පූජාවලිය-මහබිනික්මන් පූජා කථා
පූජාවලිය
දස වන පරිච්ඡෙදය
තව ද: අප බුදුන් පැවිදි වන දා ලද මහභිනික්මන් පූජා නම් කවර යත්:
මෙසේ මාගේ ස්වාමිදරුවාණන් ලුම්බිනී වනොද්යා නයෙහි දී මුළුලොවට මුදුන් මල්කඩක් සේ, මුළුලොවට අමිකඩක් සේ, මුළු ලොවට රුවන්කඩක් සේ, මවුකුසින් බිහිව මෙසේ මුරු බඹ කැලන් කළ පූජා ලත් කළ ශාක්යස-කොළිය දෙනුවර එක්ලක්ෂ සැටදහසක් රජදරුවෝ මහත් වූ පෙරහර කොට බෝසතුන් කිඹුල්වත් පුරයට ම වඩාගෙන ගියහ.
තව ද: වෙස්සන්තර ජාතියෙහි මද්රිදදේවී බෝසතුන් හා සමඟ ම සම වූ ආයුඃශ්රි:න් රාජ්යජශ්රී් විඳ එයින් සැව බෝසතුන් හා සමඟ ම තුසීපුරෙහි ඉපැද සත් පනස්කෙළ සැටලක්ෂයක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි බෙි්සතුන්ට ම අලමෙහෙසුන් ව වැස, දෙවුබඹුන්ගේ ආරාධනා ඉවසා බෝසතුන් අවුත් මේ ශුද්ධොදන රජහට දා ව මේ මහා මායා දේවීන් කුස පිළිසිඳ ගත් වේලෙහි ම ඒ අගමෙහෙසින් වූ දිව්යාං ගනාවෝ ද තුසිපුරෙන් සැව අවුත් දෙවුදැහැ නම් වු කෝළිය නුවර මහාමායා දේවීන් බෑ සුප්රැබුද්ධ රජහට දා ව සුද්ධොදන රජ්ජුරුවන් නං වූ අමිතා නම් බිසොවුන් කුස පිළිසිඳ බෝසතුන් මවුකුසින් බිහි වූ එම වෙසඟ මැදි පොහෝ සා විසා නකතින් තුමූ ද බිහි ව යශොධරා කම් ලද. එ දා ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ “මපුතණුවෝ මහ පින් ඇතියහ, අද උන් හා එක නකත උපන් රජ දුවක් කවර දෝ හෝ”යි තෙසැට දහසක් රාජධානි පරික්ෂා කරවා තමන් නැඟණියන් එ දා දුවක ලදහ යි අසා “ම යේළී මපුතණුවන්ට මතු අගමෙහෙසුන් වෙ”යි කියා එ දවස් ම පුතණුවන් නමින් කිරිමවුන් ලවා සියලු මඟුල් ම එක දා කරන සේ නියෝග කළහ.
මෙසේ යශෝධරා දේවිය, කන්ථක නම් අශ්වරාජයා ඡන්න නම් අමාත්යරයා ය, අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ ය, කාළුදායි නම් අමාත්යේයාණෝ ය, සතර මහා නිධාන ය, ශ්රීද මහා බෝධීන් වහන්සේ ය, යන මේ වස්තු සත එක දා ම උපන.
ඒ සතරමහානිධානයෙන් ශංඛ නම් නිධාන ය වටින් ගවුවක් නැත. ඵල නම් නිධාන ය වටින් දෙ ගවුවක් නැත. උත්පල නම් නිධාන ය වටින් තුන් ගවුවක් නැත. පුණ්ඩරීක නම් නිධානය වටින් සතර ගවුවක් නැත. ගැඹුරෙන් දෙලක්ෂ සතලිස් දහසක් යොදුන් මහ පොළොව හා සම වූ ගැඹුර ඇත්තේ ය. එයින් එක නිධානයෙක පිධාන ය හැරපියා ඔබගේ විධානයෙන් මුළු ලෝ වැසියෝ කැමති කැමති පමණ සත්රුවන් උකාගෙන යෙත් නමුත් ගත් ගත් තැන් පිරේ ම ය; අඟලක් තැනුත් අඩු නො වේ ම ය. නො එක් ජාතියෙහි දිළිඳුන්ගේ සිත් පුරා නැතැ යි නො කියා දුන් සත්සතකාදී දානපාරමිතාවන්ගේ අ‍ාන‍ුභාවයෙන් ම මේ සතර මහා නිධාන ය ලද සේකැයි දතයුතු.
තව ද ඒ ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවන්ගේ පියාණන් සිංහහනු නම් රජ්ජුරුවන්ගේ අග්ර්පුරෝහිත වූ කාළදෙවල නම් අමාත්යුයාණෝ ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවන් බාල කල ශිල්ප උගන්වා පසු ව පියරජහු-ගේ අයාමෙන් ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවන් රාජ්යර ශ්රී විඳුනා කල තමන් දැක රජ්ජුරුවන් ආදර දක්වන හෙයින් ගිහිගෙයි නො රඳමි යි තපස් කෙරෙමි යි අවසර ඉල්වා “ එසේ වී නම් මපියාණන් වහන්සේත් නැත. ගුරු වූ නුඹවහන්සේ ත් දුරකට ගියහොත් මට රක්ෂාව නැත. මාගේ මේ උයනේ ම වැඩහිඳ තපස් කොට නිති ම මාගේ ගෙට ම වැඩ වළදා වදාළ මැනවැ”යි රජ්ජුරුවන් කී කල එසේ ම කෙරෙමි යි රජ්ජුරුවන්ට ප්රනතිඥ දීලා ගොස් තපස් වෙස් ගෙන එම උයන වාසය කොට භාවනා කරන්නාහු නොබෝ දවසකින් රූපවිරාග ය කොට අභිඥ ලදීන් අතීතයෙන් සතලිස් කපක් හා අනාගතයෙන් සතලිස් කපක් හා අසු කපක් දක්නා නුවණ ඇති ව රජ ගෙයිදි වළඳා වදාරා රාත්රි භාගයෙහි එ ම උයනේ වැස දිවාවිහාර සඳහා සමහර දවසෙක නාගභවනයට ගොස් නයින්ගේ දිව්යාිද්යා නවල ධ්යාකනසුවයෙන් හිදිති. සමහර දවසෙක ගරුඩ භවනයෙහි ගොස් හිදිති. සමහර දවසෙක අසුර භවනයෙහි ගොස් හිදිති. සමහර දවසෙක උතුරුකුරු දිවයින් ආදි යෙහි ගොස් හිඳිති. සමහර දවසෙක ශක්ර යාගේ නන්දනොද්යාසන-යෙහි ගොස් හිඳිති.
ලෝකයෙහි බුදුන්ගේ ප්රයතිසන්ධි උත්පත්ති ආදි වූ දෙතිස් පූර්වනිමිති පෙනෙන්නා වූ මහාමංගල කාලයෙහි ලොව යම් සෘෂිකෙනෙකුන් ධ්යානනසුවයෙන් ඉඳිම මාගේ බුදුන්ගේ ම එක් අද්භූත වූ ධර්මයක් ම හෙයින් එ දවස් කාළදෙවල නම් තාපස යෝ ද රජගෙයි දී වළඳාලා දිවාවිහාර සඳහා ශක්රමභවනයට නැගී ශක්රවයාගේ නන්දනොද්යාුනයෙහි දිව්යශ ප්රාවසාදයෙක දිව්යාලසනයක් මතුයෙහි ධ්යායන සුවයෙන් උන්හ.
එ දා මෙසේ බුදුන්ගේ උත්පත්ති ශ්රීය දුටුවා වූ දේවතාවෝ “කිඹුල්වත් නුවර ශුද්ධොදන රජහුගේ පුත්රුවනෙක් උපණ. ඒ උත්තමයා බෝමැඬ හරා බුදු ව ධම්සක් පතුරුව යි, ඔහුගේ බුද්ධ ශ්රීහ බලම්හ”යි කිය කියා තවුතිසා දිව්යහ ලොක-යෙහි දෙවියෝ අත්වැල් බැඳ නට නටා ගි කිය කියා නඳුන් උයන් ආදියෙහි ඇවිද මහත් වූ උත්සවයෙන් නෙයියාඩම් කෙළනාහුය. එවේලෙහි ඒ කාළ දෙවල නම් තාපසයෝ ධ්යාානයෙන් නැඟී දෙවියන්ගේ මේ උත්සවකෙළි දැක “මෙවැනි උත්සව කෙළියක් අනික්කලෙක නුදුටු විරිමි. කිමෙක් ද දෙවියෙනි!තොපගේ මේ ශක්රලදෙවෙන්ද්රුයා අනික් ශක්රකයෙකුගේ සම්පත් ලැබපී ද, තව ද අඩු තුන්කෙළක් දෙවඟනන් ලැබපී ද, කිමෙක් ද, අද ඉතා කුල්මත්නැ”යි විචාළහ. දෙවියෝ කියන්නාහු “ශුද්ධොදන රජහුගේ පුතෙක් උපණ, එ කුමර පන්තිස් හවුරුද්දකින් ලොවුතුරා බුදු වෙයි. ඒ කාලය අපගේ දිව්ය ගණනායෙන් එක්විසි පැයෙක. එසේ හෙයින් ඔහුගේ බුදුසිරි ඇසිල්ලකින් දකිනා හෙයින් ඔහුගේ බුදුසිරි ඇසිල්ලකින් දකිනා හෙයින් සතුටු වම්හ”යි කීහ.
කාළදේවලයෝ දෙවියන්ගේ බස් අසා තුමූ ද ආශ්චය්ය් ර්ම ත් ව ඇසිල්ලකින් දෙවුලොවින් බැස රජුගේ ගෙට ගොස් පනවන ලද ආසනයෙහි පලග් බැඳ උන්හ. ඉක්බිත්තෙන් ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ අවුත් තාපසයන් වැඳ සිටියහ. එ කල තාපසයෝ “මහරජ! තොපගේ දේවීන් පුතකු ලදහ යි ඇසීමි. එ කුමරුන් දැන් ම දකිනා කැමැත්තෙමි”යි කීහ. රජ්ජුරුවෝ එ බස් අසා ගෙට දිවගෙන ගොස් පුතණුවන් නාවා මලින් ගඳින් සරහා ලක්ෂයක් අගනා පලසකින් වසා ගෙනවුත් “ලුතණ්ඩ! මේ ස්වාමින් වැඳ පින් පුරා ගන්නැ”යි කිය කියා තාපසයන් කරා බෝසතුන් පෑලූහ.
එ කල මාගේ ස්වාමිදරුවාණන් බුදු වන ජාතියෙහි කිසි කෙනෙකුන් නො වඳනා හෙයිනු ත්, වැඳුම් ගත් කෙනකුන් ඉස් මුදුන් සත්කඩක් ව පැළෙන හෙයිනු ත්, බෝසතුන්ගේ තෙජසින් හුනස්නේ හිඳගත නොහි තාපසයෝ බිමට බැස පීහ. එ කෙණෙහි බෝසතාණන්ගේ සිරිපතුල් සුං දෙක පෙරළි නැගී තාපසයන් ජටාවෙහි පෙනී මෙඝකූටයෙන් පැනනැඟී විදුලිය සුං දෙකක් සේ විරාජමාන විය. ඒ ආශ්ච්ය්්ර්‍ දුටු පිය මහ රජ්ජුරුවෝ ප්රෙසම ධාරා ගත නො හෙන්නාහු තුමූ ද පුතණුවන්ගේ ඒ සිරිපතුල් සුං දෙක තමන් නළල තබාගෙන වැන්දාහ.
එ කල කාළදේවලයෝ “මේ කෙසේ වූ විස්මය පුරුෂයෙක් දෝ හෝ, අද ශක්රනබ්රවහ්මයෝ වූ නමුත් මා දැක නො වැඳ සිටි ය නො හෙති. හිරු සඳු දෙදෙන මා නො කැමැති කරවා ආකාශයෙන් ගමන් යා නො හෙති. මේ රජ කුමරුවා එසේ වූ මා අතින් වැදුම් ගත. වැළි එකාන්තයෙන් මේ බුදු වේ ම දෝ හෝ බුදු ලකුණු මෝහට ඇද් දෝ හෝ”යි මිණි කැටපත් සුං දෙකක් බලන්නා සේ සිරිපතුල් සුං දෙක තමන් දෑතින් අල්වා ගෙන මඟුල් ලකුණු බලන්නාහු පළමු කොට විසිතුරු වූ මලස්නක් සේ දෙපතුල් පුරා තුබු අටතුරා සියක් මඟුල් ලකුණු දුටුහ. දෙපතුල් මැද පිහිටි සක්ලකුණු දෙක දුටුහ.
