පූජාවලිය-උද්දෙසික පූජා කථා

පූජාවලිය

දෙතිස් වන පරිච්ජෙදය

තවද: අප බුදුන් ධමාශොකාදී ජම්බුද්විපයෙහි රජුන්ගේ ලද උද්දේසික පුජා..

තවද: අප බුදුන් ධමාශොකාදී ජම්බුද්විපයෙහි රජුන්ගේ ලද උද්දේසික පුජා නම් කවර යත?

මෙහි උද්දේසික පුජාවෝ වනාහි බුදුන් අයාමෙහි වන්නාහ. එසේ හෙයින් බුදුන්ගේ පරිනිවාණය දක්වා මුත් මතු කථා උපදවා ගැන්මට මුඛ නො වන බැවින් ඒ කතා පරිනිවාණ සුත්රහමහාවංශාදියෙහි සෙයින් විස්තාර වසයෙන් කියත්, ග්රෙන්ථය විසාරද ඒ උද්දේසික කථා සංක්ෂෙපනයෙන් දක්වනු ලැබෙයි. දනුමැනි යන් විසින් සාවධානව ඇසිය යුතු.

මෙසේ මාගේ සදවාමිදරු වු බුදුරජාණන් වහන්සේ දිපඩ්කර පාදමුලයෙහි පටන් යට කි සේ ම සමතිස් පැරුම් පුරා තුසිපුරෙන් වැඩ, බුදු වු ජාතියෙහි මවුකුස පලග් බැද සියලු සත්ත්වයන්ට පෙනී පෙනී දසමසක් වාසය කළා වු මේ පළමුවන බුඩ්කාරක ධම්ය ය. දස දහසක් සක්වළ දිව්යු බ්රයහ්ම යන් මධ්යියෙහි මවුකුසින් බිහි ව. කලක් ගිහිගෙයි වැස මහභිනික්මන් කොට දුෂ්කරත්රිධයා පුරා බුදුවන දා කිරිපිඩු වළදා වැළඳු තලිය නාග භවනයට හළුවාවු දෙවන බුඬ්කාරක ධම්ය ය. තවද: තනපලාඟහි පුවදිග් බලා චතුරඩ්ගයන් ඉටා වැඩහුන්නාවු තුන්වන බුඩ්කාරක ධම්ය ය. තවද: එ ම හස්නේ හිද ආනපාන කම්සතානයන් මෙනෙහි කළාවු සතර වන බුඩ්කාරක ධම්ය ත. තවද; එම හස්නේ හිද මරසෙනඟ ජය ගත්තාවු පස්වන බුඩ්කාරක ධම්ය .. තවද: එම බොධි පය්යී්ඬ්කරයෙහි වැඩහිඳ බුදු වුවා වු සවන බුඬ්කාරක ධම්ය ය. තවද; එම පය්යිංඩකයෙහිදිම ෂට් අසාධාරන :ඥන ලද්දා සත්වන බුඩ්කාරක ධම්ය ය.

තවද: එම පය්යීංෙකයෙහිදි ම බුද්ධඥාන ලද්දාවු අටවන බුද්ධකාරක ධම්යයි. තවද: බුදු වු සත්සතියක් නිරාහාරයෙන් දවස් යැවු නව වන බුද්ධකාරක ධම්ය ය. තවද: මහා බ්රා හ්මයාගේ ආරාධනාවෙන් දම්දෙශනා කළා වු දසවන බුද්ධකාරක ධම්යය. තවද; ඉසිපතනයෙහි වැඩහිද ධම්සක් දෙසුවා වු එකොලොස් වන බුද්ධකාරක ධම්යය. තවද; නවම් මැදි පෝහෝ දා චතුරංගයෙන් ප්රාකතිමෝක්ස දෙශනා කලා වු දොලොස් වන බුද්ධකාරක ධම්යය. තවද; බන්ධු සමාගමයෙහි දි බුඩවංශ දෙශනා කළා වු තෙළෙස් වන බුඬක‍ාරක ධම්යය.

තවද:ජෙතවනාරාමයෙහි මවාසය කලා වු තුදුස් වන බුඬකාරක ධම්යය. තවද: සැවැත් නුවර දි යමාමඑ පෙලෙහර පැවා වු පසළොස්වන බුද්ධකාරක ධම්යය. තවද: තවුතිසා භවනයෙහිඳී විජම්බණ දේශනා කළාවුඅ සොළොස් වන බුඬකාරක ධම්යය. තවද; සකස් පුර දෙරටම දෙවි ලොවින් වැඩියා වු සතළොස් වන බුඩ්කාරක ධම්යය. තවද:දවස දවස අටසාලිස් කෙළ ලක්ෂයක් ඵල සමවත් සමවන්නාවු අටළොස් නව බුඬ්කාරක ධම්මයය. තවද: දවස දවස වෛනෙය ජනයන් බලන්නාවු දසනව වන බුඬ්කාරක ධම්යය. තවද: දුටු දුටු වරදෙහි ශික්ෂාපද පනවන්නාවු විසි වන බුද්ධකාරක ධම්යය. තවද අ‍වෙත‍ළුත්පත්තියෙහි ජාතික දෙශනා කරන්නාවු එක්විසිවන බුද්ධකාරක ධසය

තවද:ආගන්තුකයන් හා පටිසන්තාර කරන්නාවු දෙවිසිවන බුධකාරක ධම්මය ය. වස් අන්තයෙහි අනාපුච්ජාවෙන් නොවඩනාවු තෙවිසි වන බුද්ධකාරක ධම්ය ය. දවසින් දවස නො වරදවා කරන පුව්බක්ත කෘත්යකය නම් වු සුවිසි වන බුද්ධකාරක ධම්යය. පශ්චාද්ශක්. කෘත්යුය නම් වුප ස් සවිසි වන බුවිසි වන බුද්ධකාරක ධම්යය. තවද: ප්ර්තම යාම කෘත්ය ය නම් වු සවිසි වන බුද්ධකාරක ධම්යය. තවද; මධ්යයම යාම කෘත්යයය නම් වු සත් විසි වන බුද්ධකාරක ධම්ය ය. තවද: පශ්විම යාම කාත්ය්ය නම් වු අටවිසි වනබුද්දකාරක ධම්ය ය,පරිනිවාණ දිනයෙහි මාංස රස භොජනය අනුභව කළා වු විසිනව වන බුද්ධකාරක ධම්ය ය. තවද: දීර්ඝ කාලයක් ප්රිදයවාසයෙන් එක ගෙයි විසු කල්යායනමිත්රතයකු වියොග නව කාලයෙහි නො එක් විට වැළද සිඹ සනහා අක්හරනා සේ තමන්වහනසේ බුදු වු දා පටන් දවස දවස වසීභුත කළාවු කෙළ ලක්ෂයක් ඵලසමාපත්තියට සමවැද එහයින් නැගි පරිනිවාණය කරන්නාවු තිස් වන බුද්ධකාරක ධම්යය. යන මේ හැම බුදුන් නො වරදවා කරන්නාවු සමත්රිං ශත් බුද්ධකාරක ධම්යන් ම තමන් වහන්සේත් නොවරදචවා ම සම්පුර්න කොට-

එක්සිය විසි හවුරුද්දට ආයු කාලයෙහි ඉපැද..

එක්සිය විසි හවුරුද්දට ආයු කාලයෙහි ඉපැද. එකුන් තිස් හවුරුද්දක් ගිහිගෙයි වැස සාවුරුද්දක් දුෂ්කරක්රිතයා කොට පන්තිස් හැවිරිද්දෙහි ලොවුතුරා බුදු ව. සද්ධම් චක්ර වර්ති ව. එ තැන් පටන් බුදුව පළමු වන හවුරුද්දෙහි බරණැස් නුවර ඉසිපතනාරාමයෙහි වස්වැස - දෙවන - තුන්වන - සතර වන හවුරුද්දෙහි ක්රතමයෙන් තුන් වසක් ම රජගහා නුවර වෙළුවනාරාමයෙහි වස්වැස - පස්ව හවුරුද්දෙහි විශාලාමහනුවර කුටාගාර නම් ශාලාවෙහි වස්වැස - සවන හව්රුද්දෙහි විපුල නම් පවතයෙහි වස්වැස - සත්වන හවුරුද්දෙහි සක්දෙව් රජහුගේ ඒ කපුණ්ඩරික නම් උයනෙහි පාණ්ඩුකම්බල ශෛලාසනයෙහි වස්වැස - අටවන හවුරුද්දෙහි සුංසුමාර ගිරියෙහි වස්වැය-නවවන හවුරුද්දෙහි කොසඹැනුවර කොසම්බිය නම් ආරාමයෙහි වස්වැස - දසවන හවුරුද්දෙහි පාරිලි වනයෙහි පාරිලෙය්යව නම් මතැ ‘තකු අතින් උපසථාන ලදින් සත් රුක් මුල ගල් අතුළෙක වස්වැස - එකොළොස් වන හවුරුද්දෙහි නාල නම් බමුණු ගම නාල නම් ආරාමයෙහි වස්වැස - දොළොස් වන හවුරුද්දෙහි වෙරඤ්ජා නම් බමුණු ගම එක්තරා එක් ශාලාවෙක වස්වැස- තෙළෙස් වන හවුරුද්දෙහි චාලිය නම් පව්තයෙහි දෙවියන්ගේ ආරාධනාවෙන් වස්වැස - තුදුස් වන හවුරුද්දෙහි ජෙතවනාරාමයෙහි වස්වැස - පසලොස් වන හවුරුද්දෙහි කිඹුල් වත් නුවර නිග්රොතධාරාමයෙහි මිණිගුහායෙක වස්වැස - සොළොස් වන හවුරුද්දෙහි අලව් නුවර අලවු නම් රජහුගේ අලවු නම් උද්යාතනයෙහි වස්වැස - සතළොස් වන හවුරුද්දෙහි නැවත රජගහ නුවර වැඩ වේළුවනාරාමයෙහි ම වස්වැද - අටළොස් වන හවුරුද්දෙහි, දසනව වන හවුරුද්දෙහි ද, පිට පිට ම දෙවසක් චලිනම් පවතයෙහි ම වස්වැස - විසි වන හවුරුද්දෙහි තවදබ රජගහ නුවර වෙළුවනාරාමයෙහි ම වස්වැස - මෙ තැන් පටන් ක්රවමයෙන් ම නොවරදවා ම දසනව හවුරුද්දමක් දෙවිරම් වෙහෙර ම වස්වැස- තුබු සහවුරුද්දෙහි විශාඛාවන්ගේ ආරාධනාවෙන් පුවාරාමයෙහි මිගාරමාතු මහපායෙහි වස්වැස - බුදු ව වැඩහුන් පන්සාලිස් හවුරුද්දෙහි ම මෙසේ මෙසේ ලෝවැඩින් යෙදි විලි පිලි නො දක්වා අශීති වෂියක් ජිවත් ව ලක්ෂයක් හවුරුදුන් ජිවත් වන්නාවු බුදු කෙනෙකුන් කළමනා වු බුද්ධකෘත්යවයන් මෙදෑතුරෙහි නිමවා සුවිසි තෙනෙක වැඩ හිඳ වදාළාවු බණින් සුවිසි අසංඛේයහයක් සතුන් සෙදගැමි කොට . සුවිසි අසඬ්ඛ්යෙවයක් සතුන් සෙදගැමි කොට සුවිසි අසංඛ්යදයක් සතුන් අනගැමි කොට සුවිසි අසංඛ්යෙතයක් සතුන් අමාමහ නිවන් දක්වා . එකෙක - දසයෙක - සියයෙක- දහසෙකු- ලක්ෂයෙක - කෝටියෙක - යනාදින් නො එක් වාරයෙහි - නො එක් දෙශනාවෙහි සත්වයන් හැර අසංඛ්යෙනයවු පථයෙන් ම සයානු අසංඛ්යෙහයක් ප්රාඅණින් සංසාර සාගරයෙන් ගොඩනගාකෙලවර අජාසත් රජ්ජුරුවන් අට වන හවුරුදු වෙසඟ මැදි පොහො ලද අඟහරුවාදා විසානැකතින් කුසිනාරා නුවර මල්ල රජුන්ගේ සල් උයනෙහි යමක ශාලයන් දෙදෙනාගේ අන්තරයෙහි පනවන ලද පරිනිවාණ මඤ්චකයෙහි උතුරු දිගට හිස ලා නැඟෙනහිරට පිට ලා පැළ දිගට මුහුණලා යමදිගට පය ලා දක්සිණ ශය්යාටවෙන් වැදහොත් සේක. එ කෙණෙහි බුදුන්උපන් දා සේම පශ්චිම වු දෙතිස් මහා පුවනිමිත්ත පුජාවෝ ද දසදහසක් සක්වළ ම පැවැතතාහුය.

