මහාබෝධිවංශ ග්‍රන්ථ පදය-i

නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස

යස්සමූලේ නිසින්නොව - සබ්බාරි විජයං අකා

පත්තො සබ්බඤ්ඤුතං සත්ථා - වන්දෙ තං බොධිපාදපං

යනාදී විසින් චිරචිත මහාබෝධිවංශයෙහි ග්රතනථිපද1 විවරණ කරන මා විසින් ආරම්භයෙහි සිට කතිපයාර්ථයෙක් වක්තව්යො වේ. කිසේය යත්2? වංශයෙහි නාමාවගති‍3සඳහා සංඥා වක්තව්ය යැ; කරණාවගම සඳහා නිමිත්ත වක්තව්යියැ. ප්රඥමාණ්යර4 දක්වනු සඳහා කර්තෘ ‍විශේෂ වක්තව්යසයැ. ග්රයන්ථ විභාගාවගති5 සඳහා පරිමාණ වක්තව්යවයැ, වංශයෙහි ප්රසවෘත්ත්ය‍ඬග6 සන්දර්ශන සඳහා ප්රවයොඡන වක්තව්යවයැ.7 එබැවින් යථොද්දිෂ්ට සංඥාද්යා ර්ථ8 පඤ්චකය යථාක්රයමයෙන් දක්වා අනන්තරයෙහි යථාභිමත වංශව්යාාඛ්යාරන කර්තව්යචයි.9 මෙම10 කීහ, අගම ව්යාඛ්යායන කරන චිරන්තනයෝ,

“සංඥා11 නිමිත්ත කර්තාරම්පරිමාණප්රමයොජනම්

ප්රා1ගුක්ත්වා සර්වතන්ත්‍රාණාම්පශ්චාද්වක්තානුවර්ණයෙත් යි.”

සංඥය නාමය යනු

.... තුල්යාුර්ථය. සංඥ ද්වීප්රශකාර වේ. රූහී සංඥය අන්වර්ථ සංඥයි. එහි ව්යුථත්පත්ති නිමිත්තාර්ථ පියා සංකේත මාත්රායනුසාරයෙන් පවත්නා අශ්වකර්ණ ගිරිකර්ණ තෛලපායිකාදී සංඥ රූඨී සංඥා වේ. ව්යුනත්පත්ති නිමිත්තාර්ථ අපරිත්යරගයෙන් පවත්නා මයුර මහීෂ සප්තපර්ණාදී සංඥා අන්වර්ථ සංඥා වේ. කීසේය යත්.?

අශ්වස්ය් ඉව කර්ණඃ අශ්වකර්ණඃ12 යි ව්යුහත්පාදිත ශබ්ද එක් වෘක්ෂ වි‍ශේෂයෙක්හි ම වැටෙයි. අශ්වකර්ණයක් වැනි වස්තු විශේෂයක

1. ග්රථන්ථිපද C 2, කෙසේයත් A කීයේය යත් G 3. නාමාවගතිය A 4. ප්රවමාණය C F ප්ර මාණ G 5. විහාගවගති F 6. ප්රශවෘත්ත්යාංැග C 7.වක්තව්යවයයි C 8. සංඥාර්ථ F 9. කර්තව්ය යයි F 10. මෙ F 11. සංඥා F 12. අශ්වස්ය ඉව කර්ණඃ අශ්ව කර්ණඃ A B C F G

වැටෙන්නේ නොවෙයි. ගිරිරිව කරණඃ ගිරිකර්ණඃ1 යි ව්යුේත්පාදිත ශබ්ද එක් ලතා විශේෂයක්හි ම වැටෙයි. ගිරි කර්ණයක් වැනි වස්තු විශේෂයෙක්හි වැටෙන්නේ නොවෙයි. තෛලම්පිඛන්තීනි තෛලපායිකාඃ2 යි ව්යුසත්පාදිත ශබ්ද අතෛලප3 ශකුණි විශේිෂයන් කෙරෙහි ‍වැටෙයි. තෛලප සත්වයන් කෙරෙහි වැටෙන්නේ නොවෙයි. අශ්ව කර්ණාදී ශබ්දයෝ ව්යු‍ත්පත්ති නිම්ත්ත අර්ථයන් ප්රෙත්යශස්තමිතාවයචාර්ථවැ4 රූ‍ඩී සංඥා5 වෙත්. මහ්යාංත6 රෞතිති7 මයුරඃ මහ්යාං 8 ශෙත ඉති මහිෂඃ පර්වණි පර්වණි සප්ත පර්ණාන්යඅස්යම සප්ත පර්ණඃ9 යි. ව්යු ත්පාදිත ශබ්දීයෝ ව්යු්ත්පත්ති නිමිත්තාර්ථ නොපියා මහියැ රවණය10 කරන පක්ෂිවිශේෂ යෙහි දු මගී ශයනය11 කරන චතුෂ්පද12 විශේෂයෙහි දු සප්තපර්ණවත් වෘක්ෂ විශේෂයෙහි දු වැටෙන බැවින් අනුගතාවයචාර්ථවැ අන්වර්ථ සංඥා13 වෙත්. මෙසේ නිර්දිෂ්ට ද්විවිධ සංඥාවන් කෙරෙහි මෙහි14 මහාබෝධිවංශ සංඥා ද අනුගතාවයවාර්ථ වන බැවින් අන්වරථ සංඥා වේ. කිසේය යත්, මෙහි අවයව නම් වාක්යඅයෙහි පදයැ. පදයෙහි ප්රථකෘති ප්රිත්ය යයි. දැන් මේ වාක්යාඅත්මක සංඥා වන බැවින්, තදවයවාත්මක වන මහත් බෝධිවංශය යන පදත්රයයන්ගේ15 අර්ථයෙන් අනුගත වන බැවින් අනුගතා‍වයවාර්ථවැ අන්වර්ථ සංඥා වේ. මහච්ඡබ්දයෙන් වාච්ය අර්ථ දෙකක් වේ. පූජ්ය්තා ය. වෛපුල්ය්යයි. කීයේය යත්, මෙහි මහාපුරුෂඃ16 මහාරාජා යනාදී විෂයෙහි17 පූජ්ය තා වාවකයැ. මහාමහී මහාමෙරුඃ18 යනාදී විෂයෙහි19 වෛපුල්යි වාචකයි. දැන් මෙහි දු අර්ථ ද්වය ම ලැ‍බේ. තථාග‍තෝපකාර ද්රැලමෙන්ද්රක විශේෂයට20 වෛපුල්යමතා ද පූජ්යෙතා ද සම්භව21 වන බැවින් වෛපුල්යි විසින් මහතැ.22 ඒ ස්ථානය ද පවා අවනිතලයෙහි පටන්ගෙන බ්රුහ්මාණ්ඩය දක්වා සත්ව සඤ්චාරයට අවකාශ නොදෙන23 පලහ ආනුභාව ඇතිවන ‍බැවින් පූජ්යසතා විසින් මහතැ. බුදුන් තමන් විසින් සප්තාභයක් අනිමිස ‍‍ලෝචන යුග‍ලයෙන් පුදන ලද බැවින්, “බුධ24 අවගමනෙ” යන ධාතුහු කෙරෙන් ඖණාදික25 ඉන්26 ප්රාත්ය.ය කළ කලෑ බොධි ශබ්ද සිද්ධ වේ. මේ ශබ්දයෙන් වාච්යාගර්ථ චතුර්විධ වේ. ආය්ය්‍හත මාර්ගාඬ්ගයැ, නිර්වාණයැ, සර්වඥ ඥානය27 ද්රැථමෙන්ද්ර යැයි, “බොධි වුච්චති චතුසු මග්ගෙසු ඤාණං” යන විෂයෙහි ආර්ය මාර්ගාඬග වාචකයැ. “බුද්ධ්යැන්ත්ය නෙන ආය්ය්සු

1. ගිරිරිව කර්ණB F G ගිරිරිව කර්ණංගිර කර්ණං C ගිරිරීව කණ්ණ ගිරිකණ්ණ E 2. තෛලපා යි A තෛලපායකි E, F, 3. ‍අ‍ෛතලාප B 4. ප්ර ත්යිස්යEම්තාව යවාර්ථව C 5. සංඥෘ A C E G 6. මහ්යඃ B, මහ්යං8 C, මහ්යා F G7. රවනීති A F 8. මහං G 9. සප්තපර්ණන්යයස්ය සප්තපර්ණ C 10. රවණ A 11. මහිශයන A මහිසයන B 12. චතුෂ්පාද C, E, G, වතුප්පාද F 13. සංඤා A E F G 14. මෙ D 15. පදත්ර යාගේ D 16. මහාපුරීසෝ A, B, මහා පුරුෂො C, E,F,G, 17. විසයෙහි A, B, විසේසයෙහි F 18. මහාබෝධිමහී මහා මේරු A E C 19. විශේෂයෙහි C 20. විශේෂය C 21. සම්හා A 22. මහත් C මහත E F G 23. දෙන C 24. බුද්ධ C 25. ඔනදික C 26. ඉත් A ඉත B E F G 27. සර්වඥතඥානය C G

සත්යානනි1 යි “පත්වාන බොධිං අමතං අසංඛතං” යන විෂයෙහි2 නිර්වාණ වාචකයැ. “බුධයත ඉති බොධිඃ” යි. “ පප්පොති බොධිං වර භුරි මෙ‍ධසො” යන විෂයෙහි3 සර්වඥ ඥාන වාචකයැ. “බුද්ධ්යපන්ත්යධනෙන සර්වෙ ධර්මාඃ4 යි” බොධි රුක්ඛමුලේ පඨමාහිසම්බුද්ධො” යන විෂයෙහි5 ද්රැ‍මේන්ද්ර් වාචකයැ. “බුද්ධ්යපන්තෙස්මින්” යි. දැන් මෙතැන මේ සතර අර්ථයෙන් ද්රැයමෙන්ද්රරයෙහි වර්තමාන වූ බොධි ශබ්දයා ගෙන, “මහාංශ්වා සෞ බොධිශ්ච” යි කර්මධාරය6 සමාස කළ7 මහාබෝධි යනු සිද්ධ වෙයි. නොහොත් සනරාමර ලෝක ගුරු වූ, වුඩාමණිමරිච්මඤ්ජරීපුඤ්ජපූජිත8 වරණාම්බුජ ඇති, භඟවත් කථාගත මහච්ඡබ්දයෙන් වාච්යා වෙයි. අපරිමේයතා ද පූජ්ය තා ද ඒ ජගත් ගුරු ධර්මරාජයා හා සම්භව වන බැවින් අපරිමේයතායෙන් මහතැ.9 අකණීෂ්ට10 බ්රසහ්මලෝකස්ථ ද්වාදශ යෝජනෝද්ගත11 ශරීර ඇති මහා බ්රීහ්මයන් අග්රමපාදතායෙනු දු සිට අවනිතල සමාසීන ජිනවරයාගේ අන‍වලෝක්ය් මූර්ධාවලෝකනයට අසමර්ථ වන බැවින් පූජ්යනතායෙන් මහතැ. රුවන් මෙර පමණ රුවන් ‍දමෙකින්12 පුදන13 මහබඹහුදු, මේසක්වළ වටා දිවකුසුම් දමෙකින් පුදන මල්සභා14 දෙවියනු දු සෙසු දිව්යුමනුෂ්යකයනු දු උදාරතර පූජායෙනු දු පුදම්හයි තමන් සාමාර්ථ්යද15 තිබූ16 පරිද්දෙන් පිදූ බැවින් මෙසෙයින් පූජ්යි17 වෛපුල්ය වාචක මහච්ඡබ්දයෙන් භගවත්හු වාව්යක පක්ෂයෙහි “මහතො ගුණෙන වා රූපෙන වා විපුලස්යම18 ත්රෛවධාතුක පූජ්ය ස්යද බුද්ධස්ය භගවතො බොධිඃ” යි, පෂ්ඨි සමාස කළ මහා බොධි යනුවේ. මෙසේ සිද්ධ වූ මහා බෝධි ශබ්දයා ගෙන19 වංශ ශබ්දය හා සමාස20 කරනු. මහා බෞධෙර්වංශොනුක්රධමඃ21 පරිපාට්ස්සන්තානඃ22 ප්රොබන්ධඃ පරම්පරා මහාබොධි වංශ;23 යි. මෙසේ සිද්ධ වූ ජයමහ බොධිය. ඵලරුහ මහා බොධියැ, ශාඛා මහා බොධිය, යන තුන් මහා බොධියැ මුඛ්යමයෙන් වැටෙන24 මහාබොධිවංශ ශබ්දයෙහි ප්ර2මේය ප්රබතිපාදකව තදිවාරයෙන් සීතාභරණං කාව්යමම25 යනු සේ ප්රදතිපාදක ග්රයන්ථයෙහි දු ව‍ැටේ. මෙසේ අනුගතාමයවාර්ථ වූ මහාබොධිවංශ ශබ්ද අන්වර්ථ සංඥා වේ. මෙතෙකින් මේ වංශයෙහි නාමාවගති සඳහා සංඥා සන්දර්ශිතයි.26 ‍ මෙහි නිමිත්ත නම් කවරයත්, මෙ වංශ කරණයට කාරණයයි, නිමිත්තය, කාරණය, හේතුය27

1. බුද්ධ්යඥන්ත්යධනෙනඉත්වාය්ය් නම සත්යාණනි B E F බුද්ඛ්යවන්ත්ය් ඉක්යාCය්ය්ත සත්යායනි C 2. 3. විශේෂ යෙහි C F G 4. බුද්ධ්යේන්තෙනනෙ සර්වෙ ධර්මා B බුද්ධ්යංන්තෙ සර්වෙ ධර්මා A 5. බුද්ධ්යතන්තෙ සර්වෙ ධර්මා C E G 6. කර්මාධාර සමාස C 7. කළ කල C 8. පිඤ්ජිත C 9. මහත B C 10. අකණිෂ්ටා C 11. යෝජනෙ අගත C 12. දමෙයකින් A 13 පුදන - (ඌනෙයි) D E F 14. මල් හා B 15.සමර්ථ C, සාමාර්ථ A F G 16. තුබු D 17.පූජා C 18. චෛපුල්යණඝ්ය A 19.ශබ්දයාගෙ A 20. සම B 21. මහා බොධෙර් වංශානුක්රAම A E F මහා බොධෙර් විංශානුක්රචම C G මහා බොධෙ විසොනුක්රදමං B 22. පරිපාටඝ සන්තානං C පරීපාටිස්සන්තාන B E 23. ප්රමබන්ධ පරම්පරා මහා බොධිවංශ C E G 24. වැටහෙන B 25. සීතාහරණ කාව්ය ම D 26. සන්දර්ශන B 27 නිමිත්තයැ, කාරණය, හේතුයැ E

යනු තුල්යාාර්ථයි. හෙ ද්විප්රEකාර වේ. ආභ්යෙන්තර1 කාරණය. බාහ්යා කාරණයයි. ආභ්යයන්තර කාරණ වූයේ ‍‍ම‍හා‍බෝධි විෂය ප්රාසාදයෙන් ප්රේාරිතවැ2 තත් ස්වරූප ආදි‍ය පටන් ගෙන ජනයන් කිසේ දැක්විය හැක්කේ හොයි3 උපන් චිත්තොත්පාදයැ, බාහය කාරණ වූවෝ4 තාදෘශ මහා කාරුණික පූ‍ජ්ය් පූජනීයසර්වජගදේකශරණ සමස්ත ශාස්ත්රයසාගර පාරගත ශීපව්රදතෛකභාජන විඛ්යාසත කීර්තික නරපති5 චුඩාමණි මරිච්රඤ්ජිතපාදාරවින්ද6 ඇති, දෘෂ්ට්රාජ7 නාගාභිධාන මහාස්ථවිරයෝයි. මෙතෙකින් ද්විවිධ නිමිත්ත සන්දර්ශිතයි.8 කර්තෘහු කවරහ9 යත්? ශෛශවාවස්ථාවෙහි10 අනවශේෂ11 ප්රතවචනාධ්ය යනය12 කොට යෞවනාවස්ථානවෙහි13 ශාසනාවතීර්ණවැ, ප්රතතිපත්ති සමාරාධිත මුනීජන මානස ඇති ප්රාඥා කෘපා ශුද්ධාවීය්‍ර්යතදි ගුණ්ධි්වාස වූ14 සමස්ත ශාස්ත්රී දර්ශන ඥාන ඇති ශරච්චන්ද්රුකරොල්ලාසිත15 ක්ෂිර සාගරය සෙයින් සද්ගුණ රත්නයට ‍ඒකාකරවැ16 සිටි උපතිෂ්යල ස්ථිවිරයෝය. මෙතෙකින්17 කර්තෘ විශේෂ සන්දර්ශිතයයි.18 මෙහි පරිමාණ කවර යත්? හෙ ද්විප්රයකාර වේ. පරිච්ඡේද සංඛ්යාරය, ග්රින්ථ සංඛ්යාර යයි. එහි පරිච්ඡේද සංඛ්යාර නම් අභිසම්බෝධි කථායැ; ආනන්ද බොධි කථායැ; ද්විතීය සංගීති කථායැ, කෘතිය සංගීති කථායැ. ලංකාවතරණ කථායැ, නගර ප්රිවේශන කථාය;, මහා විහාර ප්ර තිග්රසහණ කථායැ; චෛත්ය ගිරි විහාර ප්ර තිග්රේහණ කථායැ, ධාත්වාගමනකථායැ, ද්රැකමේනද්රාෛගමන කථායැ; යන මේ ද්වාදශ පරිච්ඡේදයැ; ග්රචන්ථ සංඛ්යාි වනාහි සහස්රාත්රනයකින් පරිච්ජින්නයි. මෙසේ පරිච්ජේද විසින් ග්රරන්ථ විසින් පරිමාණ සන්දර්ශිතයි.

මෙහි ප්රචයෝජන කවර යත්? යම්18 ශාස්තුයෙක්20 ප්රායෝජන රහිත21 වී නම් බලිභුග්දශන22 විනිශ්චය සේ ප්රිවෘත්ත්යාුඞඟ ප්රාවෘත්ත්යිඪග23 නොවෙයි.එයින් කීහ. ප්රභයොඡනමනුද්දිශ්යත නමන්දො’පි ප්ර්වර්තතෙ”යි.එබැවින්24 වංශය25 ප්රභවෘත්ත්යං්ග සේ දක්වන්නට ප්රායෝඡන වක්තව්යරයි. මෙහි ප්ර2යෝජන ද්වීප්රදකාර වේ. අව්යකවහිත ප්රරයෝජනැයැ, ව්යරවහිත ‍ප්ර යෝජනයයි.26 ඒතද්වංශ ශ්රීවණයෙන් උපදිනා ප්රී තිප්රනමෝද්ය්27 ප්රාසාද අව්ය වහිත ප්රයයෝජනයැ, තන්නිදාන වූ නිර්වාණාධිගමය ව්යයවහිත 1.අභ්යනන්තර A B C G 2. ප්රෙයරිතවන A F පේරිනව G 3. කිසේ දැක් විය දැක්කේ හොයි E B කිසෙ දැන්විය හැක්ක හොයි C කිසෙ දක්වින් විය හැක්කෙ හොයි F 4. වූවා A B C E G 5. කීර්ති කරණ කරපති F 6. පාදාන්ත C E F 7. අෂ්ට්රාක C 8. සන්දර්ශන යි B 9. කවර A 10. ශෛශ්වාවස්ථායෙහි D 11. අව‍ෙශ්ෂ F G 12. ප්රාවවනාධ්යා ය E F 13. යෞවනාවස්ධායෙහි D 14. ගුණාර්වජධාසවූ A 15. සරව්වන්ද්ර කරොල්ලක්පිත F සරව්වන්ද්ර්කරොල්ලක්පිණA 16. එකාකරුවා A F 17. මෙසෙවින් නකීන් G 18. සන්දර්ශනයයි B 19. යම් සේ C 20. ශාස්ත්ර යෙක්ම A B C G 21. සහිත B 22. බලිභුග්ස්රතත G 23. ප්රෙවෘත්යාං ග B 24. එබැවින් B 25. වංශ C 26. ව්යොවහිත ප්‍ Fයෝජනයය - (ඌනෙයි) 27. ප්රී ති ප්රුමෝද්යර A G

ප්ර්යෝජනයයි. පුනරපි ප්රෙයෝජන ද්විප්ර කාර වේ. ප්රතධාන ප්රපයෝජනයැ. අප්ර්ධාන ප්ර්යෝජනයැ යි. මෙහි මහා බෝධි විෂය ප්රපසාදයෙන් ප්රේනරිතවැ, සතෝත්රර මුඛයෙන් පද පඞක්ති රචනා කරන ශාස්ත්රෝ කර්තෘහට ‍අනන්තා පරිමාණ පුණ්යෞ්ඝනිවහ නිබන්ධන ලෝකෝත්තර පදප්රාතප්තිය ද1 ග්රෝතතෘජනයනට2 එතද්වංශ ශ්රනවණොපජාත ප්රතසාදයෙන් ශාසනාවතීර්ණවැ3 ශීල සමාධ්යාෘදී ගුණගණපරීපූරණයෙන් ලබන ත්රිාවිධබෝධි4 ද ප්රෝධාන ප්රයයෝජනයයි. අප්රඛධාන ප්රගයෝජන නම් කවරයත්? මොවුනට5 මැ පුණ්යශ ප්රපභාවයෙන් සංසාර ප්රණවෘත්ති ඇති නොයෙක් කලැ විඳානා භව භෝග සම්පත් අප්ර ධාන6 ප්රපයෝජනයි-

මෙතෙකින් ප්රකයෝජන සන්දර්ශිත යි. මෙතෙකින් සංඥාද්ය්ර්ථ පඤචකය7 උක්තයි. ඉක්බිති ව්යායඛ්යා්තච්යන අර්ථ ශරීර8 ද තද්ව්යා්ඛ්යා්න ප්ර්කාර ද9 වක්තව්යවයි. මෙහි ‍ව්යා්ඛ්යාිතව්ය් අර්ථ ශරීර නම් අභිසම්බෝධි කථා ආදී ද්වදශ කථායෙන් පරිච්ජිරන්න අර්ථාත්මය.10 තද්ව්යාෝඛ්යා න “ප්රරකාර නම්” කෙනට්ඨෙන මහා බෝධි” යනාදී11 විසින් දක්වන ලද පඤ්ච මහා ප්රවශ්නය12 හා පඤ්ච අභ්ය්න්තර ප්රඨශ්නයට පරිහාර මුඛයෙන් ප්ර්වෘත්ත ග්ර්න්ථ රචනායි.

තථාවිධ බොධිවංශ

..... රචනා13 කරන14 ශාස්ත්රඥකාර ආධ්යාධත්මික බාහ්ය3 විඝ්ණ සංදේහ නිරාකරණ සඳහා ඉෂ්ට දේවතා නමස්කාරය කරනුයේ බුදුන්ගේ අනේක ගුණගණාධිගමයට උපස්තම්භක වූ තමහට අයිකතර වූ දේවතා රූපයෙන් උපස්ථිත වූ මහා බෝධියට නමස්කාර කෙරෙමින් කියයි.

යස්සමූලේ නිසින්නොව - සබ්බාරි විජයං අකා පත්තො සබ්බඤ්ඤුතං සත්ථා - වන්දෙ තං බොධිපාදපං

මෙහි අර්ථ දෙකක් වේ. සමුදායාර්ථය හා15 අවයවාර්ථයයි. මෙහි සමුදායාර්ථ නම් ප්රපණන්තව්ය්16 වස්තුය. තද්විශේෂණය ප්රිණාමයයි. එහි “බෝධි පාදපං”17 යන්නෙන් ප්රවණන්තව්යර වස්තු නිර්දිෂ්ට යැ. වන්දේ යන්නෙන් ප්රමණාම නර්දිෂ්ටය. අවශීෂ්ට පදවලින්18 යථෝක්ත විශේෂණ නිර්දිෂ්ට යැ යනු සංක්ෂේපයෙන් සමුදායාර්ථයි. පිණ්ඩාර්ත්ථ19 නම් හෙ20 මැයි.

1. පද ප්රාදප්තිද A C E 2. ශෝකාජනයහට A ශෝකාජනයන්ට G ශෝත්රියන්ට G 3. ශානසාවතීර්ණ C 4. බොධිද C 5. මොවුන්ට C F 6. ප්රාධාන F 7. සංඥාද්ය්ර්ථකය F සංඥ්යාර්ථ පඤ්චක පඥ්චකය F 8. ශරීරද් B 9. ප්රපකාරද් B 10. අර්ථාත්මාය B E F ආත්මාර්ථය‍ැ G D 11. යනාදීන් A 12. ප්රකශ්න D B E F G 13. රචනා A B 14. කර A E 15. හා (උ‍ෟනයි) A B 16. ප්ර තුයව්යව A, ප්රසණන්ත C ප්රනනන්තුය F 17. බෝධිපාද C 18.පාදවලින් B පදවලින් G 19. සිද්ධාර්ථ A F 20. හේ C

අවයවාර්ථ දෙකක් වේ. ව්යුBත්පත්ය.ර්ථයැ, පදාර්ථයැයි. එහි ව්යු.ත්පත්ති අර්ථ නම් යස්ස යනාදි තත් තත් පදයන්ගේ ව්යු ත්පත්ති නිමිත්ත අර්ථයයි. හේ.1 කියේය. යත්? “යස්ස” යනු චතුර්විධ පදයන් කෙරෙහි නාම පද යැ. අවයවාවයවී විහාග ලක්ෂණ2 සම්බන්ධයැ. මූලය අවයවයැ, වෘක්ෂය අවයවීයැ ෂෂ්ඨි එයි විහිතයි. “මුලෙ” යනු ෂට්කයන් කෙරෙහි අධිකරණ කාරය යැ. චතුර්විධ අධික්රණයන් කෙරෙහි සාම්පිකාධිකරණයැ. සප්තම් එහි විහිතයි “ නිසින්නොව3 යන තන්හි නි පූර්ව වූ “ශදෟ ශාතනෙ” යන ධාතුය. චතුරංග විය්‍ර්‍යධිෂ්ඨාන කොට හුන්නේය යන අර්ථයි. “එව” යන නිපාත පද5 අන්ය යෝග ව්යනවච්ඡෙදකයැ. යත් ශබ්දයෙන් පරකොට “යස්ස එව” යි යෙදනු. යම් වෘක්ෂයනක්හුගේ ම මූලයෙහි නීපණ්ණවූයේ.8 සර්වාරිමථනය කොට සර්වඥ පද ප්රාෘප්ත වී ද? ඒ වෘක්ෂය ම වඳිමි. යු සේයි. එබැවින්7 චාතුර්වර්ණ්යතයන්8 මනුෂ්යවත්වයෙන්9 සමාන වුවද ක්ෂත්රිේය කුල සම්භූතයන් ම, ක්ෂත්රීදය නම් වන සෙයින්10 මහා බෝධි ඵලයෙන් උද්භූත වෘක්ෂයෝ ම, මහා බෝධි11 වෙති. සෙසු තත්සදෘශ අශ්වත්ථවෘක්ෂයෝ මහා බෝධි නොවෙත්. “සබ්බාරි විජයං” යනු ෂට සමාසයන් කෙරෙහි කර්මධාරය ගර්භ තත්පුරුෂ සමාසයයි. සර්වෙ ව තෙ අරයශචෙති සර්වාරයඃ තෙපං විජයඃ12 තථොක්තම්13 මෙහි අරිහි14 නම් ක්ලේශාහි සංසකාර දේවපුත්රස සඞ්යා් ත ත්රි්විධ මාරයහ; ඔවුන් කෙරෙහි ක්ලේශ මාරයා ප්ර භාණි15 වශයෙන් විජය කළේ; අභිසංස්කාර මාරයා සාමාර්ථ්යක විඝාත වශයෙන් විජය ‍කළේ; දෙවපුත්රි මාරයා විෂයාතික්රඅමණ වශයෙන් විජය කළේ; වි-පූර්ව වූ ජි-ජයෙ යන ධ‍ාතුයි. “අකා” යන තන්හි කරණ ක්රිජයායෙන්16 ව්යාරප්ය වන බැවින් කර්ම වෙයි. දිවිතීයා එහි විභීතයි.

අකා යනු වූ කල වන බැවින් “අකරොත්” යනු වේ. ඩු-කෘඤ් කරණෙ යන ධාතුයි.

