙරවා කාලානුරූප ව පැවැත්තේ ය.

මෙම භුවනෙකබාහු පසළොස්වැන්නාට අපබුදුන් පිරිනිව් එක් දහස්නවසියඑකුනිතිස්හවුරුද්දක් සම්පූර්ණ වි ය. ඊට ඉක්බිති ඒ අලකෙශ්වර නම් ප්ර්භූරාජයාගේ ඖරසපුත්ර් වූ කුමර අලකෙශ්වර ය, ඔහුගේ පිතෘහට බෑන වූ විර අලකෙශ්වර ය, ඔහු මල් වූ විර බාහු ඈපානෝ ය, ඔහුගේ පුත්රි වූ විජය ඈපානෝ ය, ඔහුගේ මල් වූ තුනයෙසය ය, ඔහුගේ මහලු පිතෘ වූ පළමු කී විරඅලකෙශ්වරයන් රයිගම්පුරයෙහි දී මල් වූ විරබාහු ඈපානන් හා යුද්ධයෙන් පැරද දෙශාන්තරගත ව නැවැත අවුත් මෙහි දොළොස් අවුරුද්දක් රාජ්යදය කළ ඉක්බිති පුරාකෘතකර්මයෙන් චිනමායමට අසු ව ගිය සඳ පළමු කී සෙනෙ‍විරද්රමන්ගේ මුනුබුරු වු පරාක්රමමබාහුඈපානෝ යයි යන මේ සත්දෙනා ඇවෑමෙන් අප බුදුන් පිරිනිවි එක්වාදහස් නවසිය අටපණස් වනු පොහොන්මසට ලක සසුන් පිහිටි එක්දහස් සත්සියදෙවිසි අවුරුද්දෙක් පිරුණේ ය.

එකල්හි ශාක්ය කුලපරම්පරානුගතඅමිතශ්රීිවික්රෙර්මායන්විත පරාක්ර මබාහුමහරජතෙම ශ්රීාලාකාවීපයෙහි රාජ්යෙශ්රීයයට පැමිණියේ ය. පූර්ව්යෙහි සු‍ද්ධෝදන මහරජහු පරම්පරාවෙන් කිඹුල්වත් නුවර රජ කළ ශාක්යීරජුන්ගේ විඩුඩඟ වියවුලෙහි කිඹුල් වත්පුරෙන් නික්ම ගොස් පැළලුප්නුවරට පණස් යොදනකින්

318 සද්ධර්‍මරත්නාකරය (12 පරිච්ඡෙදය

මත්තෙහි වූ වෙඨියනුවරට අවුත් රාජ්ය් කළ ශාක්යරරජහුගේ දුහිතා වූ වෙඨිසදෙවින් ධර්මාශොක මහරජහට අගමෙහෙසුන් කොට තුබු පසු ඔහු කෙරෙහි වාස ලත් මිහිඳු කුමාරයන් හා සංඝ මිත්රාුකුමාරිකාවන්ට මයිල් වූ සූය්ය් ව වංශොද්භූත එ ම වෙඨිස දෙවීන්ගේ සහොදර මල් වූ ර ජ කුමාරවරුන් අටදෙනා හා සුමිත්රහ බොධ්කගුත්ත යයි යන රජකුමරුවන් දෙදෙන හා මෙකී දසදෙනම ධර්මාශොක මහරජ තමහට සම වූ ස්ථානාන්තරයෙහි පිහිටුවා ස්වකීයවංශයෙන් රාජකුමාරිකාවරුන් ‍දසදෙනක හා සංඝමිත්රාව ස්ථවීරින් හා සමග නොයෙක් ජනයා සලස්වා බොධී වඩා ලක්දිවට එවු කල්හි අනුරාධපුර නුවර මහමෙවුනාඋයනෙහි බොධීන් වහන්සේ වඩමින් එකල රජ කළ දෙවනපෑතිස් මහරජහු ජිවමාන කල්හි ම ඔහුගෙන් රාජ්යජය ලැබ ලංකාවීපයෙහි වැස වර්ධසනය වෙමින් ක්ර මයෙන් සමූහ ව ගර්ණ වූ හෙයින් ගණවැසිවංස යයි කියා ද, උභයකුලපරිශුඬ වංශ ගුණඥානආචාරශීලයශඃතෙජසින් මහත් ව අලාමක ව ලම්බකර්ණස ව පැවැත ආ හෙයින් ලැමැණිවංස යයි කියා ද ප්ර සිද්ධ වි ය.