තවද; තුසිත භවනයෙහි දී බුදුවන්ට දෙවියන් ආරාධනා කළ දා “මවුකුස ප්රිතිසන්ධිය කෙරෙමි” යි ඉවසු වේලෙහි බොහෝ ආයු ඇති වරවාරණ නම් දිව්යකපුතුයෙක් “උත්ුමාගේ ප්ර සව මඩ්ගලයට මලුපුජාවක් කරම්හ” යි සිතා තමන්ගේ දිව්යමසේනාව හැරගෙන මල් ගොතන්නට පටන් ගත, ඒ මල් ප්රේසව පුජාවටත් ගොතා නො නිම්ය, මහභිනික්මන් පුජාවටත් නො නිමි, බුද්ධ පුජාවටත් නො නිමි ය, ධම්සක් පැවතුම් පුජාවටත්නෙ‍ා නිමිය. දේවෝ රොහණ පුජාවටත් නො නිමි, ආයුසංස්කාර හරනා දවසටත් අසු හවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි ගොතාත් එ මල් දැල නො නිමියේ මය. එකල තෙසු දෙවියෝ ඔහු කරා දිව ගොස් “කොළ වරවාරණ නම් දිව්යද පුතුය! තෝ තෝ තෙල මල් කාට පුජාවට ගොතයි ද: අද බුදුහු පිරිනිවන් පවිති. දසදහසක් සක්වළ දිව්ය.- බ්රාහ්ම සේනාව රැස්ව පරිනිවාණ පුජා කෙරෙමින් සිටියාහු වේදැ” යි කිහ.

එ වේගෙහි දේවතා ළෙහි අත් ගසා ගොතන මල් අතින් හෙළා “ කොල! ඒ කුමන විස්මයෙක් දැ” යි කිය කියා නැඟ සිට මහත් වු පශ්තාත්තාපයට පරමිණ “බුදු කෙනෙක් ලක්ෂයක් අසඬ්ඛ්යෙපයක් කපිනුත් දුර්ලඵයහ. එසේ වු බුදුහු අද ම ඉපැද අද ම වැඩි ,අද ම මහහින්ක්මන් කොට . අද ම බුදු ව, අද ම දහම් දෙසා, අද ම සියලු සතුන් සසරින් මුදා අද ම පිරිනිවන් පවිද්ද, දෙදවසක් ජිවත් වන්නා වු පිනකුත් නො කලාහු ද. මල්ගෙතිමක් නිසා ඒ බුදුන් අතින් දහම් පදයකුත් නො ගනිමි” යි මහහඩ්න් හඩහඩා ගොතා නෙ‍ානිමි මල්දැල ගෙන එක්ලක්ෂ අටසැට දහසක් යොදුන් මහමෙරු මුදුනට නැගිලා “ දෙ දවසකුත්ජීවත් නොව, මේ සා ලෝකැඩක් කළා වු ඒ උතුමාට මේ නො නිමි මල්දැල පුජා වෙිවා” යි කියලා මල්දැල මුළු සක්වළට දමාලි ය. එ කෙණෙහි සතිාස්ලක්ෂ දසදහසක් තුන්සිය පනස් යොදුන් වට ඇති සක්වලගල වසාගෙන වට ගෙයක පලයක් සේ සිටගත.

මෙසේ දෙවියන් බුජාවට පටන් ගත් වේලෙහි “සවාමිදරුවාණන්ගේ පශ්චිම දර්ඔශනය “ යි කිය කියා මහත් වු ධම්සංචෙගයට පැමිණ තුන්පිටකය ගෙවා දත් සත් ලක්සයක් පමන මහතෙර පෙළක් අවුත් බුදුන් සිසාරා සිටගත්හ. සෙසු භික්ෂුන් වහන්සේ මේතෙකැ යි ගණන් නැ.. එ වේලෙහි සවාමි දරුවෝ “මාගේ දහම් නමැති පහන පන් සහසක් හවුරුදු මුළුල්ලෙහි ලොව මා උන්නාසේ ම මොහදුරු දුරු කෙරේව්” යි අධිෂ්ඨාන කොටලාතවද: “මාගේ ශරිරධාතු තුන්තරමෙක බෙදි මුළුලො‍ව විසිර ඒ ඒ පුජාවෙහි ප්රානතිහාය්ය් ර්‍ දක්වා ලෝවැඩ කෙරේව” යි අධිෂ්ඨාන කොටලා - පඤ්ච මහා අධිෂ්ඨානය හා මහ‍ා ශබ්දයෙන් උලන්නා වු සුක්ෂම වු අධිෂ්ඨානය යි ශතසහස්රා සඩ්ඛ්යාදත වු අධිෂ්ඨානයන් කොට .ප්රිථම යාමයෙහි මල්ලරජුන්ට බණ වදාරා මධ්ය්ම යාමයෙහි දෙවියන්ට බණ වදාරා පශ්චිම යාමයෙහි ශ්රා්වකයන්ට අවවාද දී . අලුයම් රාත්රි්යෙහි දසදහසක් කරවා ඵලසමවතින් නැඟි නිරුපධිශෙෂ නිවාණ ධාතුයෙන් පිරිනිවී සේක.

එකෙණෙහි මල්ලරජදරුවෝ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ අතින් අසා දිව අවුදින් කල්පාන්තවාතයෙන් හුණු සල්වනයක් සේ හඩා හීමුසපත් ව, රහතන්ගේ අවවාදයෙන් නැඟි සවාමිදරුවාණන්ගේ ශ්රීස ශරිරයටත් සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි අප්රිමාණ වු පුජාකොට සත්වන දා අනද මහ තරුන් වහන්සේ ගේ විධාන වු පරිද්දෙන් චක්රකවර්ති රජුන්ට කළමනා චරිත්ර කොට, තන් පන්සියක් සළුපට, පුලුන් පටින් , බුද්න්ගේ ශ්රී ශරිරය වෙළා ඝන රන්මය වු මහ දෙණකට වඩා, එක්සිය විසි රියන් සඳුන් දරසැයක් බැද ආදාහන පුජාවට පටන් ගත්හ. එ කෙණෙහි දන පමණ කට් ලමණ පරසතු මඳාරාමල් වැසලිය, දසදහසක් සක්වළ දෙවියෝ එරැස් ව අහස්කුස පුරා සිට ගත්හ.

මල්ලරජහු අම දෙනෙක් - සොළොස්දෙනෙක් - දෙතිස්දෙනෙක් බැගින් සැරහි සිට රන් තල්වැට සලාත් ගිනි දල්වාගත නුහුණුවහ. කාරණ කිම යත්? “මහසුප් මහ තෙර්න් වහන්සේ අවුත් බුදුන් වැදි කල මුත් ගිනි නො ගනිව” යි බුදුන්ගෙනුත්ය.එ කල රජදරුවෝ අනුරුද්ධ මහ තෙරුන් වහන්සේ අතින් මෙ පවත් අසා “සෘද්ධිවන්ත වු මහ තෙරකෙනෙක් තව මෙ තෙනට නො ආවෝ ල, උන් මෙ තෙනට නො ආ හෙයින් දරසැයෙහි ගිනි නො ගනී ල. එවැනි සෘද්ධිවන්තයන් ඇති පස්ු බුදුන් නැතත් ලොවට හානි කිමදැ” යි සන්තුෂ්ට ව “එ තෙරෙහු කෙබඳු වු රුපවිලාස ඇතියෝ දෝ උන් බලම්හ” යි සුවඳ මල් - ධ්වජ පතාක ගෙන පෙරමඟට දිවුවාහුය.

ඒ මහසුප් මහ තෙරුන් වහන්සේ කොයි වැජ බුදුන්ගේ ආදාහනයට පසු වු සේක් ද යත්?

පෙර සැවැත් නුවර ජෙතවනාරාමයෙහි..

පෙර සැවැත් නුවර ජෙතවනාරාමයෙහි බුදුන් හා සමඟ මුන්වහන්සේ වසන කල එ නුවර එක්තරා එක් උපාසිකවක් මහසුප් මහතෙරුන් වහන්සේ දැක තමා පුව්ර්‍ ජාතියෙහි උන්වහන්සේට මවු ව උපන් හෙයින්පුත්රජප්ර් ම බැද එතැන් පටන් ඔබට දවස දවස බන්සැන්දක් තබා දෙයිා . ඒ මහසුප් මහතෙරුන් වහන්සේ නම් බුදුන්ට සතරඟලකට මිටි බව මුත් බුදුන් හා එක්වැනි වු රූ ඇති සේක. එසේ හෙයින් ඔබ දුටු කල බොහෝ සේ සත්ත්වයෝ “බුදුහු වැඩිසේකැ” යිකියති.