“පත්තො” යන තන්හි ප්රඅ පූර්ව වූ ආපෟ ව්යා ප්තෞ17, යන ධාතුයි. සබ්බඤ්ඤුතං යන තන්හි සර්ව ශබ්දෝපපද ඥා - අවබෝධනෙ යන ධාතුයි. සර්වං ජානාතීති සර්වඥඃ තස්යශ භාවඃ සර්වඥතාඃ,18

1. හේ (ඌනය) B 2. අවයවය විභාගලක්ෂණ A අවයවාවර්යි විභාග ලක්ෂණ G අවයවාවයර්වා භාව ලක්ෂණ D 3. නිසින්නෝ D 4. ශදා - ශාසනෙ A B E F ශද - ශාසනෙ G 5. පදය C 6. නිසින්නවූයේ F 7. එබවින් A 8. වතුර් වර්ණයන් B E F G චතුර්වණ්ය්යෙන් A 9. මනුෂ්යා්ත්මයෙන් A 10. හෙයින් C G 11. බෝධි B C F 12. විජයං A C F විජය B E 13. තථෙක්ත C B E 14. අරි 15. ප්රරහාණ D 16. ක්රි යායෙ C 17. අපෟව්යාා ප්තෞ B 18. සර්බ්බඥතා සර්වඥතඃ E G

පත්තො සබ්බඤ්ඤුතං යන මෙයින් කුමක් කියු1 වෙති යත්? කාලත්රසයවර්ති වූ සර්වධර්මයන්2 නිරවශේෂයෙන් දන්නා ඥානයට ප්රා්ප්තයැ යු සේයි. ‘සත්ථා’ යන තන්හි ශාසු3 අනුශිෂ්ටෞ යන ධාතුයි. යාන්ත්තය මුඛෙන විනෙය ජනාංසාසති. අනුසානතිති සත්ථා4යි ගත්වන බැවින් දෘෂ්ටධාර්මික5 සාමපරායික පරමාර්ථයෙන් යථාර්භ විසින් දිව්යි මනුෂ්ය යනට අනුශාසනා කරනුයේයැ යන අර්ථයි6 “වන්දෙ” යන තන්හි - වදි අභිවාදනස්තුත්යොඃ 7 යන ධාතුය, ප්රනණාම8 කෙරෙම් යන අර්ථයි. ප්රිණාම ත්රිදවිධ වේ. කාය ප්රධණාමය, වාක් ප්රGමාණය, මනඃ ප්රෙණාමයයි. එහි අපරිමිතාසාධාරණ ගුණ ගණාවිෂ්කරණ ප්රී්ති ප්රාතමෝද්ය්9 බහුවමාන මනඃ ප්රනණාම නම් වේ.

හෙ මැ වාග් විඥප්ති ජනවමින්10 ස්තුති වශයෙන් ප්ර්වෘත්ත වූයේ වාක් ප්රමණාම නම් වේ. කාය විඥප්ති ජනවමින් කායවනත කොට ප්රෘවෘත්ත වූයේ කාය ප්රාණාම නම් වේ. දැන් මෙහි වන්දෙ යනු සාමාන්යප නිර්දේශ වන බැවින් ත්රිපවිධ ප්රනණාම මැ ආක්ෂිප්ත11 වේ,

තං යන තන්හි තත් ශබ්දයෙන්12 නිත්යද සම්බන්ධ වන බැවින් යස්ස යන තන්හි යත් ශබ්දයෙන් කී අර්ත තත් ශබ්දයෙන් පරමර්ශ කරනු ‍ලැබේ. බෝධිපාදපං යන මෙහි පාද ශබ්දෝපපද වූ පා-පානෙ යන ධාතුයි. පාදෙන පිබතිති පාදපඃ13 යනු කීයේ මැ නො? “මහී රුහඃ14 කුජො වෘක්ෂො - ශිඛිර් පාදපොඞඝ්රි පඃ විෂ්ටරොගො15 ද්රැ්මග්ශාලො - වනස්පති රනොකහ:16” යි. “ බෝධි ශ්වාසෞ පාදපශ්වෙති බෝධි පාදපඃ” ප්රපණාම ක්රිියායෙන් ව්යා ප්යස වන බැවින් කර්මණි ද්විතියා, “බොධිපාදපං” යනු‍ වේ. මෙතෙකින් ‍ව්‍යුත්ප්‍යර්ථ සන්දර්ශිතයි. මෙහි පදාර්ථ නම් කවර යත්?17 යස්ස එව, යම් මහාබෝධි වෘක්ෂයක්හුගේ ම; මූලේ, මුල් සමීපයෙහි; ඡායා මණ්ඩලයෙහි; ස්කන්ධ පය්ය්ෂයකන්තයෙහි වඡ්රාමායනයෙහි; නිසින්නො. සම්ය ක් සම්බොධි සමධිගම කොට මිස18 මේ පයර්යංකය නොබිදිමියි චතුරංග සමන්වාගත19 විය්ය්ය්යධිෂ්ඨාන කොට හුන්නේ,

1. කිහු F 2. ස්වධර්මයන් A D 3. ශසු F 4. යානත්රරය මුඛෙන විගෙය ජනං; ශාස්ති අනුශාස්තිති ශාස්තා D 5. දෘෂ්ට ධර්මික C 6. ධාතුයි A 7. වදී අභිවාදනස්තු‍තෞ A B E වන්දි-අභිවාදනස්තුතො C G වන්දි-අභිවාදනස්තුක්යෂ E F 8. ප්රයණාමය C F 9. ප්රසමෝද A ප්රොමෝද්ය් C G 10. වාක් - විඥත්ති ජනව F 11. අක්ෂිප්ත C 12. යත් - තත් ශබ්දයන් D 13. පාදපං B 14. මහීරුහං C මහරුහ E 15. විෂ ධර‍ාග්රොි A වෂ්ඨරග්රොප B 16. රනෞකහඃ C 17. කවරහයත් A F 18. මිසැ E 19. සමන්වාගත (ඌනයි) C සබ්බාරිවජයං අකා, සර්වාරි සංඛාත ත්රි්විධ මාරයන්පරාජය කළ සේකද; සබ්බඤ්ඤුතං, සර්වඥතාවට, පත්තෝ, විශුද්ධි පරම්පරාවෙන් ගොස් චතුස්සත්යා,වගම කෙරෙමින් චතුර්ථ මාර්ගානන්තරයෙහි1 ප්රාරප්තවිද; සත්ථා, දිව්ය් මනුෂ්ය‍යන්ට ඒක ශාස්තෘ වූ සම්යහක් සම්බුද්ධ වූ සේකද; තං බෝධිපාදපං, ඒ බෝදිද්රැනම රාජයා;වන්දෙ, මනෝද්වාර විෂයප්ර;සාදයෙන් ප්රේපරිතවැ ‍වාග්ද්වාර‍ෙයන්2 ස්තොත්රව කොට, කායද්වාරයෙන් ප්රේණතැව අභිවාදනය කෙරෙමි.

යන මේ3 පදාර්ථයි. මෙහි ධර්ම සංවර්ණනා කරන බුද්ධඝෝෂාදී මහා පුරුෂයන් සෙයින් මොවුන් දු රත්නත්ර්යටම නමස්කාර කටයුත්තේය. එසේ නොකොට මහාබොධියට කුමට නමස්කාර කළෝද,යත්?තථාගතයහට නිෂ්පත්ති හේතු භාවයෙන් මාතෘස්ඡානයෙහි සිටි මහා බෝධියට කළ පූජායෙන් බුද්ධ රත්නයට ද, තත්මූලයෙහි සමධිගත ධර්මරත්නයට ද, තදුභය භූත සංඝ රත්නයට ද පූජා කළා නම් වන ‍බැවින් කථා වස්තු4 භූත මහා බෝධියට ම අවශ්ය කර්තව්ය සේ දැක මහා බෝධියට ම ප්රමණාම කළෝ. මෙසෙයින් චින්තාමණී භද්රරයට කල්පවෘක්ෂ සෙයින් අභිමතාර්ථ සම්පාදක මහාබෝධියට ප්ර ණාම කොට එයින් දුනු5 පුණ්යටයෙන්6 සර්වෝපද්රාව විදාරණය7 කොට ‍මයාබෝධිවංශ8 කරන පරිදි දක්වනුවෝ9 කීය.

“ජනිතං යං පණාමෙන් - ඉති බෝධිමහීරුහෙ පුඤ්ඤන්තස්සානුභාවෙන- හෙත්වා සබ්බේ උපද්දවේ” යි මෙහි ව්යුඤත්වත්යකර්ථ10 කවර යත්?

“ජනිතං” යන තන්හි ජනී - ප්රා දුර්භවෙ යන ධාතුය, ණ්‍යනතයි. යං යනු නපුංසකෛකවචනයි.11 පුඤ්ඤං යනු12 හා සමානාධිකරණයි. “හීන්නනිමිත්තිස්ය ශබ්දස්යු එකස්මින්නර්ථෙ ප්රමවෘත්තිස්සාමානාධි කරණ්යීම්.13 “පණාමෙන යන තන්හි ණමු - ප්රබහ්වත්වෙ”14 යන ධාතුයැ, හේත්වර්ථයෙහි තෘතීයායි. ඉති ශබ්ද ‍අව්යතයයැ.16 නිදර්ශනයෙහි වැටේ. “බෝධිමහීරුහෙ” යන තන්හි “රුහ-ජන්මනී” යන ධාතුය, “මහ්යාංක රුහතීති මහීරුහඃ” මේ න්යායයෙන්16 තෘණලතාදිනු දු මහීරුහ වුව මැනව යත්? රූසී වශයෙන් හේ ‍සකන්ධ විපට ශාඛාදී මහත්17 වෘක්ෂ

1. මාර්ගාන්තරයෙහි C 2. වාග්වාරයෙන් E 3. යන මේ - (ඌනයි) C 4. කථා වස්තු භූත D 5. එයිනුදු A එයිදුනුදු F 6. පුණ්ය B 7. විදාරණ C 8.මහා බොදිවංශය D 9. දක්ව‍ානුමො F 10. උත්පත්යරර්ථA F ව්යුුත්යරත්යාටර්ථ C 11. නපුංසකයයි ඒක වචනයි C 12. යං පුඤ්ඤං A B C E F 13. සමානාධිකාරණය A B C E F 14. ණම - ප්ර්භ්ය1ත්ථෙ B E F G ණම්ප්ර භ්ය ත්තෙ C 15. අව්ය.ය A B F 16. මන්යFයෙන් B, මේන්ය යෙන් C F G 17.ශාඛාදීමත් D

විෂයෙහි මැ වැටේ, “බොධිශ්වාසෞ මහීරුහශ්වෙති බෝධි මහීරුහඃ, තස්මින් බොධි මහීරු‍ෙහ” හනු වෙයි. විෂය සප්තමියි. පුඤ්ඤං යන තන්හි1 පුඤ් - පවනෙ2 යන ධාතුයි. සන්තානයෙන් පාප ජහන, පාප නිර්ගමන කරන බැවින් දු පූජ්ය2 වූ3 භවඵල නිර්වර්තනය කරන බැවිනු දු, පුණ්යා නම් වේ. සන්තා‍නතො පාපං පුනාතීති4 වා පූජ්ජ භවං5 නිබ්බත්තෙති වා6 පුඤ්ඤං ‘තස්ස” යන තන්හි තත් ශබ්දයා ප්රපකෘතිප්රිත්යවවමර්ශන7 බැවින් ප්ර‍ස්තුත වූ පුණ්යබය පරාමර්ශ කරනු.

“අනුභාවේන” යන තන්හි අනුපූර්ව වූ භූ-සත්තායාම්8 යන ධාතුයි. කරණ කාරකයෙහි තෘතීයායි. හෙත්වා යන තන්හි භිද - විදාරණෙ යන ධාතුයැ. දස්සයිස්සං යන අපරකාල ක්රිායාවට සමාන කර්තෘක වූ පූර්වකාල ක්රියයා වාචකයයි. ‘සබ්බෙ’ යනු ‘උපද්දවෙ’ යනු හා සාමානාධි කරණයි. “උපද්දවෙ” යන තන්හි උප-පූර්ව වූ ද්රැන-ගතෞ8 යන ධාතුයැ. හේ භේදන ක්රිඋයායෙන් ව්යානප්‍ය වන බැවින් කර්මණී ද්විතියා වැ “උපද්දචෙ” යනු වේ. අන්තරාය පර්යායයයි. චුතිපටිසන්ධිනං අන්තරෙ වෙම්ජ්ඣ උප පීලක උපඝාතන ‍වසෙන ආයන්ති පවත්තන්තීති අන්තරායා,අථවා,පුරිම කම්මනිප්එන්නස්ස විපාක සන්තානස්ස අන්තරායා, වෙමජ්ඣෙ ආයන්ති10 ආපතන්තීති අන්තරායා’යි ගන්වන බැවින් අන්තරාය නම් ලද සර්ව උපද්රතවයන යූ සේයි. මේ ව්යු ත්පත්යනර්ථයැ11 මෙහි පදාර්ථ වනාහි: ඉති, මෙසේ; ප්රනථම ගාථායෙහි12 නිර්දිෂ්ට ක්‍යතමයෙන්, බොධි මහීරුහෙ, බෝධිවෘක්ෂයට වූ; පණාමෙන, ප්රාණිපාතයෙන්13 අවනතීන්; වැදීමෙන්; යං පුඤ්ඤං, පාප ප්රනභායක වූ සුඛවාහ වූ යම් පින්කැමෙක්14 ජනීතං දනවන ලද ද; තස්ස, ඒ පුණ්ය කර්මයාගේ; ආනුභාවෙන, තේජසින්.15 සබ්බෙ උපද්දවෙ, ආධ්යාංත්මික බාහ්ය් අන්තරාය රූපයෙන් සිටි සර්වෝපද්රදවයන්, හෙත්වා, විදාරණය, විනාශය16 විධවංසනය කොටින17 යනු පදාර්ථයි.

මොසේ ප්ර‍ණාමයෙන් ලද

....... පුණ්ය6යෙන් හතන්තරාය වැ18 තවන් විසින් අභිප්රේරත වංශය කරන පරිදි දක්වනුවෝ කීහ.

දස්සයිස්සං මහාබෝධිවංසං භාසාය සත්ථුනො.

පුබ්බෙ සීහළහාසාය - ඨීතං වුද්ධජනානුගො යි,

මෙහි ව්යුහත්පත්යඨර්ථ19 කවර20 යත්?

1. තන් A 2. පුඤ්ඤ පවනෙ A B F 3. වූ - (ඌනයි) C 4. පුනාතිවා D 5. පූජ්ය6භාවං A B පූජ්යෙභවං C පූජ්ජභාවං F G 6. නිධත්තෙහි වා B 7. ප්ර්කෘති ප්රෙත්යානවමර්ශන E 8. භූ - සත්තායං C 9. දුදා - ගතෞ A B F 10. අසන්ති C 11. උත්යිත්යානර්ථ F 12. ගාථාවෙහි F 13. ප්රාතින්පාතයෙන් G 14. පින් කමෙක් A B C F 15. ආනුභාවයෙන් C 16. විනාශය - (ඌනයි) F 17. කොට A F කෙටින්ය C18. හතාන්තරාය වැ’D 19. උත්යාත්යා ර්ථ F 20. කවරහ A

දස්සයිස්සං යන තන්හි දෘශිර්- ප්රෙ-ක්ෂණෙ1 යන ධාතුයැ. බොධිවංසං යන තන්හි කර්මණි දිවිතියා යි.

හාසාය යන තන්හි භාෂා2 ව්යතත්තායාං වාචී යන ධාතුයැ. කරණ සාධනයෙහි3 තෘතීයායි.

“සත්ථ්රහනො” යන තන්හි ශාස්තෘහුගේ භාෂා නම් කවරයත්; සෙසු භාෂා සෙයින් යුගාන්තයෙහි නොනස්නා නොපෙරළෙන4 බ්රතහ්මයන් හා ආර්ය්ය්ෂ යන් කෙරෙහි වැටෙන ස්වභාව නිරුක්ති රූපයෙන් සිට් මගධ භාෂායි. පූර්ව ශබ්ද අව්යුසතාපන්න ප්රොතිපාදකයි.5 “සිහළ හාසාය ඨීතං” යන තන්හි ෂඨා - ගති නිවෘත්තෞ යන ධාතුය. වුද්ධ ඡනානුගො යන තන්හි පළමු6 පදය වෘධු7 වෘදිධෞ යන ධාතුයැ. දෙවන පදය අනු පූර්ව වූ ගමෟ - සෘපෟ ‍ගතෞ යන ධාතුයැ. වෘදිධාශ්ව තෙ ජනාශ්වෙති වෘදිධවජනාඃ8 තාන්9 අනුගච්ඡතීති වෘදිධජනානුගඃ මේ ව්යුවත්පත්යශර්ථ යැ. මෙහි පදාර්ථ නම් කවර යත්? පුබ්බෙ, පූර්වටයහි; සිහළහාසාය, සිංහල භාෂායෙන්;10 ඨිතා. ස්ථිත වූ; මහාබොධිවංසං, ද්රැිම රාජ‍ය‍ාගේ වංශය;11 සත්ථුනො, සම්යසක් සම්බුද්ධංයාගේ; භාසාය, භාෂායෙන්; වුද්ධජනානුගො, පර්ශුද්ධ ශිලාචාරශුවි12 ශුභ ශුද්ධාඡිව ඇති;ශ්රැද්ධා බුද්ධි වියාර්යාදි ගුණරත්නයට ආකර වු,බුද්ධඝොෂාදි වෘද්ධඡනයන් අනුගත වුයෙමි;දස්සයිස්සං,දක්වම්13 යනු මෙහි පදාර්ථයි. මෙහි ප්රරථම ගා‍ ථායෙන් මහාබෝධිය ගුණ කීර්තනය කොට නමස්කාර කළහ. ද්විතීය ගාථායෙන් මහා බෝධි14 විෂය15 ප්රවණාම යෙන් උපන්16 පුණ්යා්නුභා‍වයෙන් සර්වෝපද්රමව නරස්ත වන පරිදි කීහ. තෘතිය ගාථායෙහි “ දස්සයිස්සං” ‍යන්නෙන් චිකීර්ෂා17 දැක්වූහ. මහා බොධිවංසං යන්නෙන් ව්යායඛ්යා‍යිත18 අර්ථ ශරීර දැක්වූහ. “ භාසාය - සත්ථුනො” යන්නෙන් උපාදේය වචන දැක්වූහ. “සීහළ භාසාය” යන්නෙන් භේයට19 වචන දැක්වූහ. “වුද්ධජනානුගො” යන්නෙන් සදාචාරානු‍වෘත්ති දැක්වූහු. මෙසේ ගාථාත්රාධයෙන් අර්ථසප්තකයන් දක්ව‍ා දැන් පූර්වයෙහි සිංහල20 භාෂායෙන් ස්ථිත වූ මහාබෝධිවංශය කා විසින් උපස්ථිත යැ.21 යත්; තත් තත් ස්වරූපාදී22 අර්ථ විශේෂයක් දක්වනු සඳහා “තං පනෙත්ථාදි” වාක්යලයට ආරම්භ ‍කළෝ.

1. දිසිරි ප්රෙුක්ෂ - ධා C දිසිටි - ප්රෙසක්ෂණෙ A B 2. හාස A හාෂ් B හාසාය F 3. සාධාරණයෙහි C F 4. පෙරළෙන C නොපෙළෙත B G 5. ප්රාදතිපාදිතයි D 6. පළමු. (ඌනධි) F 7. වෘද්ධ B C 8. ජනාන් C ජනාම F 9. තාම් A තාත්(ඌනායි) C 10. සිංහල භාෂාවෙන් B F සිහල භාෂාවෙන් G 11. මහාබෝධි වංශය C12. ශුද්ධි A 13. දක්වමිA C E 14. මහාබෝධිය C 15. විෂය (ඌතයි) C 16. උපන් -(ඌනයි) C F 17. විකිර්ෂු C වීකිෂ E B වීකීස A F 18. ව්යා.ඛ්යාිසිත D ව්යානඛ්යරයිත F 19. හේය D 20. සිහළ A B C E F 21. උපස්ථිත A F G 22. තත් කර්තෘ සවරූපාදී D ජිනාසාසනාභරණභූතෙහි, බුදුන්ගේ ශාසනයෙහි ආභරණස්ථානයට1 ප්‍ිතාප්ත වූ; ජිතා; සවාසනා; ක්ලේශ විකල්ප; අන්ය‍තීර්ථ- කාඛ්යතශශ්ත්ර වො ‘නෙනෙති ජිනඃ2 සාසිතබ්බ පුග්ගලග‍ෙතන යථාපරාධාදී සාසිතබ්බ3 භාවෙන අනුසාසනං විනයනං සාසනං භූ - ප්රාෙප්තා වාත්මනෙ4 පදි” යන ධාතුයි. පුබ්බ‍ාචරියකෙසරිහි, පූර්වාවාය්ය්ාත්5 නමැති කේශරින් විසින් වෛශාරද්ය් ගුණයෙන් කේශර සිංහයන්6 බඳුවු, පූර්වාචාය්ය්4 වරයන් විසිනැ,7 යූ සේයි.

“ලංකාවාසීනමත්ථාය” යන තන්හි අර්ථ ශබ්ද හිතයෙහි ව‍ැටේ. ලංකා නම් යක්ෂයන්ගේ පුරයැ;8 අවයවයන් කෙරෙහි වැටෙන ශබ්දයන් සමුදායනු දු9 කෙරෙහි වැටෙන බැවින් ලංකා ශබ්දය සියලු ද්වීපස්ථයෙහි ම වැටේ. අහං යනු ඇත්ම නිර්දේශයැ, ඉදානි යනු කාලසප්තමියි. අසෙසදෙස‍වාසීනං, සර්වදේශ වාසීනට;10 සුබොධං කරොන්තො, අකෘච්ඡෝදගම කරනුයෙම්; සබ්ඛඡන්තුනං, සර්ව සත්වයන්ගේ; මූලභාසාය, ස්වභාව නිරුකිතීන්; මගධාභිධානාය, එබස් සර්වදේශ සාධාරණ වුවද මඟධ දේශයෙහි ම උත්සන්න වැ වැටෙන්නෙන් මාගධ11 නම් අභිධාන ඇති; දසබලස්ස. අශවිධ ඥානබල ඇති බැවින් දශබල නම් ලද, සම්යාක් සබ්බුද්ධයාගේ; දෙසනා, දම්12 දෙසුන්; වචන මාලානුකූලාය, වාග්මාලානුකූල වූ; “කථෙතබ්බානං අත්ථා‍නත්ථානං13 දෙසකායත්තෙන ආණාධිවිධිනා14 අතිසජ්ජනං පබොධනං’ දෙසනා” වාචාය, භාෂායෙන්; රවයන්තො, රචනා කරනුයෙම; “රව - ප්රනතියත්නෙ”15 යන ධාතුයි. අපිනාම යනු ප්රාාර්ථනායෙහි16 නිපාතයි. “අප්පෙවනාම” යනු හා සමානාර්ථයි.

පරිතොසෙය්යංා පරිතුෂ්ට කෙළෙයිම්17 නම් මැනවි. මෙයින් කුමක් කියු වෙති යත්? මේ පරම ගම්භීර වංශය මාගේ පුහුදුන් නුවණින් කියනුයෙම් අගාධාපාර සාගරය උඩුබයකින්18 තරණ19 පුරුෂයකුසේ අතුරෙහි නිමග්න නොව රවනාපාරයට පැමිණි සාධු ජනයන් සතුටු කෙළෙම්20 නම් මැනැවැ21 යු සේක. නොහොත් ක්ෂුද්ර් දර්පණයෙක්හි නිරවශේෂයෙන් පැනෙන රුවන්වැලි22 මහතුඹු23 සෙයින් සකල මහාබෝධිවංශය24 මාගේ වචනාදර්ශයෙහි දක්වා සාධු ජනයන් සොම්නස්25 කෙළෙම් නම් මැනැවැ26 යු සේක. නොහොත් බුදුන්ගේ

1. ආභරණයට B ආභරණස්ථාන F 2. අන්යැතීර්ථකාශ්ශතුවොනෙ නෙති ජිනඃ D C 3.සාසිතඛ්යෙ C 4. භූ - පාපතවාද්මනෙ A B C E F 5. පූර්වාචාරීන්ය G 6. සිංහ රාජයන් C 7. විසින් A B E 8. පුරයය A B F පුරසයැ E 9. සමුදායයනුදු D 10. වාසීන්ට B C F 11. මගධ C 12. ධර්ම D 13. අත්ථානත්ථකං A C E F G 14. අනාධිවිධිනා B C ආනාදි විධිනා A F 15. රව - ප්රී.තියත්තෙ A B E F රට - ප්රී තියත්තෙ C G 16. ප්රායර්ථනයෙහි A B ප්රාආප්චනායෙහි C 17. කෙළෙයින් A B කෙළෙම් C 18. උඩුපයකින් D උසුභයක්න් B G 19. තරණය කරන D 20. කෙළෙත් A B E 21. මැනැමැ A E 22. රුවන්මැලි D 23. මහාතුඹු A 24. මහාබෝධිවංශයෙහි A B E F 25. සොන්නස් A F 26. මැනැම A B E F

අටළොස් හත් බඳි‍න් සර්ෂරපගර්හයෙහි චතුර්විධ ඊර්යාපථ පැවැත්වුවා සෙයින් සකල මහා බෝධි වංශය මාගේ වාඞමය1 රාජිකා ගර්භයෙහි වජඹනා පරිද්දෙන් සංග්රශහ කොට දක්වා සාධුජනයන් පරීතුෂ්ට කෙළෙම් නම් මැනවැ,2 යූ සේයි. නොහොත් සම්රධද්රෂය දැක්කැටීයහට3 වේලා තටයෙහි සිට මේ සමුද්ර2යයි ඒකදේශයක් පානා සෙයින් අගාධ අපාර ජිනවර ගුණාධිෂ්ඨිත වංශ සාගරය ඒකදේශයකිනු දු, දක්වා සාධුජනයන් සන්කුෂ්ට කෙළෙම් නම් මැනැවැ යූ සේයි. නොහොත් චක්රවවර්තීහුගේ මණිරත්නයෙහි දිස්නා තුන්ලෝ සෙයින් තුන් මහා බෝධින්ගේ වංශය මාගේ වාග්මණිරත්නයෙහි දිස්නා පරිද්දෙන් සංග්රමහ කොට දක්වා සාදු ජනයන් පරීතෝෂ දැනවිම4 නම් මැනවැ5 යූ සේක. මෙහි සාදු ශබ්දයෙන් ජනයන් කුමට වෙසෙසූහ.6 යත්?දුර්ඡනයන්7 පරිතුෂ්ට නොකොට හැක්කෙන් කියත්.කීසේය යත්? කර්කශ ධ්වන් ඇති දෝෂ මලදායක වූ දුර්ඡනයෝ8 බන්ධන ශෘඞඛල සෙයින්‍ තෝදන ව්යුථා පිඩා කෙරෙති. සාධු ජනයෝ වූ කල සුන්දර ඞවනීන් පෙදෙහි පෙදෙහි මණිනුපුර සෙයින් සිත් ගනිත්. එයින් කීහ.

“ කටුක්වණන්තො මලදායකාඃ ඛලා - සතුදන්ක්යටලං බන්ධන ශෘඞඛලා ඉව මනස්තු9 සාධු ධ්වනිහිඃ ‍පදෙ ‍පදෙ හරන්ති සන්තො මණිනුපුරා ඉව”යි “ ජිනසාසනාභරණභූතෙහි පුබ්බාචරීයකෙසරිහි” යන මෙයින් පූර්වයෙහි සිංහල භාෂායෙන්10 තුබු මහාබෝධිවංශයට කර්තෘ දැක්වූහ. “ ලංකාවාසීනමත්ථාය සිහළහාසාය ඨපිතං මහාබෝධිවංසං” යන මෙයින් ඒ කාලයෙහි ඒ වංශට ‍එසේ තිබීමට ප්රායෝජන දැක්වූහ. අභමිදානි අසෙ‍සදෙස‍වාසිනං ‍සුබොධං කරොන්තො” යන මෙයින් සිංහල භාෂායෙන් තුබු11 වංශය සර්ව දේශවාසීනට දුරබෝධයෙන් දැන් තමන් පරහිත් නැරත වැ, සුබෝධ කොට කරන පරිදි දැක්වූහ.