බොධි වඩා ආ ඒ ශාක්යවවංශයෙන් ම ශ්රීණලංකාවීපයෙහි රජ බිජුවට පහළ ව ලංකාව හිමි වූ හෙයින් එම වංසපරම්පරානු ගත වූ මෙකල දැහැමින් රාජ්යටශ්රී යට ප්රාවප්ත වූ ශ්රීං පරාක්රූමබාහු නම් මහරජ තෙම සුපරිශුද්ධකීර්තිප්රාභාවයෙන් මු‍ළුලොව එක් එළි‍ කොට අප්ර‍මාණ තෙජඃස්කන්ධපයෙන් ශත්රැටතිමිරිනිකර්දූරිභුත කෙරෙමින් පුර්වොොපචීතකුශලානුගත ප්ර ඥචක්ෂුණසින් කුශලාකුශල විභාග හා සකලවිජර්තපමණ්ඩලය හස්තමලකයක් මෙන් දැන කුශලට ආකර වූ ත්රිිවිධරත්නය හස්ත ප්රාුප්ත කොට ගෙණා දන්ත ධාතුන්වහන්සේට තුන්මහල් ප්රාිසාදයක් හා මහත් මණ්ඩපයක් කරවා රන්කොත් පලඳවමින් ගෘහාභ්ය්න්තරයෙහි දන්තලොභාදී විචිත්රනවිත්ර්කර්මාන්තයෙන්ශොභමාන කොට සජ්ජිත කරවා දන්තධාතුන්වහන්සේ වැඩහිඳිනා ලෙස නවරත්තන බැඳි රන්කරඬු වක් හා ඒ කරඩුව වසා ගල් බැඳි රව්නරඬුවක් හා එයිදු වසා රත්රන්දහසකින් ඝනරන්කරඬුවක්හා තවද ඝනරන් රාසියක් මෙන් ස්වණාලෙපය කොට තාමුමය වෛත්යහයක් මෙන් මහත් කරඬුවක් කරවමින් මෙසේ ‍මතුමත්තෙහි ඝනරන් රුවන් කරඬු සතරක් ඇතුළෙහි දත්තධාතුන් වහන්සේ වඩමින් ඝන රන් රිදි තලී රන් ඉලත්තට්ටු කෙණ්ඩිකා සිටිවැට ධමන සුසිරාදී වූ පූජාභාණ්ඩයනුදු ලවමින් දවස් පතා බොහෝ පුෂ්ප‍පූජා හා දීපධූපකර්පූරප්රාදීපසුගන්ධදතෛලප්ර දීපතාම්බුලාදී වූ නොයෙක්