එක් දවසක් සවාමිදරුවෝ එකචාරි සිංහපොවුවකුසේ අප්රදසිඬ දෙතිස් අසු ලකුණු සඟවා ගෙන වෛනෙය පුදුගලයන් උදෙසා එනුවර සිගා ඇවිදිනා සේක. එවේලෙහි ඒ ස්ත්රින බුදුන් දැක මහසුප් මහතෙරුන් වහන්සේ ය යි සිතා ඔබට තමා ලන්නාවු බත් සැන්ද බුදුන්ගේ පාත්රසයට පිලිගන්වා පුව. බුදුන් එ දොර පියවා වැඩපී කල මහසුප් මහතෙරුන් සිඟා අනික් වැඩි සේක. එ වේලෙහි එු ස්ත්රිඅ “ම පුතණුවන් වහන්සේ ය යි අනික් මහණක්හට මාගේ බත් සැන්ද නො හැඳින ලා පිමි”යි කියා කියා “මා හිස හුණු සෙණක් බලව” යි තොමෝ තමාට ම අව අවා, බුදුන් හඹාගෙන ගොස් “මඳක් සිටින වහන්සේ ය” යි කියා කියා බුදුන්ගේ පාත්රොයට අත ලාලාඑ බත් සැන්ද දෙවනු ව උදුරා ගෙන ගියාය.

එවේලෙහි මාගේ සවාමිදරුවෝ “මේ කිමෙක් දෝ හෝයි දිව්යේ -බ්රකහ්ම නඓරන්ද්රලයෝ තමන් තමන්ගේ දිව්ය භොජනයක් මාගේ පාත්ර්යට කෙසේ ලා පියාමෝ දෝ හෝ යි ප්රාිර්ථනා කෙරෙති; මෙ ස්ත්රිල එසේ වු මට බත් සැන්දක් ලාලා දෙවනු ව ඇරගෙන ගියාය. මේ ලෝකයෙහි සත්ත්වයෝ පුව්ර්යෙඇහි උපකාරයක් කළ කෙනෙකුන්ට මුත් උපකාරයක් නො කෙරෙත් මය. මෝ තොමෝ පෙර මාගේන් සංග්රපහයක් ලද්දෝ හෝ නො ලද්දෝ හෝ” යි පුව්ර්‍ චරිත බලා සාරාසඩ්ඛ්යේය කල් ලක්ෂයක් මුළුල්ලේහි තමන් වහන්සේ දානපාරමිතා නැමති මහමුහු ද හළලා - ගුන්ගෝ වෙවුල්වා සත්තසතකාසි මහදන් දෙන සමයෙහිකත් මෝ තොමෝ මාගෙන් බත් උළක් පමණ සංග්රමහයකුත් නො ලද්දිමය. පරසක්වළ සම ඇවිද්දි මය” යි දැක ඇ කෙරෙහි උපන් මහා කරුණාවෙන් වැඩ වදාළ සේක.

එ වේලෙහි මහසුප් මහතෙරුන් වහන්සේ බුදුන්ට මෑ කළාවු අනාදරය දැක “මාගේ නිවන් මෑණියන් හා මා හා එක නුවර සිඟන හෙයින් වේ ද මේ සා පරිභවයක් වුයේ ය” යි මහත් වු සංවේග උපදවා “අද පටන් ජිවිතාන්තය දක්වා බුදුන් හා එක ගමෙක නො සිඟමි “ යි අධිෂ්ඨාන බැඳ එ දා ම හිමාලය වනයට වැඩ එක්තරා එක් පබ්භාරයෙක වසනසේක් “ ඉදින් බුදුහු මා නොමැදයෙකත් පිරිනිවි සේක් වී නමි මේ ලොනදොර සිටි මේ වෘක්ෂයෙහි මේ මල් එ දා පර ව බිම වැගිරේව යි මේ සලකුණෙන් බුදුහු පිරිනිවිය හයි දන්මි” යි අධිෂ්ඨාන කොට බොහෝ දවසක් එහි වාසය කරන සේක් බුදුන්ගේ පරිනිව්ර්‍ාණය හා සමඟ ම ගස මල් පර වු සේ දැක “මාගේ තුන්ලෝ පහන අද නිවිණි වනැ” යි දැන උපන් මහත් සංවේග ඇති ව, එ කෙණෙහි පන්සියක් පමණ රහතන් පිරිවරා දෙවන බුදුකෙනකුන් උපන්නාසේ මහත්වු පුජාවෙන් වැඩ දරසැය සිස‍ාරා තුන්යලක් ඇවිද ශ්රිපපාදය දිසාවෙන්ආකාශයට පැන නැගි බුදුන් වැඳ හොත් සේක

එ කෙණෙහි දිය පළා පැනනැඟි මහ පියුම් දෙකක් සේ සවාමි දරුවන්පගේ ශ්රිනපාද දෙක පන්සියක් පුළුන්පට - පන්සියක් සළුපට - රන්දෙණ-දරසෑය දෙබේ කොට ගෙස වලාගබින් පෙනිගිය පුන්සඳමඩලක් සේ පිටත් ව දිව්ය - මනුෂ්යයයන් බලා පලා සිටිය දි මහතෙරුන් වහන්සේ ගේ නළල් මැදෙහි පෙනි ගියහ. එ වේලෙහි දිව්යග මනුෂ්ය යන්ට බුදුන් පිරිනිවන් පෑ කලටත් වඩා ශෝක බෝහෝ විය. එකල මහ තෙරුන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ ගේ රත් පියුම් පෙති සහලක් වන් අතුල් දෙකින් බුදුන්ගේ පතුල් දෙක අල්වා ගෙන වැද ධම්ර්සංකචේගයට පැමිණි සේක; මහතෙරුන් වහන්සේ වැඳි පසු ශ්රිංපාද දෙකට වලාගබෙකින් සැඟවුනු පුන්සඳක් සේ රන්දෙණ තුළට නක . එකෙණෙහි දරසැය තෙමේ ම ගිනි ගත. ඒ ආශ්චය්ය්් ය දුටු මනුෂ්යලයෝ තෙරුන් වහන්සේ කෙරෙි පැහැද ශොක තුනි කළහ.

ආයු බොහෝ සව්ර්ඥිවරයන්ගේ ආදාහනයෙහි දි ශරිර ධාතු නො විසිර එක රන්පිළිමයක් සේ තිබෙයි. ආයු මඳ සව්ර්ඥයවරයන් ගේ දන්ත ධාතු ය. අකු ධිතු දෙකය, ලලාට ධාතු ය යන මේ ධාත්රු සත තිබිය දි අවශෙෂ ධාතු මුංබියලි සා ය. කඩ සාලැට සාය. අබ ඇට සා ය. යන තුන් තරමෙක විසිර මුතු දෙණක් සේ විය.

ඉක්බිත්තෙන් ගිනි සන්හුන් කල ආතාශයෙන් හා පෙළොවින් හා ජලධාරාවෝ මහත් වු ලුංාවෙන් ආදාහන කෘත්යිය කොට තමන්ගේ නුවර මැද සන්ථාගාරයෙන් විවිත්රො වු වියන් බැඳ මල්දම් - රන්දම් - රුවන්දම් එල්යවා‍, වටතිර ඇද , සන්ථාගාරයෙහි පටන් බුදුන් ආදාහන කළ ඒ මකුට බන්ධන චෛත්යගය දක්වා දෙපෙළ තිර ඇද අහස්වියන් බැඳ ධ්වජ පතාක න’ංවා දෙපෙළ රන්කළස තනා. මිණිදඩ වැට පහන් නඟා , අපඬ්කාත වු ඇතකු පිජ රන්දෙණ වඩා ,මලින් සුවඳින් පුදා , පුදා. මහා උත්සව කෙළියෙන් ඇතුළු නුවරට වැඳ. සන්තාග‍ාර මධ්යකයෙහි සප්ත රත්න පය්ය්ුර්ඩ්ැකයක් කරවා ඒ මතුයෙහි රන්දෙණින් ධාතු වඩා , සේසත් නඟා , කඩුගත් යෝධයන් පදානම වටා. උරෙන් උරගසා සිටුවා .එයින් පිටත කුඹින් කුඹ ගසා , ඇත්පෙළ ක් සිටුවා, එයින් වටා කනිස් කන ගසා අස්පෙළක් සිටුවා එයින් පිටත උර ගසා යෝධසෙනහක් සිටුවා, එයින් පිටත පිළින් පිටත පිළින් පිළ ගසා දුනු ගත් සෙනගක් සිටුවා, මෙසේ වටා යොදනක් මානයෙහි සන්නාහයෙකින් වැසුවා සේ අතුරක් නො දි සතුරන් නිසා රකවල් යෙකින් වැසුව‍ා අකතුරක් නො දි සතුරන් නිසා රකවල් ගත්හ.

මෙසේ මල්ල රජුන් ධාතුවට රකවල් ගනවා උත්සව කෙ‍ළි කෙළ පුජාවට පටන්ගත්කල . රජගහනුවර අජාසත් රජ්ජුරුවෝ මෙ පවත් ඇසු හ. කෙසේ ඇසු දයත්? ඔවුන් ගේ අමාත්යෙයෝ බුදුන් පිරිනිවි බවු ය. අසා “පෘථකග්ජනබ වු ශ්රපද්ධාවන්තයන්ගේ අපගේ රජ්ජුරුවන්ට වඩා බුදුන් කෙරෙහි ප්රේ ම ඇති පරජෙක් නැත, මෙ පවත් රජහට සෙසු වේලක කිමෝ නම් ශොකාග්නියෙන් රජ දා මියෙයි” සිතා ඔරු තුනක් ගෙන්වාගෙන තුන ම වතුමධුරයෙන් පුරා රජ්ජුරුවන් කරා ගොස් ‘ දේවයන් වහන්ස! රාත්රි භගයෙහි නුඔවහන්සේ ට නපුරු වු කාරණයක් දුටුම්හ. ඒ නපුරු සෙසා පියන පරිද්දෙන් සුදු කඩක් හැඳ නාසය හා කන් සිදුරු නො ගැලෙන සේ තෙල ඔරුවෙහි ගැලි හොත මැනැවැ “ යි බොරුවක් කියා රජ්ජ්රුවන් පළමුවන ඔරුවෙහි ගැලි හොත් කල එම ඇමැති හිසකේ වුදා පිට ඇඳිලි බැඳ “රජ්ජුරුවන් වහන්සේ! කුසිනාරා නුවර දී ලෝකනායක වු අප මහා ගෞතම බුදුහු පිරිනිවන් පැවාහු වේ ද” යි කිහ.

රජ්ජ්රුවෝ එ බස කන හුණු වේලෙහිම දෙකන ගැසු ගවුල් දෙකක් සේ වෙවුලා ගොස් බුදුන්කෙරෙහි පැනනැඟි ශොකාග්නි යෙන් මුර්ජා වු හ. රජ්ජුරුවන්ගේ සව්ර්‍ාඩ්ගය රත්කොටපු යකචක් සේ කකියවා ඔරුව පිරු සිහිල් වු වතුමධුර කකියවාපු පෝදිය සේ සුරු සුරු යන අනුකරන දක්වා හුණුසුම් නැංග. එ වේලෙහි අමාත්ය යෝ අත දව දවා රජ්ජුරුවන් ඒ ඔරුවෝන් ඔසවා ගෙන අනික් එරුවේ ලුහ. එ වේලෙහි රජ්ජුරුවෝ සිහිලසයෙහි ගැලී සිහි එළවා ගෙන “ තොප කායේ කුමක් දැ’ යි විචාළ හ. නැවත ඇමැතියෝ “ හිමි තොප බුදුහු පිරිනිවියහ” යි කීහ. නැවත රජ විසංඥ ව ඒ ඔරුව ද හුණු කෙළේ ය. නැවත ඇමතියෝ රජ්ජුරුවන් තුන්වන ඔරුයෙහි ලා , රහි ද ආශවාස ලදින් “තොප කියේ කුමක්දැ” යි විචාළකළා “හිමි තොප බුදුහු පිරිනිවන් පැහ” යි කිහ. තවද: රජ්ජුරුවෝ විසංඥ වුහ. එ වේළෙහි අමාතයයෝ රජ්ජුරුවන් ඔසවා ගෙන සොළොස් කළයක් ඇල්පැන් ඇඟ සලා සිංහසන මස්තකයෙහි හිඳුවා සමහරු ඔල්බවා ගෙන සිටියහ.