“සබ්බඡන්තුනං මූලභාසාය මගධාභිධානාය දසබලස්ස දෙසනා වචනමාලානුකුලාය වාචාය රවයන්තො” යන මෙයින් කරණ ප්රකකාර දැක්වුහ. “අපිනාම සාධුඡනං පරිතොසෙය්යංි” ‍යන ‍ෙමයින් තමන්ගේ12 සාධුජනාරාධනා දැක්වූහ. එවඤ්ව සති, මෙසේ ඇති කල්හි; මෙසේ මහාබෝධිවංශය මා විසින් කටයුතු බැවින,13 යු සේයි. “කෙනට්ඨෙන මහාබොධි” යනාදිහු පඤ්චවිධ ප්රනශනයන් කෙරෙහි කවර ප්රබශ්නයහ යත්? ශාස්ත්ර ක‍ාරකයා සකල මහාබෝධිවංශය

1. වාක්මය A B E F වාග්මය C G 2. මැනැම E මැනම F මැන G 3. දැක්කැටිය C 4. දැක්විම F දැනම්න් E 5. මැනැම G මැනම් F 6. මෙසසූහ G 7. දුජ්ජනයන් C 8. දුර්ජනයන් D දාජ්ජනයෝ C E 9. බනස්තු E 10 සීහළ භාෂායෙන් G F 11. සීහල භාෂායෙන් තැබූ A 12. තමන් A 13. බැවින් A C G බැවිනැ E බැවින්න F

අත්ලේ තුබූ දැරඟ මිණියක් සෙයින් ඒකාලොක කොට දැක. කරුණායෙන් ප්රේේරිතැ වැ පරහිත සඳහා කි‍යටී වැ ප්රුශ්න කළ වන බැවින් වක්තුකාමතා1 ප්රේශ්න වෙත්. එබැවින් මෙහි “ කෙනට්ඨෙන මහා බෝධි කස්ස සම්බන්ධනී, සා කිං සාධිනී කෙන, අභිත්ථුතා, කත්ථප්පතිට්ඨිතා ඉති එතෙ පඤ්චමහාපඤ්හා වීස්සජ්ජෙය්යෘත භවන්ති හි” ‍යි යොදනු. තත්ථාත් තෙසු පඤ්චමහාපඤ්හෙසු - මහිතා, පුදන ලද්දීය; බ්ර්හ්ම, සහම්පති ප්රුභූති බ්රහහ්මගණයන් විසිනු දු; අමර, ශක්රබදෙව් රාජාදි අමර ගණ‍යන් විසිනු දු; අසුර, ප්රමහාරාදී අසුර ගණයන් විසිනු දු; නරින්ද,කෝශලාදී නරේන්ද්රුයන් විසිනු දු; නාගින්දෙහි, මහා කාලාදි නාගේන්ද්රනයන් විසිනු දු; “යො” යනු අනියම නිර්දේශ යැ. සංසාර චක්රායෙහි පරිභ්රදමත් වු සත්වයන් කෙරෙහි යමෙක් යූ සේයි. දයා. කුලුණින්; සීතල මානසො, සිහිල් සතන් ඇතියේ; පඤ්ඤාවාසො, ප්ර්ඥාවට අවස්2 වූයේ; ප්රනඥා භගවතීයගෙ විජ‍ෘම්භනයට ශ්රීො නිවාස වූයේයැ යූ සේයි. මෙයින් ඔහු කරුණායෙන් සත්ව පරිග්ර හ කළ පරිදි හා ප්රනඥායෙන් නිර්වාණපරීග්ර හ කළ පරිදි කියූහ. ඒක ශබ්ද ප්රගධාන පර්යායයි. කුලුණු නුවණ දෙකින් තමා හා සමයන් නැති වන බැවින් ඒක ය; අද්විතීය යැ; අසහාය යැ; අසදෘහයැ. යූ සේයි මහත් ශබ්ද පූජා3 වාචකයි. පූජ්යය වූ උත්තම පුරුෂයෙක සේයි. “ඉතො” යන තන්හි ඉදම් ශබ්දයෙන් පඤ්චම්යයර්ථයෙහි තසිල් අතිපූර්ව වූ ඉන් - ගතෞ යන ධාතුහු කෙරෙන් භූතයෙහි ක්ත ප්රරත්යලය වැ අතීත වෙයි. “‍අතික්රාම්යය ගතඃ” යන අර්ථයි. කප්පසතසහස්සාධිකානං, කල්ප ශතසහසුයක් අධික කොට ඇති; මෙහි කල්ප ශබ්ද ත්රිකවිධ කල්පයන් කෙරෙහි මහා කල්පයෙහි ව‍ැටේ. චතුන්නං අසංඛෙය්යාරනං මත්ථකෙ, සතර ස්ථානයෙක්හි බුද්ධ ශුන්යන කල්පාසංඛ්යතයන්ගේ මස්තකයෙහි; ලොකිය ලොකුත්තර සම්පදාකර, ලෞකික4 ලෝකෝත්තර සම්පතට ආකාර වූ - උත්පත්තිස්ථාන වූ, බුද්ධ, සාරාසංඛ්යය, අටාසංඛ්ය සොළසාසංඛ්යඋ කප්5 ලක්ෂයක් පැරුම් පුරා උපදනා සම්යසක් සම්බුද්ධයහ; පච්චෙක බුද්ධ, දෙයාසංඛ්ය කප්6 ලක්ෂයක් පැරුම පුරා උපදනා පසේ බුදුහ; සාවක; ඒකාසංඛ්යං කප්7 ලක්ෂයක් පැරුම8 පුරා උපදනා අග්රාශ්රාමවකයහ; කප්9 ලක්ෂයක් පැරුම්10 පුරා උපදනා මහා ශ්රාදවකයහ; වක්කවත්ති, සමුපවිත කුශල සමහාරයෙන් උපදනා චක්රඛවර්තියහ; යන නරාසහ, සත්වෝත්තවයනට; ආධාර ප්ර තිෂ්ටා වූ; වර ජම්බුදීපෙ, යන තන්හි මහා ජම්බු ‍වෘක්ෂයෙන් ප්රැකට වූ ද්විපය ජම්බුද්වීප නම්. බුද්ධාදී මහා පුරුෂයනට ජන්ම භූමි වන බැවින් වර

1. වස්තු කාමතා G 2. අවාස් A, වාස්ස්ථාන C 3. පූජ්යර D 4. ලෝකීය C 5. කල්ප D 6. කල්ප D 7. කල්ප D 8. ජෙරුම් G 9. කල්ප D 10. පෙරුන් G

විය. අමරගණසදිස, දෙවියන් වැනි වූ; ජනාකිණ්ණතාය, ජනයන් විසින් ආකීර්ණ වන බැවින්, “භවාදිසු ජායන්තිති ජනා”, අමරාවතීති. අමරවතී යයි; ලද්ධාභිධානාය, ලබ්ධ වූ අභිධාන ඇති; රාජධානියා නුවරැහි. සකලලෝකපූජිතෙ, සර්ව‍ජනයන් විසින්1 පූජ්යා වූ;2 කමලාසන; මහබඹහු; සුනු කු‍ලෙ, පුත්රනයන්ගේ කුලෙහි3 ආතමජයහ4 ක්ෂේත්රූජයහ; දත්තයහ;5 ශිෂ්යකහ; යන සතර පුත්ර‍යන් කෙරෙහි බ්ර්හ්මයා විසින් ප්රෝරක්ත ‍වේදාධ්ය යනය කරන හෙයින් බ්රනහ්ම පුත්ර යහයි ගත් අපරි‍මේය ධන ඇති, බ්රාරහ්මණ මහාසාර කුලෙහිය6 යූ සේයි. පරම් සුබුමමෙධො, උතුම් වූ, සියුම් නුවණැති7 ආකාශ සේ අනන්තවූ පස් පොළෝ සේ විපුල වූ, දිය පොළෝ සේ ගැඹුරු වු, සියුම් නුවණැතියේයැ, යූ සේයි. සුමෙධො නාම, සුමෙධ නම්, සුකුමාරො; සියුමැලි;8 කුමාරො හුත්වා, කුමරුවක්හු ව; වසන්ත, වසත් දෙව්පුත්හුගේ; කන්ති, පැහැ; මද්දිත, මඩනාලද; විලාසො, විලස්9 ඇතියේ කාමේශ්වරයා පරයමින් දිලියෙනු ‍වුයේය, යු සේයි. වෙදසාගරපාරගො, සාගර තුල්ය වූ වේදයෙහි පාරයට ගියේ; මෙහි සාගර ශබ්දයෙහි වචනාර්ථ කවර යත්? සුන්දර වූ රත්නයට10 ආකර බැවිනු දු, නිපතිතයනට11 ගැලුම් දෙන බැවිනු දු, ලෝකයා හා සසඳ12 වෙළෙල නොපැන සිටියාක්හු වැනි බැවිනු දු හාත්පසින් ලෝකයා යුගාන්තනයෙහි ගලන බැවැනු දු, සාගර නම් වෙයි. ලෝකයෝ වනාහි සගර13 සුතයන් විසින්14 නාඛාත වන බැවින් සාගර නම් වෙයි, යෙත්. ‍එයින් කීහ. “සුන්දරානං රතනානං ආකරත්තා සාගරො, සාගරට්ඨෙන සාගරො, නිපතිතානං අත්තනො පුථුගම්භීර භාවෙහි සංගං සඤ්ජනං නිමජ්ජන, රාති දෙතිත්ය්ත්ථො, සංගසද්දස්ස සාගහාවො.16 අථවා සංගරට්ඨෙන සාගරො. සංගර කරණට්ඨෙන ඨිත ධර්මථමතාය අයං මරියාදා ඉමං වෙලං නාතික්කමාවීති. ලොකෙන සංගරං සඞකෙතං කරොන්තො විය හොතීති සංගරණං16 වා සාගරො. සංගරණං17 නාම සමන්තතො18 ගලනං සන්දනං උදකෙන කප්පුට්ඨාන කාලෙ මහා සමුස්දො ඉතො විතො ව පග්ඝරිත්වා සකල ලොකධාතුං එකොඝං කරොතීති. ලොකියි පන සගරස්ස රඤ්ඤො පුත්තෙහි නබ්බත්තිතො-ඛාණිතො9 සාගරොති වදන්ති. පුරත්ථිම සමුද්ද්ප්පදෙසො තං සම්බන්ධාතය රූළ්හිවසෙන සබ්බොපි තථා චොහරියති”යි . සකලකලා, ගන්ධර්ව20 චිත්ර කර්මාදී සියලු සුසෑට කලායෙහි; ආච‍ාරිය භාවං, ආචාර්යත්වයට; ගුරුවරණ21

1.විසින් (ඌනෙයි) G 2. පූජා වූ G 3. කුලයෙහි C 4. ආත්මජය B F 5. දන්තයහ A 6. කුයෙහිය B 7. නුවණඇති A C 8. සැවුමැලි B C E සිව්මැලි A 9. විලාස C 10. රත්නයකට F G 11. නිපාතිතයන් C 12. සසඳැ E සසදැ C 13. සාගර A C F G 14.සත සූතයන් විසින් B සූතයන් C සුගතයන් විසින් G 15. සංසසද්දස්ස සහසාභාවො B C E සසද්දස්ස සහසහාවො A G F 16. සංගරානං B C E F G 17. සංපාරාතං B C E F G 18. සන්තනො C 19. ඛණි‍තො D C 20. ගාන්ධර්ව A B C 21. ගරුවරණ A C

පරිවරියාවසානෙ, ගුරුන්ගේ පාද පරිවයර්යාවසානයෙහි; විවටද්වාරානි. භාණ්ඩාගාරයන් විසින්1 විවෘතද්වාර ඇති; රතනකොසසහස්සානි, යන තැන්හි රති ජනනාර්ථයෙන්, රත්න වේ. රතිං නයති, වහති, ජනයති, වඩ්ඨෙතීති රතනං; කොස ශබ්දයෙන් ගබ්2 කියත්. අනේක රත්න ගර්හ සහස්ර,යන යු සේයි. අහෝ යනු විශාදයෙහි වැටේ. අහෝ පිරිහිණැ යි. සේයි3 පිතු: පියේ; පිතාමහ මුතුන් ; ආදී ශබ්දයෙන් ඊ මුතුන් ඈ කිවූ හු.4 ‍ සං‍ෙවගමුපයාතො, යන තන්හි සංවේග නම් භය චලන දෙකයි. භය නම් විත්තොත්ත්රාෙස යැ. චලන නම් ශරීර කම්පාය. හීත ද විය. චලිත ද විය යි. සේයි. විජි - භය වල‍නයොඃ යන ධාතුයි. කුම යු තැන යත්? සංසාරය අනවරාග්ර.ය, නරකදුඃඛ භයානකය, මනුෂ්යචත්වය5 දුර්ලභය, සෙසු තැන් පුණ්යගකර්මයට අස්ථානයැ6; මාගේ පිතෘ පිතාමහාදීහු ‍අනේක කෝටි ශත ධන සඤ්චයකොට තබා මිය පරලොම යන්නාහු මෙයින් එක්7 කර්ෂාපණයක් නො ද ගෙන ගියහ. වටාගෙන මේ ධන වළඳන්න්ට නො ද එති. අහෝ පිරිහුණහ. ක්ෂණ සම්පත් වැරදි8 වූහ යි කරුණායෙන් කම්පිත විය. යූ සේයි.9 ධනසාරං, ධනයාගේ පර්ත්යාරගයෙන් සිද්ධවන පුණ්ය් සම්භාරය “‍ගහෙත්වා ගන්තුං යුත්තං” යනු දානය10 අනුගාමී නිධානයක් වැන්නෙන්11 කියත්. න‍ගරෙ හේරිං වරා‍පෙත්වා, නුවර බෙර හසුරුවා; තමන්ගේ සම්පත් පරෝපකාර හේතු වන බැවින්. එයින් කීහ.

“පිබන්ති නද්යඃා ස්වයමෙව නාම්හඃ12 ඛාදන්ති න ස්වාදු ඵලානි වෘක්ෂාඃ පයොමුවාං නක්චවිදස්ති සස්යෂම්. පරොපකාරය සතාං විභූතිඃ13 යි.

තුරියනාද, තූය්ය් ාඃඝෝෂ14 නමැති, ගන්ධෙන, සෞරහ්යරයෙන්; උපගතං, ආයාත වූ; නරහමර ගණං, නර නමැති හමර ගණ.15 රතනමකරන්දප්පාවාහෙන, රුවන් නමැති මුවරඳ වතුරෙන්; දාන, දන් නමැති; තුහින, භිමජලයන්ගේ; නිපාතෙනාපි. වර්ෂායෙනුදු.16 අකත පරික්ඛයං, නොගෙවන ලද; රතන, රුවන් නමැති, කමලඝණ්ඩං පියුම් වන; රුවන් රැස් නොගෙවන සේ ද‍ැක, යු සේයි. “සබ්බස්ස සජන පරිජනස්ස රු‍දතො” යන තන්හි සජනයෝ නම් බන්ධුත් හා සදෘශයහ.17 පරිජනයෝ නම් මිත්රතයන් හා අමාත්යහයෝයි. රුදත්18 ශබ්ද ශත්රාන්තය18 රුදිර් - අශ්රැය විමොවනෙ, යන ධතුයි. හාම20 ස්වජන21 පරිජනයන්

1. භාණ්ඩාගාරිකයන් විසින් D භාණ්ඩාගාරයන් C F G 2. ගැබ C 3. පිරිහුණු යු සේයි G 4. ඇතිවුහු G F 5. මනුෂ්යකත්මය C 6. ආස්ථානය C 7. එක B C E G 8. වරද C 9. සේයි C 10. ධනය C 11.වැනෙන් C 12. නම්හං C නාමහ G 13. විභූති C 14. තුර්ය්ය්B Cඝොෂා E C තූර්ය්ය්ගරුඝොයා B G F 15. ගණ E, ගණයා C 16. වර්ෂංයෙනුදු D වරුසායෙනු දු F 17.දාශයහ A B C D E 18. රුදක් B C E රූදක A 19. ශස්ත්රBන්තය A ශාස්ත්ර්න්තය C 20. හැම E 21. සජන A B C E

කෙරෙහි ආදර නෙ‍ාකොට “රුදතඃ ප්රරව්රා ජිත්”1 යන තන්හි සෙයින වලප්ව වලප්වා ගිය බැවින් ‘ෂෂ්ඨිවානාදරෙ’ යන සූත්ර‍යෙන් අනාදරයෙන් ෂෂ්ඨි වේ. දහන පරිගතා, දහනයෙන් පරිගත වූ; වනගහනා යනු යැ සබඳ. දහත්යරනෙනෙති දහනම්, යනු වේ. ගිනි; දහ - “හස්මි කරණො” යන ධාතුයි.

“කුඤ්ජරොති”

......කුඤ්ජෙ ගිරිතටේ2 රමති අභිරමතී තත්ථ වා රමති කුඤ්ච නාදං නදන්තො විචරති, කුං වා පඨවිං තටාඝාතෙන3 ජරයතීති, කුඤ්ජරො” ගෙහා. ගෙන්; කුම යු තැන යත්? යම් සේ කුඤ්ඡරයෙක් වටා ළැව්ගිනි ගත් වනගහනයෙකින් නික්මේ ද එසෙයින් ම ජරාමරණ නමැති දහනයෙන් පරිගත වැ. ගේන් නික්මිණි යූ සේයි. කෙතක, දුනුකේ; අසොක, හෝපලු;5 තිලක, ඇසළ මුහුළු කියත් මේ. වම්පක, සපු; ආදී ශබ්දයෙන් අ‍වශිෂ්ට වූ. පුෂ්ප වෘක්ෂයන් කිහු. නෙක, නොඑක්;6 විකව ප්රදබුද්ධ වූ; කුසුමනිකර. පුෂ්පරාශිය; පරිමල, සෞරභ්යඑ ඇති; තරුසණ්ඩ, වෘක්ෂ සමූහයෙන් මණ්ඩිතං, භූෂිත වූ; මඩි - භූෂණෙ යන ධාතුයි. මීග, මෘගයහ; තුරඟ, අශ්වයහ; නාග, හස්තිහ; ව්ය ග්ඝ වගහ. ආදී ශබ්දයෙන් ‍අවශේෂ චතුෂ්පා7 ද විශේෂ කීහු. අපරිමිත, අපරිමාණ වූ; චතුප්පදකදම්බස චතුෂ්පාද8 කදම්බයන් විසින්; අනුසඤ්චරිතං, සඤ්වරණය9 කරන ලද; කුරර, වලිකුළන්;10 උක්සන්11 කියත් මේ. වකොර, ඇටිකුකුළන්, මයුර, මොනොර;12 හිංකාර, හිං යන ශබ්ද කරනුයෙන් නම් ලැ ලිහිණියහ. ආදී ශබ්දයෙන් අවශිෂ්ට පක්ෂීන් කීහු. සකුන්ත, ශකුනි ගණයන්ගේ; අනන්ත, නොඑක්;13 කුජිතං, හඬ ඇති; කුඡ අව්ය්කතෙ ශබ්දෙ යන ධාතුයි. දෙව, දෙවියහ; දානව, අසුරයහ; සිද්ධ විජ්ජාධර. සිද්ධ පුරුෂයන් හා විද්යාදධර පුරුෂය හ; ආදී ශබ්දයෙන් අවශිෂ්ට වූ භූතයන් කීහු. නානා, නන්; භූතසත, යක්ෂ; රාක්ෂයාදී භූත ශතයන්14 විසින; නිසෙවිතං, සෙව්නාලද; මරකත, මරාගල; රජතා රිදී ගල; කනක, රනගල; එළික, පිළි‍මිණිගල; ආදී ශබ්දයෙන් පද්මරාගෙන්ද්ර්නීලාදී අවශිෂ්ට15 පර්වතයන් කීහු. විවිධ, අනෙක ප්රආකාර වූ සිබරි, පර්වත‍යන්ගේ; සත, සියෙන්; සමුජ්ජලං, දිලියෙනු වූ; නෙක. නොඑක්; නාක, දෙව් ලෙව්හි;16 නායක, දෙව්රජ; නිකාය, සමූහයාගේ කාමිනී, දෙවඹුවන් ; කුව, තන නමැති; කලස, කලශයෙන්. ලුළිත, අ‍ලළෙන ලද; වනසර සහස්ස, වනවිල් දහසින්; උපසොහිතං, හොබනා ලද: භිමධරණීධර, හිමවත් පර්වතයට; ආභරණ භූතං, පළඳනා17 තන්පත්:18 සිසිර, සිහිල් වු; සිකර, පොදපතර ඇති; ආසාර, වේගවත්වූ

1.ප්ර්වාජිත් B E F G ප්රවවාජිත් A C 2. පුරි F G 3. තටඝාතෙන B 4.කුඤ්ජරියෙක් C කුඤ්ජරයෙක් - (ඌනයි) A 5. හොපලු A B C 6. නොයෙක් A B C 7. චතුප්පාද A B C E 8. චතුප්පාද A B C E චතුප්පාද G 9 සඤ්චාරණය C 10. වලිකුකුළන් G 11. උස්සන් A උකුස්සන් C 12.මොනර A B C මොණරුය F මොණර G 13. නොයෙක් A B C 14. ශතයන් (ඌනය) G 15. අවශිෂ්ට වූ E 16. දෙව්ලොවෙහි B G දෙව්ලොවෙහි‍ D 17. පලදනා ලද A 18. තැන්පත් D

නිජ්ඣර, හැලි; සතසහස්ස, සිහදහසින්; රමණීයං, රම්යA වූ; අනෙකවිධ, ‍ෙ‍නාඑක්; රතනාකරං, රුවනට ආකාරවූ; සූර, දෙව්යනට; කින්නර; කිඳුරනට; නාග නාමණෙවුනට:1 රංගමණ්ඩලං, රහ මඬුලුවූ; හිමවන්තමජ්ඣාගහෙත්වා, හිමවත් පර්වත පාදයට වැද:2 කප්පපාදප, කප්රුක්හි; පල්ලව, පලුපත් සෙයින්; පාටල, රත් වූ; පාදතලො, පතුල් ඇතියේ; කමළ,මහනෙල් පෙතිසෙයින්;කොමළ,මොළොක් වු:කරො,ඇතුල් ඇතියේ;මනොසිලාලපංක, රක්කල්ල සෙයින්; පිංගලෙන් රන්වන් වූ; සරීර ලාවණ්ණෙන, ශරීර ප්ර,භායෙන්; ලිම්පෙන්තො විය, කවරන්නක්හු සෙයින්; වනගහනං, වනලැව්; විකව, උන්මිලිත වූ; නයන, නුවන්හි; අංසු‍ජාලෙන, රශ්මිජාලයෙන්:3 කුමුද, ඇඹුල්මල්, තුවලය, නිල් මහනෙල්; කමල, රත් මහනෙල් ඇති; සරසහස්ස, වල්දහසෙන්:4 සඤ්ජාදිතං, ගැවසීගත්; සරදසමය, සරාකල්හි:5 සොභං, ශෝභාවක්, වනගජ. දඩැකුන්ගේ; මදජලසෙක, මදජල වර්ෂායෙන්:6 සංවඞධිත, වඩන ලච; විකසිත පුප්ඵ, පිපිමලින්; සුරහි සුගන්ධ වූ; පාදපං, වෘක්ෂයන් ඇති; පවාළවණ්ණවඡදනං පබළුවන් සෙවෙනි ඇති; මෙහි වණ්ණ ශබ්දය පැහැ ඇතියෙයි වැටේ. රජතජ්ජුති, රිදිය පැහැවැනි සෙයින්7 සෙතහිත්තිං, සුදු හින්ති ඇති; ඉන්දනීල මණී, ඉඳුනිල් මිණියෙහි, කිරණ, රසින්; චිරවිතම්ව, තවරු8 කළ9 වන් වූ; ‍රමිම, අභිරම්යෙ වූ; භූමිං, බිම ඇති; සුඑස්සිත, සුශ්ලිෂ්ට වූ; වාතපාන, කවුළු හා ද්වාරං, දොර ඇති; කොසිය, ‍ෙකෟශික9 නම් ලද, සක්දෙව් රජහු විසින්; දත්තියං මවාදුන්; වණ්ණ, පැහැයෙන්; සාලිනි‍ං, පළල් වූ; පණ්ණසාලං, පන්සලට, බන්ධුජීවක බඳුවද; කුසුමදල, මල්පෙත්තෙහි; දාමසන්නහං, දමක් බඳු; රත්න, රත් වූ; වාකවිරං වැහැරී හිරාගෙන ගොති කරන බැවින් වැකවීර නම් ලද හඳනා සිවුර: අනෙ‍ාජපුපුඑදාමිනිබ්බීසෙසං, කටු කරඬු මල් දමක් බඳු; පුන්නාගපුප්ථසන්ථර සදීසං, දොඹමල් ඇතිරියක් බඳු; අජින දිපිවම්මිං අඳුන් දිවි සම්; තිවංකං, තුන්වකක් ඇති; බාරිකං, තවුස්පිරිකර කජ;11 කොමළ, කෝමළ වූ:12 අංගුලි, ඇඟිලි ම;13 දල නිකරෙනං පෙතිපතර ඇති; රත්තුප්පපෙනෙව; රත්මහනෙල් කළඹක්14 බඳු; කරතලෙන, අත්ලෙන්; කත්තරදණ්ඩ, කතුරුයට: නළනයොනි විමාන, බඹ විමනක් සෙයින්; රමනීයාය, රම්යර වූ; බ්රයහ්මලීලාය, මහා බ්රෙහ්මයාගේ ලීලායෙන්: “බ්රෙහිතො තෙහි ගුණවීසෙසෙහීති බ්ර හ්මා” බ්ර්හ්මූණො ලීලා බ්ර හ්මලීලා: මුදු, සුඛස්පර්ශ වන බැවින් මොළොත් වූ; සිනිද්ධ, ඛරස්පර්ශ නොවන15 බැවින් සින්ඳු වූ; ම‍ට්ට, මට්වු; සමතල, සමතලා වූ, සෙත, සුදු වු; වීප්පකිණ්ණා, අතුරන ලද, පුළිනං වැලිතලා ඇති, මහා

1. නාමැනෙවියන්ට A නාමණෙවියනට E F නාමනවියනට C නාමවිනට G නාමෙණෙවියනව D 2. වැද E 3. රශ්මිඡාලයෙන් A B C E 4. විල් දහසකින් A B C G විල් දහසෙකින් E F 5. සරන්කල්හි F 6. වර්ෂයෙන් D වරුසායෙන් A 7. රජත රජ්ජුනි රීය පැහැති වැනි සෙයින් A F රජත රජ්ජුනි රිදී පැහැ වැනි සෙයින් C 8. තවුරු A C F D 9. කළා B 10. කෝෂිත E කෞසක C 11. පිරිකර ද A E පිරිකරක්දෙ D F පිරිකරකරත්ද G 12. මෙ‍ාළොක් වූ C 13. ‍ඇඟිලි නමැති A 14. කලබක් E G 15. වන F

චංකමං, සැටහන් මහත් සක්මනට, වරණ, පාදතල නමැති; කමල මාලාය, රක්ත පද්ම පංතීන්ගේ;1 පුළින, වැලි නමැති; ජලතල දියපිටු; චංකම්ත්වා, “පඤ්වීමෙ භික්ඛවෙ, චංකමෙ ආනිසංසා, කතරෙ පඤ්ච අද්ධානත්ඛමො හොති, පධානක්ඛමො හොති, අප්පාබාධො හොති, අප්පමාදො හොති. අසිත පිත ඛායිත සායිතං සම්මා පරිණාම ගච්ඡති, චංකාමාධිගතො සමාධි වරට්ඨිතිකො හොති,” දක්වන ලද පස් අනුසස් ඇති සක්මන් කොට, අමතරසධාරාපරම්පරා, අමෘත රසධාරා පරම්පරායෙන්; අභිසිත්ත, පරිෂේක2 කරන ලද; ගත්තො විය, ගාත්රර ඇතියක්හු සෙයින්; සඤ්ජාතපීපිපාමොජ්ජො, සඤ්ජාත ප්රීමති ප්රා මොද්ය 3 ඇතියේ; වික්ඛම්හෙත්වා, බැඳ; “ස්ටහි, ස්කහි, ප්රජතිබන්ධෙ,” යන ධාතුයි.

“ඡින්නං මෙ ගිහි බන්ධනං” යන තන්හි ගිහි බන්ධන නම් කලත්රයයයි.4 කියෙ මැ නො? “කලත්රාලාහමයං නිගලම්” යි “කාමපඞකො” යන තන්හි කාම පඞකොපම කුමට කළහ යත්? යම් සේ පඞකාව තීර්ණයෝ පඞකයෙහි නිමග්ග වෙද්ද? එසෙයින් ම5 ‍කාමාවතීර්ණයෝ කාමයෙහි නිමග්න වෙත්. එයින් වදාළහ.

“ පංකොච කාමා පලිපාව කාමා මනෝහරා දුත්තරා මව්වුධෙය්යාක එතස්මිං පංකෙ පලිපෙ ව්යයසත්තා හිනත්ත රූපා න තරන්ති පාරං” යි

“ සංඛිපිතං සංසාර වට්වං” යන තන්හි සංසාර නම් නරූපධිශෙෂ නිර්වාණ ධාතුවින්8 පිරිනිවි7 තැන් දක්වා නොසිඳ පවත්නා ස්කන්ධ පටිපාටියයි9 එයින් කීහ.