එක් එකී චක්ර ය සිසාරා සිටි දෙ දහසක් දැවි දැක, දැවි ව‍ටා සිටි රෙඛා දැක, අතුරතුරෙහි ඡිද්රහමුඛ ලක්ෂණ දැක, එහි පෙළ මල් රැසක් සේ තුබු සිරිවස දෙක ය, ස්වස්තික දෙක ය, නඳවට දෙක ය, සෝවැති දෙක ය, අවතංස දෙක ය, වඩමං දෙක ය, භද්රමපීඨ දෙක ය, ප්රෙසාද දෙක ය, මඟුල් තොරන දෙක ය, සේසත් දෙක ය, මඟුල් කඩු දෙක ය, තාලවෘන්ත දෙක ය, පිල්කලප් දෙක ය, චාමර දෙක ය, නළල්පට දෙක ය, මිණිරුවන් දෙක ය, සුමනදම් දෙක ය, නීලෝත්පල දෙක ය, රක්තෝත්පල දෙන ය, ශේවතෝත්පල දෙක ය, රත්පියුම් දෙක ය, හෙළපියුම් දෙක ය, පුන්කලස් දෙක ය, පූර්ණපාත්රණ දෙක ය, කිරිමුහුදු දෙක ය, නිල්මුහුදු දෙක ය, ප්ර්වාල සාගර දෙක ය, ස්වර්ණසාගර දෙක ය, සක්වළ ගල් දෙක ය, හිමාලය ගල් දෙක ය, මෙරගල් දෙක ය, හිර විමන් දෙක ය, සඳ විමන් දෙක ය, පූර්වවිදෙහ දිවයින් දෙකය, පශ්චිම දිවයින් දෙකය, උතුරුකුරු දිවයින් දෙකය, ජම්බුද්වීප දෙකය, සප්තරත්න දෙකය, සපිරිවරින් සිටින චක්රමවර්ති දෙදෙන ය, දක්ෂිණාවර්ත ශංඛදෙකය, ස්වර්ණ මත්ස්යට යුගල දෙකය, චක්රා යුධ දෙකය, සප්ත මහා ගංගාවෝ ටදටදනය, සප්ත මහා සීදන්තසාලර දෙකය, යුගන්ධර පර්වත දෙක ය, ඊෂධර පර්වත දෙක ය, කරවික පර්වත දෙක ය, සුදර්ශන පර්වත දෙකය, කෙමින්දර පර්වත දෙකය, විනතක පර්වත දෙක ය, අශ්වකර්ණ පර්වත දෙක ය, අනවතප්ත විල් දෙක ය, ඡද්දන්ත විල් දෙක ය, කර්ණ මුණ්ඩ විල් දෙකය, රථකාර විල් දෙකය, සිංහප්ර්තාප විල් දෙකය, මන්දාකිර්ණ විල් දෙකය, කුණාල විල් දෙකය, ගරුඩ රාජයෝ දෙදෙනය, සුංසුමාරයෝ දෙදෙනය, මඟුල් ධ්වජ දෙක ය, පතාකා දෙක ය, ස්වර්ණ පර්වත දෙක ය, ස්වර්ණ ශිවිකා දෙක ය, වල් විදුනා දෙක ය, කෛලාසකූට දෙක ය, සිංහරාජයෝ දෙදෙන ය, ව්යා,ඝ්රකරාජයෝ දෙදෙන ය, වලාහක අශ්වරාජයෝ දෙදෙන ය, උපොසථ හස්තිරාජයෝ දෙදෙන ය, වාසුකී නම් නාගරාජයෝ දෙදෙන ය, හංසරාජයෝ දෙදෙන ය, වෘෂභරාජයෝ දෙදෙන ය, ඓරාවණ නම් හස්තාරාජයෝ දෙදෙන ය, ස්වර්ණ මකර රාජයෝ දෙදෙන ය, ස්වර්ණ නෞකාවෝ දෙදෙන ය, සුරභිධෙනුවෝ දෙදෙන ය, කිම්පුරුෂයෝ දෙදෙන ය, කින්නරාංගනාවෝ දෙදෙන ය, සදකිඳුරෝ දෙදෙන ය, පුරවිකෙවිල්ලෝ දෙදෙන ය, මයුර රාජයෝ දෙදෙන ය, ක්රෞිඤ්චරාජයෝ දෙදෙන ය, චක්ර වාකරාජයෝ දෙදෙන ය, ජිවං ජිවකයෝ දෙදෙන ය, චාතුර්මහාරාජික දෙවුලෝ දෙක ය, තවුතිසා දෙවුලෝ දෙක ය, යාම දෙවුලෝ දෙක ය, තුෂිත දෙවුලෝ දෙක ය, නිර්මාණ රතී දෙවුලෝ දෙක ය, පරනිර්මිත වශවර්තා දෙවුලෝ දෙකය, රූපාවචර වූ බ්ර්හ්මපාරිෂද්යව නම් බඹලෝ දෙකය, පරිත්තාහ නම් බඹලෝ දෙකය, අප්රෂමාණාභ නම් බඹලෝ දෙකය,ආභස්වර නම් බඹලෝ දෙකය, පරිත්තසුහ නම් බඹලෝ දෙකය, අප්රකමාණ සුභ නම් බඹලෝ දෙක ය, ශුභකිර්ණ නම් බඹලෝ දෙක ය, වෙහප්ඵල නම් බඹලෝ දෙකය, අසඤ්ඤසත්ත නම් බඹලෝ දෙකය, අවිහ නම් බඹලෝ දෙකය, අතප්ත නම් බඹලෝ දෙකය, සුදස්ස නම් බඹලෝ දෙකය, සුදස්සි නම් බඹලෝ දෙකය, අක නිෂ්ඨක නම් බඹලෝ දෙක යයි යන මේ දෙසිය සොළොස් මඟුල් ලකුණු ඒ බෝසතාණන්ගේ ස්රිපතුල් සුං දෙකින් බලා දැක එකාන්තයෙන් මේ උතුමා බුදු වේ ම ය යි දැන තව ද පාදන්ත ය පටන් කෙශාන්ත ය දක්වා බලනුයේ දෙ තිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන් දිට.
කෙසේ වූ ලක්ෂණයන් දිට ය යත්:
රන් මරවැඩි දෙකක් සේ තැනී තිබෙන පතුල් ඇති පඝමු වන ලක්ෂණ ය ය, ඒ පතුල් මැද පිහිටි චක්රපලක්ෂණ ය ය, රත්පළස් හූවටක් සේ වටව සිනිදුව දිගුව තිබෙන්නාවූ විළුම් ඇති ලක්ෂණ ය ය, ක්රිමයෙන් සිහින්ව දිගුව තිබෙන්නාවූ ඇඟිලි ඇති ලක්ෂණ ය ය, ගිතෙල ගලාලූ පුලුන් සේ ඉතා මොළොක් ව සිනිදු ව තිබෙන්නා වූ අතුල් පතුල් ඇති ලක්ෂණ ය ය, ජාල කවුළුවක් සේ ලක්ෂණයෙන් පිරුණාවූ හස්තපාදයන් ඇති ලක්ෂණ ය ය, පාද ගුල්එයන් යටි පතුල් පෙනෙන්නා සේ උස් ව තිබෙන්නා වූ ලක්ෂණ ය ය, එණි මාගයන් බඳු වූ වට ව පිරී තාබෙන්නාවූ ජංඝා ඇති ලක්ෂණ ය ය, නො නැමී සිට අතුල් දෙකින් දෙදණ මඬල පිරිමදනා වූ දීර්ඝ හස්ත ඇති ලක්ෂණ ය ය, පුරුෂ ව්යතඤ්ජන ය පියුම් කෙමියක් රොන්සළායෙන් සැඟවී තිබෙන්නාසේ කොශෝ හිත වස්ත්ර්යෙන් සැඟවී තිබෙන්නා වූ ලක්ෂණ ය ය, දිවිදළින් ඔප් නැඟු කනක රූපයක් සේ ඉතා සියුම් වූ ඡවිවර්ණ ඇති ලක්ෂණ ය ය, පියුම් පතෙහි දිය නො ඇලෙන්නා සේ රජොජල්ලිකාවන් ඇඟ නො රඳන්නා වූ ලක්ෂණ ය, එකි එකි ලොම කූපයෙහි එකි එකී ලොමයක් ම ඇති ලක්ෂණ ය ය, සියලු ලොමයන් අඳුන් වන් ව දක්ෂිණාවර්තව නැමී මුදුන් බලා සිටින්නා වූ ලක්ෂණ ය ය, සතර දිගට නො නැමී බ්රදහ්මයා සේ සෘජුව තිබෙන්නා වූ ගාත්ර් ඇති ලක්ෂණ ය ය, දෙඅතුල් දෙපතුල් දෙඅංසකුට පිටිකර යන මේ සප්තස්ථාන ය පිරි උස්ව තිබෙන්නා වූ ලක්ෂණ ය ය, සිංහයකුට බඳු වූ ඌර්ධවකාය ඇති ලක්ෂණ ය ය, පිට රන්පෝරුවක් සේ තැනී තිබෙන්නා වූ අන්තරාංසයන් ඇති ලක්ෂණ ය ය, නිග්රොාධ වෘක්ෂයක් සේ උස හා සම වූ උසය, යන සම පරිමණ්ඩල වූ ලක්ෂණ ය, රන්බෙරක් සේ සම ව වට වූ ල්රිණවා ඇති ලක්ෂණ ය ය, සත්දහසක් රස නහරයන් නැඟී රස දිවට එක් ව උඩුබලා සිට රස ග්රා්ස ය කරන්නා වූ ලක්ෂණ ය ය, සිංහයකු සේ වටව සිටිනා වූ හනුභාග ඇති ලක්ෂණ ය ය.
සමසතලිස් දන්නධාතුන් ඇති වන ලක්ෂණ ය ය, ගා යෙදු සක් පත් වටක් සේ සම ව සිටිනා දන්නධාතූන් ඇති වන ලක්ෂණ ය, එක පෙළ හිඳුවාලූ වීදුරු පෙළක් සේ නො සිදුරු ව තිබෙන්නා වූ දන්තයන් ඇතිවන ලක්ෂණ ය ය, නකත් තරු පෙළක් සේ සුදුරස් විහිදුනා දන්තයන් ඇති වන ලක්ෂණ ය ය, දෙකන් සිදුරු කළල්තල නැහැ මඩල පිරිමදනාවූ දිගුවූ ජිව්හා ධාතු ඇති ලක්ෂණ ය ය, කුරවික කාදයක් සේ ඉතා මදුර වූ අෂ්ටාංග සමුපෙත බ්ර හ්මනාද ඇති ලක්ෂණයය, නිලුපුල් දෙනන්සේ නිල්රස් විහිදුනා වූ ඇස් ඇති ලන්ෂණ ය ය, එ ම දා වැදු රතු වස්සකුගේ අක්ෂි මණ්ඩලය සේ පරිමණ්ඩල ව ජ්යොැතිමත් ව තිබෙන්නා වූ ඇස් ඇති ලක්ෂණ ය ය, රන්ගල්මුදුනෙක නැඟි දිලියෙන පුන සඳහුඟක් සේ නළල්මැදින් නැඟී දක්ෂිණාවර්තවනැමී උඩුබලා තිබෙන්නාවූ ඌර්ණරොම ධාතුව ඇති ලක්ෂණ ය ය, දෙකන්සිළු පටන් නළල්තල රන්පටෙකින් වැසුවා සේ තිබෙන්නා වූ උණ්හීස සීස ලක්ෂණ ය ය, යන මෙසේ වූ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන් වෙන වෙන ම බලා ඒකානතයෙන් මේ උතුමා බුදු වේ ම ය යි දැන ඉතා සතුටු ව නැවත විශෙෂයෙන් බලන්නා වූ ඒ කාළදෙවලයෝ මේ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණයන් අනුව පවත්නා වූ ව්යතඤ්ජන ලක්ෂරණයන් අසූව ද දුටුහ.