එ වේළෙහි රජ්ජුරුවෝ සිහි එළවා ගෙනබ, ඉසකේ වැටිය රන් පෝරුවක් වන් පිටි දැමද හෙළා ගෙන . ප්රිවාලාඩ්කුර වැනි දෙ අතින් සියළෙහි පැහැර, සිය පහර දි මතැතකු සේ මහහඩින් ගුගුරා .වියරු හුණු පුරුෂයකු සේ මහ වේ මැදට බැස. පළමු පිළිගත් වෙහෙර යැ” යි කියා කියා එ තෙන හි හඩා, එයිනස් නැඟි, ජීවකාරාමයට ගොස් එහි තමන් පළමු ව බුදුන් දුටු පැන විචාළ ගඳකිළියට වැද. එතෙන හී හඩා එයින් නැඟි ධම්ර්ශාපලාවෙහි බුදුන් වැඩහුන් බුද්ධාසනන බලා බලා හඩා, නො එක් විලාපයෙන් වැලප, එ තෙන හිඳ ගාථා සැටෙකින් බුදුගුණ කිය කියා වැලප නැවත සිහි එළවා ගෙන “ දැන් මා හැඩිමෙන් කම් නැත, බුදුන්ගේ ධ‍ාතු ගෙනවුත් බුදුන් දුටු සේ පුදමි’ යි සිතාලා නුවර දි ය යි අසා “මාගේ බුදුන්ගේ ධාතු බලයෙන් ගෙනවුන් පුදමි” යි එ කෙණෙහි ම රජගෙට දෙවනු ව නො වැද අටළොස් කෙළක් පමණ මහා සෙනග ගෙන ලක්ෂගණන් ඇත් ඇනි - අස් ඇනි - රථ - බල ඇනි ගෙන මහමුහුදින් දිවු මහරළ පෙළක්සේ දුරුමඟ ගෙවා දිවා කුසිනාරා නුවර කඳවුරු බැඳ සිට ගත්හ.

තව ද: මෙ පවත් ඇසු විශාලා මහනුවර සත්දාසු සත්සිය සත්දෙනකු පමණ ඇති ලිච්ජවි රජදරුවෝ තමන් ත්මවන්ගේ බල පිරිස් ගෙන එසෙයින් ම දිව ගොස් එම නුවර පිරිවරා හිඳගත්හ. මෙ සෙයින් ම කිඹුල්ව පුරෙහි ශාක්යන රජදරු‍වන් හා මහසෙනග ය - තව ද: අග්ගකප්ප නම් නුවර රජදරුවන් හා මහසෙනග ය -තවද: රාම නම් නුවර කෝළිය රජදරුවන් හා මහසෙනග ය - තවද: වෙඨ නම් නුවර රජදරුවන් හා මහසෙනගය තවද; පාවෙය්යනක නම් නුවර රජ්ජුරුවන් හා මහසෙනග ය යි මෙසේ සත් රජයෙක, සත් සෙනගක් හා රජදරුවෝ දිව ගොස් වාසි කියා “ වහා යුද්ධ හෝ කරන්නේ ය, ධාතු හෝ අපට දෙන්නේ ය” යි කියා ඉල්වති.

එ බස් අසා මල්ලරජදරුවෝ “බුදුන් අපගේු නුවරදි පිරිනිවන් පැව මැනවැ යි අප ආරධනා කෙළෙත් නැත. බුදුහු තමන් වහන්සේ ම අපගේ නුවරට වැඩ පිරිනිවි සේක. තමන් තමන්ගේ නුවර යම් යම් රුවනෙක් උපන් නම් .මන් තමන්ට හිමියා සේ ම අපගේ නුවර උපන්නාවු ධාතුරත්නය අපට ම හි මි ය, තොප කිරි බොනදා අපි මෝරු නුපුම් හ, තොපගේ මතු නො වෙයා. අලගේත් ඇත් - අස් -රථ - පාබල සේන් ඇත, තොපගේ මතු නො වෙයි අපගේ කඩු මුවහත් ඇතැ “ යි යනාදින් මන් වඩානා වාසි බස් කියා කලහ වැඩුහ.

ඉදින් යුද්ධ වි නමි සත් නුවරක් තබා දඹදිව තෙසැට දහසක් රාජධානිවල රජසෙඟ ආවත් ධාතු තුබු නුවර හෙයිනුත්,පක්ෂගණන් රහතන්ගේ අධිෂ්ඨාන බල ඇති හෙයිනුත්. සියලු දෙවතාවන්ගේ ආරක්ෂා බලා ඇති හෙයින් කුසිනාරා නුවර මල්ල රජදරුවෝ ජයගනිත් මය.

එ වේලෙහි දඹදිව සියලු රජුන්ට..

එ වේලෙහි දඹදිව සියලු රජුන්ට ශිල්ප දුන් රාජ ගුරු වු ද්රොරන නම් බ්රාඑහ්මණ ආචාරි කෙනෙක් හැම රජුන් සන්සිඳුවා එක තැනට රැස්කොට ‘දරුවෙනි! බුදුන් උදෙසා ඔවුනොවුන් හා යුද්ධ නො කරව. බුදුහු නම් ක්ෂාන්තිවාදි සේක. බුද ුහු නම් සියලු සතුන්ට ම සාධාරණසේකැ “යි යනාදින් නො එක් කාරණයෙන් දෙනැළි බැගින් අට ද්රොුණයක් ධාත්රො රජදරුවනන්ට බෙදා දෙනුයේ, දකුණු දළදා වහන්සේ රජදරුවන් කථා කර දි සොර ඇරගෙන තමා හිස කෙස් යට සගවා ගත. එ වේලෙහි සක්දෙව් රජ “සියලු සතුන්ට ධම්ර්දෙ ශනා කළාවු මුකයෙහි ජාත දන්තධාතුවට උපකාර කිරිමට මේ බමුණු සුදුසු නො වේ ම යැ “ යි සිතාලා හැරගෙන රුවන් කරඩුවකට වඩා හක්ර පුරයට ගෙනගොස් සිළුමිණි සැයට වඩා අද දක්වා පුජා කෙරෙයි. බමුණු ධාතු බෙදා අන්තයෙහි හිස ත ගා බලා දලදා නොදැක හොක කොට “මටත් වඩනා සොරෙක් ඇරගතැ”යි සිතා ලජ්ජාවෙන් කාටත් නොහඟවා ධාතු මිනු ලාස්ස රජදරුවන්ට කියා ඉල්වා ගත.

ධාගු බෙදු ඉක්බිත්තෙන් අජාසත් රජ්ජුරුවෝ තමන්ගේ ධාතු කොටස ගෙන ඒ කුසිනාරා නුවර පටන් රජගහා නුවරට පස් විසි යොදුන් මාගිය පුථල අට ඉස්බක් තෙන භෙරිතලයක් සේ තනා. අන්තරන්තයෙහි වීටී සල්පිල් සදා බුදුන්ගේ ධාතු සත් රුවන් මඬුවකට ඩා . තමන්ගේ ආඥක්සෙත්රායෙහි මනුෂයයන් රැස්කොට , මෙසසේ ධාතු පුජාකොට . රුස්කොට ,මෙසේ ධාතු පුජා කොට රුවන් රථයේ වන් පසු කෙලවර පෙරකඩට ගිය කළ සත් දවසක් බැගින් රඳ රඳා, මහා පුජාකොට සත් හවුරුදු සත් මස් සත් දවසෙකින් රජගහනුවරට වැඳ, මහත් වු දාගබක් බදවා ඔක්ති ලමණින් පුජා කළාහු ය. සෙසු රජදරුවෝ ද තමන් තමන්ගේ නුවරට ගෙනගොස් වෙන වෙන ම දාගැ බ් බඳවා මහත් වු පුජා කලාහු ය. ද්රෝගණනම් බමුනාණෝද ධාතු මිණු කුරුණිය ගෙන තමන්ගේ නුවර කුම්භ නම් චාගැබක් බඳවා තමන්ගේ ධන පමණින් පුජා කලාහුය. පසුව ධාතු සොයා ආ පිප්පිලී මොලිය නම් දෙනුවර රජ දරුවෝ ධාතු නො ගදින් ‘මේ අපට ධාතු ය” යි ආදාහන බුමියේ රැස් කොට තිබු අඟුරු රන් කරඬුයෙන් වඩා මහපෙරහරින් ගෙන ගොස් අඩ්ගාර ථුලප දාගැබක් දගදවා තමන් ශක්ති පමනින් පුජා කළා හු ය. කියේ මැනෝ:-

එකො ථුපො රාජගහෙ -එකො වෙසාලියා පුරෙ,

එ කො කපිලවත් ථුස්ම්ං -එකොච අල්ලකප්පකෙ.

එකො තුපො රාමගාමෙ - එකො ච වෙඨදීපකෙ,

එකො පාචෙය්යමකෙ මල්ලෙ --ච කුසිනාරකෙ,

එතෙ සාරිරිකා ථුපා -ජම්බුදිපෙ පතිට්ඨ්ර්තා ,

අඬඏ්ගාරා කුම්භ ථුපෙහි* - දසථුපා භවන්ති තෙ-යි.

දස තුප කතා

මෙ කීයේ බුදුන්ගේ ස්කන්ද පරිනිවාණ පුජා කථාය. ධාතු පරිනිවාන පුජා පරිනිවාණ පුජා නම් කවරයත්/ ක්ලශ පරිනිවාණය -ස්කන්ද පරිනිවානය- ධාතු පරිනිවාණය යි බුදුන්ගේ පරිනිවාණයෝ තුන්දෙනෙහි දී වන්නාහ. එයින් ක්ලෙශ පරිනිවානය බොධි මන්ඩලයෙහිඳි සවාසනා සකක්ලෙශයන් නසා බුදුවු වෙලෙහිම විය. ස්කන්ධ පරිනිවාණය මෙකි ක්රනමයෙන් කුසිනාරා නුවර මල්ල රජුන් ගේ උයන යමක ශාලාභයන්තරයෙහි දී ම විය. ධාතු පරිනියාණය පන්දහසක් හවුරුදු අතික්රාදන්ත ව ප්රපතිවෙධ ප්ර්තිපත්ති- පයළුාප්ති සංඛයාත වු ත්රි විධ ශාසනයාගේ අන්තර්ධාන යෙහි ම වෙයි. දු බෝ මැඩදි ම වහන්නේ යයි දතයුතු එ කෙසේ ද යත්?