“බන්ධානං පටිපාටි - ධාතු අයතනානී ච

අබ්බොච්ජින්නං වත්තමානං - සංසාරොති පවුච්වති” යි

“ නිෂඵාදිතං”

..... නෙක්ඛම්මං යන තන්හි නෛෂ්ක්ර ම්යය නම් සර්ව අකුශල ධර්මයන් කෙරෙන් නිෂ්ක්රාින්ත චේතනයයි. “කරිස්සාමී සමණ ධම්මං” යන තන්හි ශ්‍රමණයන් විස්න් පිරිය යුතු ශීලාදීහු ශ්රරමණ ධර්ම නම් වෙති.9 “ලහිස්සාමි සමණඵලං” යන තන්හි10 ශ්රසමණ ඵල නව ජාති ජරා මරණයෙන් පරිමුක්තියයි11 “වන දෙවතානං” යන තන්හි දේවතා ශබ්ද දෙවියන් හා දෙවිදුන් කෙරෙහි වැටේ. “මනනයනානි විලුම්පන්තො,” මනනුවන් වුලුඹුනේ;12 අරුණතර, ඉතාරත්වූ; ධාමධාරිනී. ප්ර භාධරවූ; රංසිමාලිනි, සූර්යයා; කමලිනි, වීල්චමියන්;

1.පඞක්තීන් D 2. පර්පෙක G 3. ප්රධමොද්යි ඇතියේ A G ප්රජමෝද G ප්රාකමෝද B 4. කාලත්රකයයි A 5. එපරිද්දෙන්ම F 6. ධාතුවිසින් A B G 7. පිරිනිවින A පිරිවුනා C G F 8. සකන්ධ පරිපාටියයි D 9. වේ F 10. තැන්ෂි B E F පරිමුක්ති F 12. වුලඹුනේ A විලිඹුනේ F

කාමු‍ෙක ස්වාමීහි;1 අත්ථමුපයාතෙ, අස්තයට ගිය කල්හි; වරමාන, සංවරත් වූ; සිද්ධවනිතා. සිද්ධාංගනාවන්ගේ; නුපුරරවානුසාරිනි, නුපුරරවයන් අනුගතව,මන්දං මන්දං මඳ මඳ වැ හෙන;2 මන්දාකිණි, මුදෙව් නම්3 දහතෙළෙහි; හංසෙව, රාජහංසයත්හු සෙයින්; සසිනි. සඳහු; ගගනතලං, අහසට; සමුපගච්ඡති, නැගෙන කල්හි; නිද්දා, නිදි නමැති; රජනිකරකිරණෙන, සඳරැසින්; මුකුළිත, මුහුළු වූ; නෙත්ත, නුවන් නමැති: පං‍කජෝ. පද්මයන් ඇතියේ; ස්මෘති සම්ප්රුඥානයෙන් යුක්ත ව නිද්රෝුපගත විය, යූ සේයි. සරීර දරථං විනොදෙත්වා කායදරථ සන්හිඳුවා; පච්චුසෙ, අලුයම්හි; පච්ජිමයාමාවසානං පච්චුසො” නිද්දාපගම, නිද්රාන විනෝදන නමැති; සහස්සරංසිනා, හිරුහු විසින්; විකසිත, ප්රවබුද්ධ වූ; නයන නුවන් නමැති; අම්බුජො, පද්මයන් ඇති‍යේ; දෙවියන් විසින් රකනා ලදු ව සුවෙන් නිදා ස‍ුවෙන් පුබුදී යු සේයි. වදාළේ මැ නො?

“පඤ්චිම භික්ඛවෙ, ආනිසංසා, උපට්ඨිතසතිස්ස සම්පජානස්ස නිදදං බක්ක‍මතො, කතමේ පඤ්ච? සුඛං සුපති, සුඛං පටිබුජ්ඣිජති, නපාපකං සුපිනං පස්සති, දෙවාතාරක්ඛන්ති, අසූචී නමුව්වති. ‍ඉමෙ බො භික්ඛවෙ, පඤ්ච ආනිසංසා, උපට්ඨිත සතිස්ස සම්පජානස්ස නිද්දං ඔක්ක‍මතො’’ යි.

සුවණ්නවළය, රන්වළලු; නූපූරාදී, නූරුවළාදින්ගේ; සංඝාට්ටන, ගැහැටීමෙන් නැගී; ධනි, හඩ හා; සහිත, මුසු වූ; මධුර, මියුරු වූ; හසිත, සිනා හා; කථිත, තෙපුල් ඇති; ගෙහජනරමණියං, ගිහිගෙ4 වැසියන් විසින් රමණීය වූ; සර්වාභරණ විභූෂිත නවයෞවන විලාසයෙන් දිලියෙන නාරි සහස්ර,යන් විසින් රම්යන වූයේය; යූ සේයි. උළාර, මහත් වූ; විභව, සම්පත්තීන්;5 හාසුරං, දිලියෙනු වු; සුරවර, සක්දෙව්6 රජහුගේ; භවනාකාරං, විමන්බඳු; අගාරං, ගේ; පරිච්චනජිත්වා, තෘෂ්ණා දයිතාව හා සමග පරිත්යාරග කොට; කීහු මැ නො?

“ ත්යාචගාත් තෘෂ්ණා ධර්මං - පරිවිතමච්චින්ත්යො සම්පදාං විගමෙ තෘෂ්ණා දයිතා නමයා - සහ මුනි වනමිහතෙ ගන්තුම්” යි.

‍තපොවනං, ක්ලේශ සන්තාපනයට කාරන වූ වනයට; ධඤ්ඤ විකතිං, ධාන්යම7 වකෘතිය. ධාන්ය්යෙන් නිර්වෘත්ත8 භෝජන යැ; යු සේයි. පවත්තඵලභොජනො, ප්රනවෘත්ත වූ, තුවැ‍ටියෙන්9 ගිළී බිම්හි වගුළ ඵලයෙන් භෝජන කොට ඇත්තේ; විතිනාමෙති.10 ප්රැමත්ත වන බැවින් චතුර්විධ සම්යගක් ප්රනධානයෙන් යුක්ත වැ දවස් යවයි සේයි11 වදාළේ මැ නො?

1. ස්වාමිහු D , A 2. මඳිමඳිවහෙන C, වැහෙන D 3. මුවදෙව නම් A D F මුදෙව් නම් B මුදෙව් නම් C E 4. ගිහි ගෙයි C ගිහිගේ E F ගිහි B 5. සමජ්තින් E 6. සන්දෙවි G 7. ධාන G 8. නිර්වත්ති G 9. කුවටුයෙන් A C F කුවිට්යයන් G 10. විතිනාමෙසි A B C E F G 11. යූ සේයි C G “නාහං භීක්ඛවෙ, අඤ්ඤං ‍එක ධම්මම්පි සමනුපස්සාමි, යෙන් අනුපුපන්නා වා කුසලා ධම්මා උප්පජ්ජන්ති, උප්පන්නා වා අකුසලා ධම්මා පරිහායන්ති යථියිදං1 භික්ඛවෙ, අප්පමාා දො” යි.

අන්ධාකාරො විය මොහො, මො‍හන්ධකාරො. තං භින්දතීති මොහන්ධකාර‍ හුදුරො දීපො විය. ධම්මො, ධම්මදීපො, තං කරොතිති ධම්මදීපංකරො, සකල ලොකස්ස, සං සුඛං කරොත‍ීති. සකල ලොක ස කරො නත්ථි එතස්ස උත්තරොති, අනුත්ත රො. සම්මාසාමාඤ්ච සබ්බධම්මානං බුද්ධත්තා සම්මා සම්බු‍ධො; සුදෙවරාජකුලෙ, සුදෙව් නම් රජුහුගේ කුලයෙහි, ඝනරාජිතො, මේඝ රාජින්, සීහනාදං නදිත්වා, දිග් විලෝකනට කොට, උතුරු දික් අභිමුඛ කොට2 සප්ත පදව්‍යතීහාරාවසානයෙහි සිංහ නාද කොට; හංසා කොඤ්චා මයුරාහිධානෙසු.වැඩ3වියපත් කල්හි.හංසා කොඤ්වා නම්,මයුරා නම් අභිධාන ඇති; උසහක්ඛන්ධාහිධානෙ, වෘෂභස්කන්ධාභිධාන ඇති; ‍ජරාජිණ්ණ, යෞවන් මද ප්ර තික්ෂ වූ ජරාජීර්ණ රූප ද; ව්යානධි, ආරොග්යඩමද ප්රනතිපක්ෂ වූ, ව්යා්ධි ආරොග්යකමද ප්රරතිපක්ෂ වූ, ව්යා,ධි රූප ද; මත, ජීවිත මද ප්ර තිපක්ෂ වූ, මාත රූප ද; පබ්බජිතෙ, සර්වදුඃඛක්ෂය කාරණ වූ ප්ර,ව්ර,ජිත රූප ද;4 දිස්වා, දෙවියන් විසින් නර්මිත5 වූ ත්රිඛමද6 ප්රරතිපක්ෂ7 චතුර් විධ රූප දැක; “අගාරමජ්ඣාවසිත්වා” යන තන්හි අගාරං යනු “උපාන්වධ්ය්ඞවසඃ8 යන සූත්රනයෙන් ද්වීතියායි. චතුරාසිතිසහස්ස, සුවාසු දහසක්; කරිවර9 ගජෝත්තමයන්; ආරොහකෙන, නැගි; රාජලොකෙන, රාජපරිජනයා විසින්; සුනන්දාජීවකොපනීත,10 සුනන්ද නම් ආජීවකයක්හු විසින් එළවන් ලද; පිප්ඵලිරුක්ඛ, පුලිල රුක්; චතුහි ඛිණාසව සතසහස්සෙහි, ක්ෂිණ වූ ආශ්රකව ඇතියෙන්, සතර ලක්ෂයක්11 දෙනා විසින්; ද්විහි අග්ගසාවිකාහි සමධිගතසා‍සනො, දෙ අග සැහැවියන්12 විසින් අවගමනය කරන ලද ප්රිතිවේධ ශාසන ඇතියේ; ධම්ම කථාති “ එත්ථ කථෙතබ්බස්ස සංවරාදිනො අත්ථස්ස කථනං, වචන පටිබද්ධ කරණං කථා, ධම්මස්ස කථා, ධම්මකථා, විහරති, එකපුග්ගලො භික්ඛවෙ, උජ්පජ්ජමානො උප්පජ්ජති බහුජන හිතාය, බහුජන සුඛාය, ලොකානුකම්පකාය අත්ථය, හිතාය, සුඛාය13 දෙවමනුස්සානං, ක‍තමො එකපුග්ගලො, තථාගතො අරහං සම්මා සම්බුද්ධො” යි වදාළ බැවින් දිව්යගමනුෂ්යමයනට අපිරිමිත සුබ සාධමින්14 වෙසේ, යු සේයි. තපොධනො, තපස් ම15 ධන16 කොට ඇති; උදිතෙ, උද්ගත කලැ; භුව‍නසෙඛර, මුළු ලොවට කඩා17 මල්කඩක් බඳු වූ;

1. යථයිමං A B C E G 2. අභිමුඛව F G 3. වැඩි A,B,C,F,G 4. ප්රදව්රජජ්ජික රූප ද E ප්රනව්ර.ජ්ජි රූප ද F G 5. නෙර්මිත G 6. ත්රි.විධ A B C E F G 7.ප්ර තිපක්ෂ වු F G 8. උපාන්ධය්ර්ක‍යධර්වපස: B C E උපාටීන්චර්ය වස G උපාන්වර්යධවස A F 9. කපිවර G කරවර F 10. සනනුදාජීවිකොපනීත D සුනන්දනම් ආජිමිකයක්හු විසින් D 11. සාරලක්ෂයක් B 12. දෙ අග සැගැහැවියන් B E දෙ අග සව්වන් C දෙ අග සැගැහැවියන් G දෙ අග සාගැහාවියන් F 13. සුඛාය - (ඌනයි) A B C E F G 14. සාදමින් A B C සාදාදෙමින් G 15. තපස ම D 16. ධනය A 17. කුඩා G

උදයාවල, උදාගලට; චූලාමණීභුතෙ, සිළුමිණි1 තන් පත්; අරුණ, අරුණ නම් ලද; තරුණරංසි, තරුණ රශ්මි කලාපය; පුරස්සරෙ, පෙරටුව එනු ඇති; වි‍ෙරාචනෙ, හිරුහු; නීලම්බරෙ, අභිනීල ගගන තලයෙහි; ථිරතර විජ්ජුලීලාය, තහහුරු විදුලිය හවයෙකින්;2 “සුදස්සන මහා විථිං” යන තන්හි සුදසුන් මහ වේ නම් කවර යත්? හේ පළල සැට යෝජන; දිග දහසක් යොජන;3 තන්හි තන්හි4 රන් තොරණ; රිදී තොරණ, වෙරළු මරා පබළු ඉඳුනිල් මිණි තොරණ; බිම සත් රුවන් වැල්ල; දෙපස්හි සත්රුවන් පහපෙළ සියහ.5 සත් ‍රුවන් රස්කද‍ඹෙන් දිලිසෙයි. තව්තිසා වැසි දෙවියන් සැණකෙළි නා රහ බිම්.6 චක්කවත්තිනරපති, සක්විති රජක්හුගේ; සවණපාස, කන්වැලින්, පරිගළිත,7 ගුළු; රතන කුණ්ඩලම්ව8 රත්නකුණ්ඩලයක් මෙන්; භගවෙතො, ගමනං, පින්වත්හුගේ රඹගම් නුවර9 ගමනට; මංගලපටහෙ’නෙව මංගලපටහයක්හු බඳු, 10 සරෙන, මියුරු, ගැඹුරු හඬින්‍; පීති, පඤ්ච ප්ර කාර ප්රීනතීන්; පරිපුණ්ණ‍කායො, පරිපූර්ණ වූ ශරීර ඇතියේ; අහෝ, හා! හා!! දුල්ලභුප්පත්ති, “එකපුග්ගලස්ස හික්ඛවෙ පාතු‍භාවො. දුල්ලහො ලොකස්මිං, කතමස්ස එක පුග්ගලස්ස. “ තථා ගතස්ස, අරහතො සම්මාසම්බුද්ධස්ස, යි වදාළ බැවින්,දුර්ලභ වු උත්පත්ති ඇති; සත්තුත්තමස්ස, සත්තොත්තමයාගේ; සග්ගාපවත්ත මග්ග්, යන තන්හි, ස්වර්ග නම් සුන්දර ස්ථානයි. සෘජ-ගතස්ථාන යොඃ12 යන ධාතුයි. ඝඤාන්ත13 වන බැවින් අර්ග14 නම් වෙයි. සූපූර්ව වන බැවින් ස්වර්ග, නම්15 වේ.අථවා - රූපාදීහි විසයෙහි16 සුට්ඨු අග්ගොති සග්ගො, අපවග්ගො, නිබ්බාණං, නිකුඤ්ජ, මහෝඝයෙන්; ගම්භීරං ගැඹුරු වූ; සිසිර, සිහිලි වූ; නීර, දියෙන්; පූරිතං, පරිපූර්ණ වූ; කං චුව්වති - උදකං තෙන දාරිතං,17 කන්දරං, තදෙව අනතරං කන්දරන්තරං මේ අන්තර ශබ්දය. මයර්යාදායෙහි වැටේ. සුර, දෙ‍වියනට‍; නන්දන, සොම්නස් ජනවන ලද; නන්දනෙ, නඳුන් වන උයන්හි; එයින් කීහ. “‍න තෙ සුඛං පජ‍ානත්ති18 යෙ න පස්සන්ති නන්දනං” යි. පාරිජාත, පරසතු; විවිධරාග, නොයෙක්19 පැහැ ඇති; නව, අලුත පිපි; නළින, මහනෙල් මලිහි; කොමලෙන. මොළොක් වූ; “ලොකනාථං” යන තන්හි නාථ ශබ්දය සතර අර්ථයක් හි20 වැ‍ටේ. යැච්ඤාය21 උපතාපය, ඓශ්චය්ය්ක් ය, ආශිසය යි22 එහි යාච්ඤායෙන්23

1. සියළුමිණි A 2. හච්යෙකින් C හවුයෙකින් A F 3. යෙදන E යොද A යොදුන C 4. තන්හි A,F 5 සිහදහ G සායහ F 6. රඟබිම් D රනබිම A 7. පිළිගත F 8. කුම්බලම්ව G 9. නුවරට F 10. පටහයක් A B C පටාහයක්හු G 11. හහා 12. පෟජු ගනෂථානයො A B C E 13. පඤ්ඤන්ත A සඤත්න B E ඝඤ්ඤත්න F 14. අග්ර G 15.නම් (ඌනයි) F G 16. රූපාදී විග‍සසයෙහි G 17. දරිතං G 18. පජනාති F 19. නො එක් A E 20. අර්ථයෙහි A B C E F G 21. යාචකය A B C E F G 22. ආශිංෂණය A ආසිංසනය C ආසිසය B G ආශිව්ෂයයි F 23. යාඥායෙන් A B C E

ලෝකයා අයජ තමා ම වූ1 නිවන් පුර ගෙන වදනා බැවින් : ලෝක නාථ වෙයි. උපතාපයෙහි ලෝකයා යස පමණින් පෙළමින් එන කෙලෙස් සතුරනට සන්තාප කරන බැවින් ලෝකනාථ වෙයි. ඓශ්චර්යයෙහි2 තමා බෝ මැඩ3 රුවන් ‍ආකරයෙන් ලද දහම් රුවන් ගෙන ලෝකයෙහි ඉසුරු කරන බැවින් ලෝකනාථ වෙයි. ආශීයෙහි4 ලෝකයෝ5 ශ්රෝද්ධාදී ගුණධර්මයෙන් කිසේ6 වසතිහොයි ප්රාවර්ථනා කරන බැවින් ලෝකනාථ වෙයි. ‍ලක්ඛණ, ද්වාත්රිං්ශවර මහාපුරුෂ7 ලක්ෂණයෙන්; අනුඛ්යවඤ්ජන,, අශිත්ය්නුව්යවඤ්ජනයෙන්; පහා, බ්යාුම ප්රයහායෙන්;8 සම්පුණ්ණ, පරිපුර්ණ වූ;

දෙව මනුස්සෙ9 තන්හි දේවයෝ10 ත්රිුවිධ වෙත්. උත්පත්ති දේවයහ. විශුද්ධි දේවයනහ. සංවෘති දේවයහයි. එහි උත්පත්ති දේවයෝ නම් චාතුර්මහාරාජි කාදීහුය.විශුද්ධි දේවයෝ නම් ක්ෂිණාශ්රඑවයහ.සංවෘති දේවයෝ නම්රාඡාදීහුය. මොවුන් කෙරෙහි උත්පත්ති දේවයෝ දිව්යි වූ පඤ්චකාම ගුණයෙන් ක්රීිඩා කරන්නෙනුදු ප්රතතිපක්ෂ විජය කරනනට ඉච්ඡා ඇත්තෙනු දු ලෝකයාහට11 යුක්තායුක්තව්යදවහාර කරන්නෙනු දු. පරම් වූ ශරීර ද්යූනතීන් දිලියෙන්නෙනු දු, තත් හාවාර්ථික් විසින් ස්තූති කරන්නෙනු දු, ඊප්සිත ස්ථානයට අප්ර තහත ගතීන්12 යන්නෙනු දු, දේව නම් වෙත්. “දිවු -- ක්රීනඩාවිජිගිෂාව්යීවහාරදියුතිස්තුතිගතිෂු” යන ධාතුයි. විශුද්ධි දේවයෝ පරම වූ ධ්යානන ක්රීගඩායෙනු දු, ප්රිතිපක්ෂ විජය කරන්නට ඉච්ඡා ඇතිතෙනු දු පරම සූක්ෂම වූ ඥාන වි‍ශේෂ විෂය වූ අර්ථව්යයවහාර කර්න්නෙනු දු, විඥාත ස්වභාවයන් විසින් පරම නිර්මල ගුණ විශේෂයෝගයෙන් ස්තූති කරන්නෙනු දු අච්යුවත13 මහා නිර්වාණයට අප්රතත්‍ා දගමන ගතීන් යන්නෙනු දු, දේව නම් වෙත්. සංවෘති14 දේවියෝ ස්වවිෂයෙහි යථා සම්භව ක්රි,ඩා දී ඓශ්චය්ය්සූක කරන්නෙන් දේව නම් වෙත්. මනුෂ්යායෝ15 මනස උත්සන්න වන බැවින් මනුෂ්යන නම්‍ වෙත්. ජම්බුද්වීප වාසීහු ශූර භා‍වයෙනු දු, ස්මෘත සම්පන්න වන බැවිනු දු, බ්රරහ්මචයර්යාවට16 යොග්ය වන බැවිනු දු, ගුණයෙන් මනස් උත්සන්න ‍වන බැවිනු දු මනුෂ්යෂ වෙත්. එයින් වදාළහ. “තීහි භික්ඛවෙ ඨානෙහි ජම්බුදීපිකා මනුස්සා උත්තරතුරුනො ච මනුස්සෙ අධිගණ්හන්ති ‍දෙවෙ ව තාවතිංසෙ කතමෙහි තීහි’ සුරා සතිමන්තො ඉධ බ්රහහ්ම චරියවාසො” 17 යි ජම්බුදී‍ම වාසීන්18 හා සමවන බැවින් පරිත්තදීප වාසීන්19 හා සමග ඉතිර මහාදීපවාසීහු20 ද මනුෂ්යස වෙත්.21 නොහොත්

1.තම්මවු Aතමාමැවු D 2.ඓශ්වර්යයෙන් F 3. ‍‍ෙබා්මඩ් A G බොමඩ B E බොමඩ C 4. ආශිසායෙහි A E ආසිෂසායෙහි B ආසිංසායෙහි C 6.ලෝකයා D 8. කෙසේ A කෙසෙ B 7. ද්වාත්රිංමසන්මහාපුරුෂ D ද්වාත්රිංාශත් මහා පුරුෂ B E 8. ව්යා මප්රසහායෙන් D 9. දෙවමනුස්සෙහි B C 10. දෙවියෝ D 11. ලෝකහට A ලෝකයහට D 12. අප්ර.තිගතිගතීන් B 13. අව්ර් E ති G 14. සංවර්ත F 15. මනුෂ්යශ G 16. බ්රෂහ්මචරියාවට B 17. බ්ර හ්මචාරියවාසෙ D 18. ජම්බුද්වීපවාසින් D 19.පරිත්තද්විපවාසීන් D 20. මහාද්වීපවාසීහු D A B 21. ටත් A

චතුදීප වාසීහු1 අපාය මාර්ගයට පමුණුවන ලෝහාදින් විසින් මෙන් ස්වර්ගාපවරගයට පමුණුවන අලෝහාදීන් විසිනු දු, මනස් උත්සන්න වන බැවිනි දු, මනුෂ්ය වෙත්. නොහොත් මනු ශබ්ද යෙන් අපත්යාාර්ථයෙහි3 මනොර්ජාතෞ යත් පුක් ච” යන සූත්රමයෙන් යත් ප්රුත්ය යා හා ෂුගාගම කළ4 මනුෂ්යර - වෙත් මෙ5 පරම, ප්රතකර්ෂ ප්රාපප්ත වූ; පීතිපසාද ප්රීාති ප්ර සාදයෙන්; ආපුණ්ණහදයො, පරිපූර්ණ වූ හෘදය ඇතියේ: වටුමෙ, මඟ; සුගතොති, “සො‍හන ගමනත්ත සම්මා ගතත්තා සම්මා ව ගදත්තා සුගතො, මෙහි සො‍භස ගමන්තා” යන තන්හි ශෝභන වු කායගති හා ඥාන ගති ඇතිවන බැවින් සුගත වෙයි. සුන්දරං ගතත්තා යන තන්හි සුන්දරස්ථානයට නිර්වාණයට ගතවන බැවින් සුගත වෙයි. සම්මාගතත්තා යන තන්හි ව්යා්කරණයෙහි පටන්ගෙන බෝධිපය්‍ර්‍යඞක6 දක්වා සමත්රිංවශත් පාරමිතා පුරමින් සකල ලෝකයහට හිත සුභ සාධමින්7 ශාස්වතොච්ඡෙදාන්තයට8 නොඑළඹ ගතවන බැවින් සුගත වෙයි. සම්මා ච ගදත්තා යන තන්හි යුක්තාස්ථානයෙහි යුත්ත්කොට ගදනය කරන හෙයින් සුගත ‍වේ. ගද ව්යනක්තායං වාචි - යන ධාතුයි නෛරුක්තික විධින් දකාරයට තකාකරයි. උප්ඵුල්ල පිපි; කමල මහනෙල් බඳු ‍ලොවනස්ස, ඇස් ඇතියහට; පකති නිම්මලො, ප්රසකෘතීන් නිර්මල වූයේ; සහ සා‍වකෙහි, එත්ථ සුණන්තිති සාවකා - ශ්රබවණය කොට සෙස්සන් සේ නිවෘත්ත නොව, ධර්මානුධර්ම ප්රයත්පත්ති ප්රලවෘත්ත වැ මාර්ගඵල ප්රාසප්තයෝ ශ්රාසවකයෝ නම් වෙති. යූ සේයි. කනකඵලක, රන්පුවරු ඇති; සෙතු විහ. හෙයක් සෙයින්; ටීකාව විලිකුළු;9 නයන නුවන් ම; කුවලයවන, නිල්මහනෙල් වනයක හොයි යන; කුතුහල, කුහුලින්; ආකුල, ඇළලුණු; අලිකුල. බමරකුලන්10 හා; නිබ්බිසෙස නිර්විශේෂ වූ; නීල, නිල්; කුටිල, බුබුරු;11 කෙසෙ කේශ‍යන්; ජටා, දළමඩුලු; අජින, අඳුන් දිවිසම; වාකවිරානි, වල්කලාවන්; බහුවිධ, බහුප්රකකාර වූ; සරහස රහස සහිත වූ; දරුණු වූයේය, යි සේයි. කිලෙස, ලෝහද්වේෂාදී ක්ලේශ නමැති. මකරගණ, මුවර ගණයහට;12 ආලයස්ස, නිවේසන වූ; අනෙක මුඛ, නොයෙක් දොරින්; උපගත, අවුදු වදනා; සකල සියලු; විපුල. බොහෝ වූ‍; දුක්ඛ, දුක් නමැති; සලිලොඝ, දියවතුරෙන්; පුණ්ණස්ස,පරිපුර්ණවු;අනන්තපාරස්ස,පරතෙර නැති;සංසාර සාගරස්ස, සසරජලනිධියට; සෙතු භුතො, හෙයක් බඳු වූ; සම්පන්නාහිනීහාරො,

මනුස්සත්තං ලිංගසම්පත්ති-හෙතුසත්ථාර දස්සනං

පඬඛඡ්ඡාගුණ සම්පත්ති-අධිකාරො ව ඡන්දතා

1. චතුදිවීපවාසීහු A B චතුදීපවාසීහු C චතුර්ද්වීපවාසිහු D 2. මනස් A B C E F මන G 3. අපත්යාසර්ථයෙන් D 4. කළ කල C කල A B 5. මෙ A C E 6. බෝධි පර්යංකය F 7. සාදමින් A B 8. ශාස්චතුච්ඡේදන්තයට A B C E ශාස්චතුච්ඡේදාසියට F 9. විලුකුලු A විලිකුන් D 10. බමර කැලන් A C බමර කැල F11 බඹරු B F 12. මුවරයාහට A