කෙසේ වූ ලක්ෂණ දයත්:
චිතංගුලී ය, අනුපුබ්බංගුලී ය, වට්ටංගුලී ය, තම්බ නඛ ය, තුංග නඛ ය, සිනිද්ධ නඛ ය, නිග්ගළ්හ ගොප්ඵක ය, සමපාද ය, ගජ සමානක්කම ය, සීහ සමාකන්නම ය, හංස සමානක්කම ය, උසභ සමානක්කමය, දක්ෂිණාවර්තවූ ගාත්ර්ය, සමන්තතො චාරු ජාණු මණ්ඩල ය, පරිපූර්ණ වූ සුරුෂ ව්යයඤ්ජන ය, අච්ජිද්රු වූ නාභි ය, ගම්භිර වූ නාභි ය, දක්ෂිණාවර්ත වූ නාභි ය, හෙමගජ කරාකාර වූ ඌරුබාහු ය, සුචිහක්තවූ ගාත්රාය, අනුපූර්වවූ ගාත්රයය, මට සිලුටු වූ ගාත්ර් ය, අනුස්සන්න වූ ගාත්රි ය, අලීන වූ ගාත්රත ය, තිලකාදි රහිත වූ ගාත්රස ය, අනුපූර්වයෙන් රුචිර වූ ගාත්රර ය, ඉතා පරිශුද්ධ වූ ගාත්රසය, කොටි ශතසහස්ර හස්ති බල ධාරණ වූ ගාත්රඉය, උත්තුංග වූ නාස ය, සුරක්ත වූ ද්විජමාංස ය, ශුද්ධ වූ දන්ත ය, රක්ත වූ ඔෂ්ඨ ය, ආයත වූ වක්ත්ර ය, ගම්භීර වූ පාණිතල ලෙඛ ය, ආයත වූ ලෙඛ ය, සෘජු වූ ලෙඛ ය, රුචිර වූ ඝණ්ඨාන ලෙඛ ය, පරිමණ්ඩල වූ ශරිරප්රුභාව ය, සම්පූර්ණ වූ කපොල ය, දිගුපුඵල් වූ නෙත්රි ය, පඤ්චප්රිසාදවූ නෙත්රණය, ආකුඤ්චිතාග්ර, වූ පඛුම ය, මෘදු වූ තුන් වූ රත්ත ජිහ්වා ය, ආයත රුචිර වූ කර්ණය, ගණ්ඨීන් විර හිත වූ ශිර්ෂය, නිග්ගුළ්හ වූ ශිර්ෂය, ඡත්රවසන්නිභ වූ ශිර්ෂය, ආයත පෘථුල වූ ලලාට ය, සුසණ්ඨාන වූ භ්රෑපයුග්ම ය, සන්භ වූ භ්රෑලයුග්ම ය, අනුලොම වූ භ්රෑායුග්ම ය, මහන්ත වූ භ්රෑතයුග්ම ය, ආයත වූ භ්රෑ,යුග්ම ය, සුඛුමාල වූ ගාත්රය ය, සෞම්යර වූ ගාත්රව ය, ඉතා උජ්චලිත වූ ගාත්ර ය, ඉතා සිලුටු වූ ගාත්රා ය, ඉතා කෝමල වූ ගාත්රි ය, ඉතා සින්දු වූ ගාත්රු ය, සුවඳ විහිදුනා වූ ගාත්ර් ය, සම වූ ලෝම ය, කෝමල වූ ලෝම ය, දක්ෂිණාවර්ත වූ ලෝම ය, අති නිල වූ ලෝමය, අති සනිග්ධ වූ ගෝම ය, අති සුඛුම වූඅස්සාස පස්සාස ධාර ණය, සුගන්ධ වූ මුඛ ය, සුගන්ධ වූ මුදුණ ය, සුනිල වූ කෙශ ය, දක්ෂිණාවර්ත වූ කෙශ ය, සුසංස්ථාන වූ කෙශ ය, සිනිඳු වූ කෙශ ය, සිලුටු වූ කෙශ ය, අලුලිත වූ කෙශ ය, සම වූ කෙශ ය, කොමල වූ කෙශ ය, සිරොධාතුවෙන් වඩුරියනක් නැඟි හැම වේලෙහි ම ජ්යොධතිමත් ව තිබෙන්නා වූ කෙතුමාලා නම් රස්මිකදමිබ යයි යන මෙසේ වූ අසූ අනුව්යෙඤ්ජන ලක්ෂණයන් දැ යි මෙසේ තුන්සිය අටවිස්සක් මඟුල් ලකුණු දැක ඒකාන්තයෙන්ම මේ උතුමා මේ ජාතියෙහි ම බුදු ව ධම්සක් දෙසා ම යැ යි කියා උපන් ලකුණු තමන්ගේ වේදයෙන් දැක නු උපන්නා වූ දන්තාදි ලක්ෂණයන් තමන්ගේ දිවසින් දැක, කුල්මත් ව තමන තපස්වී නියාව ද එ තැන ගිහිගෙය නියාව දැයි ප්රි තීන් සිහි එළවා ගත නොහී පිරුණු පැන්කළයක් මුහුණින් නැමු කල බක බක යේ පැන් වැගිරෙන්නා සේ කක කකයේ සි දමා පීහ.
ඉක්බිත්තෙන් “මේ උත්තම පුරුෂයාගේ බුද්ධ ශ්රීු දැක්ක හෙම් දෝ හෝ නො හෙම් දෝ හෝ”යි දිවසින් බලා අතුරෙහි තමන් මිය බුදුන් සියයක් දහසක් ලක්ෂයක් ඉපැදත් සසරින් මුදාගත නො හැකි අරූතලයෙහි උපදනා සේ දැක “ඉතා මහත්ත වූ හානි යෙක මට වූයේ”යි ශොක කරන්නාහු බුන් කළයෙකින් පැන් වැගිරෙන්නා සේ කඳුළු ධාරාවන් වගුරුවා හැඬූහ.
අමාත්ය යෝ මේ සිනාව හා ඇඩීමෙන් තාපසයන් කළාවූ කාරණ දෙක ම දැක “කිමෙක් දෝ හෝ මේ බෝසතාණන්ට අතුරෙහි වන අන්තරායක් දැක අඬද් දෝ හෝයි සැක වූ සිත් ඇති යාහු “කිමෙක, හිමි! තෙපි දැන් ම මහත් කොට සීපුව, සිනා කෙළවර වලපිනට පටන්ගතුව. කාරණ කිමෙක් දෝ හෝ”යි විචාළහ. තාපසයෝ කියන්නාහු “මේ කුමරුවා මතු බුදු වන සේ දැක සන්තොෂයෙන් සීපිමි. ඔහුගේ බුද්ධ ශ්රීන මා නො දක්නා සේ දැක මම් ම මා කෙරෙහි කළ කම්පාවෙන් ශොක ගෙන හැඩීමි. මේ කුමරුවාට වන අන්තරායෙක් නැතැ”යි රජ්ජුරුවන් හා අමාත්යමයන් සතුටු කරවා රජ ගෙන් නික්ම සිතන්නාහු “මම මේ කුමරුවාගේ බුද්ධ ශ්රීන දැක්ක නො හෙමි. මාගේ නෑයන්ගෙන් බුදු සිරි දක්නට පොහොසත් කෙනෙක් ඇද්දෝ හෝ”යි සිතා පරීක්ෂා කරන්නාහු තමන්ගේ නාළක නම් බෑනකු ඇති සේ දැක එ කෙණෙහි එ ම නුවර වසන තමන් නැඟණියන්ගේ ගෙට ගොස් පැනවූ අස්නේ හිඳ “නඟ! තොප පුතු වහා ගෙනෙව”යි කියා බෑනණුවන් කැඳවා කියන්නාහු “ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවන්ගේ අද උපන් පුතණුවෝ පන්තිස් හවුරුද්දක් ගියකල ලොවුතුරා බුදු වෙති. මුළුලෝ දුකින් මුදති. ආයු මඳහෙයින් මම ඔවුන්ගේ බුද්ධ ශ්රී් දැක්ක නො හෙමි. තෝ මට මාරුවේ දැන් ම ගිහිගෙන් ගොස් ඔවුන් නමින් පැවිදි වව, ඔවුන් බුදු වූ කල බුදුසිරි බලා සසරින් ගැළවී ගනැ”යි කියා බෑනාට අනුශාසනා කොට ගියාහු ය.
ඒ නාළක නම් බෑනණුවෝ ද පෙර තමන් පියුමතුරා නම් බුදුන් සමයෙහි ඒ බුදුන් සස්නෙහි නාළක නම් මොනෙය්ය පිළිවෙත් පුරන්නා වූ භික්ෂුකෙනකුන් අග්ර්වූ සේ දැක “මම ද මතු බුදුකෙනකුන්ගේ ශාසනයෙක නාළක නම් පිළිවෙත් පුරන්නවුන් කෙරෙහි අග්රා වෙම්ව”යි එ කල දානාදී වූ පින් කොට කප් ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි පුරනලදිදාවූ ප්රා ර්ථනා ඇති කෘතාධිකාර පුරුෂයා හෙයින් ම මයිල් තාපසයන්ගේ බස් අසා සතාසු කෙළක් ධන ඇති කුලෙහි බ්රාාහ්මණ සාර සැපත් හැරපියා “එකාන්තයෙන් මාගේ මයිල් තාපසයෝ මට වැඩක් කැමතියාහ”යි සතුටු ව වීථී-යට යවා කසා පිළී හා මැටිපාත්රතයක් ගෙන්වා ගෙන ඉසකේ කපා කාෂාය වස්ත්රා ධරා බෝසතුන් දිසාවට ඇඳිලි බැඳ සිට පසඟ පිහිටුවා වැඳ “මතු බුදු වන උතුමාණෙනි! තොප උදෙසා මහණවිමි”යි කියා පාත්රව ය පයියේ බහා කර ලාගෙන හිමාල ය වනයට ගොස් මහණධම් පුරා පසු ව මාගේ බුදුන් බුදුව බරණැසදී ධම්සක් දෙසූ සත් වන දා අවුදින් බුදුන් දැක නාළක නම් පිළිවෙත් උගෙන සත් මසක් රූක්ෂ වූ ඒ පිළිවෙත් පුරා හිමාල ය වනයට ගොස් ගරු වූ භාවනා කොට එ කෙණෙහි රහත් ව රන්පර්වතයක් මුදුනෙහි වැඩ සිට සිටිපිය නො සොල්වා නිරුපාදිශෙෂ නිර්වාණ ධාතුවෙන් පිරිනිවියහ.
මෙසේ මාගේ බුදුහු තමන් මවුකුසින් උපන්දා ම කාළදේවල නම් සෘෂීන්ගෙන් ලබනලද්දා වූ නමස්කාර පූජා ය, ඒ සන්තොෂයෙහි පිය මහ රජ්ජුරුවන්ගෙන් ලබනලද්දාවූ නමස්කාර පූජාය, එ ම දා ම තමන් නමට මහණ වූ නාළක නම් මහ තෙරුන්ගෙන් ලද සම්ය ක් ප්රහතිපත්ති පුජාය යන මේ තුන් පූජාවක් ලත් හෙයිනුත් මෙසේ වූ පූජා විදීමට සුදුසු හෙයිනුත් අර්හත් නම් වන සේක.
තව ද: මෙසේ මාගේ බොධිසත්ත්වයන් උපන් පස් දවසින් නම් තබන මඟුල් කරන දා සුවඳ දියෙන් නාවා මලින් සරහා රජ ගෙය රත් සඳුන්, කපුරු, කොකුම්, තුවරලා යන සිවුදෑ ගඳින් පිරිබඩගෙන, ලද පස්මල් විසුරුවා හිදිනා අසුන් පනවා. චතුර්වේදයෙහි නිපුණ වූ බ්රාමහ්මණයන් අටතුරාසියක් ගෙනවා පැන් නො වකා පිසු කිරිබත් රන් තලිවලින් කවා තලි සමඟින් දී, පස් පලවතින් බුලත් දී, සත්කාර කොට “ම දරුවන්ගේ ලක්ෂණ බලා කියව”යි නියොග කළහ.
ඔවුන් අතුරෙහි හැමදෙනාට ශිල්ප දුන් රාම ය, ධජ ය, ලක්ෂණ ය, මනතී ය, කොණ්ඩඤ්ඤ ය, හොජ ය, සුයාම ය, සුදත්ත කොණ්ඩඤ්ඤ ය, යන මේ ආචාය්ය්ොර්‍ බමුණන් අටදෙනා අතුරෙන් වැඩිමාලු සත්දෙන බෝසතුන්ගේ දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ හා අසූ අනුව්යං ජන ලක්ෂණයන් දැක “මේ කුමර ගිහි ගෙයි වෙසේ නම් චක්රලවර්ත්ති රජ ව, සතර මහා සෘද්ධි ඇතිව, සතර මහා වීපයෙහි ආකාශයෙන් ඇවිද අනුශාසනා කෙරෙයි. මහණ වී නම් ලොවුතුරා බුදුව දිව්යසබ්ර හ්මයන් අතින් වැඳුම් ගන්නා පින් ඇත්තේ ය යි ව්යායකරණ දෙකක් කියා සත්දෙන ම දෙ දෙ ඇඟිලි ඔසවා පෑහ. ඔවුන් සත්දෙනාට බාල සුදත්ත කොණ්ඩඤ්ඤ නම් බමුණු ආචාය්ය්ාර්‍ තෙමේ ඌර්ණ ලොම ධාතුව සුදු සේ දැක චක්රුවර්ති වේ නම් මේ ලොම ය රන්තිලකයක් සේ තිබෙයි, බුදු වන්නාහට මකුල් තිලකයක් සේ තිබෙයි, එකාන්තයෙන් මේ කුමර බුදු වේ ම ය”යි කියා එකැඟිල්ලක් ඔසවා පෑහ.