අඩ්ගාර කුම්භ තුපම්හි - ඇතැම්

එහි පිළිවෙළ කථාව සත්පුරුෂ වු කල්යාදණ පෘථග්ජනයන් දිසින් සාවදානව අසා බුදද්ධො ත් පාදයෙහි අරුම දැන . අබුද්ධොත් පැදයෙහි ඵල නැති බවු දැන අබුද්ධොත්පාද නැමැති ශුනය ගෘහයෙහි උපනුවන් අශ්රිැක බවු දැන , තමන් තමස් ලදුවා වු දුර්ලභ වු, උතුම් වු මනුෂ්යාදත්මය සඵල කොට , මත්තට නිවාන පුතිෂ්ඨාව සාධා ගතයුතු.

මාගේ ශ්රතවන්ත වු, මුදුන් මල්කඩක් වැනි වු. සද්ධම්ධ්වජයක් වැනි වු, කතුන්ලෝ තිලකයක් වැනි වු, නිවන් පිඩක් වැනි වු. ගෞතම ගෙතෙුයෙහි උපන් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්රුථම බොදියෙහි පටන් සම්පුර්ණ වු. පන්සියක් හවුරුදු ධ්යාුනාංග සම්පුරුණ වු , සුවු පිළිසිඹියා පත් මහා ක්සිණාශ්ර්ව සතචිරයෝ චන්ද්රු සුයය්ර්‍ දිවයපුත්රියන් සේ එකශ්රැධති ඥාන ලදින් බුදුසසුන් හොබවන්නාහු ය. ඔවුන්ගෙ විභාගය; උපාලි ය, දාසක යසෙනක ය. සිග්ගව ය. මොග්ගලිපුත්ත ය. මහින්දය ය. නාග.සෙන ය, යනාදි වු මහාසථචිරයන්ගේ කථාවෙන් වෙන වෙන ම බලා දතයුතු. එ තැන් පටන් ඒ මහා ක්ෂානහ්රවවයන් පිරිහී ගියා පසු සිවු පිලිඹියා උපදවා ගත නොහෙන ෂට්අභිඥාලාභි වු මධ්ය්ම ක්ෂණාශ්රිව සථවිරයෝ පන්සියක් හවුරුදු ශාසනය වු ත්රි විද්යාශවට පැමිණි සව්ර්‍ කනිෂ්ඨ ක්ෂිණාශ්රවව සථවිරයෝ බුද්ධශාසනය පන්සියක් හවුරුදු පවත්වා සසුන් බබුථවති මෙසේ එහි විශේෂ වු විභාග සතර මහාසහියෙහි වෙනවෙන දැක්වු පරිද්දෙන් දතයුතු .

මෙසේ යෙළ දහසක් හවුරුදු ත්රි විධ වු මහ රහතන් වසයෙන් ශාසනය පැවැති කල්හි , එයින් මත්තෙහි කාල නිහ්චයක් නැති ව. ක්ර්ම ක්ර මයෙන් ධම්ශාසනය පිරිහෙනුයේ ඒ ත්රිවවිද්යාාත් උපදවාගත නො හෙන්නා වු ආශ්ර්වයන් විතරක් ක්සය කලා වු සෘර්ධි නැති රහතන් සවයෙන් කිසි කාලයක් පවත්වති. එයින් මත්තෙහි ඒ ආශ්රතවයන් නිමවා ක්ෂය කොටගත නො හෙන්නා වු අනාගාමි මාග ප්රා‍ප්ත වු සතවිරයෝ ශාසවය පවත්වාති. එයින් මත්තෙහි සෙද ගැමි මඟ ලද මහාසතවිරයෝ ධමිශාසන;ය පවත්වති . එයින් මත්තෙහි සෝවාන් මඟ ලද බුද්ධපුද්රෙයෝ අඩුවක් නැත ව ම හාසනය ‍රක්ෂා කෙරෙති. එයින් මත්තෙහි කාලය හානි ව ගෙන යත් යත් ක්ලේහයන් උත්සන්න ව ගෙන යත් යත් එක මාගඵලයකුත් උලදවා ගත නොහී. හ බදු වු රහතන්ගේ ගුණ සේ ම හෙයින් රහත් බවු නො රහත් බවු දැනගත නො හැක්කා වු ක්ලෙශයන් සමිතකොට වසන්නා වු වජ්රතඥන ඇති මහා සථවිරයෝ ලක්ෂ සුවහස් ගණන් පැන ලැගි අප බුදුන්ගේ ශාසනය පවත්වලි. එහි කිසියම් උදාහරණ කථාවක් මෙ තැන්හි දක්වම්හ:

ශ්රි3 ලඩ්කාදිපති වු එක්තරා එක් රජ්ජුරු කෙනෙක් මහ තෙර කෙනෙකුන් හා අතිවිශවාසව වසන්නාහු ය. මහ තෙරුන් නො රහත් වුවත්, මහතෙරුන්ගේ ගුන මහිමයෙන් රහතැ යි කියති. රජ්ජුරුවෝ මහතෙරුන් බොහෝ කාලයක් මුළුල්ලෙහි රහත් බවත් නො රහත් බවත් දැනගත නො හෙන්නාහු, දවසෙක සඩ්ඝයා උදෙසා එක්තරා එක් ඵලජාතියක් ගෙන්වා මහතෙරුන් මුහුණ බැලුහ. එ කෙණෙහි මහතෙරුන් මුඛයට කෙළ උනා නැංග .එ දවස් පටන් රජ්ජුරුවෝ මහතෙරහු නො රහත් බවු දත්හ.

තවද:මහතෙරුහු දදෙනෙක් එක්ව මහනව එවුනොවුන් හා අතිවිශවාස ව බොහෝ කලක් එක ගෙයි වෙසෙති. දෙදෙන මනො රහත් හ; දෙදෙන ම ඔවුනොවුන් රහතැයි සිතති. එයින් එක් මහතෙර කෙනෙක් අනික් මහතෙරුන් “අහත් ඉවු නො රහත් බවු පරික්සා කෙරෙමි “ යි සිත‍ා දවසෙක ඔවුන් ගඬ්ගාවකට බැස ජල ස්නානය කරන කල්හි අතවැස්සකු උගන්වා “තෝ දිය කිමිද ගෙන නො ලෙනි ගොස් මහතෙරුන් කකුලඅල්වා “යි යවුහ. එ තෙම එසේ ම ගෝස් මහතෙරුන් කකුල ගත; මහතෙරහු “කිඹුලෙක් මා පය ගතැ” යි කියා හඩා ගැසු හ. අතවැසි “කිඹුලෙක් නො වෙමි සවාමිනි මම ය. නුඹ පරික්සා කරනු නිසා අයිමි, මට ක්ෂමා කරවා ගිය .එ දවස පටන් මහතෙරුන් නො රහත් බවු අනික් මහතෙරහු දත්හ. බුදුන් ගුණ ගෙන වසන කළයාන පෘථග්ජන වු මා ඇතුළ වු සියලු බුදුන් දරුවන්ට ම මෙසේ මෙසේ වු ගුන මහිම වාසනා ම මේව යි. එුක්ව ම මහණ වු ල, එකගෙයි වෙසෙක් ල. උන් රහතැයි සිතන් ල මෙ බඳුව ගුණ මහතුන් සිහි කළා වු මා ඇතුළු වු සියලු සතුන්ට ම සසර අපාය නො වේ ම ය; සගමොක් සුව ඒකාන්ත වේමය.

එසේ එසේ වු ක්ලෙහයන් සමිත කොට වසන්නා වු වජ්‍රඥන ඇති මහාසතවිරයෝ ලක්ෂ සුවහස් ගණන් පැනනැඟි “අප බුදුන්ගේ ශාසනයෙහි මාගඵල ලදුවෝ පිරිහි ගියහ. එසේ හෙයින් ඇවැත්ති, යම් යම් කාංක්ෂාවෙක් ඉපැද ගියේ නම් රහතන් නැති. හෙයින් ඒ දුරු කොට පදුවෝ නැත. මෙයින් මත්තෙහි සද්ධම්ය නිධානයේ අප්රනමාද ව රක්ෂා කළ මනා ම ය. ධම්හ්රැ ත පරම්පරාව පිරිහී ගියේ නම් නපුර. පොත් සඬඏ්ගා කරම්හ” යි සුවාසු දහසක් ධම්ස්කන්ධය බුදුන්ගේ මුඛපාළි පමණක්

පොත්වල ලියා . එයින් පදයක් නො වරදවා .තුන්පිටකයම පොත් බලා වනපොත් කොට සිත හා පොත හා සම බල බලා ධම්ශාසනය නිමාල කොට රක්ෂාකොට ලෝවැඩ සසුන්වැඩ කරන්නාහු මය.

එසේ කාලයක් ගිය කල පොතෙහි ලියා තුබු පාළි ධම්යන් ඒ ඒ තැන් සැක බහුල ව ප්රැිච්ජා පුතිප්රැ ච්ජා බුහුල වෙයි, එකල මහා ප්ර්ඥාවන්ත වු බුද්ධශාසන රක්ෂාවෙහි අතිලෝභවු අර්ථකචාය්යැචරයෝ නො එක් අර්ථකතා උපදවා ධම්ර්යි නිම්ර්ලව කොට තබන්නාහු ය. එ කල පාළිවසයෙන්, අර්ත වසයෙන් ඉගෙන බොහෝ දවසක් ධම්ශාසනය පවත්වන කල්හි නැවත කාලයෙකින් අර්ථ කථාව ද ගණ්ධ්ක ච ගෙන යෙයි. එ කල මහා ප්රයඥාවන්ත වු සථාවිරයෝ එක් ව ටිකාර්ත කතා උපදවා තබන් නුහුය. එ තැන් පටන් පාළි වසයෙන් - අර්ථ වසයෙන් ටිකා කාලයක් හාසනය පවත්වන්නාහුය.