නිකායභෙදකථා.) ධර්මාද්භූතසංග්ර්හකථා. 319

ප්රායොජනවත් පූජාද්රධව්යූයන් ද යාගුඛජ්ජකාදිය සහිත සූපව්ය ඤ්ජනයෙන් යුක්ත ආහාරපූජාවෙන් හා මාස් පතා පොත්ථදලික සහිත නොයෙක් පූජා පවත්වමින් මාසයක් පාසා ම දෙපෝදවස් සාංඝික අටපිරිකරක් ද පවත්වා දෙමින් වස්සාරපොහොයෙහි ධර්මසමාදානයෙන් යුක්ත ව ප්රා ඥජනයන් පිරිවරා හිඳ බණඅසමින්, තවද අභිනව ශාසනාභිවෘඩිප්රාතප්ත සුදුසු තැන් රජගෙට ගෙන්වා දැක අභිවෘඩිමඞ්ගල්යමයෙන් ශාසනබහුමාන කරමින් තවද අවුරුදු පතා සියගණන් භික්ෂුගසංඝයාවහන්සේට ඇතිරිළි වියන් ආදී වූ ශ්ර මණපරිෂ්කාරයන් පිළිගන්වා වස් ආරාධනා කොට නිරන්තරදානවෘත්තිය හැර වස් තුන්මස මහදන් පවත්වා දෙමින්, තවද නිරන්තරයෙන් සාංඝිකසත්ර් පවත්වා දෙමින්, තවද වස් අන්තයෙහි බොහෝ කෙළින් සිවුරු අටපිරිකර වැටවිල් කෙණ්ඩි දෝලි (හිලවිවර) විතාන භිසිබි‍ම්බොහන බේත් බඩු සේසත් කපුරු සහිත කරඩුවිත් ආදීහු බොහෝ කප්පියභාණ්ඩ යන් සරහාගෙණ මහාසත්කාරයෙන් විහාරයට ගොස් සත්පුරුෂ දානයෙහි ලක්ෂාණ වූ පරිද්දෙන් ස්වහස්තයෙන් මහසඞඝයාවහන්සේට පිළිගන්වමින්, එදවස් පැමිණ සියගණන් ආගන්තුගභික්ෂුනන් වහන්සේට ආගන්තුග පිරිකර ද පිළිගන්වමින්. රැස් වූ ඇමදෙනා වහන්සේටම මහදන් පවත්වමින්, වස්සාරපොහොයෙහි බුදුපාමොක් මහාසංඝයාවහන්සේවළදවමින්, ගණප්රවධාන තැන් බලා පරිෂ්කාර පිළිගන්වමින්, මෙසේ වෙනෙවෙන කියත් නොපිළිවන් වූ මහත් සත්කාර භික්ෂූුසංඝයාවිෂයෙහි පවත්වා කුශලවර්ඩෙන කොට, තවද අවුරුදු පතා සදෙසදෙසවාසී වූ බොහෝ යාචකසමූහයා රැස් කරවා හස්ති අශ්ව රථ දැසි දස් ගව මහිෂ ගො ‍ෙක්ෂසත්කෙරනක කර්ෂා පණ වස්ත්ර අන්තපානාදි වූ බොහෝ වස්තු යාචකයන් විෂයෙහි පරිත්යාරග කෙරෙමින්, බොහෝ කුසල් ‍කොට බොහෝ ආහාර ප්රොත්යෙයවස්ත්රාාදිය පරිත්යාසග කොට මහණ මහලුකම කරවා ශාසනාභිවෘඩිවර්ඩ නය කෙරෙමින්, සමන්තකූටපර්වාතයෙහි ජිනවර චරණලාඤ්ජනය නමස්කාර කරණු පිණිස යනු එන්නවුන් අන්තර්මාර්ගාමන්තරයෙහි යාත්රානසනාදීන් විඳගන්නා ව්යහසන අසා අම්බලමක් එතැන්හි කරවා ආහාරසප්පායාදිය පිණිස ගම් කුමුරු දැසි දස් ගො මහිෂාදිවු බොහෝ ලාභ සලස්වා පර්වපතාරොහයට උගහට තැන සංඛලික බන්ධමනය කරවා, මෙසේ නොයෙක් කුශලසඤ්චය කොට සපරගමු විහාරයෙහි ඔත්පිළිම ගෙය මුල් පිස කරවා, තවද කැලණි විහාරයෙහි මහාචෛත්ය ය සුන් බුන් තැන් ප්ර්කෘතිමත් ‍කොට සුණු ගස්වමින් පස්මහල්පාය

320 සද්ධර්මලරත්නාකරය. (12 පරිච්ඡෙදය

මුල් පිස කරවමින් සලපිළීමගෙය වටදාගෙය ඔත්පිළිමගෙය නාමෙණෙවිගෙය සමාධිපිළිමගෙය මලසුන්ගෙය මහාත්රිාවංකග ගෙය සිවුරුදාගෙය තෙල්කටාරගෙය ඇතුළු වූ ප්රරතිමාගෘහ වහසල්පවුරු පදනම් ජරාවාස නවාවාස ප්ර්කෘතිමත් කරවා එහි ප්රෙතිබඬ අනාදී ව තිබූ ග්රාරම‍ෙක්ෂ‍ත්රා දී වූ සියල්ල ම පෙර ලෙස ම පවත්නා සේ සලස්වා අභිනව ද ගම්බිම් පුදමින් විහාර දෙවාලයන් වර්ඩමන කොට, තවද පැපිළියාණෙහි අභිනවයෙන් භූමිය සකස් කොට ප්‍රාකාරාඞ්ගණ ගොපුර සංඝාරාමබොධිගෘහ මණ්ඩපාදීන් විසිතුරු කොට විඟුමකප්ර්තිමාගෘහයක් කරවා කම්බිම් කෙත්වත් පුෂ්පාරාම ඵලාරාම දැසි දැස් ගො මහිෂාදී වූ විහාර ගරුභාණ්ඩද යන මෙයින් අනූන ව කලක් පවත්නා ලෙස සලස්වා මීට ම ධර්මාරගමපොත් ලියවා ලවා තවද එහි ස්වකීය මාතෘනාමයෙන් අමුතු පිරිවෙණක් අස්වා වුවමනා කප්පිය පරිෂ්කාර පවත්වා නිරන්තරයෙන් සංඝායාවහන්සේ වස්වා කුශලවර්ඩ නය කෙරෙමින්, තවද ලුණුගම ප්රායග්භාරන්තරයෙහි දිග දසරියන් පුළුල සරියන් පිළිමගෙයක් කරවා බෝමඬ වජ්රාාසනාරූඪ ව දිවසෙනග පිරිවරා බුදු වන්ට වැඩ උන්නාක් මෙන් වඩුදෙරියන් උස වැඩහුන් පිළිමයක් කරවා එසේ ම සිටි පිළිම දෙදෙනෙකුන්වහන්සේ හා නාථමෛත්රේය රූප පිහිටුවා විහාරයට තත්රැ ප්පාදදිය පුදමින් මතු වර්ඩරන වන ලෙස සලස්වා, තවද අත්තනගලුවිහාරයෙහි දෙමහල් සංඝික සංඝාරාමයක් ද දැගැබක් ද ගල්ලෙනක් ද ප්රතථමාරම්භයෙහි පටන් කරවා සමෘඩ කොට එදා කලක් පවත්නා ‍ ලෙස ලාභ සත්කාර සලස්වා, තවද දොරණාගොඩවිහාරයෙහි පළමු පිහිටි දාගැබ ජරාවාස හරවා උළු සුණු කර්මා න්ත කරවා කලක් පවත්නා ලෙස ප්රහකෘතිමත් කෙරෙමින, තවද ගඩලාදෙණි ලංකාතිලක රජමහාවිහාර දෙක ජරාවාස පිරිමස්වා බොහෝ වස්තු පරිත්යාකග කෙරෙමින් සුණු කර්මාජන්ත කැරවූහ.