යන අෂ්ට ධර්මයෙන් පරිපූර්ණ වැ “බුද්ධො බොධෙය්යං්” යනාදී විසින් බුද්ධත්ව1 විෂය2 කොට පවත්නා ලද; චිත්තාභිනිහාර ඇතියේ; විබුද්ධ, ප්ර්බුද්ධ වූ; පුණ්ඩරීක පද්මයන් බඳු; ලොවනානි , නයන යුගලයන් ; විජිත, දනන ලද;3 කුසුමායුධසංගාමස්ස, මාර සංග්රාවම ඇතියහුගේ; පඤ්ඤා, ප්රතඥා නමැති; කඤ්ඤාය, පරිවිත කන්යාාව විසින්; “යන්නුනාහ” යන තන්හි නූත යනු පරිව්තර්ක යෙහි වටේ. “එවං මන්යේ” යන අර්ථයයි. අනෙකාදීනයං, අනේක ආදීනව ඇති; පරමං සුඛං,උතුම් සුඛ ඇති; එයින් වදාළහ. “නිබ්බාණං පරමං සුඛං” යි. කරුණ, කුලුණු නමැති; තරුණියා, අභිනව යුවතිය4 විසින්; පණීතාමන පට්වෙධො, ප්රණණීත වූ අමෘතයාගේ, ප්රණතිවේධය, “එත්ථ අමතං වූච්චකි නිබ්බානණං, තං හි අජාතත්කා නජියති. නමියති, තස්මා අමතන්ති වූච්වති, “ඝනතරතිම්රගබහ, බහල වූ අන්ධකාර ඇති ගර්භයට; මාදිසෙ, මබඳු සති, ස්මෘති සම්පන්න වූ; මති, ප්රඇඥා සම්පන්න වූ: සුති, ශ්රැතති සම්පන්න වූ; ධිති, ධෛර්ය සම්පන්න වූ; සමාධිසම්පන්නෙ, සමාහිත චේතයින්5 පරිපූර්ණ වූ; විරපුරිහසෙ, පරාක්ර ම ඇති පුරුෂයා; එකාකීනි, එකලා වැ; සංසාර ජලනිධිනිමුග්ගං, සංසාර සාගරයෙහි නිමග්ග වූ; සත්තකායං. සත්වරාශිය; පහාය, පියා;8 නිබ්බාණ ථලං නිර්වාණ නමැති ස්ථලයට;7 අභිරූළ්හෙ, ආරූඪ වූ කලැ; කොහිනාම අඤ්ඤා, අනික් කවරක් නම්; භවාබවෙසු, කුදුමහත් භවයෙහි, විපරිවත්තමානස්ස, පෙරළෙන ලද; අසරණී භූතස්ස, අනික් සරණක් නැති; ලොකස්ස, සත්ව ලෝකයහට; සංසාර කන්තාරා, සංසාර කාන්තාරයෙන්; නරා‍සහො, සත්වෝත්තම; සීහපඤ්ජරං, සීමැදුරු;8 පඤ්චවණ්ණපසාදසම්පන්නානි, පඤ්චවර්ණ වූ ප්රකසාදයෙන්. පහන් පැහැයෙන්. පරිපූර්ණ වූ. මෙහි සම්පන්න ශබ්ද පරිපූර්ණතායෙහි වැ‍ටේ. අනාගතසඤ්ඤාණෙන,9 අනාගතාංශඥානයෙන්;10 මත්ත, මධුයෙන් මත්; කරවික, කුරවි කෙවිල්ලන්ගේ; රුද, හඬ11 සුදුසු; මඤ්ජු, මියුරු වු; ඝොසං, හඬ; සකල ලොක ධාතුසු” යන තන්හි සකල ශබ්ද නිරවශේෂතා වාචකයි, අන්තතාපරිමාණ ලෝකධාතු යැ; යූ සේයි. විද්ධංසිත, විධමන12 ලද; තමො, අඳුරු ඇති; ශරීර රශ්මින් ලෝකාන්ධකාර විධමයි; දේශනා රශ්මින් ක්ලේශාන්ධකාර විධමයි යූ සෙයි. මහා පධානං පදහිත්වා. මහත් විය්ය්ධක කොට; අස්සත්ථස්ස මූලෙ, ඇසතු රුක්13 මුල්හි; බ්රතහ්ම, බඹහ;14 සුර, දෙවියහ; නර, මිනිස්හ; උරඟ, නාරජහ; ආදී ශබ්දයෙන් ගරුඬ, ගන්ධර්ව කින්නර යක්ෂ, රා‍ක්ෂසයන් කීහ. කුසුම, මල්; අමබර, උතුරුසළු; ආභරණ. පළදනා; සෙඛර, කඩාමල්කඩ; සමධීගතාභිනිහාරො. සමධිගත අභිනිහාර ඇති;

1. බුද්ධද්වය B 2. විසය A B විෂයෙහි D විශෙෂ F 3. දිනන ලද G 4.යුවැතිය E 5. වෙසෙසින් C 5. පියා - (ඌතයි) G 7. ථලයට 8. සීමැදුර D සිවුමැදුර F 9.අනාගතං සඤ්ඤාණෙන B E F 10.අනාගත සඤ්ඤාණයෙන් F අනාගත සඤ්ඤායෙන් G 11. සඬට C 13. විදමන ලද 13. ඇසතු ‍බෝ B 14. මහ බඹුහු C

බුද්ධකාරක ධම්මෙ

........., යන තන්හි බුදුකුරු ධර්මයෝ නම් දශ පාරමිතාවෝයි. ඔහු තෘෂණාමානාදීන් අනනූගත වූ, 1 කරුණොපාය කෞශල2 පර්ගෘහිත වූ දානාදි ගුණයෝයි. “දානපාරමිං” යන තන්හි කරුණොපාය කෞශල3 පරිගෘහිත ආත්මොපකරණ පරිත්යා ග චේතනා දාන පාරමීය. නිකුජ්ජිත, අ‍ධොමුඛිකෘත වූ; සලිලකුම්භං විය. උදක ඝයටක් සේ; පීතිචිකසිතමුඛො, ප්රී;තීන් ප්රදබුද්ධ මුඛපද්ම ඇතියෙහි; කරුණාපුරස්සරන්ති ථත්ථ, කිරතීනි. කරුණා කිණාතිති කරුණා. කම්පනං කරොතීති කරුණා. මෙහි කිරති යන තන්හි කෲ - වික්ෂෙපෙ4 යන ධාතුයැ. පරදුඃඛක්ෂේප කෙරෙයි; යන අර්ථයි. කිණාති යන තන්හි5 කෘඤ් හිංසායාම් යන ධාතුයැ. පරදුඃඛයක් ඇති කලැ කාරුණිකයනට හිංසන විධානය කෙරෙයි;6 යන අර්ථයි. කම්පනං කරොති යන තන්හි ඩු - කෘඤ් කරණෙ යන ධාතුයැ. පරදුඃඛයක් ඇති කලැ සාධුනට7 හෘදය කම්පා කෙරෙයි; යන අර්ථයි. කං රුන්ධති යන තන්හි කම්8 යනු සුඛ වාවකයැ. රුධිර්ආවරණේ යනු ධාතුයැ; ආත්ම සුඛ නිරපෙක්ෂතායෙන් කාරුණිකයනට සියළු සුඛාවරෝධ කෙරෙයි; යන අර්ථයි. සීල පාරමිං යන තන්හි කරුණෝපාය කෞශල පරිගෘහිත වූ, කායවාකි සුචරිත ද, අකර්තව්ය් විරති කර්තව්යයකරණ චේතනා දු,9 සීල පාරමීය. චම්රි විය, සෙමෙරක සෙයින්;10 වාල පාලිකා වල් රක්නා; ගනක්ඛම්මපාරමිං යන තන්හි කරුණෝපාය කෞශල පරිගෘහිග වූ; ආදීනව දර්ශන පූර්වාඩ්ගම වූ; කාමයෙන් භවයෙන් නිෂ්ක්රකමණ චිත්තෝත්පාදය, ‍ෙ‍ෙනෂ්ක්රරම්යක පාරමිතායැ. අනවරත, නිරන්තරයෙන්; අරති, උත්කණ්ඨා; බහුල, බලවත් වූ; බන්ධනාගාරෙ විය, දඟ ගෙයක11 සෙයින්; “සබ්බඋභවෙ, අනභිරමිත්වා” යන තන්හි කාමභව ක්ෂොහකර වුව ද රූපභව12 අරූපභව ශාන්ත නොවන බැවින් අනතික්රා න්ත ජරා මරණයි. එයින් රති හේතු නොවෙයි. “පඤ්ඤා පාරමිං” යන තන්හි කරුණෝපාය කෞශල13 පරිගෘහිත වූ ධර්මයන්ගේ සාමාන්යඤ විශේෂ ලක්ෂණාවබෝධ ප්රහඥාපාරමිය. පිණ්ඩගවෙසකො, අහර පිරියස්නා;14 සපදානචාරිකො, සපදන්සැරි;15 භික්ඛු විය, මහණක්හු සෙයින්; භක්ඛුති ‍එත්ථ භික්ඛකොති භික්ඛු භික්ඛාචාරියං අජ්ඣුපබතොති භික්ඛුති” ආදිනා නයෙන, වචතත්ථො වෙදිතබ්බො. උත්තම මජ්ඣිමාධමෙ, තමහට උත්තම වූ තමා හා සම වු, තමහට අධම වූ; මේධාවිනො, නුවණැතියන්: කුසලාකුසලාදී පටිපදං පුච්ඡන්තො. “කිං භන්තෙ කුසලං කිං අකුසල‍ං

1. මානාදියෙන් අනුගත වූ B මානාදි අනුගත වූ C 2. ‍ෙකෟශල්යො A B C කෞශල්යු F කෞශල්යල A B C 4. කෲ - ක්ෂේසණෝ 5. තැන්හි F 6. කරේය E F 7. සාධුන්ට A C 8. යම් B ඛම් G 9. අකර්තව්ය නොකරන චේතනා C 10. සෙමෙර මෙන් සයින් D 1 11. දහවලයක් B E අහගෙයකි G 12. රූපභව (ඌනයි) F 13. කෞශල්යම B 14. පරියාස්තා B 15. සපදන් සරි B සපදන් සරි F

කිං සාවජ්ජං අනවජ්ජං කිංසෙවිතබ්බං කිංනසෙවිතබ්බං කිම්මෙකයිර මානං දීඝරත්තං අහිතාය. දුක්ඛාය අස්ස. කිං වා පන මේ කයිරමානං දීඝරත්තං සුඛාය අස්ස.” යි කුසල් අකුසල් ඇ1 පිළිවෙත් පුළුවුස්නේ. “මිරියපාරමිං” යන තන්හි කරුණෝපාය කෞශල පරිගෘහිත වූ කායචිත්තයෙන් පරහිතාරම්භය වීය්ය් කර පාරමීය. ඨානගමනාසන සයනේසු, ස්ථාන ගමන ශයනාසන ලක්ෂණ සතර ඊයර්පයථයෙහි; සමාන, ඒකාකාරයෙන් පවත්නා; දළ්හවීරියො. දෘඪවීය්ය්හ ඇතියේ; සම්ප්පවත්ත, ඒකාකාරයෙන් පවත්නා; සම්මප්පධානවීරියො හුත්වා, සතර සම්යරක් ප්රගධාන ලක්ෂණ වීය්ර්ස‍ය ඇති වැ; “ඛන්තිපාරමිං” යන තන්හි කුරුණෝපාය කෞශල පරිගෘහිත වූ සත්වසංස්කාරාපරාධසහන2 අද්වේෂ ප්රුධාන වූ, තදාකාර ප්ර්වෘත්ත චිත්තෝත්පාදය, ක්ෂාන්ති පාරමියි. සුවි, ගන්ධමාලාදීන්ගේ හා; අසූචි, මූත්රත පුරිෂාදීන්ගේ හා;3 නික්ඛේප. ප්රික්ෂේපයෙහි; ක්ෂාන්ති ඇති; මෙදිනි විය. පෘථිවි4 සෙයින්; හිතාහිත සත්ත, ඉෂ්ටානිෂ්ට සත්වයන්5 විසින්; දස්සිත. දක්වන ලද; සම්මාන, බහුමානයෙහි ද; අවමාන, අවඥායෙහි ද; ඛමො හුත්ව‍ා, තිතික්ෂා6 ඇති වැ; “සච්ච පාරමිං” යන තන්හි කරුණෝපාය කෞශල පරිගෘහිත වූ; විරති චෙතනාදී හෙද වූ. අවිසංවාද සත්යප පාරමීය. හිමගිම්හාදී. හිමත්7 ගිමන්8 ඇ; සබ්බසමයෙසුං සර්වකාලයෙහි; ඔසධි විය, දවහත් තරුව සෙයින්; අසනීසතාපාතෙපි, අසනි සතයන්ගේ9 පතන ඇතිවූ10 කල්හි දු; “අධිට්ඨාන පාරමිං” යන තන්හි කරුණෝපාය කෞශල11 පරිගෘහික අවල සමාදානාධිෂ්ඨානය, තදාකාර ප්රංවෘත්ත චිත්තොත්පාදය අධිෂ්ඨාන පාරමිය. සබ්බදිසාහාගොපගතෙහි, සර්වදිශාභාගයෙන් උපගත වූ; අචලො. සුප්පතිට්ඨිත පබ්බතො විය. අචල වූ, සුප්රාත්ෂ්ඨිත පර්වතයක් සෙයින්; අත්තාධිට්ඨාන, ආත්මධිෂ්ඨානයෙහි; “මෙත්තා පාරමිං” යන තන්හි කරුණෝපාය කෞශල පරිගෘහිත වූ ලෝකයහට හිත සුඛොපසංහාරය, අව්යෝපාදය මෛත්රීූපාරමීය. කළ්යාෙණපාප ජනස්ස, පිනැත්තනට ද, පවැත්තනට ද; සම උනු ඉතිරි නොකොට; උතු සම්පදායකං ඍතුදෙන; “උපෙක්ඛා ප‍ාරමිං” යන තන්හි කරුණෝපාය කෞශල පරිගෘහිත වූ අනුනය ප්රඛතිඝ විධවංසනීය වූ,12 ඉෂ්ටාන්ෂ්ට සත්වසංස්කාරයන් කෙරෙහි සමප්ර වෘත්ති ඇති උපේක්ෂා පාරමීය. සකල හිතා හිතසත්තානං. සියලු හිතාහිත සත්වයනට; විජ්පහීනානුන‍යපටිසො,

1.කුසලා අකුසල ඇ B කුසලා අකුසල් C කුසල් අකුසල් ඇති A 2. සංස්කාර අපරාධන B 3. පුරීෂාදීන්ගේ හා F පථිවිය ප්රලථුවිය A C E F G 5. සත්ව G 6. නිතික්පාන්ති 7. හිමන් B C E හිමං A 8. ගිමි ගිමන් G 9. අසනි ශතයන්ගේ C අශානි සතයන්ගේ D 10. ඇති C 11. කෝසල B 12. ධවංසනීය වූ A විධවංශනීය වූ C විද්වංසනීය වූ F

ප්ර්හීණ කරණ ලද අනුතය ප්රනතිඝ ඇති; දසපාරමියො. යන තන්හි මේ දශ ධර්මයන් පාරමී නම් වූ පරිදි කීසේය, යත්? දාන ශීලාදී ගුණවිශේෂ යෝගයෙන් සත්වෝත්තම වන බැවින් පරමයහ. මහා බෝධිසත්වයෝ, ඔවුන් අයතිවන බැවින් ඔවුන්ගේ භාව හෝ කර්ම හෝ පාරමී ‍වේ. දානාදී ක්රියයායි.1 එයින් වදාළහ. “දාන සීලාදී ගුණවිසෙසයොගෙත සත්තුත්තමතාය පරමා මහා සත්තා, බෝධි සත්තා, තෙසං භාවො කම්මං වා පාරමී දානාදි කිරියා”යි.

සහාවසරතො වචිනිත්වා, ලක්ෂණ රසාදි විසින් නිශ්චය කොට; ඉතො, මේ දශපාරමිතාවන් කෙරෙත්; උද්ධං උත්තරයෙහි; තියද්ධගතො අඤ්ඤ බුද්ධකාරකධ‍ම්මො නාම නත්ථී, භූත හවිෂ්ය ද් වර්තමාන ලක්ෂණ අධ්වත්රිය වර්තී වූ අනික් බුද්ධ කාරක ධර්ම කෙනෙක් නම් නැති. එයින් ‍වදාළහ.

“ දසතො පාරමී නත්ථි - දසතො නත්ථි ඌනතා2

අනුනා අනධිකා සබ්බා - පූරිතා දස පාරමි”යි.

මේ දශ පාරමිතාවෝ ධර්ම නම් කුමට වූහ යත්;

මහාපුරුෂයන් විසින් රත්න සේ ධරන ලද්දේන් ධර්ම නම් වෙත්. එයින් කීහ. “බුද්ධශ්රානව‍ෙ‍ෙක‍: සත්පුරු‍පෛඃ රත්කවද්ධ්රිනයත ඉති ධර්මඃ”යි. “අඞග පරිච්චාගො පාරමි.”යන තන්හි අඬග පරිත්යා්ගය3 පාරමිය. අඞගපරිත්යා්ගයට අධම වූ බාහ්යර වස්තු පරිත්යාිගය උපපාරමීය. අඞග පරිත්යා්ගයට අධික වූ ජීවිත පරිත්යාබගය පරමාර්ථ පාරමීය. එසේ වුව උපපාරමිතා ආදී කොට කුමට නොදැක්වූහ යත්; නගමස්ස සමීපං උපනගරං යන තන්හි සෙයින් පාරමී සමීපය උපපාරමීයි. පාරමී ඇති කලැ4 උපපාරමී නම් දෙයක් ඇති වුවමනා විසින් පාරමී ආදී වෙයි. උපපාරමී මධ්ය4 වෙයි. පරමාත්ර්ථ පාරමී උත්තර වේ.5 වස්තු විසින් වූ කලැ උපපාරමී ආදී වෙයි. පාරමී මධ්යී වෙයි. පරමාර්ථ පාරමී උත්තර වෙයි, කිසේය යත්: බාහ්ය වස්තු පරිත්යාාග කළවුන් මැ අඞගබරිත්යා5ග කරන්නට නිසිවන බැවින් උපපාරම් ආදිවෙහි. පාරමී මධ්යී වෙයි. අංග පරිත්යානග කළවුන් මැ ජීවිත පරිත්යා ග කරන්නට නිසිවන බැවින් පරමාර්ථ පාරමි මධ්යි වෙයි. උත්තර වේ. “අනුලොම් පටිලොමාදි නය වසෙන” යන තන්හි මෙහි දක්වන අනුලෝම නයයැ. මධ්යි සංසෂේප නයයැ. ගතප්රසත්යාපගත නයය යන පඤ්ව මහා නයයි. මෙහි දශපාරමිතාවන් ආදිය පටන් ගෙන අන්ත දක්ව‍ා ලක්ෂණ රස ප්රිත්යුිපස්ථාන පදස්ථාන විසින් සම්මර්ශනා කරනු අනුලෝම නය නම් වෙයි. අනතයෙහි පටන්ගෙන ආදිය දක්වා සම්මර්ශනා කරනු ප්රනතිලෝම නය නම් වෙයි. මධ්ය යෙහි6 පටන්

1. වේදනාදී ක්රි යායි C 2. ඌනතා F G 3. අංග පරිත්යානග C 4. කල C 5. වෙයි F 6. මධ්යවයේ C E F G ගෙන ආද්යවන්ත දෙකෙළවර දක්වා සම්මර්ශනා1 කරනු උභතො වර්ධන නය නම් වෙයි. ආද්යෙන්ත දෙකෙළවර පටන් ගෙන මධ්යන දක්වා සම්මර්ශනා කරනු මධ්යව සංක්ෂේප නය නම් වෙයි. පළමු පාරමිතා සිමිඳ2 දෙවෙනි පාරමිතාවට ගොස් එයිඳු සම්මර්ශනා කොට පළමුවන පාරමිතාවට බැස මේ ක්රමමයෙන් “දසවන3 පාරමිතා4 දක්වා නැගි නැඟී පළමුවන පාරමිතා දක්වා බැස බැස”5 සම්මර්ශනා කරනු ගත ප්රාත්යා ගත යන නම් වෙයි. මෙසේ පඤ්ච මහා නය විසින් මහා පුරුෂයි පාරමිතා සම්මර්ශනා කළ පරිදි දක්වන්නට කීහ. “ අනුලෝම පටිලොමාදි නයවසෙන් ප‍ාරමියො සම්මසිත්වි” යි. මත්තදන්ති, මත්ත6 හස්තියක්හු විස්න්; අක්කන්ත, ආක්රා.න්ත වූ; නළකලාපං විය, රන හුණ දඬු කලබක්7 සෙයින්, උදකාවනි, දිය පෙ‍ාළොව, කුලාල වක්කං විය, කුඹල් සකක් සෙයින්; සුරාසුර යනු උපලක්ෂණ වන බැවින් ගරුඩෝරගාදීන් සංග්ර්හ කරනු. මකුට, වොටුන්නෙහි;8 මණි, කිරුළු මිණි9 නැමැති; සිලාසන, සල අස්නෙහි; දුල්ලලිත, ඇවිදුනා ලද;10 පාද පඞකජො, පාද පද්මයන්ගේ ඡායා ඇතියේ; පාද පඞකජ සහ වරිත වු ඡායි අපචාරයෙන් පාද පඞකජ ශබ්දයෙන් කියන ලදු. තතො, දීපඞකර සම්යෙක් සම්බුද්ධයන් කෙරෙන් වියරණ11 පතුල් ලද ඉක්බ්ත්තෙන්; “යො දයාසිතුලමානසො” යන තන්හි යත් ශබ්දයෙන් යමෙක් කියද ලද ද සො මහා පු‍රිසො යන තන්හි තත්12 ශබ්දයෙන් හෙම කියනු ලැබේ. සකල ලොක,සමස්ත ලොකයා;13ආලෝක, පහන් කරනුවට; එක ප්රලධාන වු; දිපායමානස්ස, ප්ර දීපයක් බඳු; සුරුචි නාම බ්රාමහ්මණො, සුරුචි නම් බ්රා‍හ්මණයෙක්මැ;14 බ්රා1හ්මං අණතිති බ්රාුහ්මණො, මන්තෙ සජ්ඣායතීති අත්ථො, “ ඉදමෙවහි ජාති බ්රා්හ්මණානං නිරුත්ති වචනං” “අරිය පන බාහිත පාපත්තා බ්රා‍හිමණාති වුච්චන්ති.15 සුරුවි නාම බ්රා්හ්මණො යනාදී සතර අනුද්දේශයෝ16 මඞගලො සුමනො යනාදි සතර උද්දේශයන් හා යථාසංඛ්යධයෙන්17 යෙදෙති.18 ‘චක්තවත්තීති එත්ථ චක්කං වත්තෙතීති චක්කවත්ති” මෙහි චක්ර7 ශබ්ද රුවන් සක්හි19 වැටේ.

“රාජා හුත්වා” යන තන්හි සතර සංග්රනහ වස්තු විසින් ජනයන් තමා කෙරේ අනුරාග කර වන්නෙත් රාජ20 නම් වේ. “රඤ්ජ රාගෙ” යන ධාතුයි.

“චතුහි සඞගහ වත්ථුහි මහාජනං රංජෙතීති රාජා “ඉමසමිං පන භද්දකප්පෙ” යන තන්හි භද්රහ කල්ප නම් කවරයත්: එක් බුදුකෙනෙකුන්

1. සම්මර්ශන C (මෙයහැම තැන්හිම ඇත) 2. යිම් ද A B 3. දශ C 4. දසවන පාරමිතාම B දශ පාරමිතා C 5. දසවන පාරමිතා දක්වා බැස බැස A F D 6. මන්ය E 7. කළඹක් B C F G 8. ඔටුන්නෙහි A B C G 9. කි‍රළුමිණි G 10. ඇවිදින 11. ලද C ඇවිදුනා ලද G 11. විවර්ණ C F 12. තත් (ඌනායි) B C E F G 13.ලෝකය C 14. බ්රාසහ්මණයක්ව B E F G බ්රාලහ්මණයක් C 15. වුච්චති C 16. අන්දේශයෝ C E 17. සථාසංඛ්ය.යෙන් AC 18. යොදති F 19. සකිති G 20. රජ C E

උපදනා කප සාරකල්ප නම් වෙයි. දෙදෙනෙකු ‍උපදනා කප මණ්ඩ කල්ප නම් වෙයි. තුන්දෙ‍නකු1 උපදනා කප වර කල්ප නම් වෙයි. සතර දෙනකු උපදනා කප සාරමණ්ඩ කල්ප2 නම් වෙයි. පස් දෙනකු උපදනා කප භද්ර කල්ප නම් වෙයි. දැන් මේ කප උපදනා මෛත්රේය3 තථාගතයන් ඇතුළුව4 පස්දෙනෙක් වෙති. එයින් මේ භද්ර කල්ප5 නම් ‍වී. අට්ඨාරසඅහබබට්ඨානානි යන තන්හි අභව්ය්ස්ථාන6 නම් අවීචි යැ7 උත්පත්තිය. ලොකාන්තර8 නරකයෙහිය. නිධ්යාි ම තෘෂ්ණා නම් ප්රේ7ත යෝනිය, කාල කඤ්ජක නම්9 ඇසුර යෝනිය, වටුවනට කුඩා තිරිසන් යෝනිය, අසංඥතලය, ශුද්ධාවිසයෙහි උත්පත්තිය, ජාතිඅන්ධය. ජාතිබධිරය ජාති. මුගතාය10 ස්ත්රීඋභාවය, 11 උය‍තොබ්ය ඤ්නකභාවය. පණ්ඩක භාවය, වත්මනුයෙහි අපරියාපන්නභාවය12 සොවාන්ආදිහ13 නොවන බව යු සේයි. පඤ්චානන්තරිය කර්මය හැම තන්හි14 අශුද්ධ ගෝචරතාය. මිත්ථ්යායදෘෂ්ටිය. කර්ම ක්රියයාවන්ගේ අදර්ශනය යන මේයි.

සසජාතකං, චතුෂ්ක නාපාතයෙහි සසජාතකය; සංඛපාල ඡාතකං චත්තාලිස නිපාත‍යෙහි සංඛපාල ජාතකය; වූළඝ්රඛතසෝම ජාතකං වත්කලීස නිපාතයෙහි වූළසුතසෝම ජාතකය; සත්තුහත්ත15 ජාතකං සප්ත නිපාතයෙහි, සත්තුහස්ත්රූ16 ජාතකය; මහාජනකත ජාතකං, මහා නිපාතයෙහි මහාජනක ජාතකය; ඛන්තිවාදි ජාතකං, චතුෂ්ක නිපාතයෙහි දෙවන වග ක්ෂාන්තිවාදි ජාතකය; මහා සුතසෝම ජාතකං, අසීති නිපාතයෙහි මහා සුතසෝම ජාතකය; මූගපක්ඛ ජාතකං, මහා නිපාතයෙහි මූග පක්ඛ ජාතකය; ‍එකරාජ ජාතකං චතුෂ්ක නිපාතයෙහි පළමුවන වග ඒකරාජ ජාතකය; ලෝමහංස ජාතකං. ඒක නිපාතයෙහි දසවන වග ලොමහංස ජාතකය; එවමාදිසු, යන තන්හි17 එවම්18 ශබ්ද නිදර්ශනයෙහි වැටේ. ලොකත්ථවරියා ධජ විභේඨ ජාතකාදි අනේක ජන්ම19 කොටි ශතසහස්රරයෙහි ලෝකත්ථචරියා පිරූහ. ඤාතත්ථචරියා, භද්දසාල ජතකාදී අනේත ජන්මකෝටි ශත සහස්ර යෙහි ඤාත්තථ චරියා පිරූහ. බුද්ධි චරීයා මහා උම්මග්ග ජාතකාදී ‍අනේක ජන්මකෝටි ශත සහස්රූයෙහි බුද්ධි චරියා පිරූහ. ඉමා තිස්සො, චරියායො, යන තන්හි දු20 ඉමෙ පඤ්ච මහා පරීච්චාගෙ යන තන්හි දු ඉති ශබ්ද සමුච්චයාර්ථයි. අඞගබරිච්චාගො, සිවිජාතකාදී අනේක21 ජන්ම

1. තුන් දෙදෙනෙකු C 2. කල් B 3. මෛත්රීච C F 4. අතුළුව A 5. කල් B 6. අහබ්යධස්ථාන B E F G 7. අචීචී C 8. ලොකාන්තරික C 9. නම් - (ඌනයි) C E F G 10. ජාතිමුගය G ජාතිපුගයතාය F 11. ස්ත්රීබභාවයහ A B C E 12. අරියාපන්න A 13. ආදී F 14. හැම තැනහිම A හැම තන්හි C 15. සත්කු හත්ත A C සත්කු භක්ත B C සත්කු භත්ක A C F සත්කු භක්ත B 16. ශක්තු හස්ත්රහ D 17. තන් 18. එව A B C E 19. ජම්ම G 20. තන්හිදු E 21. නේක G