එ දා ඒ මඟුලේ රැස් වූ බ්රා හ්මණයෝ මේ කුමර මතු ලොව ද සිද්ධාර්ථම කෙරෙයි. තමා ද සිද්ධාර්ථු කෙරෙයි කියා සිද්ධාර්ථ් කුමාර යයි නම් තබා ගියහ. ගොසින් ඒ බමුණෝ අටදෙන තමන් තමන්ගේ ගෙයිදී පුතුන් කැඳවා කියන්නාහු, “දරුවෙනි! ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවන් පුතණුවෝ සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ පන්තිස් හවුරුද්දක් ගිය කල බෝමැඬ හරා බුදුවෙති. අපි ඉතා මහල්ලම්හ. තෙපි උන්ගේ සසුන් වැද මහණ ව සසරින් ගැළවෙව”යි අවවාද කීහ. ඔවුන් අතුරෙන් මහලු සත්දෙන නොබෝ කලෙකින් පරලොව ගියහ. ළදරු සුදත්ත කොණ්ඩඤ්ඤ මානවකයෝ ඉතා නිරෝගීහ. නීරෝගී හෙයින් එ කල ගිහිගෙය හැරපියා තවුස්වෙස් ගෙන දඹදිව ඇවිදනාහු උරුවෙලා නම් දනව්වෙහි ඉසිපතන් ගොස් මේ භූමිභාග ය තපස්වීන්ට රම්ය් යයි එ තැන සිත් අලවා ‘සිද්ධාර්ථ කුමාරයන් වහන්සේ මහභිනික්මන් කරන කල් දක්වා මෙ තැන වෙසෙමි”යි වාසය කොට බෝසතුන් මහභිනික්මන් කළ බව අසා පසු ව මහලු බමුණන් සත්දෙනාගේ දරුවන් කරා ගොස් “ඉදින් තොපගේ පිය බමුණෝ දැන් ඇත්තාහු වූ බෝසතුන් හා සමඟ මහණ වෙති. ඉදින් තෙපි හැම කැමැත්තාහු වූ නම් මා හා සමඟ එව”යි කියා හැමදෙනාම නො ගිවිස්නා හෙයින් භද්දිය ය, වප්ප ය, මහානාම ය, අස්සජි ය, යන සතරදෙනා ගිවිස්සා ගෙන මහණ කරවා ගෙන ගොස් මෙසේ පස්දෙනා වහන්සේ උරුවෙලා නම් දනව්වෙහි විසූ සේක. පස්වග මහණුන්ගේ උත්පත්ති කථාව මෙසේ දත යුතු.
එ දා බොධිසත්ත්වයන්ට නම් තබන මඟුලට රැස් වූ අසූදහසක් කුලෙහි නෑයෝ “මේ සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ මතු.ඉදින් බුදු වූ නම් ක්ෂත්රිරය භික්ෂූන් ම පිරිවරා ඇවිදිති. ඉදින් බුදු වූ නම් ක්ෂත්‍රිය භික්ෂුන් ම පිරිවරා ඇවිදිති. මේ දෙ කාරණයෙන් ම අප දරැවන්ට මතු වැඩ වෙ”යි සිතා අසූදහසක් ශාක්යඅ කුමරුවන් බෝසතුන් හා සමඟ වඩනා සේ එ දා ම රජගෙයි ලා ගියහ.
ඉක්බිත්තෙන් ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ “මපුතණුවන්ට කිරි මවුන් ගෙනෙව”යි ශාක්ය -කොළිය දෙ නුවරින් රජදූන් ගෙන්වා කිරිමවුන් තෝරන්නාහු ඉතා උස් වූ ගෑනුන් ඔර හිඳ කිරිබොන දරුවන් කර ඔසවා කිරිබොන හෙයින් ග්රිෑවා දික් වෙයි. ඉතා මිටිවූ ස්ත්රීයන් ඇකයේ හිද කිරිබොන දරුවන් කර නමා බොන හෙයින් බද කර වෙයි. ඉතා දුර්වල වූ ස්ත්රීරන් වඩනා දරුවන් කලවේ සිහින් වෙයි. ඉතා එළලි වූ ස්ත්රීබන්ගේ තනයේ කිරි හුණු වන හෙයින් හුණු කිරි පූ දරුවන් ඇඟ ලවුණ ඇතිවෙයි. ඉතා කැළි වූ ස්ත්රීූන්ගේ තනයේ කිරි සිහිල් වන හෙයින් ඇල් කිරි පූ දරුවන් ඇඟ මස් පිපිසලු වෙයි කියා මේ වරද සයින් දුරු ව උසුත් නො වන, මිටිත් නො වන, ස්ථුලත් නො වන, දුර්වලත් නො වන, එළලිත් නො වන, කැළිත් නො වන ස්ත්රීවන් ම තෝරා සියගණන් කිරිමවුන් ලූහ.
මෙසේ තරු පිරිවර සඳ සේ වැඩී මාගේ ඒ බෝසතාණන් පස්මැසි වූ කල ඒ ඔුද්ධොදන රජ්ජුරුවන්ගේ මහ පෙරහරින් යුක්ත වූ වප් මඟුලෙක් විය. එ දා ඒ මුළු නුවර දෙවුනුවරක් සේ සරහා ඒ රජ ශක්රිදෙවෙන්ද්රදලිලායෙන් සැරහි දිව්යුසෙනාවක් බඳුවූ මහ සෙනඟ පිරිවරා පායෙන් නික්මෙනුයේ පුතණුවන් රන්සිවි ගෙයකින් වඩා ගෙන එ කෙත්වත් කෙළවර ඝන වූ ජායා හා අභිනව වූ පත්රෙයෙන් ගැවසී ගත් මහ දඹගසක් මුල සුදුවැල්ලෙන් තවරා, යහන් සලසා, පුතණුවන් ඒ යහනට වඩා, රන්තරු රිදි තරුවෙන් විසිතුරු වූ වියන් බඳවා, වට තිර අද්දා, රකවල් ලවා, තුමූ ද ඇමැති දහස් පිරිවරා කෙත්වතට වැද වප් මඟුල් කෙරෙති.
එ දා ඒ වප් මඟුලෙහි හැමදෙන ම සුදු පිළි හැඳ, සුවඳ මලින් සැරහී, කෙත්වත පුරා සිට ගත්හ. ඒ වප් මඟුලෙහි දහසක් පමණ නඟුල් එකවිට ම යොදන ලද. එයින් අටතුරාසියක් නඟුල් රිදි පතින් වසා ගොනුන්ගේ අංවල රිදී කුප්පි බහා කර සුදුමල් කදු බැඳ යොදා සිටුවනලද රජ්ජුරුවන් අතට වඩනා නඟුල ඝනරන් පතින් වසා මංගල වෘෂභරාජයන්ගේ අංවල රන් කුප්පි බහා කර රන්වන් මලින් සරහා පිට රන්සැදින් වසා යොදා සිටුවන ලද. ඉක්බිත්තෙන් රජ්ජුරුවන් වමතින් රන්නඟුල ගෙන, දකුණ තිත් රන්කැවිට ගෙන, සිටගත් කල අටතුරාසියක් මඟුල් ඇමැති යෝ මඟුල්වෙස් ගෙන, රිදි නඟුල් රිදී කැවිටි ගෙන, සිටගනිති. පරිවාර ජනයෝ මඟුල් වෙස් ගෙන දහසක් ගොන්ගේ යොදා සිටගනිති. රජ්ජුරුවෝ දකුණතින් රන්කැවිට ගෙන නැගෙන හරින් බස්නාහිරට එක හීවටක් ලා ලති. එ දා ඒ මඟුලෙහි රජ්ජුරුවන්ගේ මඟුල් මහ ඇමතියෝ තුන් තුන් හීවිට ලා ලති. සෙසු දහසක් පුරුෂයෝ දහසක් ගොන්ගේ ගෙන ඔවූනොවූන් පරයා දක්ෂ වප්මඟුලක් කෙරෙති. එ දා ඒ උත්සවයෙහි රජ්ජුරුවන්ගේ රන් ද්වජ ය, රිදී ද්වජ ය, රන් පැන ය, රීදී පැනය, රන් කලසය, රිදී කලස ය, රන් කොතලා ය, රන් කරඩු ය, රිදී කරඬු ය, රන් කැටපත ය, රිදී කැටපත ය, රන් තල්වැට ය, රිදී තල්වැට ය, යනාදි වූ රජ පෙරහරින් ඒ කෙත තරුකැලයෙන් ගැවසී ගත් ආකාශය සේ දිලියෙයි. එ දා ඒ හැම කිරිමවුන් බෝසතාණන් පිරිවරා උන්නාහු තිරයෙන් පිටත් ව රජ්ජුරුවන්ගේ මේ පෙරහර බලති.
එකල මාගේ ශ්රී මහා බොධිසත්ත්වයෝ ඇතුළෙහි කිසිකෙනකුනු ත් නැති සේ දැක, යහනින් නැඟී, පලග් බැඳ වැඩහිඳ, ආනා පාන ස්මෘති භාවනා කොට ප්රැථමධ්යාජන උපදවා, ධ්යාආන සුවයෙන් උන්සේක. එ වේලෙහි කිරිමවුන් ඇතුළට වැද පලග් බැඳ හුන් බෝසතාණන් දැක ඒ දඹගස ඡායාව ද පෙරවරු බස්නාහිරට නො ගොසින්, පස්වරු නැඟෙනහිරට නො ගොසින්, හැම වේලෙහි පිල්කුඩයක් සේ බෝසතුන් වසාගෙන සිටිනා ආශ්චය්ය්සර්‍ දැක එ කෙණෙහි රජ්ජුරුවන් කරා දිව දිව ගොස් “හිමි! තොපගේ මේ මඟුල් තබා තොප පුතණුවන් සිද්ධාර්ථකුමිරයන් ගේ මඟුලක් වහා බලව”යි කීහ.
රජ්ජුරුවෝ එ බස් අසා වප්මඟුල් හැර දිව දිව අවුත් දඹගස ඡායා කිසි අතෙක නො ගොස් සිටිනා පරිදි ගස සිසාරා ඇවිද බලා විස්ම ය පත් ව ඇතුළට වැද ධර්මාසනයෙක වැඩ හුන් මහ තෙර කෙනකුන් සේ, දිවි දළින් ඔප්නැඟු රන්පිළිමයක් සේ, පතුල්සුං පිට පතුල්සුං තබාගෙන අතුල්සුං පිට අතුල්සුං තබා ගෙන දසදිග් නොබලා, ඇසිපිය නොමරා, නොසැලි, කරබාගෙන ප්රිථමධ්යාටන සුවයෙන් වැඩහුන් පස් මැසි වූ පුතණුවන් වහන්සේගේ පෙළහර බලා රජ්ජුරුවෝ පුතණුවන්ට ජිවිත ය පුදාපියන්නා සේ, මහ මෙර සේ, පැනනැඟී ප්රෙවමස්කන්ධ ය ධරාගත නො හෙන්නාහු සන්තොෂ බාෂ්පයන් පවත්වා “පුතණුවනි! මේ කසේ වූ විස්මයෙක් ද, දැන් ම නුඹ බුදු ව ගියේද, නුඹ මෑණියෝ මහාමායාදේවි අද ඇත්නම්, මේ පෙළහර දුටුවු නම්, නුඹට තමන්ගේ ජිවිත ය පුදා නො පියද් ද. මා එකලා වූ පියක්හට මෙසේ වූ සුරතල් කුමක් නිසා පානේ ද”යනාදීන් කිය කියා පුතණුවන්ගේ සිරි පතුල්සුං දෙක තමන් හිස්මුදුනෙහි තබා වැඳ, සන සනා මෙසේ දෙවන වාරයෙහි පිය මහ රජ්ජුරුවෝ මාගේ ම ස්වාමිදරු වූ, මාගේ ම ගුරු වූ, මාගේ ම මිත්රස වූ, මාගේ ම දෙවි වූ, මාගේ ම බඹ වූ, මාගේ ම ලොක ස්වාමියාණන්ට නමස්කාර පූජා කළහ.
මෙසේ මාගේ බුදුරජාණෝ තමන් පස්මැසි අවස්ථාවෙහි ද ප්රාමතිභාය්ය්රර්‍ දක්වා පිය මහ රජ්ජුරුවන් අතින් නමස්කාර පූජාලත් හෙයිනු ත්, මෙසේ වූ පූජා විදීමට සුදුසු හෙයිනුත් අර්හත් නම් වන සේක.