තවද මහියඞ්ගණ වෛත්යහය පාර්ශ්වයක් භින්න ව හුනු බව අසා බොහෝ වස්තු ගමන් කරවා බඳවමින් ප්රසකෘතිමත් කළහ. තවද පින්කමින් කරවන යම් තැනකින් ආවාවූ සියල්ල වුන්ට සුදුසු වූ ලෙස වස්ත්රහ කර්මා පණ දෙමින් ගමන් කරවා පින්කම් සමෘඬ කරවමින්, මෙසේ ලොකශාසනයට උපකාරී ව කරුණාපුරස්සර ව රාජධර්මපථානුවර්තී ව වෙසෙමින්. පූර්වපයෙහි මහරජුන් ධර්මය පැවැත්වූ ලෙස අසා පන්දහසක් අවුරුදු පවත්නා වූ ධර්මය අප දවසත් ජ්යොයතිෂ්මත් කළ මැනැවැයි සිතා

ථූපවංශ) චෛත්යමකථා 321

ආදර සහිත ව පවත්වමින් ඉදිරියේ දවසක් ඇතිවන්නා වූ ශ්රා ඬාවත් පෘථිවිශ්වරාදීන් සඬර්මඉයෙහි භය භක්ති ඇති ව පවත්වා කුශල වර්ඩතනය ‍කොට ගන්නේ මෙලෙස යයි කියා නය නගා තබන්නාක් මෙන් ලොකනීති ධර්මානීති රාජනීය විනයාධිකරණ නීතිය යනාදී වූ සියල්ල ම පැවැත්වූහ. මෙසේ ධර්මොයදය ජ්යොීතීන් භුවනොදය කොට රාජ්‍ය ශ්රීහ විඳිනා මහාපෘථිවිශ්වරයන් විසින් මෙකල් දක්වා ශාසනධර්මුය නිකායන්තරයන් හා අසම්මිශ්රර කොට පිරිසිදු ලෙස පැවැත්වූ නියාව දැන ශ්රනඬාවන් රජයුවරජමහාමාත්යාමදීන් විසින් ද මධ්යද ස්ථභික්ෂූනසංඝයාවහන්සේ විසින් ද මතුමතුන් අගතිවිරහිත ව ස්වකර්ණ්ජල්පක අසත්පුරුෂ යන්ගේ බසට කන් නො දී විද්ය මානත්විය දැනගෙණ වජ්ර්පර්ව ත මෙන් සෘජු ව නිශ්චල ව සිට සම්ය ක් අධ්යාතශයෙන් සම්ය්ක් සම්බුද්ධරාජොත්තමයානන්වහන්සේ විසින් භාෂිත සපය්යාහ ප්තික නවලොකොත්තර සඩර්මරය පවත්වාගෙණ එන මහාවිහාරවාසී වු සුග‍තොරස පරම්පරානුගත වූ ස්ථාවිරීයනිකාය සුවිශුද්ධ කොට පවත්වා ස්වර්ගමමොක්ෂි සම්පත්තිය සිත් වූ පරිද්දෙන් සිඩ කොට ගණිත්වා. දක්වනලදමැයි :-

“යො ‘දාරචාරුමති‍මා ජිනසාසනමහි සංජාතසාසනමලං යදි සොධයෙය්යො, පුඤෙඤන තෙන තිදිවෙසු චිරං චරිත්වාය තෙනෙව යාති වරසන්නිපදං සුරම්මං.”

මෙතෙකින් මේ සද්ධර්මදරත්නාකරයෙහි ධර්මාකද්භූතසංග්ර-හකථා නම් වූ

දොළොස්වන පරිච්ඡෙදය කියා නිමවන ලදි. ______