කෝටි ශත සහස්රතයෙහි අඞග පරිත්යාේග කළහ. ජීවිත පරිව්වාගො, න්යරග්රො දි මෘපජාතක, ශශ ජාතකාදී1 අනේක ජන්ම කෝටි ශත සහස්රධයෙහි ජීවිත පරිත්යා ග කළහ. වරධනපරීච්චාගො. කුරුධර්ම ජාතකාදී ආනේක ජන්ම කෝටි ශත සහස්රායෙහි වර ධන පරිත්යාචග කළහ. සුතපරිච්චාගො, වෙස්සන්තර ජාතකාදී ‍අනේක ජන්මකෝටි හත සහස්ර යෙහි පුත්රො පරිත්යානග කළහ. වසුධාතල, මහීතලය; චලන පුරස්ස‍ර, කම්පනය පූර්වාඞගම2 කොට ඇති; සද්ධා, සැදැහැ ම; අචාලාය, පොළොවැ; පට්ඤ්ඤාබිජෙ,3 “බුද්ධො බොධෙය්යං;” යනාදී පිළින බිජු ඇති; පඤ්ඤා, නුවනණ ම; ආලවාලයෙ. තෝතැනි ඇති, කරුණා කුලුණු ම; ඡලසෙක, උදක නිෂේකයෙන්4; සංවඩ්ඩිතෙ වඩනාලද, මෙත්තා, මෛත්රීා ම , බන්ධ සංරූළ් හෙ, කඳගෙන5 වැඩි; චරියා, ත්රිකවිධ බෝධිසත්ව චර්යා6 ම; සාඛා විසාලෙ ශාඛාවෙන් විශාල වූ; මහා පරිච්චාග, පඤ්ච මහා පරිත්යා‍ග ම පල්ලව ඇති; පාරමි, සම්ත්ංිා ශත් පාරමිතා ම කුසුම සමඵුල්ලෙ, විකසිත පුෂ්ප‍යන් ඇති; බෝධිසම්භාරකප්පතරුවරෙ, බෝධි සම්භාර නමැති කල්ප කල්ප වෘක්ෂ වරයෙහි; සබ්බඤ්ඤුත ඤාණාමතඵලං, සර්වඥාතාඥාන නමැති අමෘතඵල; නිබ්බත්ති, ශ්වේත කේතු නම් ඇති7 දිව්යා පුත්රොයක් වැ උපන්: තත්ථ, ඒ තුෂිත පුරයෙහි; අමිත, අපමණ; අමරවධු, දෙවඹුවන් විසින්;8 විධුයමාන, සලනලද; චාරු, සුන්දර වූ; චාමර දිව්යැ චාමරයෙහි; මරීච්සඤ්චය, ප්රෙභා සමූහයෙන්: ධවළීකත, ධවළ කරන ලද; තුසිත භවනො. තුපිත භවන ඇති; - ‍ “ සො මහා පුරිසො” - යන මෙයින් “ යො දයා සීතල මානසො” යන්නෙන් යමෙක් කියන ලද ද9 හෙම10 කියන ලදුවේ. බ්ර හ්මාමරන්කරෙහි, බ්රුහ්ම සමූහයන් හා සුර සමූහයන් විසින්; මාරිස; නිදුක. යූසේයි. කාල, හවුරුදු සියෙන් නො‍උනු කල දු; දිප, හැම බුදුන් උපදනා දඹදිව් ද; දෙස, සර්ව බුද්ධයනට11 නිවාස භූත වු, මධ්ය් දේශයද; කුල, හැමරජුන් මුදුන්පත්, සුදොවුන්12 රජහුගේ13 කුල ද; ජනනී ආයුනී මව් මහා මායා දේවි‍යගේ ආයු ද: සබ්බ බුද්ධුසප්පාදාධාර, සර්ව බුද්ධ‍යන්ගේ උත්පත්තියට ආධාර වූ; වරජම්බුදීපෙ; ප්රපවර ජම්බුද්වීපයෙහි; “කජධගලසලලවතීසෙතකණ්ණික14 ථුණොසිරද්ධජාභිධානංනං” කජඞගල නම්, සලලවතී නම්, ශ්වේත කර්ණිකා නම්, ස්ථුණ15 නම්, උශීරධ්වජ නම්; අභිධාන ඇති; නිගමනදිනිගමගාම පබ්බතානං මජ්ඣෙ, නිගමාදින්ගේ මධ්යායෙහි, පැදුම් දෙසෙයි. කජඞගල නම් නියට ගමින් අග්නි දෙසෙහි,16 සලලවතී නම් හොයින් දකුණු දෙසෙහි, ශ්වේත කර්ණිකා නියම ගමින් පැළ දෙසෙහි, ස්ථුණ

1. ශශ ජාතකාදී (ඌනයි) C 2. පූර්වාගම F G පූර්වංග F 3. පටිඤ්ඤාඛිජං B 4. නිසේකයෙන් G F 5. කඳුගෙන A 6. බෝධිසත්ව චරියා A E D බෝධිචරියා B 7. ඇති - (ඌනයි) F 8. දෙවඹුවන් 9. ලදදු B 10. මෙහිට B 11. බුද්ධයන් C 12.සුදවුන් C E F G 13. මහ රජුහුගේ F 14. සෙතකණ්ණි B 15.ත ථූන C 16. දෙසයෙහි G

නම් බුමුණු ගමින් උතුරු දෙසෙහි; උශීරධ්වජ නම් පර්වතයෙන්1 මධ්යුයෙහිය; යූ සේයි. මජ්ඣදෙසාලඞකාර භූතෙ, මධ්යවදේශයට භූෂණ භූත වූ; කපිලවත්ථුනගරෙ යනු හා සබඳ, අතිමහතා, ඉතා මහත් වූ; තුහිනගිරි, හිමවත් පර්වත රාජයාගේ; සිඛරමාලානු කාරිනා, ශිඛර පඞක්තියක2 බදු; සුධා. සුනුවමින්; ධවලෙන, සුදු වු; පාකාර මණ්ඩලෙන , ප්රාබකාරවලයෙන්;3 පරිවුතෙ. පරික්ෂිප්ත වූ; පවිකසිත සුපුෂ්පිත වූ; ඵලකුසුමපල්ලවාලඞකතාය. පුෂ්පයෙන් හා ඵලයෙන් හා පල්ලවයෙන්, සැදුම් ලද; බහු, බොහෝ වූ; විවිධ, අනේක පුකාරවූ; තරුගණ නිවිතාය, ද්රැදම4 ගණයන් විසිනිදු ගැවසීගත්; උය්යාපනපරම්ප‍ාරය. උද්යා්න පරම්පරායෙන්; විභූසිතෙ, අලංකෘත‍වූ; කෙලාස සිඛිරි, කෛලාස ශිඛරිහිගේ;5 සිබරානුකාරිනා, ශිඛර සදෘශ වූ; පාසාද‍සතෙන, ප්රාරසාද ශතයන් විසින්; අතිමනොහරෙ, පරම රමණීය වූ; මදමුදිත, මෙදෙන් මත්;6 හංස, හංස ගණයන් හා; සාරස, “සාරසී භවා සාරසා”යි ගත් විලිකුළු විල් මොනර ආදී නමැති, මෙඛලාකලාපාය, මෙවුල් කලබ7 ඇති; නීල වනරාජී විරාජිතාය, නිල්වනරාජින්8 හොබනා; තට්රුහ, ගඟවැළැයෙහි9 නැගි, තරු රුකින්; විගලිත, ගුළු;10 කුසුමාහාරණසමලංකත, පුෂ්පාභරණයෙන් විභූසිත වූ; සුවි, පිරිසිදු වූ; විමල, නිර්මල වූ; සලිලවාහිනියා. උදක ප්ර්වාහ ඇති; රොහිණියා ගඞගාය, රොහිණී නම් ගඩ්ගායෙන්; සනාථිකතෙ, සනාථික කරන ලද;11 විචරිත, ඇවිදුනා;12 බහුවිධ, අනේක ප්‍රකාරවු; නර, පුරුෂයන් හා නාරි. ස්ත්රීදන් හා; ගජ හස්තීන් හා; තුරඟ, අශ්වයන් හා; රථ සම්බාධෙ, රථ සහස්රියෙන් සම්බාධ වූ; අසම්බාධා, මහත්; රාජාමග්ගෙ, රාජවිථි ඇති; සලිල, උදකයන්ගේ; සීකර, පොද ඇති; ආසාර, වේගවත් වර්ෂා14 ඇති; සලිල, උදකයන්ගේ; සීකර පොද ඇති; ආසාර, වේගවත් වර්ෂා14 ඇති; ධාරාඝරෙසු. ධාරාගෘහයෙහි;15 ආබද්ධ සිඛණ්ඩ මාලානං, බඳ පිල් මඬුලු ඇති මත්ත මෙ‍ාර මණ්ඩලානං මත් මොනර16 මණ්ඩල‍යන්ගේ17 තාණ්ඩවෙන, නැටුමෙන්; ඉන්ද්රනචාපකලාප, දෙව් දුනු කලබින්;18 විප්ඵුරිත, දීප්ත වූ; ජලධර දිවසායමානෙ, වහරෙ දවසක් බඳු; භවන, ගෙදිග්විල් නිසා. ගෙයි19 වසන; කාලහංස කුලකොලාහලෙ, කාලහංස කුලයන්ගේ කොලාහල ඇති. මත්තකන්තා, මතඟනන්ගේ‍; මිණිවලය, මිණි වළල්ලෙහි; කල ‍මනෝඥා වූ; රව, හඬින්; රමණීයෙ, රම්යල වූ; ප්රතබුද්ධ වූ; ප්රවමුදිත වූය. යුසේයි. සබ්බාලොකෙ, සර්වජනයන් ඇති; විපුලවත්ථූ, සප්න රත්නාදී විපුල වූ වස්තු ඇති; කපිලවත්ථු නගරෙ, කපිල වස්තු නම් නුවරෙහි; දිවසකර, හිරුහු; සුනුමනුවංසෙ, පුත්රන වූ මනුහුගේ වංශයෙහි; ඔහු ශ්රී, සූය්ය්රදී දෙදෙනාගේ සඞගමයෙන් උපන්හ; යනු කථායි. එයින්

1. පර්වතයක් G පර්වත F 2. පංක්තියක් C E G F 3. ප්රා;කාර මණ්ඩලයෙන් C ප්රායකාර වලසයෙන් D 4. දුම G 5. ශිඛරහුගේ A ශිඛරන්ගේ C ශිඛරිගේ G 6. මදයෙන් මත් C 7. මෙවුල් කලඹ A C F G මෙවුල් පිරිසිදු B 8. රැජින් D 9. ගඟ වැලැයෙහි A C ගඟ වැලෙහි G 10. ගැළු A ගිළු F 11. සනාථ කරන ලද B C E 12. ඇවිදුවනා 13.මිඟු G 14. වර්ෂ D 15. ධාරාග්රසයෙහි F G 16. මොනොර E 17. මණ්ඩලයාගේ A F 18. දෙවුදුනු කලඹින් B C දෙව්දුනු කලඹින් A F G 19. ගෙහි A C E G

සූය්ය්ින් පුත්රන නම් විය. ඔහුගේ වංශය සූර්ය වංශ නම් වී.1 ඒ වංශයෙහීය, බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීහ2 වෛශ්රනවණ දිව්ය රාජ3 “ තෙවාපි බුද්ධං දිල්වාන - බුද්ධං ආදිච්ච බන්ධුනං දුරතොම නමස්සන්ති - මහත්තං විත සාගරං” යි.

ධර්මසංග්රසහස්ථවීරයෝද කීහු මැයි. “දෙසිතාදිච්චබන්ධුනා.” යි. බුදුන් විසිනුදු වදාරණ ලද්දේම ය. තමන්ගේ නම් ගොත් පුළුවුත් බිම්සර මහරජහට.4

“ආදිච්චා නාම ගොත්තෙන - සාකියා නාම ජාතියා” යි. මෙසෙයින් බුදුහු සූය්ර්න‍යවංහයෝ. “මහාසම්මතාභිසම්මතෙ” යන තන්හි5 සූය්ය්දු පුත්ර වූ මනු තෙමේ මහාජනයන් විසින් සම්මත වන බැවින් මහා සම්මත නම් වැ.6 මුළු දඹදිවට එකරජ විය. ඔහු විසින් වංශය අභිසම්මත වී කීසේය. යත්: ඔහු මියෙන්7 දිව8 මහනෙල් ගඳ වෑහෙයි. ඇඟින්9 විදුලිය කලබක්10 සෙයින් ‍රශ්මි11 නික්මෙයි. ආකාශයෙහි බද්ධපය්ර්්‍යඞකවැ නිෂ්ණ්ණ වෙයි. සකල ලෝකයා පිතෘස්ධානයෙහි පරිපාලනය කොට අසඞභ්යෙයක් හවුරුදු12 රජ කළේ. එයින් ඔහුගේ වංශය ද ඔහු විසින් අභිසම්මත වී ඒ වංශ සාගරය නුවණ පසුරෙන් පිහිනා13 අනේක කවිවර සහස්රියෝ පරතෙර නොදැක්ක හෙත්. කාලිදාසයෝද රඝුවංශයෙහි කීහු මැ නො?

ක්ව සූය්ර්ශ‍යප්රසභවො වංශඃ - ක්වාව‍ාල්ප විෂයා මතිඃ තිතීර්ෂුර් දුස්තරං මොහාදුඩුපෙනාස්මි14 සාගරම”යි ඒ වංශයෙහිය16 බුදුන් උපන්නේ, එයින් කීහ. “මහාසම්මතාහි සම්මතෙ” යි. රොඡ වරරොජ යනාදී තන්හි ඒ වංශය16 රෝජාදීන්ගේ පරම්ප‍රායෙන් ආ පරිදි කීයේය යත්: මහා සම්මතයා පිත් රෝජ නම් විය. රෝජයා පිත් වරරෝජ නම් විය. වර ‍රෝජයා වර කළ්යාවණ නම් විය. කළ්ය ණයා පිත් වර කළ්යා ණ නම් විය. වර කළ්යා‍ණයා පිත් උපෝසථ නම් විය. ඔහු පිත් මන්ධාතු නම් කාම, භෝගීන්ට අග්ර‍ රජෙක් විය. මන්ධාතු නරපතීහුගේ පිත් වර17 නම් විය. චරයා18 පිත් උපචර නම් විය. මෙබඳු රජුන්ගේ පරම්පරායෙන් ආ වංශයෙහිය, බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීහ. “රොජ වර රොජ - පෙ - පරම්පරාගතෙ”යි. සගර සාගර යනාදී තන්හි සගරාදීන්ගේ19 පථ නම් අන්වයයි. කියේය යත්? අනන්තරොක්ත උපචරයා පිත් චේතිය නම විය.20 ඔහු

1. විය ‍F 2. කීයේ මැනොයි B 3. චෛශ්රහවණ දේවරාජ A C E G සමණ දේවරාජ් B 4. රජහට C 5. තැන්හි F 6. නම් වූ C 7. මුයෙන් A C F 8. දිව (ඌනයි) A 9. ඇහෙන් F 10. කලඹන් B G F 11. රශ්මින් C 12. අවුරුදු C 13. පිනා B 14. දුඩුමොහාබෙනාස්මි E 15. වංශයෙහිම E F ඒ වංශයෙහිම G 16. වංශ C වංශයැ E 17. වර F 18. වරයා F 19. සාගරාදින්ගේ F 20. වෙයි A

චරිත චේතිය ජාතකයෙන්

..... දන්නේය. ඔහු පිත් මුචල නම් විය. ඔහු පිත් මුචලින්ද නම් විය. ඔහු පිත් සගර1 නම් විය. ලෝකයෝ මෙරජ දරුවන් සැට දහසක් දෙනා මුහු ද කැණියහ2 යෙත්. ඔහු පිත් සාගර නම් විය. ඔහු පිත් භරත නම් විය. ඔහු පිත් භගීරථ නම් විය. භග‍ීරස යයි කියත් මැයි. ලෝකයෝ මෙ රජු ජප කොට අහස්3 ගහ බැහුහ.4 යෙත් සගරයා දරුවන් මුහුද කැණියහ යනුදු භගීරථයා අහස්5 ගග බැහුහ.6 යනුදු ආගමයෙන් පිටත් කථායි. මෙබදු රජුන්ගේ වංශයෙහිය, බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීහ “සගර සාගර හරත භගීරථ පථෙ” යි. මහා සුදස්සන නිදස්සනෙ යන තන්හි නිර්දිශ්යපතෙ ස්මින්තිති නිර්දෙශඃ යි7 ඝඤ්8 ප්ර ත්යනය ද අධිකරණ කාරකයෙහි විහිත වන බැවින් මහා සුදර්ශශනයා පැනුණු9 ස්ථානයෙහිය, උපන් කුලයෙහිය යන අර්ථයි. අනත්තරොක්ත භගීරථයා පිත් රුචි නම් විය. ඔහු පිත් සුරුවි නම් විය. ඔහු පිත් ප්ර්තාප නම් විය.10 ඔහු පිත් මහා ප්ර තාප නම් විය. ඔහු පිත් පනාද නම් විය. ඔහු පිත් පස් විසි යොදුන් රුවන් ‍පායෙක්හි11 වුසු මහාපනාද නම් රජෙක් විය. ඔහු පිත් සුදර්ශ්න නම් විය. ඔහු පිත් සත් රුවන් මුවා නුවරෙක්හි වුසු12 මහා සුදර්ශයන නම් රජෙක් වී. මේ රජුන්ගේ අන්වයෙහි ය, බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීහ, “ මහා සුදස්සන නිදස්සනෙ” යි. “මඛාදෙව පුත්ත නත්තු සන්තානෙ” යන තන්හි මඛාදෙව නම් කවර යත්? අනන්තරෝක්ත මහා සුදර්ශ නයා පිත් නේරු නම් විය. ඔහු පිත් මහා නේරු නම් විය. ඔහු පිත් අර්චිෂ්මත්13 නම් වී. මොහු මහා සම්මතයෙහු14 පුත්රන පෞත්ර්යෝ අසඞඛ්යා්යුෂ්ක අටවිසි දෙන කුසාවතී රජගහා මියුලු පුරය යන මේ තුන් නුවරැහි15 මුළු දඹදිවට අගරජ වැ වුසුහු එයින් කීහ.

“අසඞ්ඛෙය්යාරයුකා16 ‍එතෙ - අට්ඨවිසති භුමිපා

කුසාවතිං රාජගහං - මිථිලඤ්වාපි ආවසුං යි

මොහු හැම දෙනහට සග17 අර්විෂමත්18 රජදරු මුනුබුරො අනේක ශත සහස්රහ නරපත්හි තන්හි තන්හි නුවර මවා මුවා මුළු දඹදිව ඒකාතපත්රත කොට චක්රරවර්ති රූපයෙන් සිට පටිපාටියෙන්19 රජ කළහ.20 මොවුන් හැම දෙනහට සග සාගර21 නම් රජෙක් විය. ඔහු පිත් මියුලු නුවර මඛාදේව

1. සාගර F 2. කැණිහ F 3. අහස E F 4. බැහුය D 5. අහස E F 6. බැහුය D 7. නමැයි C E F G 8. සඤ්. (ඌනයි) C E G 9. පැමුණු G 10. ඔහු පිත් ප්රDතාප නම් විය. (ඌනයි) B 11.පායෙහි C 12. වූ F 13. අජුන C 14. මහා‍සම්මතයහ C E F G 15. නුවරෙහි C G F 16. අසංඛ්යාුයුතා E G 17. සග-(ඌනයි) A B C E F G 18. අර්විෂ් A B E අර්විස්ම F 19. පරිපා‍ටියෙන් D 2‍0. කළාහ C 21. සගර සාගර A C E F

නම් වී ඔහු‍ෙග් පුත්ර4නප්තෘ1 ප්රමබන්ධ නම් කවර2 යත්? එරජ සුවාසු දහසක් හවුරුදු කුමාර ක්රීපඩා කොට සුවාසු දහසක් හවුරුදු සකල ජම්බුද්වීපයෙහි චක්ර වර්තී ලීලායෙන් ඓශ්වය්ය්ු ස කොට, හිස නර කෙසක් දුටු කලැ දෙටු පුත්හට රජ දී. අඹ උයන්හි පැවිදි වැ, සැවාසු දහසක් හවුරුදු3 තව4 කොට, විසි, එම නියායෙන් ඔහු දරු මුනුබුරෝ සුවාසු දහසක් රජ දරුවෝ නර කෙසත්5 දුටු කලැ තමන් තමන්6 දරුවනට රජ දී මුව දෙව් නම් උයන් වැද තව7 කළෝ.8 මේ රජුන්ගේ වංශයෙහිය බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීහ. “මඛාදෙවපුත්තනන්තු සන්තානෙ” යි. නිමි කුස පරීපාලිතෙ, යන තන්හි ඒ වංශය නිමි රජහු විසින් පරිපාලිත පරිදි කියේය යත්? අනන්තරෝක්ත මඛාදේව නම් මහ‍රජ බ්ර්හ්ම ලෝකයෙහි වසන්නේ තමාගේ වංශය බලනුයේ දෙදෙනකු උනුව සුවාසු දහසක් රජුන් පැවැදි වැ බඹලොව ගියවුන් දැක සන්තෝෂ ව මේ නියායෙන් මත්තේ පවත්ති‍ හෝයි බලනුයේ නොපවත්නා බව්9 දැන මාගේ වංශය මාම පරිපාලනය කළ මැනවැයි බ්රොහ්ම ලෝකයෙන් චුතව මියලු පුරයෙහි රජ දරුව ඉපිද වැඩැ විය10 පැමිණ පිය රජහු හිස නර කෙහෙයක්11 දැක පුත්භට රජ දී මුවදෙව් උයන් වැද පැවිදි වැ බඹලෝ ගිය කල්හි පස් දන් හලක් කරවා දවස පස් ලක්ෂයක් ධන විසදා12 මහ දන් දී පන්සිල් රැක පෙහෙවස්13 සර මහජනයාහට ධර්ම1දේශනා කොට දානාදි පුණ්ය කර්මියෙහි පවත්වා වෛජයන්ත රථාරූඪවැ14 දිවය ලොක ගොස් දෙවියනට ධම්15 දෙසා අපර කාලයෙහි16 හිස නර කෙසක් දැක පුත්හට රජ දී මුව දෙව් උයන්හි වැඩහිඳ පැවිදි වැ සුවාසු දහස17 පුරවමින් බඹලෝ18 ගියෝ.19 ඒ වංශය මෙසේ නිම්රජු විසින් පරිපාලිතය. කුසර‍ජහු විසින් පරිපාලිත පරිදි කිසේය යත්? කුසරජ තමාගේ ප්ර1භාවතී නම් අග්රලමහිෂිය20 තමාගේ රූප මදයෙන් උද්දාම වැ තමා ගරහා කුල නුවර ගිය කල්හි විසි දහසක් නුවර පිරිවර කොට ලද කුසාවතී රාජධාන්යැ රජ පියා කොකනද වීණාව හා දෙවනු වැ සාගල නුවර ගොස් අන්යරතර වේශයකින් ප්රදභාවතිය ආරාධනා කොට වසනුයේ21 ඇය සඳහා සත් රජක්හු ඇවිත් මුළු නුවර වටාගත් කල්හි හස්තිස්කන්ධ සහගත වැ ඇය ගෙන සමරභූමි ප්රකවිෂ්ට වැ “අහං කුසො” යි සිංහස්වර විහිද ආස්ඵාලනා22 කොට පරසේනා මැඩ22 ස්වවික්රිම සන්දර්ශරනයෙන් ඇය සිත් ගෙන සිය නුවර අරැ වෙසෙමින් පුත්රෝරත්පත්ත් සංසිද්ධීන් වංශය පරිපාලනය කෙළේ. මෙසෙයින් මෙ රජුන් විසින් රක්නලද වංශයෙහි ය. බුදුන් උපන්නේ එයින් කීහ. නිමි කුස පරිපාලිතෙ යි “රඝුඅජදසරථරාමාහිරාමෙ” යන තන්හි අභිරාම ශබ්දයහට “අභිරමන්නෙස්මින්24 යන වාක්යන වන බැවින් අපවැනි ආනුභාව25 සම්පත් ඇති රජුන් මෙවැනි පිරිසිදු වංශය ලද සේ 1. නප්තෘ (ඌනයි) B 2. කවරහ E 3. අවුරුදු C 4. තවුස් C 5 . නරකේශයක් D E 6. තමන් B 7. තවුස් C 8. කොළෝ G 9. නොපවත්නා බැව් B නොපවත්නා බව G 10. වැඩි විය A B C G 11. නරකෙසක් B C G නරකෙසක් A නරකෙස්ක්හු F 12. විසදා D 13. පෙහෙවස D C පෙහෙවැස E 14.වේජයත්නාරතාරුඪව B C G 15. දම් C 16. අපරකාලයේ C 17. දහස් B දහසක් AC F 18. බඹලොව G 19. ගියේ E ගියේය G 20. අග්රරමහේෂිය C E F G 21. වනුයේ G 22. අස්ථාලනා B C E G 23. වැඩ D 24. අභිරමනනි අස්ම්ත් A B C F අභිරාමන්ති අස්ම්ත් G F 25. අනුභාව D F

යහපතැයි රඝු ආදීන් එහි අභිරමණ1 කරන්නෙන් ඒ වංශය ඔවුන්ට2 අභිරාම නම් වී. මෙහි රඝු නම් කවර යත්?3 අනන්තර වාක්ය්යෙහි නිර්දිෂ්ට නිමි රජු4 පිත් කාළරජක නමි විය. ඔහු පිත් ප්රේ5මකර නම් විය. ඔහු පිත් අශෝක නම් රජෙක්5 විය. ඔහු දරු මුනුබුරහු6 සුවාසු දහසක් දෙන බරණැස රජ‍කළෝ, මේ සුවාසු7 දහසක් දෙනා8 මධ්ය යෙහි දිලිප නම් රජෙක් විය. ඔහු පිත් රඝු නම් විය. ඔහු පිත් අජ නම් විය. ඔහු පිත් දශරථ නම් විය. ඔහු පිත් රාම නම් විය. මෙහි රාමයා සොළොස් දහසක් හවුරුදු රජ කළ පරිදි දක්වන්නට වදාළහ. බුදුහු, “ දසවස්ස සහස්සානි - සට්ඨිං වස්සසනානි ව කම්බුගීවො මහා බාහු - රාමො රජ්ජමකාරයි”යි. මේ වංශයෙහි රජ්ජුරුවෝ ජන්මයෙහි9 පටන් ගෙන ශුද්ධයහ.10 ඵපනිෂ්පත්ති11 දක්වා පවත්නා කමර්‍ ඇත්තාහ. ත්යාඵග සඳහා ගන්නා කරවුවර ඇත්තාහ. සත්ය සඳහා මඳ‍කොට බණන බස් ඇත්තා හ. යස සඳහා විජය කරන ඉච්ඡා ඇත්තාහ. දරුවන් සඳහා සංග්රටහ කරන සත්රීාන් ඇත්තාහ. ශෛශවාවස්ථායෙහි12 අභ්යාහස කරන ශාස්ත්රස ඇත්තා හ. යෞවනාවස්ථායෙහි13 අනුභව විෂය සුව14 ඇත්තහ. වෘද්ධාවස්ථායෙහි15 ගන්නා ප්රාව්ර1ජ්යාභ ඇත්තාහ. පය්ය්ඇත්න්තයෙහි සමාධියෙන් හිඳ කරන කාලක්රි යා ඇත්තාහ. මෙම කීහ, රඝුවංශයෙහි:

සොභමාජන්ම16 ශුද්ධානාමාඵලොදය17 කර්මණම් ආසමුද්ර්ක්ෂිතිශානමානාත රථ වර්ත්මානම් ත්යාදගාය සම්හෘතාථිනාම් සත්යාාය මිත භාෂිණම් යශසෙ විජිගිෂුණාම් - ප්ර ජායෛ ගෘහ මෙධිනාම් ශෛශවහ්යජස්ත විද්යානනං - යෞවනෙවිෂයෛෂිනාම් වාර්ධක්යෙග18 මුනිවෘත්තීනාම් - යොගෙනාන්තේ කනුත්ය ජාම් රඝුනාමන්වයං වක්ෂ්යෙත - තනුවාග් විහවොපිසන් තද් ගුණෛඃ කණීමාගත්යත චාපලාය ප්රතතාරීතඃ යි.