ඉක්බිත්තෙන් මෙසේ මාගේ ශ්රීු මහා බොධිසත්ත්වයෝ ප්ර ථම මාස චන්ද්රතයා සේ රූපශ්රීීන් විරාජමාන ව වැඩි සත් හැවිරිදි ව ශක්ර දෙවෙන්ද්ර යාගේ නියොගයෙන් විශ්වකර්ම දිව්යිපුත්රසයා මවා දුන් ශිතල ජල සම්පූර්ණ වූ, පස්පියුමෙන් සැදී සිටි, රුවන්මය වූ මඟුල් පොකුණෙහි ජල ක්රි ඩා කොට ක්රීමයෙන් වැඩී සොළොස් හැවිරිදි වූ දෑ ය.
ඉක්බිත්තෙන් ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ බමුණන් ගෙන්වා “කෙසේ වූ පූර්වනිමිත්තක් දැක මපුතණුවෝ තපසට වලට යෙද් දැ”යි විචාළහ. බ්රාතහ්මණයෝ කියන්නාහු “ආදි වාරයෙහි ජරා රූපයක් දකිති, දෙ වන වාරයෙහි ගිලන් රුවක් දකිති. තුන් වන වාරයෙහි මළ රුවක් දකිති. සතර වන වාරයෙහි මහණ රුවක් දැක රජ ය හැර ගොස් තුමූ ද මහණ වෙති”යි කීහ. රජ්ජුරුවෝ එ බස් අසා “එසේ වී නම් මපුතණුවන් බුදුවිමෙන් කම් නැත. බුදු වන දා වශවර්ත නම් මාරයෙක් යක්සෙන් ගෙන දිව ඒ ල මුළු තුන් ලොව ම ඒ යක්ෂයා දැක නො බා සිටිනා එක ද සත්ත්වයෙක් නැත් ල. මපුතණුවන්ට එදා ඔහුගෙන් උපද්ර වයෙක් වී නම් නපුර. චක්රණවර්ති වූ නම් මේ මුළු සක්වළට නායක ව සතර මහා දිවයින ආකාශයෙන් ඇවිදිති. මපුතණුවන්ගේ චක්රව වර්ත්ති සම්පත් දක්නා කැමැත්තෙමි. මෙ තැන් පටන් නර ඇති එකකු ත් මපුතණුවන් දැක්ක නො දෙව. ව්යා ධිගත එකකු ත් ළංවිය නොදෙව. මළ රුවකුත් දැක්ක නොදෙව. මහණ රුවකුත් දැක්ක නො දෙව”යි නියොග කොට නුවරට සතර දිග ගවු ගවුවේ රකවල් ලවා පුතණුවන් කාමබන්ධනයෙන් බඳිමි යි සිතා හිමත් - ගිමන් - වසත් යන සෘතුවට සුදුසු වූ තුන් පායක් කරවා දුන්හ. එයින් එක් පායෙක් නව මහල. එක් පායෙක් සත් මහල. එක් පායෙක් පස් මහල. තුන් පායම උස හා මහත එක සා ම ය. ඒ ඒ සෘතුවට සුදුසු වන සේ මාල් හෙද වි ය.
ඉක්බිත්තෙන් පිය මහරජ්ජුරුවෝ යශොධරා දේවීන් පුතණුවන්ට අගමෙහෙසින් කරනු කැමති ව උන්ගේ පියාණන් සුප්රෙබුද්ධ රජ්ජුරුවන්ට කියා යවූහ. සුප්ර්බුද්ධයෝ කියන්නාහු “තමන් පුතණුවෝ සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ නො බෝ කලෙකින් මහණවනු සදහා රජ ය හැර යෙත් ල. එ දවස් මාගේ දියණියෝ වැන්දඹු වෙති. මහණ නො වන රජක්හට පාවා දෙමි”යි කියා යවූහ. බොධිසත්ත්වයෝ එ පවත් අසා “මහණත් වෙම් ම ය. යශොධරාවන් මට පාවා නුදුනහොත් රාජ්යහ ය මට නො කැමැත්තේ යැ”යි කියති. යශොධරා දේවි ද “සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ සෙට මහණ වෙත් නමුත් සරණෙක රැකෙම් නම් උන් කෙරේ ම රැකෙම් ම යැ”යි කියති. ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ මේ දෙදෙනාගේ පවත් අසා තමන් ශාක්යොකුලයට අධිපති හෙයිනුත්, නැඟණියන් වැදු දියණියන් හෙයිනුත්, හිමිකම් බැණ ගිවිස්වා මහ පෙරහරින් මඟුල් කොට යශොධරා දේවීන් ගෙන්වා රුවන් ගොඩක් පිට සිටුවා බොධිසත්ත්වයන්ට අගමෙහෙසුන් කොට පාවා දී ත්රිවශංඛයෙන් ම දෙදෙනා මුදුනෙහි අභිෂෙක ජලය වත්කොට දෙදෙනා එක විට වොටුනු පලඳවා සියලු රාජ්යි ය ම පාවා දුන්හ.
තව ද රජ්ජුරුවෝ “එකෙකි කුලෙන් එකෙකි කුමරියක් මපුතණුවන්ට අන්තඃපුර කොට සරහා එවන්නේ යැ”යි සියලු ශාක්ය-කොළිය නෑයන්ට කියා යවූහ. ශාක්යකයෝ එ තෙපුල් අසා “ඒ සිද්ධාර්ථකුමාරයෝ ඉතා සියුමැලියෝය, ඉතා ලදරුවෝ ය. තව දක්වාත් එකද ශිල්පයකුත් නු උගත්හ. මතු සංග්රා මයෙක් වී නම් කෙසේ ජය ගනිද්ද අපගේ දරුවන් කෙසේ ඔහු පොෂ්යමය කෙරෙද්ද. නිශ්ශිල්පී තැනැත්තන්ට අප දරුවන් නො දෙම්හ”යි කියා යවූහ.
මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ නෑයන් කී පවත් අසා “මාගේ බල පරාක්රොම හැම නෑයන්ට ම පවිමි’ යි සිතා “මාගේ ශිල්ප දක්නා කෙනෙක් සත් දවසකින් මා කරා රැස් මන්නේයැ”යි මුළු නුවර බෙර ලවා සත්වන දා රාජාංගණයෙහි මහ මඬුවක් කරවා මහසෙනඟ පිරිවරා හිඳගෙන ඒ එක්ලක්ෂ හැටදහසක් නෑයන් මධ්යහයෙහි දහසක් යොධයන් නඟාලන බාලන මහත් වූ දුන්නක් ගෙන්වා යටි පිලාව වම් පය මාපටැඟිල්ලෙහි නිය පිට තබා උන්පොළින් නො සෙල්වී රොද්දක් නඟන්නා සේ ඒ දුන්න නඟා දුනුදිය අත් පොළාපු දැය. ඒ ශබ්ද ඝොෂාව දසදහසක් යොදුන් දඹදිව දොර දොර ගැසූ සෙණහඩක් සේ පැතිර ගිය. සියලු සතුන් ඇස් පිහී ගිය. හැම සිත් ඉපිලගිය. මුළු දඹදිවූ වැසියෝ “කොල! මේ කිමෙක්ද, මේ කෙසේ වූ ආශ්චය්ය්ුර්යෙසක්ද, වර්ෂාවක් නැති වම මහ සෙණක් ගසාපීයැ”යි කියමින් වෙවුලා ගියහ. ශිල්ප බලම්හයි ආ නෑයෝ මේ ආශ්චය්ය්හර්‍ දැක “අප සිදුහත් කුමර මනුෂ්ය යෙකැයි නො සිතව, දිව්යපයෙක් ම යැ”යි කියා සතුටු ව සාධුකාර සහස්රකයන් පැවැත්වූහ. එ වේලෙහි බෝසතාණෝ “තව ද නො එක් ශිල්පයන් ගුරු කෙනකුන් අතින් නො ඉගෙන, ශාස්ත්ර්යක් බලා නො දැන, නොඑක් නොඑක් ප්රනකාරයෙන් ම තමන් දන්නා පරිදි නෑයන්ට අද පවිමි”යි කියා ශල්ප දන්නා ආචාය්ය්තර්ව රුන් ගෙන්වා ඔවුන් හැම දැක්ක දී: ශ්රැ‍ති ය, වේද ය, ව්යාශකරණ ය, ඡන්දොලක්ෂණ ය, ශබ්දාර්ථ ය, නක්ෂත්ර් ය, ශික්ෂාය මොක්ෂඥාන ය, සිරිත ය, ධනුශ්ශිල්ප ය, හස්ති ශිල්ප ය, කාමන්ත්රශ ය, සාමුද්රිසකා ය, පර කථා ය, තිඝණ්ටු ය, නීති ය, තර්ක ය, වෛද්යාය යන මේ අෂ්ටාදශ ශිල්ප දක්වා.
තව ද තමන් විශෙෂයෙන් ම ශිල්ප පරිදි හඟවන්නාහු: අක්ෂරය, ලිඛිතය, ගණිතය, ගාන්ධර්මය,තර්කය, ව්යාරකරණය, ඡන්දස් ය, න්ඝණ්ටු ය, අලංකාර ය, ශාලිහොත්රි ය, මන්ත්ර ය, තන්ත්රය ය, යන්ත්රම ය, ආත්මොද ය, ජ්යොහතිර්ඥාන ය, ඉතිහාස ය, පුරාණ ය, අග්නිස්තම්හ ය, ජලස්තම්හ ය, කෞචුමාර ය, කූප ශාස්ත්ර් ය, සූප ශාස්ත්ර් ය, කාමශාස්ත්රය ය, ශස්ත්ර් වින්යාතස ය, ශස්ත්රප කර්ම ය, අශ්වාරොහණ ය, ගජාරොහණ ය, ආකුශ්මාරණ ය, මාරණ ය, මොහන ය, ස්තම්හන ය, උව්වාටනය, ත්රොයටණ ය, දුර ගමන ය, දුරදර්ශන ය, හෙරිත්රෝටණ ය, පත්ර‍ච්ජෙදන ය, චිත්ර කර්ම ය, මාලාබන්ධ ය, ගන්ධයුක්ති ය, දුත ය, හරත ය, ස්ත්රිොලක්ෂණ ය, පුරුෂලක්ෂණ ය, නපුංසක ලක්ෂණ ය, පරහිත ඥාන ය, කනක පරික්ෂා ය, ථෙනක පරික්ෂා ය, චාතුර්වාද ය, ධාතුවාද ය, ශිර්ෂ්යල කර්ම ය, කාෂ්ඨ කර්ම ය, හෙමකර්ම ය, රත්න පර්ක්ෂා ය, කණ්ඩරණ ය, ශ්රැ,යාණ ය, අදෘශ්ය කරණ ය, පරකා ය, ප්රණවෙශන ය,වෙණුවීණා වාද්ය ය, නිෂ්හරණ ය, යන මේ සූසැට කලා ශිල්පයන් ද විශෙෂයෙන් දක්වා.
තව ද සරහංග ජාතකයෙහි බ්රමහ්මදත්තරජහට ධනුශ්ශිල්ප දැක්වූ පරිද්දෙන් ම: ශර පවූරු ය, ශර තොරණ ය, ශර පොකුණු ය, ශර ප්රාපසාද ය, ශර රෑන ය, අක්ෂණ වෙධි ය, ශබ්ද වෙධි ය, වාල වෙධි ය, ශර වෙධි ය, ගොඩ විදමන ය, දියෙහි විදමන ය, ආකාශ විදමන ය, දුර විදමන ය, ආසන්න විදමන ය, යපට විදමන ය, තඹපට විදමන ය, පිදුරු බිසි විදමන ය, වැලි බිසි විදමන ය, මීහං විදමන ය, උදළු තැටිලි විදමන ය, දිඹුල් පෝරු පියා පෝරු විදමන ය, යනාදි වූ නොඑක් ධනුශ්ශිල්ප දක්වා මහත් වූ බල පරාක්ර ම පෑ මුළු ලෝ විස්මය පත් කළදෑ ය. මේ වික්රකම දැක සන්තොෂ වූ නෑයෝ තමන් තමන් දුන් සරහා සතලිස් දහසක් ශාක්ය කුමරියන් අන්තඃපුර කොට පාවා දුන්හ.