එසේ ශාසනය පැවත පැවත යන කල්හි කලියුගයෙහි අපදන රජදරුවෝ ආඥාවෙන් - පිනින් - සම්පත්තියෙන් - පරිවාරයෙන් ක්රරම ක්ර මයෙන් අඩුව යන්නාහුය. රජුන්ගේ සම්පත් අඩුවිමෙන් පුව රජුන්ගේ චරිත බලා “අපි ද එසේ ‍එසේ ම සුඛිත වම්හ.ආ ඥාපතුරු වම්හ. සම්පත් උපදවම්හ, ධන ධාවනය උපදවම්හ, ගව මහිෂයන් උපදවම්හ, මහපිඑරිස් සිටුවම්හ,” යි උත්සාහ කිරිමෙන් ජනයන්ට පිඩා කරන්නා හ; නො බදු අය ගන්නාහ: අදම්යෙන් දඩ්- මුඩ - ඉස්රන් - මස්රන් ආදින් ලොකවාසින් පෙළන්නාහ. රජහු නම් පෝකවාසීන්ට මවුන් - පියන්ගේ තනතුරෙහි පිහිටියහ. මවුන් පියන් දරුවන්ට දැඩිකම් කරන කල , නො කවන කල. නො පෙ වන කල , දායාද නො දෙන කත , අවවාද නො කියන කල, පපාිපයෙන් නො වළකන කල මවුන් පියන්ටද, දරුවන්ට ද. ඩැඩක් නො වන්නා සේ: රජුන් ලොවට අධම් පීඩාකිරිමෙන් රජුන් ලෝවැසියෝ රක්ෂා නො කෙරෙති; ලෝවැසියන් රජහු රක්ෂා නො කෙරෙති.

මෙසේ රජදරුවන් අධමසමාදාන වු කල යුවරජ මහ ඇමතියෝද අදර්මිෂ්ඨ වන්නාහ. රජුන්ගේ - ඇමැතියන්ගේ පීඩා ලබන්නා වු දනවු වැසි සත්ත්වයෝ ද අධර්මිෂ්ඨ වන්නාහ. එ කල මේ හානිය දුටු ශ්රසමණ බ්රාධහ්මනයෝ අවවාද කලාහු වු නම් එයිදු නො ගිවිස්නාහ. එකල බුද්ධපුත්රායෝ ලෝකවාසින්ගේ අධම් සමාදානය බලා . මතු ලෝකහාසනයට වන පරිභානිය බලාරජුන් කරා ගොස් අවවාද කියති. රජුහු ඇමැතියන් ඇඟ වරද ලා තුමු නිවරදයා සේ දම්යට අවඥා කෙරෙති. ඇමැතියන් කරා ගොස් එපවත් කියා අවවාද කළ කල ඔහු රජුන් කෙරෙහි හෝ රාජ්යඑවාසීන් කෙරෙහි හෝ වරද පිහිටුවා තුමු නිවරදයා සේ හඟවති. තැවත රාජයවාසින් කරා ගොස් අවවාද දී දැහැමින්වසව යි කි කල එහු රජුන් - ඇමතියන් කෙරෙහි වරද පිහිටුවා තුමු නිවරදයා සේ අවවාද නො පිළිගෙන “රජුන් ධම්යෙහි පිහිටුවා ගත මැනැව, එ අපි දුධම්යෙහි පිහිටන්න මෝ වේ ද “ යි කියා කියා අවවාද කළ උත්තමයන් කි බස් නො ගිවිස්නාහු ය. වදාළේ මැනෝ බුදුන් විසින් රාජොවාදජාකතයෙවහි:

ගවං වෙ තරමානානං -උජුං ගච්ජති පුඩ්ගවො,

සබ්බා තා උජුං ගච්ජන්ති -නෙත්තෙ උජු ගතෙ සති.

එවමෙවං මනුස්සෙසු - යො හොති සෙට්ඨ සම්මතෙ‍ා.

සො වෙ ‘පි ධම්මං චරකති - පගෙයව ඉතරා පජා;

සබ්බං රට්ඨං සුකං සෙති - රාජා වෙ හොති ධම්මිකො -යි

එසේ හෙයින් රජුන්ගේ ධම්සාදානයෙන් ලොවට වැඩ වන හෙයිනුත්, අදම්සමාදානයෙන් ලොවට අවැඩ වන හෙයින් දේවතාවෝ කලකිරි කලට වැසි නො වස්සක් . වැසි වස්වත් නම්: සය නැත්තවුන්ට බත් දෙන්නා සේ. සය ඇත්තවුන්ට බත් නො ලනනාසේ ,බත් කැමැතියන්ට පැන් ඕනා සේ ,පැන් කැමැතියන්ට බත් කැමැනියන්ට ඇති ඇති කාලයෙහි වැසි නො වස්වා නිෂ්ප්ර්යෝජන කාලයෙහි විෂම වෂා වස්වන්නාහු ය. පුදිනා - කිරි වදිනා - කරල් අවසතාවෙහි නියං කරවාත් නසාලති .සනවැසි වැස්වීමෙනුත් දුගත මැඩගත නො දී සස්යියන් නසාලති. එසේ හෙයින් සස්යනයෝ සිත් සේ පල නො දෙන්නාහු ය, සස්යීයන් පල නො දිමෙන් ලෝකයෙහි ආහාර විපත්ති ය වෙයි.

සුඛිත වු කාලයෙක ම සත්ත්වයන් කුසල් කිරිමෙහි වීය්යි ඇතිබවු මුත් දුඃඛිත වු කාලයෙහි අකුසල් කිරිමෙහි වීය්ය්ෙර්ව ත් වනබැවින්”කුසල් කරන්නා තබා අපි අපගේ පුත්රව දරයන් පමණ කෙසේ පෝෂ්යතය කරමෝ දෝ හෝ “ යි ශාසන රක්ෂාවෙහි ලොහ නැති ව ආත්ම රක්සාවෙහි ම ලො වඩන්නාහු යග මෙ මේ කාරණයෙන් එකල හාසනයට ප්ර්තයය දායකයෝ ඉතා දුර්ලභ වන්නාහු ය.සුලභ නො වන්නාහුය.

එකල භික්ෂුහු ගිය ගිය තැන්හි ප්රයතයය නො ලදින් සිවුපමසයෙන් ක්ලාන්ත වන්නාහු “ශසනරක්සාව හාරයකැ” යි සිතා අන්තෙ වාසිකයන් - සද්ධිවිහාරියන් සමග ව රක්ෂා කොටලිය නො හි එකලා ව වසන ගන්ධ හස්තිරාජයන් සේ . ත්රිිපිටකධාරි වු මහා සථවිරයෝ එක් දෙ අතවැස්සන් ගෙන ,ඒ ඒ තැන්හි එකල එකලා ව වසන්තාහු ය. මෙසේ මහාසථවිරයන් එකලා ව විසිමෙන් . අන්තෙවාසිකයන් ඒ ඒ තැන්හි සවච්ජනදික ව විසිමෙන් , ප්රැෙඤ්ජා ප්ර්තිප්රැ ැච්ජා කොට සිතු සිතු සැක හැරගෙන සජ්ඣායනා කොට ගෙනා සද්ධම්ය රක්ෂා කරනවෝ බාහුපික නො වන්නාහු ය. භික්ෂුන්ට සැක මුදාලන ගුරුවරයන් විද්යිමාන වු සතානයෙහි ප්රභත්යකය දායකයෝ අවිදය මානයහ. ප්ර්ත්ය ය දායකයන් විද්යරමාන වු සතානයෙහි ශඩ්කා දරි කරනය කරන ධම්දායක වු ගුරුවරයෝ අවිද්යකමාන යහ.

රජ දරුවෝ නම් බුදුන් රජකුයෙහි උපන් හෙයිනුත් රජුන් ශාසනරක්ෂාවෙහි යෙදි වසන හෙයිනුත්, ලොවට අධිපතිව වසන හෙයිනුත් ශාසනයට මාත්රැ සථානයෙහි පිහිටා ,සව්සථානයෙහි සම කාන්ති පතුරුවන්නා වු චන්ද්රස - දිව්යවප්රසත්ර යා සේ සව්ශාසනය ම සම වු ශ්රතද්ධාවෙන් එ කල තමන් තමන් ගේ සම්පත අඩු හෙයිත්, සම වු හ්ර ද්දානැති හෙයිනුත්. පන්ව පන්වාලා වස්නා මන්ඩල වර්ෂාවක්, තමන් තමන් කෙරෙහි කුල්‍ුපග භික්න් පමණකට කොට රක්ෂා කරන්නාහු යකුලසංග්රමහයෙන් දුරු ව. විවෙකාහිරාම ව, ඒ ඒ තැන්හි ම වසන්නා ය. වු මහා ලජ්ජි පුද්ගලයන් කෙරෙහි උපෙක්සා ව වසන්නාහු ය. මෙ මෙ කාරණයෙන් රජුන්ගේ ම ගුණ මුලික ව පළමු කොට ආඥචක්ර ය පිරිහුණු කල, ආඥාචක්රපය නිසා පවත්තාවු ධම්චක්රහය ද පරිහානියට පටන් ගනිති.

මෙසේ දුක් ගත්තා භික්ෂුහු ධම්ය සියල්ලම ධාරා ගත නොහි කලෙකින් ටිකා කථා හැර අරිථ පාළි වසයෙන් පවත්වන්නාහු ය. කලෙකින් අර්ථකථාව ද පවත්වා ගත නෙ‍ාහි ඒ හැර පාලි කථා වසයෙන් ධම්ය රක්ෂා කරන්නාහු ය. කලෙකින් පාළි ලමණකුත් නිමවා දරාගත නො හි දැඩි දැඩි තැන් හැර සුගම සුගම තැන් පවත්වන්නාහු ය. ගේ කෙසේ දයත්?

තුන් පිටකයෙන් පළමු කොට ..

තුන් පිටකයෙන් පළමු කොට අභිධම් පිටක ය පිරිහෙයි ,එයි දු පිරිහෙන කල එකවිට ම නො පිරිහී පළමුකොට මහා ප්ර්කරණ ය අග පටන් මුල දක්වා ක්ර මසයෙන් පිරිහි, දෙවනු ව යමකය පිරිහී තුන්වනු ව කතා වස්තු පිරිහෙයි .සතර වනු ව පුද්ගල ල්රීඥප්ති ලිරිහෙයි . පස් වනු ව දාතුකථා පිරිහෙයි . සවනු ව විභජ්ග පිරිහෙයි, සත් වනු ව දම්සගුණු පිරිහි මෙසේ සප්ත ප්රිකරණය අග පටන් මුල දක්වා ක්රමමයෙන් පිරිහි විජම් පිටකය අන්තර්ද්ධාන වෙයි

එතැන් පටන් භක්ෂුහු විනය පිටකය හා සුත්රය පිටකය රක්ෂාකොට කාලයක් ශාසනය රක්ෂා කෙරෙති. දෙවනු ව සුත්ර පිජකය ද එසේ ම පරිනියට පටන් ගනිති. එයි දු පිරිහෙන කල අංගොත්තර නිකායෙහි කෙළවර එකාදස නිපාතයෙහි පටන් මුල එකක නිකායෙහි කෙළවර එකාදස නිපාතයෙහි පටන් ඇති සුත්රඑ සමුහයෝ අන්තර්ධාන වෙති. පසු ව සංයුත් සහියෙහි මහා වගිය. සලායතන වගීය ස්කන්ද වගිය. නිදාන වගිය. සගාථා වග්ර්‍්ය යි ලඤ්ච මහා වග්ර්යක යේ මෙසේ අග පටන් පිරිහී සත්දහස් සත්සිය දෙසැටක් ප්ර්මාණ ඇති විසිතුරු වු සුත්රහ සමුහයෝ අන්තර්ධානවෙති. නැවත මජ්ඣිම නිකායෙහි උපරි පණ්නාස ය. මජ්ඣිම පන්ණාස ය. මුලපණ්ණාසය යි තුන්පණ්නාසය ද එ සෙයින් ම පිරිහී එක්සිය දෙපනසක් ප්රණමාණඇති මහා ස්රිත්රඑසමුහයෝ අන්තර්ධාන වෙති. ඉක්බිත්තෙන් දිර්ඝ නිකායෙහි දු අග පටන් පිඨ්යවග මහාවග ශිලස්කන්ධ වගි දක්වා සිටි සුතිසක් ප්රඅමාණ වු මහා සුත්ර් සමුහයේ ද බ්රුහ්්මජාල සුත්රා්න්ත කොට අන්තර්ධාන වෙති. නැවත කුදුගත් සහියෙහි ඛුද්දක පාටය. ප්රෙරතවස්තු ය. තෙරගාතා ය. තෙරිතාතා ය. නිරිදේශ ය. ප්රෙතිසම්හිදා ය. අපාදානය . බුද්දවංශය. චරියා පිටක ය යි අග පටන් ක්ර‍මයෙන් පිරිහී පන්සිය පනස් ජාතකය හා විනය පිටකය හා කාලයක් රක්ෂා කොට භික්ෂුහු ශාසනය පවත් වන් මය.