මෙසෙයින් අනේක කවිවර සහස්රායන් විසින් වර්ණයනා කරත් නොගෙවෙන යශන් ඇති රජුන්ගේ වංශයෙහිය, බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීහ, “රඝුඅජදසරථ රාමාහිරාමෙ” යි. “ඔක්කාකප්පභවෙ” යන තන්හි ඉක්ෂ්වාකු19 නම් කවර යත්? අනන්තරොක්ත සුවාසු දහස්නට සග විජය රජ දරුමුනුබුරහු කුසරජහු ඇතුළු ව පසළොස් දෙනෙක් වූහ. මේ පහළොක් දෙනහට සග සුජාත නම් රජු ප‍ිත් ඉක්ෂ්වාකු20 නම් ‍වී. ඔහු කෙරෙන් ප්රිභව වූ වංශය ඉක්ස්වාමකු21

1. අභිරමණය A C අභීත B 2. ඔවුන්ට C 3. කවරහ C 4. නිම්රජ C5. රජෙ B 6. දරු මුනුබුරු B C E G දරුබුරහු F 7. ස්වායු G F 8. දෙනා (ඌනයි) C 9.ජම්මයෙහි G 10. බුද්ධයහ G 11. නිෂ්පත්තිම F 12. ශෛශවාවසථාවෙහි B C G 13. යෞවනාවස්ථාවෙහි A B C E 14. විෂයවූ සුව F 15. ‍වෘද්ඨෘවස්ථාවෙහි A B C F 16. ශෝභනාජන්ම E F G 17. ශුද්ධිනා මාඵලොදය E F G 18. වාර්ධකෙ (දෙශාන්තාරපාඨ) වාර්ධක්යෙූ F 19,20,21 ඉක්ෂ්වාකු A B C E ඉක්ෂවාක F G

නම් වී. මෙහි මහා සම්මතයා කෙරෙන් ප්රටභූත වූ ශබ්ද අතුරෙහි උපන් ඔකා1 රජහු කෙරෙන් ප්ර්භූත වූ නම් කෙසේය2 යත්? යම් සේ “කශ්මිරෙහ්යො විතස්තා ප්රාභවතී” යන තන්හි යථා හිමවතින් බට විතස්නා නදී කශ්මිර දේශයෙන් මුඛට ආකලැ කශ්මිරෙහ්යඃ් ප්රහභවති යනු වීද? එසෙයින් ම3 මහා සම්මතයා කෙරෙන් ආ වංශය ඔකා4 රජහු කෙරෙන්, ප්රතභව වූ වංශයෙහිය, බුදුන් උපන්නේ. එයින් කිහ. “ ඔකකකප්පබවෙ” යි. අප මහ සත්හු මේ වංශයෙහි මහා සම්මත නම් වැ මහා මන්ධාතු නම් වැ මහා සුදර්ශකන නම් වැ මඛාදේව නම් වැ. කුස නම් වැ රාම නම් වැ, කුස නම් වැ රාම නම් වැ රජරැස්6 විසින්7 දැක් වූ රජුන් කෙරෙහි සිව් ආදී රජ වැ රජ කම් කළ කල්හි පමණ නැති. මහා සුදර්ශූන කල් සෙයින් චක්රදවර්ති වැ මතු යමසල් උයන් තන්හි8 ශරීර නිඃක්ෂේප කෙළේ සවරෙක් වී. එයින් වදැළහ. පරිණිවාණ මඤ්චකයෙහි9 වැඩහොත් බුදුහු ‘ජක්ඛත්තුං බොපනාහං ආනන්ද අභිජානාමි ඉමස්මිං ‍පදෙසෙ සරීරං නික්ඛිත්තං තං ව බො ‍රාජාම සමානො වක්කවත්තී ධම්මිමකො ධම්මරාජා චාතුරන්තො විජිතා‍වි ජනපදත්ථාචරියප්පත්තෝ සන්නරතන සමන්නාගතො අයං සත්තමො සරීර නික්ඛෙපො’යි. සකලකුල කාරකානං, සියලු ක්ෂත්රිථය කුල නමැති කාරකාවන්ට; තාරපති භූතෝ, තාරාපතිහි බඳු; ධොතසංඛ පක්ඛිත්ත, සුදු ‍සකෙත්හි ඔත්; බීර සලිල නිම්මලෙ, කිරිසිලිල් බිදක් සෙයින් නිර්ම්ල වූ; “සාකිය කුලෙ” යන තන්හි “ ශාක්යලකුල10 නම් කවර යත් අනත්තරෝක්ක ඔකා රජහුගේ11 අග්රලමභිෂිය12 පුත්රලයෝ සතර දෙනෙක් වූහ. දුහු පස් දෙනෙක් වූහ.13 ඔහු සතර බෑයෝ පිය රජු කැමැත්තෙන් අනේක සහස්ර් හස්ත්ය ශ්ව රථපදාතින්14 ගෙන පස් බින්නන් හා සමග අමාත්ය්යන් අට දෙ‍නකු විසින් අධිෂ්ඨීත තුන් යොදුන් පර්ෂදීන්15 උපලක්ෂිත වැ හිමවත් අභිමුඛ ව ගොස්‍ රෝහිණී16 තීරයෙහි17 කපිල වස්තු නම් නුවරක්18 කර‍වා ගෙන අමාත්යෝයන් විසින් සමුත්සාහිත වැ තමනට නිසි රාජකන්යාකවන් කැත්තෙන් දැරියනට නිසි රාජ පුත්ර‍යන් නැත්තෙන් කුල වංශ19 රක්නා සඳහා කණිෂ්ඨ භගිනින් අග්ර මභීෂී20 කොට ගෙන ජ්යේෂ්ඨ භගිනිය මාතෘ ස්ථානයෙහි තබා තමන් සතර දෙනා කෙරෙහි මාලු උල්කාමුඛ කුමාරයා රජ කොට ගෙන වුසුහු. එහු බණන්නට21 වන් කල්හි අන්ධකාරයෙහි දිලිහෙන මිණි දඬු වැට පහන් සෙයින් මුඛයෙන් රැස් නික්මෙයි. එයින් එරජ උල්කාමුඛ නම් වී. ඔවුන් එසේ වසන22 පරිදි අසා ඔකාරජ මා දරුවෝ කුලවංශ රක්ෂා කරනුවට ශක්ය්යහයි පරිතුෂ්ට වැ “සක්යා වත හො රජ කුමාරා. පරම සක්ය‍ වත හො රාජ කුමාරා’ යි උදන් උදාන කෙළේ. එයින් ඔහු ශාක්යා වූහ. ඔහුගේ පුත්රත පෞත්රකයෝ අපත්‍ය ප්රකත්යඑය විධාන 1. ඔක්කාත A C F 2. කීයේය D 3. එසේහෙයින් ම F G 4. ඔක්කාක C 5. ඉක්වාක ප්රකභව A B C F G 6. රජස් A B C E F G 7. විස් C 8. උයන්හි F 9. මඤ්චයෙහි G 10. සාකිය තුල F G 11. රජුගේ F 12. අග්ර.මෙහෙසිය B අග්‍7ාමහේෂිය G අගමෙහෙසිය D 13. දුනු පස් දෙනෙක් වූහ (ඌනයි) C 14. පදාදින් A B C E F G 15. පරිසද‍ීන් A A B C පරිෂදින් E 16. රෝහිණී නම් F 17. නදීතිරයෙහි D 18. පුරයක් F 19. කුලවංශය B 20. අග්ර මහේසිය A B අග්‍හෙමහේෂි C 21. බණන්ට C F 22. වන G F සාමාර්ථයෙන්1 ශාක්ය0 වූහ යි සාකිය වූහු. මෙහි2 විස්තර දික් සහියැ අම්බට්ඨ සූත්ර5යෙන් දන්නේය. ඔවුන්ගේ කුලයෙහි ය. බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීහ. “සකල තාරකානං තාරපති භූතෙ ධොතසංඛපක්ඛිත්ත3 ඛීර සලිල නිම්මලෙ සාකිය කුලෙ” යි.

අනෙක භූමිපාල, නෙ‍ායෙක් රජුන්ගේ; මොලි ලාලිත, මුහුළු4 ලළන ලද; චරණ යුගලං, පාද යුගලයක්6 ඇති; ධිති, ධෛර්ය; මති, පඥා; විරියාදී, පරාක්රූම ප්රුභූති; ගුණගණාදිවාසං: ගුණගණයනට ආවාස වූ; විමල, නිර්මකල වූ; සීලාලඞ්කාර, ශිලාභරණයෙන්; සතත සමලඞ්කතං, සර්වකාලයෙහි ම සැදුම්ලද; අකරමිව ආකරයක් වැනි වූ; ගුණානං, ගුණරත්නයහට; නිවාසමි‍ව, ආවාසයක් බඳු වූ; සිරියා, ශ්රීග දේවතාවට; සමූහමිව රාශියක් බඳු වූ; සාධුනං, සජ්ජයනගේ; සුස්ධොදනං රාජනං පටිච්ච, යන තන්හි ශුද්ධෝදන නරපති ශාක්යනකුලයෙහි කවර රජු6 පිත යත්? කපිල පුර මැවු උල්කාමුඛ නරපතිහු පිත් තිපුර නම් රජෙක් විය. ඔහු දරු මුනුබුරහු එනුවරහි අට7 රජෙක් වූහ. ඒ අ‍ට දෙනාහට සීහසුර8 නම් රජෙක් විය. ඔහු දරු මුනුබුරහු එම නුවර දෙ අසුදහසකු රජ වූහ. මේ දෙ අසූ දහස්නට සඟ ජයසේන නම් රජපිත් සිහහනු නම් ර‍ෙජක් විය. ඔහු පිත් ශුද්ධෝදන මහ රජ වී. ඔහු ප‍ිණිසය, බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීහ.

“ අනෙකභූමිපාල9 මොලිලාළිත වරණයුගලං -පෙ- සුද්ධෝදන රාජනං පටිච්ච” යි

පරම, උතුම් වූ: නිම්මල, පිරිසිදු වූ: සීලාලඞ්කාර, පඤ්ච ශීලාභරණයෙන්; සතත සමලඞ්කතාය, සර්වමකාලයෙහි විභූෂිත වූ; පුබ්බජිනවර, පූර්වර බුද්ධවරයන්ගේ; පරිචරියොපවිත, පරිචය්ය් වූයෙන්10 රාශිකෘත වූ; පුඤ්ඤාකිසය, පුණ්යේ විශේෂයට; භාජනීකත. ආධාර කරන ලද; සන්තාන විසෙසාය, සන්තානාතිශය ඇති,; අච්ඡරා නිබ්බසෙස, දිව්යාලප්සරාවන්11 හා සමාන වූ; රූපසෝභාය, රූප සම්පත්ති12 ඇති; සාකිය කුල, ශාක්යසකුල නමැති; ඟඟන ආකාශ දේශයට; චන්දලෙබාය, චන්ද්රිරේඛාවක්13 බඳු වූ සකල ලොක, සර්වජනයාගේ ; මනොහරාය, සිත් ගන්නා වූ ; මහාමායා දෙවියා කච්ඡියං, යන තන්හි මහාමායා දේවී කවර රජු දුව යත්? කපිල පුරෙහි රජ කළ දෙ අසූ ‍දහසනට14 සග15 ජයසේන නම් රජු දු සීහහනු මහරජහුගේ නඟ16 යශෝධරා නම් රාජ කන්යාදව දෙව්දා17 නුවර දේවදහ නම් ශාක්ය දරු අංජන නම් රජහට බිසෝ වැ මායා නම් ප්රදජාපතී නම්

1. සමර්ත්ථ C සාමාර්ත්ථ්යප G සාමාර්ත්ථයෙන් F 2. මේ A B D 3. පරිත්ඛිත්ත B 4. මුළුහු C 5. පාද යුගලයන් G F 6. රජත් F 7. අ‍ට - (ඌනයි) F 8. සීහපුර C 9. භූපාල C 10. පරිවරිය්යාුවෙන් D 11. දිවයාප්නසරාවක D 12. රූප සම්පත් C 13. චනද්රඅලේඛයක් C 14. දහසට C 15. සහ C සහ F 16 නග A B නගර C 17. දෙව්දැ B දේවදහ A දෙවදා E F G

දුන් දෙන්නකු හා දණ්ඩපාණී නම් සුප්රදබුද්ධ1 නම් දෙපුතුන් ලදහ. අංජන ශාක්යදයන් නග2 කච්චානා නම් රා‍ජ කන්යාෙ කපිල පුරයෙහි සීහහනු මහරජහට ‍අගබිසෝ වැ ශුද්ධෝදන නම් ධෝතෝදන නම් සකල නම් ශුක්ලෝදන නම් අමිතෝදන නම් පස් පුතුන් හා ‍අමිතා නම් පාලිතා නම්3 දෙදු කෙනෙකුන්4 ලදහ. ඔවුන් කෙරෙහි ‍අමිතා නම් රාජ කන්යාකව දෙව්දැනුවර, අංජන ශාක්ය යා දරු සුප්රවබුද්ධ නම් ශාක්ය‍ රජහට බිසොවැ භද්රදකාත්යාහයනා නම් දුවක හා දෙවදත්ත නම් පුතකු ලදහ. දෙව්දෑ5 නගරයෙහි අංජන ශාක්යුයන් දරු මායා ප්ර්ජාපති දෙබින්න කපිල පුරයෙහි සීහහනු රජුදරු6 ශුද්ධෝදන මහරජහට බිසෝ වූ. මොවුන් දෙබින්නන් කෙරෙහි මහාමායා දේවින් කුස්හිය, බුදුන් උපන්නේ. එයින් කීය. පරමනිම්මලසීලාලඞකාරසතතසමලඞ්කතාය -පෙ- මහාමායා දෙවිය කුච්ඡියං” යි.

සරදරජනිකර, ශරච්චන්ද්ර්යක්හුගේ; කරනිකර, රශ්මි කදම්බයක් සෙයින්: අවදාත, ධවල වූ: ධවල වූ: වර, උතුම් වූ; වාරණවිලාසං, හස්ති වේශයක්: අවිඡාහිත, අපරිත්යේක්ත වූ: සතිසම්පජඤ්ඤා, ස්මෘතිසම්ප්රවඥාන ඇතියේ; තුසිත පුරතො වචිත්වා, තුසී7 පුරයෙන් චුත වැ: විවිධෙසු පාටිහාරියසහස්සෙසු පවත්තමානෙසු, දසසහශ්රීත ලෝක ධාතු කම්පාදි විවධ ප්රාහතිහාර්ය සහස්‍සුයන් පවත්නා කල්හි; පටිසන්ධිං, පිළිසිඳ8 භවෙන භවං කම්මෙන වා - විපාකං පටිසන්දයතිති පටිසන්ධි. අථායං යන තන්හි අථ ශබ්ද ‍අනේකාර්ථ වාචක වි.

‘අර්ථාත් ප්රචකරණල්ලිඞ්ගාදෞවිත්තාදේශ කාලතඃ

ශබ්ද‍ාර්ථා: ප්රාවිභජ්යාන්තෙ - නරූපාදෙව කෙවලාත්’

යු බැවින් මෙ තැන ආනන්තය්ය්රණ යෙහි9 වැටේ. ‍එයින් කීහ. අථ ප්රෙක්රි යා ප්රබශ්නානන්තය්‍ර්යිප්රිඥානප්රේතිග්රෙහව‍ාක්යො පාදාන මඬිගලපුර්වතචරිත සා‍වශේෂාධිකාරෙෂු යි. අයං යන්නෙන් උපස්ථිත මහා පුරුෂ වාච්යව වේ. විහිත, සංවිධාන10 කරන ලද; විවිධ, අනේකප්ර කාර; නර, මිනිසුන් හා: සුර, දෙවියන්ගේ; අ‍ාරක්ඛෝ, පරීරක්ෂා11 ඇතියේ: රත්තපාතුමකණිකා, රත්පියුම් කෙමියෙක්හි: ආසීන, නිෂණ්ණවූ : සුවණනරූපකො විය, රන් පිළිමයක් සෙයින්, විප්පසන්න, විශේෂයෙන් ප්ර සන්න වූ: මණිරතන, මිණි රුවනෙක්හි:12 ආවුත, අවුණන ලද13 රත්තකම්බලසුත්තම්ව, රත්පලස් හුයක් සෙයින්: දසමාසාවසානෙ, දසමාසයන්ගේ14 අවසානයෙහි: පුප්ඵ, විචිත්රහප්රදෂ්පයෙන් හා: පල්ලව, සුරක්ත කෝමල පල්ලවයෙන්; අලංකත සදුම්ලද; සිනිද්ධ, සිනිඳු; විවිධ, අනේකප්ර්කාර; රුචිර, මනොඥ වූ; තරුවර, වෘක්ෂයන්ගේ: නිචිතෙ, නිචය ඇති, හමමාන, භ්ර්මත් වූ; භමර, බමරුන්15 හා: මධුකර, මීමැස්සන්ගේ; උපකුජිතෙ, නින්නාද16 ඇති; විවිධ.

1. සුප්ර බුද්ධ - (ඌනයි) F 2. නහ C F 3. පමිකා - ‍(වෙනත් ග්රාන්ථ) 4. දෙදු කෙනෙක් C 5. දෙවදැ F 6.රජදරු C 7. තුසිත C G 8. පිළිසද D 9. අනන්තය්ර්ම‍යයෙහි E F G අනන්තය්ර්ද‍යයෙහි C 10. සංවිධාන - (ඌනෙයි) C 11. පරීක්ෂා A B 12. මිණිරුවනක්හි C 13. අමුණන ලද C 14. දසමාසක්හුගේ C 15. බමරුන් F G 16. එක නින්නාද A ‍ අනේක ප්ර)කාර වූ: කුසුම, මල්හි: ගන්ධ, සෞගන්ධ්යකයෙන්; අධිවාසිත, පරිවාසිත වූ; සුඛ පවනෙ, යහපයස්1 දෙන සුළං ඇති: ජන, දුටු ජනයන්ගේ: මනනයන, මන නුවන්, විලුම්පිනි, වුලුඹුනා: ලුම්බිනි ‍වනෙ: ලුම්බිනී වන නම් උයන්හි: විකසිත, සුපුෂිපිත වූ: මඬිගලසාලමුලෙ, මඟුල් සල් මුල්හි; විචින්ත, විසිතුරු වූ: වත්ථ, පිළි හා: අලඞ්කාර, පළදනායෙන්: විභූසිතාය, සැදුම් ලද: රාජිනියා යනු හා සබඳ, කදම්බකාය යන තන්හි දු සාඛාය යන තන්හි දු මෙසේ ම සබඳ2කරනු. සක, තමාගේ: සුරහි, සුවඳ: තනුලතා, තුනුලියට: අනුගත, එළඹෙන3 ලද: මත්ත, මත්වූ: මධුකර, බමරුනගේ: කදම්බකාය, මුළු ඇතියා වූ:4 දක්ඛිණ කර, දකුණතට: අවලම්බිත, බස්නා ලද: සුඵුල්ල, සුපුෂ්පිත වූ: සාල සාඛාය, ශාල ශාඛා ඇතියා වූ: පාවීස, පැදුම්දමසට: අභිමුඛට්ඨිතාය5 අභිමුඛව සිටියා වූ: අධොමුඛ, සෙසු සතුන් සේ6 කිබිසිනිව: අපතමානො, නොහෙනුයේ: රතනපල්ලඞ්ක, රුවන්පලගෙකින්:7 අවතරමාන, බස්නා, මහාධමමකථිකො විය, මහා ධර්මකර්ථ,කයක්හු සෙයින්: කමල හබ්හ, මහනෙල්ගබ8 කණ්ණිකාය සයිත්වා, තෙමියෙහි ලැග: සයං, තමා විසින්: අභිමත සමය, රිසිවුණු9 කල්හි: සමාගත, නික්ම ආ: සුවණ්ණ හමරො විය, රන් බමරක්හු10 සෙයින්: පසාරිත, දිගු කරන ලද: කරවරණො, අත් පා ඇතියේ: කාසිකවත්ථ, කසීවතින්: මෙඨිත වසාතුබු: ජාතිරඞ්ගමණී ‍රතනමිව, දෑරඟ මිණි රුවනක් සෙයින්: කමලාසන බඹුන් හා: අනිමිස, දෙවියන් හා: මානුසෙහි, මිනිසුන් විසින්: කනකජාල, රන්දැලිනුදු: අජින, අඳුන් ‍දිවි සමිනුදු: දුකුලෙහි, දුහුල් සුඹුළුයෙනුත්: යථායොගං, යථාක්රුමයෙන්: යථා සඞ්ඛ්යාියෙන්11 යු සේයි. පටිග්ගහිතො, සම්ප්රයතිග්ර හණ කරන ලදුයේ: කම්පමානාසු, ධර්මුතාවෙන්12 කම්පාවන කල්හි: අන්ධකාර, අඳුරුයෙන්: නිරන්ත‍රෙසු, අතුරු නැති: ලොකන්තරෙසු පි.13 හිරු දහස් සුවහසුනු දු නැගි පහන් නෙ‍සාකොට හැකි, ලෙ‍ාවැදිරියඳු: උළාර, මහත් වූ: විපුල, බොහෝ වූ: මහාසෙසු, ආලෝකයන්14 එරන්තෙසු, ප්රදතිසන්ධිය සෙයින් පැතිරෙන කල්හි: සකල දස දිසාසු, සියලු දශ දිශාවන්: විප්පසන්නාසු, රහත් මහණක්හු: නුවණක් සෙයින් ප්ර සන්න වූ කල්හි: රජනිකර, චන්ද්රතයා ද: සුරිය: ස‍ූය්ර් ‍යයා ද: තාරාගණෙසු, තාරා15 ගණ‍යනුදු: අතිරෙකතරං, අධිකතර වැ: විරොවන්තෙසු, දිළිසෙන16 කල්හි : තරාගණයන් කෙරෙහි අරුන්ධතී ‍දවහන් තරු සේ දිලියෙයි. දවහත් තරු සඳ සේ17 දිලිසෙයි. 18 සඳ අමාරස් 19 විසිරෙමින් හිරු සේ දිලිසෙයි. හිරු සිනිඳු මොළොකි රස් 20 වහමින් දිලිසෙන පරිදි කියත් ලෙවිහි එට21 උපමා නැත්. නහොභුම්ගතරතනෙසු, ආකාශගන රත්න‍යන් හා භූමිගත රත්නයන්: පජ්ජලන්තෙසු, ප්රරකර්ෂ්යෙන් දිලිහෙන22

1. යහපත් සැප C 2. ශබ්ද B C G 3. එලඹෙන E 4. ඇතිය කිය වූ C 5. අභිපුඛඨිතාය B 6. සතුන්ගේ D 7. පලසකින් B පලහින් C පල‍ෙගයින් E 8.ගැබ C ගබැ E 9. රිසිසුණු D පිරිවුණු G 10. බඹරක්හු G 11. යථා පර්ව7බායෙන් G 12. ධර්ම තායෙන් E 13. ලෙලොකන්තරෙසු A 14. ආලෝකයෙන් C 15. තාර C 16. දිලිහෙන B C 17. සදුසේ G සඳසෙයින් ‍F 18. දවහත්.... දිලිසෙයි (ඌනයි) C 19. අමාරස්මි E G අමරාරස්මි G 20. රැස් C 21. ඒට D එයට C 22. දිලිසෙන කල්හි; සුගන්ධ සුවඳ, වූ මුදු, මොළොක් වූ : සීතල, සිහිල්වූ; මාරුතෙසු, මාරුතයන්; වායන්තෙසු හමනකල්හි;1 චාතුද්දීපගත2 සතර මහ දිවයින පැතිර සිටි; ජලධරමාලාසු: මේඝමාලාවන්: වස්සමානාසු, පඤ්ච ප්රතකාර වර්ෂ න්තරාය විරහිතවැ වස්නාකල්හි: වෙගවති, ශීඝ්ර ශ්රොනතස් ඇති: සලිල වාහිනීසු, ගඞ්ග්නදී සහස්රතයන්: අසන්දමානසු, ස්ය්න්දනය3 නොකරන කල්හි ස්යාන්දු - ශ්රෙවණෙ, යන ධාතුයි. සන්ත: සන්හුත්: කල්ලොල, රල ඇති ජලනිධීසු, සමුද්ර්යන්: මධුර, මියුරු: සලිල, දියෙන්: කලීලෙසු, මනෝඥ කල්හි: කාක, කවුඩන්4 හා: උලුකෙසු, බකමුහුණුවන්6 සොණ, බල්ලන් හා: බහරිනෙසු මුවන්: නවන‍ාච්තරසොපෙතං

ගෘඩ්ගාර වීර බිහත්ස්යෙ - රෞද්ර හාස්යලභයානකඃ

කරුණාද්භූත ශාන්තව - නව නාට්ය-6 රසාඃ ස්මෘතා7

යි. කියන ලද නව නාට්ය- රසයෙන් සමුපේත වූ: සලීලං: ලීලා සහිත වූ, පඩ්ලගුල නච්චං, පිඑන්ගේ8 නැටුම්: සත්තසරොපෙතං

මධ්යගමර්ෂ හ ගාන්ධාරෂඩ්ජ9 - පඤ්චම ධෛවතාඃ

නිෂාදඃ සප්තමෙ‍ාඥෙය10 ස්තන්ත්රී් කණ්ඨොත්ථිතාඃ සවරාඃ යි

කියන ලද සප්ත ස්වරයෙන් සමුපේත වූ; සගාමරාගං, ග්රාතමරාග සහිත වූ; මූග ගීතිකං, මූගයන්ගේ11 ගීතිකා: සකල, සියලු; නිබ්බ්රදත, නිවියාවු: අපාය දහන, නරකාග්නි ඇති, නරක මණ්ඩගලෙසු නිරැ මඬුලුවන්:12 මධුර ජල, මියුරු දියෙන් හා: කමල සණ්ඩ, පියුම් වෙනෙත්:13 මණ්ඩිතෙසු, සැදුම් ලද කල්හි:පෙතෙසු,ප්රෙ,තයන්:14 දිබ්බොජානිලං, දිවඔතැලි15 උග්ගිරන්තෙසු, නගන කල්හි: ස‍කුණෙසු, ලිහිණියන්, ගගන ගමනං, අහසින් යන ගමන්: පහාය, පියා: ‍අවනිතලං ‍ෙපෙළෝ පිටුහි: ආවරන්තෙසු, හැසි‍රෙන කල්හි: සත්තෙසු, සත්වයන්, විගත, අපගතවූ: භය, බිය හා, රෝග, ව්යාසධි16 හා සිසිර, සිහිල් හා: පරිළාහෙසු, පරිදාහයන් ඇති කල්හි, ජින්නාසු, කඩ කඩව ගිය කල්හි: සකලසංඛලිකාසු17 සර්ව්ශෘඩ්බලාමෙන්15 තිඟුවන තුන්ලොව: භවන, විමන්හි: ද්වාර ‍කවාටෙසු, දොර කවුළුවන්, සයංයෙව, තමන් ම: විවටෙසු, විවෘත කල්හි: අසෙස ජන්තුසු19 සර්වද සත්වයන්: පියං වලන්තෙසු20 ප්රිකය කොට බණන21 කල්හි; තුරගෙසු, අශ්වයන්: මධුර, මියුරු වු: හෙසාරවං, කරොන්තෙසු, හේෂාරව කරන කල්හි: කුඤ්ජරෙසු‍, හස්තීන්: අතිගජ්ජන්තෙසු, අතිශය කොට ගර්ජනා කරන කල්හි, කෙසරිසු, කේශර සිංහයන්: අභිනදන්තෙසු, වෙසෙස් කොට,

1. ගමන කල්හි B චතුද්දීප ගත E 3. සන්දනය C 4. නවුඩුවන් B C E 5. බක්මුහුණන් C බකමුණුවන් B බකමුණුවන් E 6. නාට්ටග F 7. රසාස්මෘතම් C 8. පිලන්ගේ G 9. ෂට්ජ C 10. ඥෙයි E 11. මෘගයන්ගේ F 12. නිරුමඩුලුවන් A B E F 13. වනෙන් C 14. ප්රේ තයන් C 15. දිවඔතැලි A F 16. වැදි B 17.බලි‍තාසු F 18. ශ්රීණකලාවන් C ස්රිටදුකලාවන් F සක්බලාවෙන් G 19. අසෙන්සු ජන්තුසු C අසෙස ජත්තුකොසු F 20. වදනෙසු A 21. බණ F

නාද කරන කල්හි: අවාදිත1 නොවයන ලද: තුරියෙසු, පඤ්චාඞ්ගක තුය්ය්ි1කයන්: සක සක නින්නාදං, තමන් තමන්ගේ හඬ: මුඤ්චන්තෙසු, විහිදුනා2 කල්හි: අඝට්ඨිත, නොසැලෙනලද: සරීරාහරණෙසු, කනක වලය, රසනා3 නුපු‍රාදි, ශරීරාහරණයන්:4 මධුර රවං, මියුරු හඬ: දෙවතාසු, දෙවිනළන්: දිබ්බ සඬ්ගීතිං කුරුමානාසු, දිව්ය නෘත්යර ගීත වාද්යු වංශ ලක්ෂණ චතුරඞ්ග සඞ්ගිති5 කරන කල්හි: සුඵුල්ලෙසු, යහපත් ව පිපි කල්හි: තරු ලතාගුම්බෙසු, වෘක්ෂලතා ගුම්බයන්:6 ජලථලසිලා තලානි හින්දිත්වා, ජලතල මහිතල ශිලාතල ද7 බිඳ: උපරූපරී, මතුමත්තෙහි: සත්ත සත්ත හුත්වා, සත් සත් වැ: වචිත්ත පඤ්ච වණ්ණ, විචිත්රණ වූ පඤ්ච වර්ණු ඇති,:ඥ පදුමෙසු, පද්මයන්: නික්ඛමන්තෙසු, නික්මෙන කල්හි: අධොමුඛ, කිබිසින් වූ: කමලෙසු, පද්මයක් ඇති කල්හි: පදුමවිතානෙසු, පියුම් විතානයන්: පවන පථෙ, ආකාශයෙහි: විතනෙසු, වැසී සිටි කල්හි: සමන්තතො, හාත්පස්හි දසදහසක් සක්වළ: දිබ්බ පුප්ඵෙසු, වස්සමානෙසු, දිව්යම පුෂ්ප වර්ෂා8 කරන කල්හි: ආකාසෙ, දසදහසක් ආකාශයෙහි: දිබ්බතුරියෙසු, දිව්යම තූය්ය්ා බයන් වජ්ජමානෙසු, වාද්ය මාන කල්හි:

මෙහි එක පැහැර

......... දස සහශ්රී් ලෝක ධාතු කම්පිත වනු සර්වරඥතා ඥාන ප්ර තිලාභයට පූර්ව නිමිත්තයැ. ලෝ‍කාන්තර නරකයෙහි අන්ධකාර විධ්වස්තු වනු අවිද්යාභන්ධකාර විධමනුවට පූර්වස නිමිත්තයැ. සියලු දශ දිශා ප්ර්සන්න වනු ඥානාලෝක දක්වන්නට යැ. සඳහු9 අතිශයවැ දිලිසෙනු බොහෝ ජනයහට කාන්ත10 වන බවට යැ. සූය්ය්9 නයා11 මඳ මෙළෙක් රස්12 විසිරමින්13 දිලියෙනු කයට සිතට සුවවන බවටයැ. තාරාගණයන්14 දිලියෙනු, විනේය ජනයන් සොම්නස් වන බවට යැ15‍ සුවඳ මොලොක් සිහිල් සුළඟ හමනු ක්ලේශ17 පරිදාහි නිවනුවට යැ. සතර ද්වීපයෙහි18 එක පැහැර වර්ෂා19 කරනු ධර්මශ මේඝ වර්ෂිවටයැ.20 ගඞ්ගා නදීන්21 ස්යපන්දන නොකරනු22 චතුර්වෛශාරද්ය ප්රහතිලාභයටයැ. සමුද්ර යෙහි දිය මධුර වනු නිර්වකණ රසයෙන්, ඒක රස වනුවටයැ. විදේශයට ගිය ‍නෞකාවන් ස්වදේශයට එනු සතර ප්රරතිසංවිත් සමගමයටයැ. ‍කාකෝල්කාදී වෛරී සත්වයන් ඔවුනොවුන් කෙරෙහි මෛත්රීත කරනු සතර බ්ර හ්ම විහාර පතිලාභයටයැ. අන්ධයන් රූප දර්ශනය කරනු දිව්යව වක්ෂු ප්ර තිලාභයටයැ. පඞගුලයන් නර්ත නය කරනු23 චත්රිද්ධිපාද24 වේගයටයැ. බධිරයන් ශබ්ද ශ්රාවණය කරනු., දිව්ය3ශ්රොතත්රව ප්රරතිලාභයටයැ. මූගයන් ගායනා කරනු සද්ධර්මශ දේශනා වටයැ. නරකයෙහි ගිහි නිවෙනු ඒකාදශ කාමාග්නි නැවෙනුවටයැ. ප්රේ තයන් දිව්යම භෝජනයෙන් තෘප්තයන් සෙයින් පිනායාම කායගතානුස්මෘති24 සංඛ්යාදත අමෘත ප්ර්තිලාභයටයැ. ශකුනීන් ආකාශ ගමන් 1. අපවාදිත F 2. විදිනා C 3. රශන E රස C 4.ශරීරභරණයෙන් A B D 5. චතුරඞ්ගිත F 6. ගුල්මයන් D 7. ජලතලද මහීතලද සිලාතල C 8. වරුසා A වර්ෂා D 9. රජනිකර සඳහු B සදහ C සදහු E 10. කාන්තා A 11. සූය්ය්‍්ග A C සූය්යාිල F 12.රැස් A 13. විසිරෙමින් B 14. තාරගණයන් C 15. බවට C 16. මෙළෙක් C 17. කෙලෙස් C 18. චාතුද්දීප, සතර ද්වීපයෙහි B 19. වෂර්‍ D 20. වර්ෂ යටයැ D 21. අසන්දමානාසු ගබ්ගාදීන් B 22. ‍නකරනු F 23. රූපදර්ශීන C 24. නෙර්තකරන්හු C 25. චතුරදේධිෂාද D චතුපිද්ධිපාද F 26. කායහකාස්මෘත C

පියා පොළො‍ව් තෙලෙහි සංවරණය කරනු අවවාද ලද1 ජනයන් ප්රා ණයෙන් සරණ යනුවටයැ. සත්නට2 භය රෝග ශිශිර3 පරිදාහ නොවනු වතුස්සත්ය‍ ප්රරතිලාභයටයැ. ශෘඞ්ඛලා ඛණ්ඩිත වනු අස්මිමාන සමුච්ඡේදයටයැ. දොර කවුළු විවෘත වනු අෂ්ටාඞ්ගික මාර්ගවයෙහි දොර විවිර කරනුවටයැ. හැම සතුන් ප්රීවතිකොට බණනු ද අශ්වයන් මධුර කොට හේෂාරව කරනු ද ඇතුන්4 ගර්ජනා කරනු ද කේශරින් සිංහ නාද කරනු ද දෙවියන් දිව්යම සඞ්ගීති කරනු ද බුදු බවට පැමිණ උදන් උදනු කරනු වටයැ. නෙ‍ාවයන ලද තූර්යන් ධ්වනි විහිදුනේ මහත් ධර්ම් හේරි ශ්රිවණයටයැ. නොසොල්වන ලද ශරීරාභරණයන් හඬනු5 නවානුපූර්වර විහාර සවාපත්ති ලාභයටයැ. වෘක්ෂලතා ගුම්බයන්6 සුපුෂ්පිත වනු විමුක්ති පුෂ්පයන් සුපුෂ්පිත වන බවට පූර්වය නිමිත්තයැ. සෙසු ප්රාෂතිහාර්යයෝ සෙසු බුද්ධ ගුණ ප්ර තිලාභයට7 පුර්ව නිමිත්තයෝ යි.

සකල ලොක, සියලු ලෝ වැසියන්ගේ: හදයානන්දකාරී, හෘෘදයට ආනන්ද ජනක වූයේ; සුප්පතිට්ඨිත පාදතලෙහි, සුපිහිටි පත්ලෙන්: ධරණිතලං, මහීතලය: ධඤ්ඤතරමකාසි යි. යොදනු. පවිත්රත කළේයැ8 යු සේයි. ධරණීධර,ගිරිරාජ සදෘශයැ: ධීර, නිර්විකාරය:9 වීර, පරාක්රනම10 ඇතියව;11 වරවක්ක, උත්තම චක්රිලක්ෂණයෙන්:12 විචිත්ත විසිතුරු වූ: තෙ, තාගේ: පාදතල සම්ඵස්සං, පතුල් තල පහස්: යා ධරණි, යම් පෘථිවියක්: අලත්ථ, ලද ද: සා, ‍හෝ: වත, ඒකාන්තයෙන්: අතිධඤ්ඤා, ඉතා පිනැත්තී; සො, යන මෙයින් යො දයා සීතල මානසො යන්නෙන් යමෙක් නිර්දිෂ්ට ද හෙ ම කියනු ලැබේ. සරද කාල, සරා කල්හි, නිම්මල, නිර්මල වූ, චන්ද මණ්ඩලො විය. සඳ මඬලක් සෙයින් : ජන, මහජනයාගේ: නයන, ඇසට ‍හා: චෙතො සිතට: රසායනො, රසයින් වූයේ; සුකත සත, ශුභකර්මි ශතසහස්රායන්13 විසින්: සුවිහිත, සුසංවිධාන කරන ලද: බහුවිධ, බහු ප්රලකාර: ලක්ඛණ, ද්වාත්රිං3ශත් මහා පුරුෂ14 ලක්ෂණයෙන් හා : අනුඛ්යුඤ්ජන, අශිත්යේනුව්ය්ඤ්ජනයෙන්: පතිමණ්ඩිත, සැදුම් ලද: දෙහො, ශරීර සම්පත් ඇතියේ: පසාදාවනක, ප්රකසාදයෙන් අවනත වූ: ‍අනේක සතසහස්ස, නොයෙක් ලක්ෂ: බ්රිහ්ම, බඹුන්ගේ: සුර, දෙවියන්ගේ: ‍අසුර, දානවයන්ගේ: උරග, නාගයන්ගේ: කින්නර, දිවකිඳුන්ගේ: නර, මනුෂ්යුයන්ගේ: මොලිමාලා, මුහුළුපෙළින්: අලඞ්කත, සැදුම්ලද: වරණයුගලො, පාද යුගල ඇති යේයි. පසාද විම්භය, ප්රදසාදයෙන් හා විස්මයෙන්: ආපුණ්ණ, පුරන ලද: බුධ, නුවණ ඇති: විබුධ මනුචසත, දිව්යෙ මනුෂ්යෙ ශතයන් විසින්: අභිගීයමාන, ගායනා කරන ලද: ථුති වචනො, ස්තෝත්රන වචන ඇතියේ: සරද, සරා කල්හි: රජනිකර, සඳහට ද: සහස්සරංසි, හිරුහට ද: අපහාස, අපහාස15

1. ලද - (ඌනයි) A F 2. සතනව C 3. සිසිර E C 4. අතුන් E 5. හඩවනු E 6. ගුල්මයන් D කුම්මිය C 7. බුද්ධ ප්රදතිලාශටයැ B E F G බුද්ධ ප්ර තිලාභයට A 8. කෙළේය C E 9. නිර්ව කාරය A 1. ප්රාEක්ර ම C 11. ඇතියාව C E 12. චක්රබ ඇති ලක්ෂණයෙන් F G 13. සතයන් D 14. පුර්ෂ C 15. අපහාස E

ඇති: කන්ති, ප‍ැහැ : තෙජො, තෙජ ඇතියෙ: කුලිසසහස්ස දුල්ලහසාරභාවො. මේරු මන්දරාදීන්1 කිළිල් සෙයින් කඩන්නට සාමර්ථ්ය 2 ඇති; වජ්රාශයුධයන් කෙරෙහි මොහු හා සම, ඝන, බහල:3 මහා අවිද්යාොදි4 වස්තූන් කඩන්නට සමර්ථ නොවන5 බැවින් වජ්‍රායුධ සහස්රඩයෙක්හි දු දුර්ලභ වූ සාරත්ව6 ඇතියේ: ගගනතල, ආකාශ දේශ‍යක් සෙයින් නිබ්බිකාරො, විකාර නැතියේ: සලිලනිධි, සමදාය සෙයින් ගම්භීරො, ගැඹුරු ව‍ූයේ : සම්පන්න, සම්ප්රාලප්ත වූ : සකල පාරමිතා, සර්වර පාරමිතා නමැති: මහණ්ණව පාරො: මහාණිවයෙහි7 පාර ඇති: කාරුඤ්ඤම්ව, කරුණා රාශියක් වැන්න දෙහබද්ධො, මූර්තිමත්: අභිනීහාරාතිසය, අභිනීහාර විශේෂයෙන්, පරිපාකලාහි, පරිපාක ලද: කුසල සම්භාර හරිත, කුශල සම්භාරයෙන් හරිත වූ: සන්තාන විසෙසො, සන්තාන විශේෂ ඇතියේ : ආවාසෝව, ආවාසයක් වැන්න: ධම්මසරීරස්ස, ධර්මක ශරීරයට: දිවසකරොව, සූය්ර්ප‍යයා වැන්න: මොහන්ධකාර විධමනස්ස, මෝහ නැමැති අන්ධකාරයාගේ විධ්වංසනයට: චක්බුරිව, ඇසක් වැන්න: සබ්බ ලෝකස්ස, සියලු ලෝකයාහට: පවාහො, ප්රබවාහය : කරුණා රසස්ස. කරුණා රසයාගේ: රස ශබ්දයෙන් දිය කියත්: සත්තරණසෙතු, සන්තරණයට සේතුය. සංසාරසින්ධුස්ස, සංසාර ජලනිධිහුගේ: ආධාරො, ආධාරය, කරුණාප්ලස්ස, කරුණා ජලයහට: සාගරො, සමුද්රකය: සන්තොසාමතස්ස, සංතෝෂ සඞඛ්යාසත අමෘතයට: අමෘත ශබ්දයෙන් දිය කියත්. උපදෙසකො: උපදේශකය: ආඛ්යා තෘය;8 සිද්ධි මග්ගස්ස, නිර්ව ණ මාර්ගේයට: නාහි, නාහිය: පඤ්ඤාචස්ස: පඥා නමැති චක්රසයාගේ; උට්ඨිත වං‍සො, උත්ථිත වංශය9; ධම්ම ධජසස, ධර්ම: නමැති ධ්වජයහට; එරසු, පොරොව: තණ්හාලතාගහණස්ස, තෘෂ්ණා නමැති ලතාගහනයහට: වළහානලො, වළහා මුඛයෙන් නැගි ගිනිය: ලොහඅණ්ණවස්ස, ලෝහ නමැති අර්ණරවයට: මහාමන්තො,10 මහතුරු:11 කොධ භුජඩ්ගමස්ස, ක්රොිධ නමැති නාගරාජයාහට: දාවානලො, ළැව් ගිනිය: රාග පල්ලවස්ස, රාග නමැති පල්ලවයට : පහවො, උත්පත්තිස්ථානය: පුඤ්ඤ සඤ්වයස්ස, පුණ්යම රාශියට: බ්රොහ්මුනා, මහා විජම්හමාන, පුබුදුවන: කමලකොප, මහනෙල් ගැබ්හි: පරිමල, සුවඳයෙන්: මනොහරෙන, මනෝඥ වූ; සහජ, ඉහිදා12 ආනන, මුහුණෙහි: ආමොදෙන, පියගදින්: සකලභුවනතලං මුළුලෙව් : පරිවාසෙන්තො, පරිවාසිත කරනුයේ : නව, අලුත් : නීර, දියෙන්: භාර, බරවූ : ගම්භීර, ගැඹුරු වූ : ජලධර, මේඝයන්ගේ : ධනිනිහං, හඬ බදු වූ: සධීරං, අකෝප්යිවූ : ගිරං, තෙපුල් : තදනන්තරං, සිංහනාද,13 කළ ඉක්බිත්තෙන් : ජලනිධි ඝොස, සමුද්රඹඝෙෂ බඳු : ගම්භීරං, ගැඹුරු

1. මේරු මරු මන්දරාදීන් B 2. සමර්ත්ථ A C E F G සාමර්ත්ථ B 3. හා සමඟ බල A 4. මහා අවිද්යාා D 5. සමර්ත්ථවන A B C E සාමාර්ත්ථ නොවන D 6. සාරත්වය C 7. මහාණිව C මහාණිවෙහි E 8. ආඛ්යා තකය A F ආඛ්යා තය B E සඞ්ඛ්යාරතය C G 9. උච්ඨිත වංශය B E උත්ථිම වංශය F 10. මහාවන්තො C 11. මහවතු‍ර C මහවතුරැ E 12. එහිදා C 13. සීහනාද A

වූ දුන්දුභිධනි, තූය්ර්ු‍ය ‍ෙඝාෂයෙන්;1 පුරස්සරෙන, පූර්ව සරකොට ඇති; ප්රදධාන කොට ඇතියේය. යු සේයි. මඞ්ගල ප‍ටහ, මඞ්ගල පටහයෙහි : පටු, ව්යදක්ත වූ: රව, හඬින්: සංවඩ්ඩිතෙන, සංවර්ධිත වූ: අනෙක ජනසහස්ස, අනේක ජන සහස්රකයන්ගේ: කලකල බහලෙන, කල කලයෙන් බහලවූ: උස්සව කොලාහලෙන, උත්සවකෝලාභලයෙන්: තිභුවන, තුන්ලොව: ආපුරයන්තො, පුරනුයේ: වරණපාත, පාදොත්පතනයෙන්2 හා අවපතනයෙන් හා: රණිත, හඬනලද: නුපුර සහස්ස, නුපුර සහස්රනයන් විසින්: මුඛරිත, බණන ලද: දස දිසෙන, දශ දිශා ඇති: සරහස ගති , ශීඝ්රා ගමනින්: චලිත, කම්පමාන වූ: ලොල, අඥාන වූ : හාරලතා, මුක්තාහාර ලතායෙන්: සමප්ථොඨිත3 ආස්ඵාලනා කරන ලද: පහරනා ලද: කුචථලෙන, කුවස්ථල ඇති: සරහස, වෙළෙවි වූ: උක්ඛෙප, උත්ත්ෂේපණයෙන්: චලිත, ඇලළෙන ලද:4 මණිචලයාවළි, මිණිචලය මාලාවෙන්: වාචාලිත, හඬනු වූ: ගුජලතෙන, හස්තලතා ඇති විණා වෙණහි5 ද: වෙණු, වංශයෙහි ද: මුරජ, මෘදඞ්ගයෙහි ද: කංස තාල, කංසතාළයෙහි ද: ලයානුගතෙන, ලය අනුව යනු වූ: මධුර ගීතිකි ඇති: නච්ච, නෘත්යෙයෙහි හා: කීළා,6 ක්රී:ඩායෙහි: පසුතෙන, ප්ර ඍත වූ, ප්රවවෘත්ත වූ : මායා දෙවිපරිජනෙන, මායා දේවින්ගේ පරිජනයන් විසින් : අනුයාතො, අනුගත වූයේ : චලිත, කම්ප්යයමාන:7 මණි කුණ්ඩල: මණිමය කුණ්ඩලයන් විසින්:8 ආහත, පහරන ලද ; කපොලතලෙන, කපොල් තල ඇති: භමමාන, භ්රිමත් වූ: සවණුප්පලෙන, කර්ණොජත්පල ඇති, අඩ්ඨවිගළිත, අර්ධ, විගලිත9 වූ: විලො‍ල, ලෙළදෙන: සෙබරෙන. කඩාමල් කඩ ඇති: නිද්දය, කැකුළු කොට : ආහත, පහරණා ලද:10 මුදිඞ්ගමදිදළ පටහකාහළසංඛරව, මෘදඩ්ගාසීන්ගේ රවයෙන්: ජනිතගමනෙන, දනවන ලද ගමන් ඇති : පවත්තනච්චෙන, ප්රෙවෘත්ත වූ නෘතය ඇති : රාජලොකෙන, මහීපාලයන් විසින් : අනුගතො, අනුයාත වූ: ගායමානෙන, ගායත්වූ: වග්ග්‍ීපානෙන, වල්ගත්11 වූ: නාටක ගණෙන, වාර ගණයන් විසින්: අනුගම්මමානො, අනුගම්ම්යිමාන12 වූයේ: සසාමන්තං, සාමන්ත ජනයන් සහිත වූ: සඅන්තොපුරං, අවරෝධ ජනයන් සහිත වු: සරාජ පරිජනං‍, පෙදෙසි රජුන්සොහිත වූ: සබාලවුද්ධං, ළදරු මහල්ලන් සහිත වූ: සනාග භුජගාසනං, නාග සුපණියන් සහිත වූ : සසුරාසුරං, දේවදානවයන් සහිත වූ : සමහිසාගරං, පොලෝ මුහුදු සහිත වු ; සමෙරුයුගන්ධරං, මෙර13 යුගදුරු සහිත වූ: ලොකං, ස්ථාවර, ජංගම ලෝකයා: නච්චාබෙන්තො, නර්ත නය 14 කරවනුයේ: නව, අලුත්: සුධා, සුනුවමින්: අවධාත, ධවල වූ: පාසාද සත, පහසියෙන්:15 නිරත්තරං, අතුරු නැති: මණිමය, මිණිමුවා: මඞ්ගල කලසයුගල, මඞ්ගල කලස යුගලයෙන් : උපසොහිත,

1. ඝෝසායෙන් A E ඝෝසාවෙන් C 2. පාදොත්පාදනයෙන් C 3. සම්ඵාධික F G 4. අපලෙන ලද C E F 5. වෙණෙහි D 6. ලීලා C 7. කම්පමාන C 8. ඇවිසින් A D 9. අර්ධනවිලින C 10. පහකරන ලද A 11. වලාගත් B 12. අනුගම්මමාන C 13. මේරු B 14. නෘත්ය A නෙර්තනය C E F ‍15. පහාසියෙන් D පහසියයෙන් C හොබනා ලද; ද්වාර පදෙසං, දොර සමීප ඇති : විවිධ, නානාවිධ වූ: නවගල්ලවනිවහ, නව පල්ලව පරම්පරායෙන්: නිරන්තර, අතුරු නැති‍කොට: නිවුතං, සදන ලද: උල්ලාසිත, උද්දීප්ත වූ: පතාකා සහස්සං, පතාකා සහස්රුයන් ඇති : යාමාවට්ඨිත, යාමාවස්ථිත වූ: යම්හි යම්හි නහවා සාදා1 පාදා ඇර2 සිටුවන ලද: විවිධ ගජඝටා: නානාවිධ හස්ති පඞ්ක්තීක්; සඩ්කටං, ගහණ වූ: අනේකතුරගසහස්සා, නොයෙක් අශ්ව සහස්ර යන් විසින්: සම්බාධං, ඝනීභූත වූ : අපරිමිතජනසමූහ , අපරිමාන3 ජන සමූහයාගේ : සම්මද්ද සඞකුලං, සම්මදියෙන් සඞ්කුල වූ : රාජකුලං, නරපති කුලයට : සනරාමර ලොකෙන, දිව්යි මනුෂ්යකයන් සහිත වූ ලෝකයා විසින්: අභිනීතො, ප්රාමපිත වූයේ : අන්තොපුරවර, අන්තඃපුරයෙහි සංවාරණ4 කරන; වාර විලාසිනී, වාර විලාසිනීන් විසින් : කුරුමාන, සංවිධාන5 කරන ලද: අවතරණමඬ්ගලො, ගෙවදනා මඟුල් ඇතියේ : මඬ්ගලප්පදීපොචිය, මඬ්ගල ප්ර සීපයක් සෙයින් : අ‍සෙජන වන්දනීයො, සර්වල ජනයන් විසින් ප්ර්ණම්යරමාන වූයේ : සහජ භූසනෙහි විය6 සහජ භූෂණ7 බඳු: මහා පුරිස ලක්ඛණෙහි උපෙතො, මහා පුරුෂ ලක්ෂණයෙන් සමූපේත වූයේ, විජ්ජුල්ලාතාහි විය. විදුලියෙන් 6 මෙන් : විරචිතාවයවො, විරවික වූ අවයව ඇතියේ : පාද තල කමල යුගලෙන්, පාදතල නමැති රක්ත පද්ම යුග‍ලයෙන්: කාළ දෙවල ඉසි සීසං, කාලදේවල නම්7 ඍෂීන්ගේ සිරස : අලංකාරීත්වා. සදා: වරණතලපදුමරාගරතනරංසිනා, වරණතල නමැති පද්මරාග මණි10 රශ්මින්: පිතු මකුට මණි නිකාර, පියරජහුගේ වොටුනු මිණි රැස් : ඔහාසෙත්වා, උද්දීපන් කොට: මෙයින් ඍෂීහු දු පිය රජුහු දු මහා පුරුෂයා පතුල් තමන් මුදුනේ තබා වැඳි11 පරිදි දැක්වූහ.12 වන්දොදයෙන, සඳ උදයින් : ජලනිධිමිව, ඔද වඩනා ලද මුහුද13 සෙයින් කලකල මුඛරං, කල කලයෙන්, මුඛරිත වූ : මහන්තං උස්සවං, මහත් උත්සව: පතිදිනං, ප්රහතිදිනයෙහි, දවස දවස: පවඩ්ඨෙන්තො, වඩනුයේ: සුක්ක පක්ඛ, ශුක්ල පක්ෂයෙහි: පෙර අඩසම:14 අභිවඩ්ඨමාන, වඩනාලද: චන්ද මණ්ඩලානුක‍ාරෙන, සඳ මඩලක් සෙයින්: වඩ්ඨෙන්තො, වඩනේ:15 සත්ත වස්සික කාලෙ, සත් හැවිරිදි කල්හි: සත්ත රතනමයං, සප්ත රතනමය වූ : සහස්ස ‍වඩ්ක: දහසක් වක් ඇති : සත තිත්ථං, සියක් කොට ඇති : රතනවාලුකා, රුවන්වැල්ලෙන් : ආකිණ්ණ, ගැවස‍ීගත් : තීරලෙබං, තීර ලේඛා ඇති : අතිමධුර, ඉතා මියුරු වූ : සීතල, සිහිල් වූ: අමල, නිර්මඇල වූ: ජල, දියෙන් : සම්පූණ්ණං, සම්පූර්ණර වූ: සුඵුල්ල, සුපිපි: කුමුද, කුමුදු මල් හා: කුවලයං, මහනෙල් මල් ඇති : දිබ්බමයං, විශ්වකර්ම් නිර්මිත වන බැවින් දිව්යංමය වූ: පොක්ඛරණිං, පුෂ්කරණියට16 අසෙස, සියලු

1. සදා C E 2. ඇරා C 3. අපරමිත A 4. පචාර B 5. සංවිදාරණ C 6. සහජන භූසනෙහි විය A 7. සහජන භූෂණ A 8. විදුලියක් C 9. නම් - (ඌනයි) C 10. මිණි C E 11. බැඳි C 12. දැක්වුවහු A 13. ඔහුද A 14. පෙරඔමය C 15. වඩන C 16. පුෂකරීණියට D වසුමතිපති, නොයෙක් රජුන්ගේ: මකුටපීඨ, වොටුනු පිළිහි : 1 පතිච්ඨිත, පිහිටි: චරණො, පාදතල ඇතියේ : අසදිසාහිසෙකං, අසදෘශ වූ රාජාභිෂේකයට: පාපුණි, සම්ප්රාරප්ත වී: විජිත , පරදවන ලද: මකරකෙතුරූපො මකරධ්වජයාගේ රූප ඇතියේ : පිතු නිවෙදිතං, පිය රජු විසින් දන්වන ලද;2 කුම‍මරො සිද්ධාර්ථ කුමර: පරම සුඛුමාළො, අත්ය:න්ත සුකුමාරය: රාජ නිවය වචනං, රාජබෘන්දයාගේ: වචන:3 සන්නිහිත, රැස්වන ලද: මහාජන සමූහො, මහජනකාය4 ඇතියේ : නෙක, නොයෙක් : නරපති සහස්ස, රජ දහසුන්ගේ : මජ්ඣවන්ති, මධ්යේගත වූයේ : කුලාවල, කුල පර්විත‍යන්ගේ මජ්ඣගතො, මධ්යවවර්ති වූ: කනක සිඛරි විය, රුවන් මෙරහු බඳු වූයේ: අනෙක, නොයෙක්: රතනාභරණ, රුවන් ආභරණහි:5 පහාජාල, රැස් දැලින්: පටිච්ඡන්න, පිළිසන් වූ6: අවයවො, අංග7 ඇතියේ: ඉන්දාවුධසහස්ස, දෙවිදුනු දහසින්: සඤාජාදිත, ප්රාව්ඡාදනා කරන ලද: දස දිසො, දශ දිශා ඇති: ජලධර සමට, වහරේ කල්හි: දිවසො ඉව, දවත් බඳු වූයේ8 අමල, නිර්මල වූ: මණිභූමි, මිණිවන් බිම්හි නොහොත් පිනින් උපන් මිණි බිම්හි: දිස්සමානා, දිස්නා ලද: පටිබිම්බතාය, පිළිබිඹු ඇතිවන බැවින් පතිසිනෙහෙන, ස්වාමිය යන ස්නේහයෙන්: මහියා, මිහිවමිය විසින්9 හදයෙනෙව ධාරියම‍ානෝ ළෙන් උසුලනවන් වූයේ : උද්ධුමාන, සලන ලද : කනක දණ්ඩ, රුවන් දඬු ඇති: චාමර කලාපො, සෙමෙර වල් කලබ10 ඇතියේ: අපරිමිත, අපමණ වූ: පරීජනොපි, පරීජනයන් ඇතියේ ද: අදුතියො, හුදකෙළේ: තමා වැනි අනිකක් නැතිවන බැවින් : අක්ඛණවෙධාදයො, අක්ෂණවේධී ඈ: ආදී ශබ්දයෙන් වාලවේධි ශබ්ද‍වේධි ශරවේධිය යන තුන් ධනුර්ධරයෝ ආක්ෂාප්ත11 වෙත්. එහි අකුණු පහනැ ලක දැක දුන්නෙහි ශරය හිඳු වා ඇද ‍ඒ ‍ආලෝකය තිරොහිත නොවන තුරු ඵලක12 විදිනේ අක්ෂර ‍වේධි නම් වෙයි. සියක් දුනු පමණ තැන්හි සිට කරබටු පක13 සලකුණෙන් අස්වල්පළා විද පියනුයේ චාලවේධි නම් වෙයි. රජස් තමස් හිමධුමයෙන් ප්රරච්ඡන්න ව ද14 සිට ශබ්ද‍යාගේ උත්පත්තිස්ථානයෙක්හි පුෂ්යමදේව15 දශරථාදීන් සෙයින් විද පියනුයේ ශබ්දවේධි නම් වෙයි. ලක්ෂගත ශරයාගේ පුඞ්බයෙහි පටන් ගෙන පුඩ්බානුපුඩ්බ කොට ශර පරම්පරාවක් තමා සිටි තැන් දක්වා විද16 නිමාම් සැරයෙහි17 පඞ්බය අතින් ගෙන සි‍ටිනේ ශර වේධි නම් වෙයි.

1. ඔටුනු පිළිහි C E ඔටුනු පිල්හි B 2. දක්වන ලද A 3. වචනය A F 4. මහාජන සමූහ A 5. අබරණහි D E 6. පිළිසන්න වූ A 7. ඇඟ B අග F G 8. බදුවූ A 9. මිහියවමය විසින් A මිහිවැමිය විසින් B 1. කදඹ A F 11. අක්ෂිපත C 12. එකල C 13. පල B 14. ප්රලච්ජන්නවැ ද E 15. පුෂ්ප වේද F 16. විදැ E 17. ශරයෙහි E