මෙසේ මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ යශොධරා දේවීන් ප්ර ධාන වූ මේ සතලිස් දහසක් නාටකස්ත්රිාන් පිරිවරා මාණික්ය් ශොභාවෙන් දිලියෙන්නා වූ කනක ප්රාහසාද බඳු වූ, පියරජහු කරවා දුන් තුන් ප්රා සාදයෙහි සුරඟනන් බඳු වරඟනන්ගේ මඳහස ලැසි බැල්මෙන් පින පිනා මහත් වූ රාජ්ය ශ්රීේ සම්පත් විඳුනා සඳ, ඒ බෝසතාණෝ එක් දවසෙක උයන් කෙළි කෙළනා කැමතිව රථාචාය්ය්බර්යාූ කැඳවා මඟුල් රථය සරහා ලව යි කීදෑ ය. රථාචාය්ය්ාර්යාව “යහපතැ”යි ගිවිස උතුම් වූ රථයක් රථාලංකාරයෙන් සරහා නෙළුම්පත පැහැ ඇති මංගල අශ්වරාජයන් සතරදෙනකු යොදාලා බෝසතුන්ට දැන්විය. බෝසතාණෝ දිව්යෝරථයක් වැනි වූ ඒ රථයට පැනනරඟී මහ පෙරහරින් උයනට නික්මුණ සේක. එ කෙණෙහි දේවතාවෝ “සිද්ධාර්ථකුමාරයන් බුදුවන කල් ආසන්න ය, තපසට කාරණා දක්වම්හ”යි එක් දිව්යණපුත්රසයකු ජරා වෙසක් ගන්වා කඩ දත් ඇතිව, නර ඉස් ඇති ව, වක ගසාගෙන දණ්ඩක් අතින් ගෙන වෙවූල වෙවූලා සිටියා සේ දක්වාලුහ. ඒ ජයාරූපය බෝසතුන් හා රථාචාය්ය් ර්යාගට පෙනෙයි. සෙස්සවුන්ට නො පෙනෙයි. බෝසතාණෝ “සබඳ රථාචාය්ය්්ර්‍ ය! මේ කෙසේ වූ රූපයක් දැ”යි විචාළදෑය. ස්වාමිනි! මහළු මිනිසෙකැයි කී ය. මොහු මේ උපන් සැටි ම දැ යි විචාළදෑ ය. “නැත, ස්වාමිනි! පෙර අප සේ ම ළදරුය. දැන් දිරා ගියේයැ”යි කීය. තවත් මෙසේ වූ සත්හු ලොව ඇදිදැ යි විචාලදෑ ය. ස්වාමිනි, ඉතා සුලභ යැයි කී ය. මට ත් මේ ජරා රූපය ඇද්දැ යි විචාළදෑ ය. සියලු සතුන්ට ම ඇතැයි දෙවියන්ගේ ආනුභාවයෙන් කී ය.
ඉක්බිත්තෙන් බොධිසත්වයෝ “මේ මනුෂ්යා්ත්මය නම් මෙසේ අනිත්යන දෙයෙක් වනැ යි මේ ජීවිතයට නින්දා වේව”යි කියා අතින් ලකුණු උපදවා මෙසේ වූ ජරා ඇති මට ක්රී ඩාවෙන් නම් නැතැයි සසර කලකිරි නැවත ප්රාරසාදයට ම වන්දෑ ය. ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ “කුමක් නිසා ම පුතණුවෝ උයනට නො ගොස් නැවත අවුදැ”යි විචාරා ජරා රූපයක් දැක කලකිරී ආසේකැයි අසා “එබදු රුවක් දැක මහණ වෙතිය් පෙරම ඇසීමි. කොල! මා නො නසව! වහා නළුවන් දී මපුතණුවන් ක්රීිඩාවෙන් සතුටු කරවා මහණ වීමෙහි ලොභ නැති සේ කරව”යි නියොග කොට තව ද නුවර සතර දිගින් දෙ දෙ ගවුවේ රකවල් ලැවූහ.
තව ද සාරමසක් ගිය කල පෙර සේම උයන් කෙළියට යනදෑ දෙවියන් මවා පෑ කුෂ්ඨයෙක් පිරි ශරිර ඇති, මහ සැළ සේ උදර ඇති, වන්බිඩි සා සීපද ඇති, ව්යාමධිගතවූ රූපයක් දැක පෙර සේම රථාචාය්ය්ාර්යා අතින් විචාරා එදා ද සසර කලකිරි නැවත මිලිගාවට ම වැඩිසේක.එ පවත් රජ්ජුරුවෝ අසා මහත් වූ ශොක කොට නුවර සිසාරා තුන් තුන් ගවූවේ රකවල් ලැවූහ.
නැවත ද සිරමසක් ගිය කල උයන් කෙළායට යන දෑ දෙවියන් මවා පෑ, කට දල්වාගෙන ඉදිම, නිල්ව ගිය ශරිරඇති ව, නව දොරින් නික්මෙන පණුකැලන් විසින් ආකුල වූ මෘතරූපයක් දැක, එ දවස් පෙර සේ ම කලකිරි උයන්කෙළියට යන ගමන් හැර ප්රානසාදයට ම නැඟි දෑය. එ දවස් ද රජ්ජුරුවෝ විචාරා දොම්නස්ව තව ද නුවර සිසාරා සතර සතර ගවුවේ රකවල් ලැවූහ.
මෙසේ තව ද සාරමසක් ගිය කල ඇසළ මැදි පොහෝ දින සම්ප්රාවප්ත වි ය. බොහෝ ආයු ඇති බොධිසත්ත්වවරයෝ මේ නිමිත්ත දක්නාහු සියක් සියක් අවුරුද්දෙන් දක්ති. ආයු මඳ කාලයෙහි උපන් බොධිසත්ත්වවරයෝ සාරමසින් සාරමසකට දකිති. මේ කාරණයෙන් අප මහා බොධිසත්ත්වයන් ද සාරමසක් සාරමසක් ගිය කල මෙ තුන් කාරණය දුටු සමයෙහි සතර වන ගමනෙහි මෙසේ ඇසළ මැදි පොහෝදින ය සම්ප්රාවප්ත වි ය.එ දා උයන් කෙළියට යන දෑ දෙවියන් මවා පෑ සකසු කොට හැඳ පෙරව වියදඬු පමණින් දුර නො බලා උපශාන්ත වූ ගුණයෙන් සැදී සිටියා වූ මහණවෙස දැක “යහළු මේ ශාන්ත වූ වෙසයකින් හොබනාහු කවුරු දැ”යි විඤාරා දෙවියන්ගේ ආනුභාවයෙන් “ස්වාමිනි තපස් වෙසෙකැ”යි කී කල “මේ උපශාන්ත වූ වෙසෙක. එකාන්තයෙන් මේ වෙස ගත්තා හට සසරින් ගැළවීමක් වේ ම යැ”යි මහණ වෙසෙහි සතුටු ව එ දා උයන් කෙළියට නික්මුණුසේක.
ඒ උයනෙහි දිවාභාගයෙහි නඳුන් උයන් වන් ශක්රනයා සේ උද්යා න ක්රී.ඩා කොට, මඟුල් පොකුණට බැස ජල ක්රිේඩා කොට, හිරු හස්තගත වේලෙහි මඟුල් සලවට වැඩහිඳ සර්වාභරණයෙන් සැරහෙමි යි සිතූසේක. ඒ අදහස් දත්තාවූ ඇමැතියෝ ලක්ෂවටනා සළු හා සූසැට ආභරණයන් ගෙනහැර සිසාරා සිට ගත්හ. ඒ කෙසේ වූ ආභරණ ද යත්: පාදාංගුලි, පාදජාලා, පාදාහරණ, පාදශෘංඛලා,පාදසිරි, ජංඝාපත්රහ, වළලු, කෙයුරාහරණ, ඌරුජාලා,හිණ සැද, මකරපට, උදර බන්ධන, හස්තාංගුලි, හස්ත මුද්රි කා, කෛපෝට්ටු, අංගදාභරණ, ගලමුතුමාලා, එකාවැළ, අවුල්හර, සද්දම්, මුතු දම්, රන් දම්, රිදී දම්, සිද්දතු දම්, පබළු දම්, කර්ණාභරණ, කර්ණාවතංස, කර්ණ කුණ්ඩලා, ලලාට පට, වොටුනු යනාදී මේ සූසැට ආභරණයන් හා මල් සුවඳ විලෙවුන් ගෙන පිරිවරා සිට ගත්හ.
එ කෙණෙහි මාගේ ස්වාමිදරුවන් පශ්විමභවයෙහි ලබන අලංකාර ය හෙයින් ශක්ර දේවෙන්ද්ර යාගේ පාණ්ඩුකම්බල ශෛලාසන ය හුණු වි ය. සක්දෙව්රජ පරීක්ෂා කරනුයේ බෝසතාණන් මහණ වන දා පශ්චිමාලංකාරයැ යි දැක විශ්මකර්ම දිව්ය පුත්රරයා කැඳවා “යහළු විශ්වකර්ම දිව්යකප්ර ත්රල ය! සිද්ධාර්ථ කුමිරයෝ අද මධ්යපම රාත්රිැයෙහි මහභිනික්මන් කොට සෙට අලුයම මහණ වෙති. මේ උන්ගේ පශ්චිම වූ මහණ පූජා අලංකාර ය. තෝ ගොස් ඒ මහාපුරුෂයා සිව්යාජභරණයෙන් සරහාලව”යි නියොග කළේ ය. එ කල විශ්වකර්මයා දිව්යාෙනුභාවයෙන් ඇසිල්ලකින් අවුදින් මඟුල් කපු වෙසක් ගෙන කපුවා අත තුබු වෙළුම් සළුව ගෙන බෝසතාණන් සිරස වෙළි ය. එ වේලෙහි බෝසතාණෝ ඔහුගේ අත දිව පහස් දැන “මේ මනුෂ්යබයෙක් නො වෙයි. එකාන්තයෙන් මේ දේවතාවෙක් ම යැ”යි දත්සේක. ඒ විශ්වකර්ම දිව්යේපුත්රළයා එ දා සරහනුයේ අකුළාලු කල තැල් මල් තුඹ මල් සා ඇති විදාපි කල සයොදුන් දොළොස් යොදුන් සා ඇති දිවසළු දහසක් පටින් සිරස වෙළා මිණි වොටුනු පලඳවා දිව්යාුභරණයෙන් අලංකෘත කෙළේය.
මෙසේ බෝසතුන් මහණ මන දා ඒ විශ්වකර්ම දිව්ය පුත්රෝයා එදා කළා වූ අලංකාර පැම්පරාව දැන් දක්වා සසුන් වැද මහණ වන්නවුන්ට ව්ය වහාර වී යැයි දතයුතු.
ඉක්බිත්තෙන්, මෙසේ සැරහුම් ලදින් වැඩහුන් කල ආතත විතතාදි වූ පඤ්චාංගික තූය්ය් ර්‍ නාදයන් පවත්වා මහත් වූ උත්සව වී ය: බ්රා්හ්මණයෝ ජය නන්දාදි මංගල ස්තුතියට පටන්ගත්හ. එ කෙණෙහි පාණ්ඩුකම්බල ශෛලාසනයෙන් පැනනැඟි ශක්ර. සෙවෙන්ද්රණයා සේ බෝසතාණෝ මඟුල් සල වටින් පැනනැඟි රථාලංකාරයෙන් හෙබියා වූ මඟුල් රථයට පැනනැඟි සිටගත් සේක. එ කෙණෙහි යශෙධරා නම් අගබිසෝ රුවන කුසින් රාහුල නම් පුත්රුවන පහළ විය.
එ කල ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ යෙහෙළියන් පුතකු වැදුහ යි අසා “එතෙකින් මපුතණුවන් දරුමලින් බැඳ ගම රඳවා ගනිමි යි මහණ විය නො දෙමි යි මට වූයේ අනුබලයෙකැ”යි ඉතා සතුටු ව “ම පුතණුවන්ට සතුටු හසුන් කියව”යි අමාත්යුයන් මඟුල් වෙස් ගන්වා බෝසතුන් කරා සවුවාහු ය. එ වේලෙහි අමාත්ය්යෝ දිව දිව ගොස් “ හිමි! තොප හා එක් වැනි වූ පුතණු කෙනෙක් උපන්හ”යි බෝසතුන්ට දැන්වූහ. බෝසතාණෝ එ බස් අසා “රාහුලයෙක් උපන, ඒ මට ගිහිබන්ධන යැ”යි කීසේක. ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ මපුතණුවෝ කුමක් කිවූ දෝ හෝ යි විචාරා “රාහුලො ජාතො”යි කිසේකැයි අසා මෙ තැන් පටන් මාගේ මුණුබුරාණෝ රාහුලයෝ යයි නම් දුන්හ.
ඉක්බිත්තෙන් බොධිසත්ත්වයෝ “මිනිස්ලොව උපන්නාහට දරුකෙනකුන් ලැබීම නම් ඉතා උගහට. ඉනුත් පුතකු ලැබීම නම් ඊටත් වඩා උගහට. දැන් ම මහණ වන්නට නො ගොස් රජ ගෙට ගොසින් ම පුතුන් දැකපියා රාත්රි්භාගයෙහි මහභිනික්මන් කෙරෙමි”යි සිතා මහත් වූ ශ්රීහ සෞභාග්ය යෙන් නුවරට වැද ශක්රර දෙවෙන්ද්ර ලිලායෙන් රජගෙට නික්මුණුදෑ ය. එ වේලෙහි කිසා ගොතමී නම් බැදෑ බිසොවක් බෝසතුන් වීථීයෙහි වඩනා ලීලා හා ෙළුශ්චය්ය්දර්යා දැක ඉතා කුල්මත් ව ඇතුළු ගෙයි හින්ද නොහී මතු මාලේ සිංහපඤ්ජරයෙහි දොර හැර බෝසතුන්ගේ රූපලිලා දැක නිල්වලා ගබකින් චන්ද්ර මුඛයක් පෑවා සේ සිංහපඤ්ජර මුඛයෙන් තමාගේ මුඛය බෝසතුන්ගේ අභිමුඛයට දක්වාලා:
නිබ්බුතා නූන සා මාතා-නිබ්බුතා නූන සො පිතා,
නිබ්බුතා නූන සා නාරි-යස්සායං ඊදිසො පතී-යි.