එකල මෙසසේ කාලයක් ගිය කල පන්සිය පනස් ජාතකය ද ක්ර මයෙන් අග පටන් ම පිරිහෙනුයේ පළමු කොට වෙස්සන්තරජාතකයෙහි වන වරිණනාව දැජි හෙයින් පිරිහෙයා. ධම්කට්කයෙ‍ා් වනයක් සේ ඒ වනයට නො වැද පන්වාලා ජාතකය පමණක් බණ කියති, පසු ව ජාතකයද පිරිහෙයි. මෙසේ ම පිළිලොමින් විධුර ජාතකය . මහානාරද කාශ්ය යප ජාතකය, භුරිදත්ත ජාතකය, කණ්ඩහාළ ජාතකය .මහා උම්මග්ග ජාතකය , නිම් ජාතකය සාම ජාතකය , මහා ජනක ජාතකය . තේමිය ජාතක යයි මෙසේ දස මහා අන්තර්ධාන වෙයි. අන්තරධාන වෙයි. එයින් මත්තෙහිදු අශිති නිපාත, සත්තති නිපාත, සට්ධ් නිපාත පණ්ණාස නිපාත, චත්තාළිස නිපාත, තිංස නිපාත, විසති නිපාත, පකින්ණක තෙරස නිපාත, වාදස - එකාදස , දස-නව ට්ඨා නිපාත, සත්ත නිපාත, -පඤ්ච නිපාත . චත්තාරි -තික -දුක එක නිපාත- යයි මෙසේ ‍වාචිසති නිපාතයෙහි පන්සිය පනස් ජාතක සමුහයෝ ම අපණ්ණක ජාතකාවසාන කොට අන්තර්ධාන වන්නාහු ය.

එකල විනය පමණක් කලක් පවත්වා බික්සුහු ශාසනය රක්ෂ‍ාකෙරෙත් මය. එයින් දු පිරිහෙනුයේ අග පටන් ම සොළොස් පරිවාරය, වාවිංශති ප්ර්භෙද වු චුලවග - මහාවගයෙහි කඳුවත් අන්තර්ධාන ව. පසු ව උභය වු විභංග සංඛ්යාුත වු පරිජි- පචිති අන්තර්ධාන ව සතර පාරාජිකා ධම්යෝ කිසි කලක් පැවත ඔහු ද අන්තර්ධාන වෙති. මෙසේ බුදුන්ගෙු පිටකත්රපයෙහි සුවාසු දහසක් ධම්ස්කන්ධයන් අග පටන් මුල දක්වා ක්රුමයෙන් පිරිහි හැමදෙනා ම අන්තර්ධාන වු කල්හි ,බුදුන්ගේ ත්රිමවිධ වු ශාසනයම අන්තර්ධාන ම වුවා නම් වෙයි එකලට බුදුන් පිරිනිවි පත් දහසක් හවුරුදු ද අතික්රානන්ත ව බුද්ධොත්පාද ක්ෂණ සම්පත්තිය ද සත්ත්වයාට අන්තර්ධාන වුවා නම් වෙයි.

ඒ කාලය නම් : සඳ නැති රාත්රිසයක් වැන්න, හිරු නැත්ි දහවලක් වැන්න, සිත් නැති රුවක් වැන්න , ගුණ නැති ඵයක් වැන්න. හස් නැති වෙලක් වැන්න, මස්නැති විලක් වැන්න, පියුම් නැති,සරසියක් වැන්න, හර නැති ගසක් වැන්න. පහන් නැති ගබක් වැන්න. සත්ත්වයෝ තිරිසනුන් වැනියහ. මෙලෝ-පරලෝ නොදන්නාහ. සුගති දුගති නො දන්නාහ. අන්ධකාරයෙහි ලමන් යනුවන් සේ මෙලෝ -පරලෝ මේ ය යි නො දන්නාහ. එ දවස් උපදනා රජදරුවෝ මෙ දවස් උපදනා රාසොඩුන් නො වටනාහ. දැන් රා සෙ‍ාඩුරා බී මත්ව නන් දෙඩන්නාහු තිලකුණෙන් යෙදුණා වු බස් කියන්නාහු මය. තුනුරුවන්ගේ නමුත් කියන්නාහු මය: එසේ හෙයින් දැන් උපන් සත්ත්වයෝ මදිවි ලදුවාහු ම යයි සත්පුරුෂයන් විසින් දතයුතු

මෙසේ සද්ධම් ශාසනය අන්තර්ධාන වු කල්හි .එ කල උපන් රජදරුවෝ බුදුන්ගේ පවත්මුඛ පරම්පරාවෙන් අසා එු බුදුන්ගේ දහම් පදයක් දන්නෝ කවුරුදෝ හෝ යි විචාර දන්නාවුන් නො දැක මසරහා ඇතුන් පිට ඝන රන් දහසින් බැඳ පියලි තබා ,සේසත් කරවා . බෙර -සක් -තිමිලි ආදින් මහත් වු තුය්යොනාද කරවමින්, ඒ ඒ දිග්හි ඇවිදුවා “බුදුන්ගේ චතුෂ්පදික වු එක ගාථාවකුත් දන්නා කෙනෙක් ඒ අප රජහට කියා මේ වු රක ගාතාවකුත් දන්නා කෙනෙක් ඒ අප රජහට කියා මේ අමාත්යුයෝ මෙසේ ම තුන් වාරයක් ඒ ඒ දිග්හි ඇවිද එක ගාථාවකුත් දන්නවුන් නොදැක නැවත රජුන් කරා ,අවුදින් “දෙවියන් දහමැ යි යන දෙයක් දන්නෝ නැත. ලෝකය ධම්යෙන් ශුන්යද වි ය. ශුන්ය විය” කියා ඒ ගනරන් පියලි භාණ්ඩාගාරයට ම නංවති. එකල බුදුන්ගේ පය්ය්ුර්‍ාප්ති පිරිහුණුවා නම් වෙයි.

එ කල ධ‍ාතු තිවණවෙයි. හේ කෙසේ ද යත්/ වෙසබ මැදි පොහෝ පද වෛශාක යෝගය යෙදුණු දවස් මේ සියලු ශ්රි ලඬ්කා ද්විපයෙහි මහිංගණ,දිඝනක. කැළණි තිස්ස මහ වෙහෙර , ගිරිහඩු. මැඩිලිගිරි, තුමරුක් ආදි වු සුවහස් ගණන් මහසැ කුස්වල පිහිටි නො එක් ධාතුන් වහන්සේ ඒ කුෂනයෙහි ම ඒ ඒ දාකුස් හැර ආකාශයට පැන නැගි ගමන් ගත් වකත් තරු පෙලක් සේ .අනුරාධපුර නුවර රුවන්වැලි මහ සැ කුස දුටුගැමුණු රජ්ජුරුවන් කැරවු අසු රියන් මහාධාතු ගර්භයෙහි මැද පිතහිටු වු කෙ‍ළක් අගනා රිදි යහනෙහි පස්පැලක් පමන දාතුන් වහන්සේ හා එක තෙනට පැමිණෙන සේක. එකල් දක්වා එඑ දාකුස නැඟු සිංහතෙල පහන් නො නිවි තිබි. එ දවස් නිවී යයි, එ වේළෙහි දියලු හෙළදිව සියලු ධාතුන් වහන්සේ එ තැනින් අහස් කුසට පැනනැගි එකහුයෙකු අවුණාලු මුතුවැලපෙළක්සේ එවුනොවුන් පසු ලසු යෙහි නිකම මන නාග දිවයින එ දවස් දෙමයිල් නාරජුන්ගෙන් පිළිගෙන අප බුදුන් වැඩ හිඳ බණ දෙසු මිනි පලග මතුයෙහි රැස්වන සේක. එයින් නො‍ එක් කෙළගණන් දිව්යද නාගරාජයන්ගෙන් පුජා ලදින් ඒ මිණිපලඟ හා සමග ආකාහයට පැනැගී ගොස් බෝමැඩ අප බුදුන් මරසෙන් බිඳ බුදු වු අපරාජිත භුමියට බස්නා සේක.

එ කෙනෙහි දිව්යනලෝක -බ්රබහ්මලෝක -නාගලෝකාදි ඒ ඒ තැන්හි පිහිට් ධාතුන් වහන්සේ ද. අවශෙෂ වු ඒ ඒ කෙ‍ාදෙවුවල තැන්හි පිහිට ධාතුන් වහන්සේද, දඹදිව දසථුපාදී ඒ ඒ රාජධානිවල පිහිට දාතුන් වහන්සේ ද, ඒ ඒ තැන්හි පියුම් විලක් කරා දිවන රාජහංස සමුහයක් සේ, බුදුන්ගේ පශ්චිම දර්ශන නැමැති මේඝ කාලයෙහි ගුවන්කුස් පැනනැඟි දිවන බලාකා පජ්ක්තිසේ, ආකශයෙන් වැඩ බෝමැඩ එම ධාතුන් වහන්සේ හා එක් වන සේක. එ කල බුදු වු දවස් සේ ම පොළොව පලා ගෙන තුදුස්රියන් වජ්රාකසනයෙක් පැන නැඟි ඒ ධාතු පිලිගනිති.