යන මේ ගය කියා “සිද්ධාර්ථ නම් රූ සයුරාණෙනි! අද තොප මෑණියන්ගේ ද සිත නිවි ගිය. තොපගේ මේ ශ්රී දුටු පියාණන්ගේද සිත නිවී ගිය. යම් ස්ත්රිමයක් තොපගේ ශරිර පහස් ලද්දා නම් ඇගේ ද සිත නිවී ගියේ යැ”යි කීව. බෝසතාණෝ බිසොවුන් කී “නිවී ගියේ ය, නිවී ගියේ යැ”යි යන තෙපුල් අසා “මම ත් නිවන් සොයමි. මොයි ත් නිවී ගියැ යි යන බස් කිය යි. මට මෝ ප්රි ය බස් කිව. අදම මා ගිහිගෙය හැර ගොස් මහණ වුව මැනවැ”යි සතුටුව ‘මට ප්රියයතෙපුල් කි වියට ප්රිමය වස්තුවකින් පූජා කෙරෙමි”යි කර තුබූ ලක්ෂයක් වටනා මුතුහර ගළවා ඒ කිසාගෝතමීන්ට යවූදෑ ය. කිසාගෝතමි මුතුහර ය දැක “සිද්ධාර්ථ කුමාරයෝ මා කෙරෙහි ප්රෙ මයෙන් කර තුබු මුතුහර එවාපූදෑ ය. එකාන්තයෙන් මා කෙරෙහි ප්රකතිබද්ධ වූ සිත් ඇත්තාහු ය. යශොධරා දේවීන් සේ ම මා ත් අගමෙහෙසුන් කෙරෙති”යි සිතූහ.
ඉක්බිත්තෙන් බෝධිසත්ත්වයෝ මහත් වූ ශ්රීම සෞභාග්ය යෙන් ප්රා සාදයට නැඟී ශ්රීූ යහනෙහි සැතපුණුසේක. එකෙණෙහි රජගෙය සුවඳතෙල් වැට පහනින් එකාලෝක කළහ. සර්වාලංකාරයෙන් සැරහුණා වූ නෘත්යර ගීත වාද්යහයෙහි දක්ෂ වූදෙවඟනක් බඳු රූ ඇති සතලිස් දහසක් නාටක ස්ත්රිෙහු පිරිවරා ගත්හ. එයින් සමහරු නටති. සමහරු ගී කියති.සමහරු වංගි පිඹිති. සමහරු විණා ගාති. සමහරු අත්ල එළති. සමහරු වස්කුලල් පිඹිති. සමහරු නෘත්යාං ග දක්වති. සමහරු ලීලා දක්වති. සමහරු වයති. යනාදීන් ක්රි‍ඩාවට පටන් ගත්හ. බෝසතාණෝ කෙලෙසුන් කෙරෙහි විරක්ත වූ සිතින් ඒ ක්රීලඩායෙහි සිත් නො ලා අනික් ඇලයෙන් නැමි නිද්රාිවට පටන්ගත් දෑ ය. ඒ ස්ත්රීඅහු බෝසතුන් නිදන සේ දැක “නිකම් නටා වෙහෙසෙනු කිම් දැ”යි තූය්ය් ර්‍ භාණ්ඩයන් බිම තබා එ ම බෙරෙහි හිස තබා සිටි තෙත වැද හෙව නිදන්නාහු ය. ප්රෙදිපාලොකයෙන් එකාලොකම ය. බෝසතාණෝ යහනින් නැඟී වැඩහිඳ ස්ත්රිොන්ගේ නොඑක් විකාර දුටුදෑය. සමහරු කුණු කෙළ ධාරා වගුරුවති. සමහරු දත් කති. සමහරු තලු ගසති. සමහරු නන් දොඩති. සමහරු අපගත වස්ත්රම ව කෝපීන ස්ථාන දක්වති. බොධිසත්ත්වයෝ මොවුන්ගේ විප්ර කාර දැක කාමයෙහි අතිශයෙන් ලොභ නැති ව “මේ ස්ත්රිසහු පෙඑයම්’ වේලෙහි දිව්යාංතගනාවන් සේ සිටියාහුය. දැන් මාත රූප වැනියාහු යැ”යි සසර කලකිරි එ තැන නොඑක් කුණුපයන් පිරුණා වූ අමුසොහෙනෙක් සේ වැටහිණ. තුන් භවය ම ගිනි ගත් ගෙවල් සේ සිතිණ.
“මේ සසර හුණු සත්ත්වයාට ඉතා උපද්රලවයෙක් වී ය; ඉතා පරිහානි වී යැ”යි උදාන පවත්වා අතිශයින් ම මහණ විමෙහි සිත නැමී “දැන්ම මා නික්මුණ මැනවැ”යි සිතා යහනින් නැඟිලා පද සලකුණු නො දී ම සෙමෙන් සෙමෙන් රන් බාව කරා ගොස් මෙ තැන කවරෙක් දැයි විචාලදෑ ය. එදා රෑ හිණිගබඩායෙහි එළිපත හිස තබා ගෙන වැදහොත්තා වූ ඡන්න නම් අමාත්යියා “ස්වාමීනි! මම ඡන්නයා යැ”යි කී ය. ‘යාළු ඡන්න ය! දැන් ම මම මහභින්ක්මන් කරනු කැමැත්තෙමි. කිසි කෙනෙකුන්ට ත් නො හඟවා මඟුලසු සරහා වහා ගෙනෙව”යි කිදෑ ය. ඒ “මැනව ස්විමිනි”යි කියා අශ්වලංකාර ගෙන දහස් ගණන් අසුන් සිටිනා අශ්වශාලාවට ගොස් සුවඳ වැට පහනින් දිලිහි දිලිහී සමන් මල් වියනක් යට බුමුතුරුණු පිට අස්රජ සිරින් සිටියා වූ කන්ථක නම් අශ්වරාජයා දැක මේ අසු සරහම් යි සිතාලා ඒ අශ්වයා සරහාලී ය. ඒ අශ්වරාජයා තමා සරහන වේලෙහි ම සිතනුයේ “මේ සැරහුම ඉතා දැඩි ය. මෙ තෙක් දා උයන් කෙළි ආදියට මාගේ ස්විමිහු වඩිනා කල යොදන යෙදීමක් නොවෙයි. අද රාත්රිායෙහි සොරා ම යොදති. මාගේ ස්වාමිදරුවාණෝ දැන් ම මහභිනික්මන් කෙරෙත්වනැ යි. බොහෝ කලක් මා පුරා ආවා වූ මාගේ ප්රාෙර්ථනාව ද අද කුළු ගන්නා වනැ”යි ඉතා සන්තුෂ්ට වූයේ මහත් කොට හෙෂාරව කෙළේ ය. ඒ ශබ්ද ය මුළුනුවර පැතිර ගිය. දේවතාවෝ ඒ ශබ්දය සඟවා කිසිකෙනෙකුන් කන හි ය නුදුන්හ.
එ කල බොධිසත්ත්වයෝ අමාත්යරයා අශ්වශාලාවට යවාලා “පුතනුවන් දැක පියා යෙමි”යි සිතා යශෙධරා දෙිවීන් වසන ශ්රීපයහන් ගබඩාවට ගොස් දොර හරපි දෑ ය. එ වේලෙහි ගර්භාන් තරයෙහි සුවඳ වැට පහන් සතර දිග දිලියෙ යි. යශොධරා දේවී අමුණක් සමන් මලින් තැනු යහන් මතුයෙහි හෙව නාරිලතායෙන් නිකුත් රුවන් දළුවක් සේ පුතනුවන් බඩ දිගෙන ලෙහි අත තබා ලා නිදන්නාහු ය. බෝසතාණෝ එ වේලෙහි රන්බාව අතින් අල්වා ගෙන දකුණු පය එළිපත මත්තෙහි තබා සිට ගර්හාන්තර ය බලා පුතනුවන්ගේ රූ හා දේවීන්ගේ ශොභා දැක “දරුවන් වඩා ගෙන සිඹ සනහා පියමි”යි සිතාලා “දේවීන් අත පහ කොට පියා දරුවන් ඇල්ලීම් නම් යශොධරා දේවී පිබිද යෙති; උන් හා සමඟ කථායෙක් වී නම් මා කාමබන්ධනයෙන් බැඳ මහභින්ක්මන් කොට ගත කොදි ගමනාන්තරා ය කෙරෙති”යි සිතා “මතු බුදු ව ආ දා ම දරුවන් දැක පියමි”යි සිතාලා “දැන් මේ එක දරුකෙනකුන් කෙරෙහි කලා වූ ප්රෙලමයෙන් මහණ නො විම් නම් මතු මුළුලෝ වැසියන් හැම නො වරදවා කෙසේ දරු කොට ගනිම් ද, සංසාර සාගරයෙහි ගොඩ නො දක්නා අපමණ වූ සත්ත්වයෝ කවුරුන් මුහුණ බලා ගැළවෙද් ද” යනාදීන් සියලු සතුන් කෙරෙහි උපන් මහා කරුණා ඇති ව, පුතණුවන් කරා දිවූ ප්රෙ ම නමැති මහවතුර තමන් වහන්සේගේ සාරාසංඛ්යෙණය කප් ලක්ෂයක් මුළුල්ලෙහි නො කඩ කොට තිබුවා වූ ධෛය්ය්කර්‍ පාරමිතා නමැති මහ මියරින් රඳවා මහමෙරක් ඔසවන පුරුෂයකු මහත් වූ උත්සාහයෙන් ඔසවන්නා සේ, එළිපත තුබු පය මහත් වූ වීය්ය්යර්යෙේන් හයා ගෙන ප්රාාසාදයෙන් බැස අශ්වයා කරා ගොස් පිට අත ගසා ඕහට මෙසේ කීසේක. “යහළු කන්ථක ය! අද එක රෑ තෝ මා ගළව. මම තාගේ සහායෙන් ගොස් බුදු ව තා ඇතුළු ව බොහෝ දිව්ය මනුෂ්යහයන් සසරින් ගළවමි”යි කියාලා ඒ අශ්වරාජයා පිටට පැන නැඟිදෑ ය.
ඒ අශ්වරාජයාගේ ශ්රියව ය පටන් වාලධි ය දක්වා අටළොස් රියන් දිග ඇත්තේය. දිගට සුදුසු වූ උස ඇත්තේය. ඉතා සුදුය. පිරිසිදු වූ සකක් වැන්නේ ය. මහත් වූ බල හා දව ඇත්තේ ය. ඉදින් හෙෂාරවයක් කෙරේ නම් කුරපහර දේ නම් හැම නුවර වෙවුල්වාපි ය යි. එසේ හෙයින් කිසි අරගලයක් නො වන සේ නැඟු නැඟු කුරපහරින් කුරපහරට දෙවියෝ අතුල්තල දුන්හ. බෝසතාණෝ ඒ අශ්වරාජයා පිට හිඳ ඡන්න නම් අමාත්යහයා ලවා අසු වාලධි ය ගන්වා එ දා රෑ වූ පසළොස් පැය ගිය වේලෙහි මහ වාසල් දොරට පැමිණිදෑ ය. එ කල ශුද්ධොදන රජ්ජුරුවෝ පුතණුවන් නො වේ‍ෙලක සොරපෙලා යෙති යි දහසක් යොධයන් වසාලන දහසක් යොධයන් හයාලන, බියලි දොර දෙකක් ලැවූහ. දහස් ගණන් යෝධයෝරකවල් ගෙන නිදන්නාහු ය.
මාගේ බොධිසත්ත්වයෝ ඉතා බලසම්පන්න සේක. දශබලධාරී දෑ ය. නාරායණ බලයෙන් ඡද්දන්ත හස්තීන් දසදෙනෙක් හට බල ඇතිසේක. උපොසථ කුලයෙන් සියක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. හෙම කුලයෙන් දහසක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. මංගල කුලයෙන් දසදහසක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. ගන්ධ කුලයෙන් ලක්ෂයක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. පිංගල කුලයෙන් දසලක්ෂයක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. තම්බ කුලයෙන් කෙළක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. පණ්ඩර කුලයෙන් දසකෙළක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. ගඬ්ගෙය්යල කුලයෙන් කෙළසියයක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. කාලාවක කුලයෙන් කෙළ දහසක් ඇතුන්ට බල ඇතිසේක. මධ්යවම පුරුෂ ගණනායෙන් දසකෙළ දහසක් පුරුෂයන්ට බල ඇතිසේක. මෙසේ එකොළොස් දහස් එක්සිය එකොළොස් කෙළ එකොළොස් ලක්ෂ එකොළොස් දහස් එක්සිය දස මහා බලධාරී සේක.
ඉදින් දොර නො හැරේ නමුත් “ඡන්නයා අසූ වල්ගය අල්වා ගත දී අසු දෙකලවයෙන් බදාගෙන අටළොස් රියන් මහ පවුර ගරුඬ රාජයකු සේ පැන දමා පියමි”යි සිතූසේක. අමාත්යෙයා සිතන්නේ “ඉදින් දොර නො හැරේ නම් මාගේ ස්වාමිදරුවන් දකුණු දසරුවෙහි හිඳුවාගෙන අශ්වරාජයා සකක් සේ වම් අත්ලෙහි තබාගෙන කිසි අරගලයක් නොකොට පවුර පැනපියා මම් ම ගෙන යෙමි”යි සිති ය. කන්ථක නම් අශ්වරාජයා සිතන්නේ “ඉදින් දොර නො හැරේ නම් අමාත්යායා වල්ගය ගතදි ම, මාගේ ස්වාමියා පිට වැඩඉන්දදී ම, මේ ප්රාගකාරය සිංහයකු සේ පැනපියා අද ගෙන යෙමි”යි සිතිය. ඉදින් දොර නො හැරුණේ වි නම් මේ තුන්දෙන ම තමන් තමන් සිතුසිතු සේ ම පැන පලා යන බල ඇත්තාහ. එ කෙණෙහි වාසල අරක්ගත් දෙවියා “මතු අපට නිවන් දොර හැර දී ලුව මැනවැ”යි සතුටු පඬුරු දුන්නා සේ වාසල් දොර හැරපි හ.
එ කෙණෙහි වශවර්තිමාරයා “සිදුහත් කුමර අද මේ දොරින් පිටත් වි නම් ගොසින් එකාන්තයෙන් බුදු වෙයි බුදු වී නම් එ දවස් මාගේ නරකවල ගිනි නිව යි. හැම නරක හිස් කෙරෙයි. හැම සතුන් ම දෙවුලෝ පුර යි. මට බොහෝ හානි කෙරෙයි. මායමක් කියා ඔහු අද යා නො දෙමි”යි සිතාලා දිව දිව අවුත් නුවර දොර ආකාශයෙහි සිට:
මා නික්ම මහාවීර-ඉතො තෙ සත්තමෙ දිනෙ,
දිබ්බන්තු චක්කරතනං-අද්ධා පාතු හවිස්සති-යි.
යන මේ ගාථාව කියා “නො යව, සිද්ධාර්ථ කුමාරයෙනි!සත් දවසක් ගිය කල තොපට චක්රසවර්තිරුවන පහළ වෙයි. සතර මහාද්විප ය හා දෙදහසක් කොදෙවුවලින් පිරුණා වු මේ සක්වළ ගබ මුළුල්ලෙහි ම එකාධිපත්ය්යෙන් චක්රණවර්ති රාජ්යළ ය කරව. යහළු නො යව නො යව”යි කි ය.
බොධිසත්ත්වයෝ මාරයා දැක “තෝ කවරෙක්හි දැ”යි විචාළදැ ය. මර දෙවුපුත් කියනුයේ “මම එසේ මෙසේ එකෙකිම් නො වෙමි. සවන පරනිර්මිත වශවර්ති දිව්යක ලොකයෙහි මාර දිව්යො පුත්ර යා නම් මම ය. මා කිවා කරව”යි කී ය. බෝසතාණෝ එ බස් අසා “තා සේ වූ මාරයෝ සියයෙක් දහසෙක් ලක්ෂයෙකුත් අද මා රඳවා ගත නො හෙති”යි කියාලා:
මාර ජානාමහං මය්හං-වක්කස්ස පන සම්භවං,
අනත්ථී කොහං රජ්ජෙන-තිට්ඨ ත්වංං මාරා මා ඉධ-යි.
යනාදින් ගර්ජනා කොට “දසදහසක් සක්වළ ගුගුරුවා ලොවුතුරා බුදුව ධම්සක් පවත්පමි. මට තාගේ සක්රුවනින් කම් නැත. තෝ මෙ තැන නො රඳ‍ා පලා යා”යි කීසේක. ඒ වසවත් මර එ බස් අසා ආකාශයෙහි සාට බෝසතුන්ට දත් කකා “මතු තා බුදු වන ලෙස් බලදි. මෙ තැන් පටන්ගෙන කාම විතර්කයක් හෝ ව්යාදපාද විතර්කයක් හෝ විහිංසා විතර්කයක් හෝ සිතූ විටෙක තට නිහඬ දනිවි”යි කියා ඡායාවක් සේ ලඟ සිටගෙන ඒ සාවුරුද්ද මුළුල්ලෙහි ත් අවකාශයක් බලා නො දැක බුදු වන දා ද මහත් වු යක්ෂ සෙනාව හැරගෙන දිව පැරද ගොසිනුත්, බුදු වූ හවුරුද්දක් මුළුලුලෙහි ත්, බුදුන් සමීපයෙන් දුරු නොව මෙසේ සත් හවුරුද්දක් බුදුන් හා සමඟ ඇවිද්දේ ම ය.
ඉක්බිත්තෙන් අනන්ය සාධාරනොත්තම වූ සුරගමණි රත්නාලංකෘත විශුද්ධ බුද්ධාංකුර මාගේ ශ්රීා මහා බොධිසත්ත්වයෝ සත් දවසෙකින් ලැබෙන චක්ර්වර්ති රාජ්ය් ය අලුයම දැමූ කෙළපිඬක් සේ සරු නො කොට හැරපියා මහත් සත්කාරයෙන් නුවරින් පිටත් වූසේක. මෙසේ ඇසළමස මැදි පොහෝදා උතුරුසළ නකතින් එ දා මධ්යාම රාත්රිමයෙහි මහභිනික්මන් කොට නික්මිලා නුවර බලාපියනු කැමැති වූසේක. එ කෙණෙහි මහ පොළොව කුඹල් සකක් සේ පෙරළී බොසතාණන්ට නුවර දක්වාලි ය. ඒ ස්ථානය කන්ථක නිවන්ත නම් වෙතියක් මතු වන්නේ ය යි සලකුණු දිලා වඩනාලද මාර්ග මුඛයට ම අශ්වරාජයා විහිදුවා ගමන් ගත් සේක.
එ කෙණෙහි ඉතා මහත්වූ සත්කාරයෙන් මහත් වූ ශ්රීන සෞභාග්යනයෙන් දසදහසක් සක්වළ සැටදහසක් කාමාවචර දිව්ය් ලොකවල දෙවියෝ “අපගේ ස්වාමියා මහභිනික්මන් කෙරෙයි. ඕහට අද රෑ අඳුරු දුරු කොට මහභිනික්මන් පූජා කරම්හ”යි රැස්ව පෙරට ව සැටදහසක් දෙවියෝ සැටදහසක් පමණ මිණි දඬුවැට පහන් ගෙන සිටියහ. දකුණැළයෙන් සැටදහසක් පහන් ගෙන සිටියහ. වම්ඇළයෙන් ද සැටදහසක් පහන් ගෙන සිටියහ. පිටිපස්සෙන් ද සැටදහසක් පහන් ගෙන සිටියහ. තෙසු දෙවියෝ සක්වළගබ වසා උරවටින් උරවට ගසා මිණිදඬුවැට පහන් ගෙන සිටියහ. එ දා රෑ මාගේ ස්වාමිදරුවාණන්ට දෙවියන් පිදු පහන් පූජාවෙන් මේ සා සක්වළගබ මුළුල්ලෙහි කුරු කුහුඹුවන් සා සත්තුන් ඔවුනොවුන්ට පෙනෙන්නාහු ම ය. අඳුරෙන් වැසෙන්නා වූ අල්ලක් සා අවකාශයකුත් කිසිතැනෙකත් තැන්ම ය. මෙසේ සක්වළගබ එකාලෝකවූ වේලෙහි සෙසු දෙවියෝද, නාගයෝ ද, ගරුඬයෝ ද, ගන්ධර්වයෝ ද, දිවමලින් දිවගඳින් දිව සුන්නෙන් දිවදුමින් පූජා කෙරෙති. සෙවියන් දමන ලරසතු දලින් හා මඳාරා මලින් හා අසුරයන් දමන පළොල් මලින් හා නයින් දමන කඩුපුල් මලින් හා ආකිශයෙහි අතුරු නැති ව ඝන මහා වර්ෂාවක් සේ මල්ධාරාවෙන් චතුරු වී ය.
තව ද, පඤ්චාංගික තූය්ය්ධර්‍ ගෙන දිව ආ ගන්ධර්ව දෙවියෝ ඉදිරියේ අටසැට දහසක් තූය්ය්ංර්නාරදයන් පැවැත්වූහ. දකුණත් පස අටසැට දහසක් තූය්ය්ූර්‍ නාද පවත්වා පූජා කෙරෙති. වමත් පස අටසැට දහසක් දිව්යාහෙරිනාද පවත්වා පූජා කෙරෙති. පිටිපස්සෙන් අට සැටදහසක් හෙරිනාද පූජා කෙරෙති. අවශෙෂ වූ ගන්ධර්වයෝ සිටිනා අනික් අවකාශයක් නැතිහෙයින් සක්වළගබ මුවවිට සිසාරා සිටගත්හ. ඒ දිව්ය හෙරි ඝොෂාව සමුද්රක මධ්යායෙහි මහා මෙඝ නාදයක් සේ, යුගන්ධර පර්වතයෙහි වැදගන්නා රළ හඩක් සේ, පොළොව පනේගෙන අකනිටා බඹලොව දක්වා පූජා ඝොෂාවෙන් එක නින්නාද වී ය.
මෙසේ දසදහසක් සක්වළ සෙවියන් කරන මහත් වූ පූජා විඳුනා වූ මාගේ බොධිසත්ත්වයන් වහන්සේ එ දා රෑ තිබූ පසළොස් පැය දෑතුරෙහි තුන් රටක් ගෙවා තිස් යොදනක් ගොස් අනෝමා නම් ගංතෙරට අලුයම් වේලෙහි පැමිණිසේක. ඒ අශ්වරාජයාගේ දව එ තෙක් ම දැ යි යතහොත්: ඉදින් දිවේ නම් සතිස් ලක්ෂ දසදහස් තුන්සිය පනස් යොදුන් සක්වළගබ සිසාරා බමරක් නැටුවා සේ ඇසිල්ලකින් දිවපියා දහවල් බතට වාසයට එන තරම් දව ඇත්තේය. එ දා දිව්යා බ්ර්හ්ම අසුර නාග සුපර්ණ ගන්ධර්වාදීන් දමනලද සුවඳින් මලින් මඟ අතුරු නැත්තෙන් මල්වැසි පිහිරා දුවනුයේ ලස් ව තිස් යොදනක් ගියේ ය යි දතයුතු.
මෙසේ මාගේ ඒ ස්වාමිදරුවෝ තමන් බුදු වෙමි යි නික්මුණු පමණකින් දසදහසක් සක්වළ දිව්ය බ්රිහ්මාදීන් කරනලද සංඛ්යාක පථයට විෂ ය වූ ප්ර‍දිප තූය්ය්මර්‍ාදි වූ, පස්ලක්ෂ දොළොස් දහසක් මහා පූජා ලත් හෙයිනුත් අවශෙෂ වූ අසංඛ්ය ගණන් පූජා එ ම දා ම ලත් හෙයිනුත් මෙසේ වූ පූජා විඳිමට සුදුසු හෙයිනුත් කරුණා නිධාන වූ කරුණා ආකර වූ කරුණා ප්රදවාහ වූ කරුණා ගංගා වූ කරුණා ගෘහ වූ කරුණා ස්ථාන වූ කරුණා සමුද්රව වූ කරුණා පුඤ්ජ වූ කරුණා ස්වාමි වූ, කරුණා නාථ වූ, මාගේ සර්වඥරාජයාණෝ මේ මේ කාරණයෙනු දු අර්හත් නම් වන සේක. එසේ හෙයින් කියන ලදුයේ මැයි:
පූජාවිසෙසං සහ පච්චයෙහි
යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො;
අත්ථානුරූපං “අරහං”ති ලොකෙ
තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙතං-යි.
මේ පූජාවලියෙහි අප බුදුන් පැවිදි වන දා ලද
මහභිනික්මන් පූජා කථා නම් වූ දස වන පරිච්ඡෙදය නිමි.