එ වේලෙහි ඒ සියලු ධාතුන් වහන්සේ ම ජිවමාන වු බුදුන් රුපය මවා පළාට ධාතුන් වහන්සේ ලළාටයෙහි ම පිහිටන සේක. ඒ මතුයෙහි උනිලොම ධාතුන්වහන්සේ පිහිටන සේක. අකුයෙහි අකුධාතුන්වහන්සේ පිහිටන සේක. සතර දලදා වහන්සේ සතර දන්තසථානයෙහි ම පිහිට සේක. හ්රීසවාදාතුන් වහන්සේ හ්රි වයෙහි ම පිහිටන සේක. දෙකෙල පනස් ලක්ෂයක් පමණ කෙහධාතුන් වහන්සේ ඒ ඒ සථාන නො වරදවා ම පිහිටන සේක.නවානුදහසක් ලෝම දාතුන් වහන්සේ ද ඒ ඒ ලෝම කුප නො

වරදවා ම පිහිටන සේක. අවශේෂ වු තුන් තරමෙහි විසුරුණාවු බුදුන්ගේ සොළොස් නැළියක් පමණ ධාතුන් වහන්සේ ද තමන් තමන් වහන්සේ ලෙර පිහිටියා වු සථාන නො වරදවා ම පිහිටන සේක. ඉක්බිත්තෙන් දෙතිස් මහා පුරුෂ ලක්ෂණ හා අසු අනුවවයඤ්ජන ලක්ෂණ හා පෙර සේ ම නිර්මිත වෙයි. එ කල බුදු වු දවස් සේ ම සියලඟින් සවනක් රස් හැර සියලු ලෝකධාතු ඒකාලොක කරන්නසේ . එ වේලෙහි දසදහසක් සක්වළ දිව්යක බ්රලහ්මයෝ බුදුරස් දැක “අද අප බුදුන්ගේ ධාතු පරිණිවාණ දිවය වන. කෙළවර පානා පෙළහර බලම්එ” යි නො එක් පුජාබාණ්ඩ ගෙන අවුදින් බෝදැඩ සිසාරා තුන්ලොව පුරා සිටගන්නාහු ය.

එ වේලෙහි ධාතු බුදුහු ආකාහයට පැනනැඟි ගන්ඩම්බ නම් වෘක්ෂමුලයෙහි දි පෑ යමක ප්‍ා ආතිහාය්ය්සේ ම, මහ පෙළහර දක්වා , නැවත ආකාහයෙන් බැස බෝමඩ විදුරසුන් නැගි වැඩහිඳින‍ා සේක. එවේලෙහි ඒ ධාතුස්කන්ධයෙන් තෙජාස්කන්ධයෙන් පැන නැඟි බෝමඩ පටන් බ්රෝහ්මලෝකයට ඇවිළ සිටගෙන ධාතු ඇදාහන වන්ට පටන් ගනිති. එ වේලෙහි දසදහසක් සක්වනලින් රැස්වු දෙවියෝ “අප බුදුන්ගේ මේ පහුවිම දර්ශනය අද අන්තර්දාන වෙති, අහෝ කෙදය. අහෝ ඛෙදය, ලෝකය ශුන්යඅ විය. ශුන්යහ විය” කිය කියා අහස්කුස් පුරා සිට දෙවියෝ මිහිමඩලෙහි කදුඑදාරා නමැති මහවැසි වස්වති. එ කන අපපිජක් සාධාතුත් නො තිබි සැම දිතු ම ආදාහන වු කල්හි ගිහිටියාවු දිව්ය නිර්මිතාදි, ප්රගතිමාද, ශිලාරුප- කාස්ඨරුප -ලොහරුප- රජතරුප - සවාර්ණරුපාදි සියලු බුඬප්රදතිමා ද අන්තර්දාන වෙයි. එ කල දසදහසක් සක්වල ආකාශයෙහි සහ පිරිවරින් සිටියාවු එක්ලක්ෂ පනස්දහසක් මහා බ්රවහ්මරාජයන් හා අනුදහසක් කාමවචර දිව්යකරාජයන් හා බොධි මන්ඩලයට බැස තමන් තමන්ගේ භොග පමනින් මහත් වු දිව්යහ පුජා කරන්නාහු පරිනිවාන පුජාව සේ ම අප්රහමාන වු පුජා කොට යන්නාහ. මෙසේ තමන් වහන්සේ ගේ ධාතු පරිනිවාණ දිනයෙහි පවා මේ සා මහත් වු දිව්යනපුජාවන් ලබන හෙයින් .එසේ වු පුජා විඳි මට සුදුසු හෙයිනුත්. මාගේ බුදුහු අර්හත් නම් වන සේකැ යි දතයුතු.

ධාතු පරිනිවාන පුජා කථා මෙසේ දතයුතු.

තවද: ත්‍රිවිධ වු සංගායනා පුජා කථා..

තවද: ත්‍රිවිධ වු සංගායනා පුජා කථා නම් කවර යත්? යට කී ක්ර මයෙන්ි බුදුන් යමහල දි පිරිනිවි කල්හි මහසුප් මහ තෙරුන් වහවන්සේ බුදුන්ගේ ආදාහන පුජාව කරවා, සුගත් මහ පවුල හා බුද්ධරාජ්යදය ලදින්. අනුබුද්ධවු සේක්. එ දවස් ආදාහනයට රැස් වු සත් ලක්ෂයක් මහාසතවිරයන් හා පමානාතිකාන්ත භික්ෂුන්අතුරෙන් බුදුන් කෙරේ මහණ ව ඒ හි භික්ෂුපාලියට නැඟි තුන් පිටකදර වු,උනු පන්සියක් මහ රහතන් තෝරා ගෙන රජගහා නුවර වැඩ අජාසත් රජ්ජුරුවන් ගෙන්වා, “මහරජ1 බුදුන් විසින් දෙවසුවාවු ධම්ය නො එක් ජාතියෙහි, මල් එක මලස්නෙක සැළුවා බ ඒ ඒ සත්ත්වයන් උදෙසා දෙසාපු හෙයින් පිළිවෙළික් නැත ව අනාගතයෙහි නො පවත්තා ලෙස තුබුයේ ය. එසේ හෙයින් දැන් ම ම ධම් සංගායනාව කරනු කැමැතියෙමි, ඒ සංගායනාවට මිථ්යාධදෘෂ්ටි ආදින්ගෙන් වන්නා වු අන්තරාය ඇත. රජකුගේ පිටු බලයක් නැති ව කදළ නො හැක්ක. එසේ හෙයිනස් මහරජ මට සයාය වව” යි වදාළ සේක.

එ වේලෙහි අජාසත් රජ්ජුරුවෝ “මැනව සවාමිනි” යි ගිවිස තමන් කරන දාතුපුජාව නොකඩ කරනසේ අමාත්යෝයන්ට නියොග කොට තුමු එනුවර පිරිවරා සිටි කරනසේ මහාත්යනරය ම නවකමාන්ත නිමවා, ඒ නුවරට දකුණුදිග වෙහාර නම් පව්තද්මාන්ත නිමවා. එ නුවරට දකුණුදිග වේහාර නම් පව්තද්වාරයෙහි විශචකම් නිර්මිතයක්සේ අසාධාරණ වු රුවන් මණ්ඩපයක් නිමවා කනක- රජත - මණිතාරකාවෝන් විසිතුරු වු වියන් බදවා ලක්ෂයක් වටනා බුමුතුරුණු අතුරුවා, සිසාරා අනැඟි තිර අද්දාපන්සියක් ආසන පනවා, මධ්ය යෙහි කෙලක් අගනා ධමාසනයන් නිමවා. එහි දන්තමය වු වීජනයක් තබා සිසාරා රකවල් ලවා. මහසුප් සවාමින් කරා ගොස් “සවාමින්! යම් දවසෙක ධම් සංගායනා නිමාද, එ දවස් දක්වා රැස් වු යම් පමන භික්ෂුන්ට සිවු පස දානය ද සද්ධම් පුජා ද.ධම්යට ආරක්ෂා ද. මාගෙන් මය. මට ම බාර ය. ධම් සංගායනා කළ මැනැවැ”යි ආරොධනා කළ හ.

එකල මහසුප මහ කෙරුන් වහන්සේ අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ කරඳවා “ආනන්ද යෙනි! ධම්සංගායනාව තොපනැතිවත් කළ නො හැක්ක, තොප අධිගම නො කළ හෙයින් ඇතිවත් කළ නො හැක්ක. ධම්හාණ්ඩ‍ාගරය බුදුහු තොප අත තබා වදාළ සේක. එසේ හෙයින් ඇවැත්ති! වීය්යත කරව”යි වදාර උනු පන්සියක් රඑතන් ගෙන අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේට පැන වු ආසනය අවකාහ තබා තමන් තමන් වහන්සේට පැන වු ආසනවල ඩැඩහුන් සේක.

එ කල අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ තුන්යම් රාත්රිුයෙහි සක්මන් කොට, භාවනා කොට, අධිගම‍යක් නො ලදින් “අලුයම් වේලෙහි මඳක් කය සතපා වීය්යා කෙරෙමි”යි සිතාලලා ශයනාසතානයට වැඩ ශ්රි හස්තය ඇඳ පිට තබාලිමත්, දෙපය ඔසවාලිමත් ,අමා මහ නිවන් දැකිමත්, මේ නුන ඒකක්ෂනයෙහිම වියග මේ බුදුසස්නෙහි නො හිඳ ,නො හෙව. නො සිට, නො ඇවිද ,රහත් වු කෙනෙක් අනඳ මහතෙර සවාමීන් හැර අනික් තැත්තාහු මයග මෙසේ රහතවලා “මා අධිගමය ලත් නියාව දිව්යා - මනුෂ්යෙයන්ට සැක හරඅමි” එ තෙකින් පොළොව කිමිද තමන් වහන්සේගේ ආසනයෙන් බාලාර්ක මන්ඩලය සේ පැන නැඟි සේක.

එ කෙනෙහි මහසුප් මහතෙරුන් වහන්සේ “අදච බුදුහු ඇත් නම් ආනන්දස සථවිරයන්ට සාධුකාර දෙන සේක් මය” යි සන්තුෂ්ටව තුන් යලක් සාධුකාර දුන්හ. ඉක්බිත්තෙන් මහසුප් මහ තෙරුන් වහන්සේ ච බුදුන් පිරිනිවි සාරමයක් ගිය කග නිකානිය අව දියවක ඒ රජ ගහ නුවර වේහාර නම් පව්තද්වාරයෙහි දි මෙසේපන්සියක් රහතන් හා සමග සත් මසෙකින් පළමු වන ධම්ස ගායනාව කොට නිමවා වදාළ සේක. අජාසත් රජ්ජුරුවෝ ඒ සත් මස මුළුල්ලෙහි අප්රමමාද ව දවස ධම්පුජා කලාහුය.

ප්‍රථම සඬ්ගීති කථා

එ තැන් පටන් අජාසත් රජ්ජුරුවෝමහසුප් සවාමින්ගේ විධාන වු පරිද්දෙන් ඒ ඒ නුවරවල තුබු ධාතු රහතන් ලවා තමන් ගේ රජගහ නුවරව ගෙන්වා ,මහා ධාතු නිධානයක් කරවා, ශාසනයට උපකාර ව බෝහෝ කලක් එම නුවර වාසය කොට, පසුව පසල් දනවුවෙහි වැදි කෙනෙකුන් නිසා රට වැස්සන්ට භය මහත් හෙයින් .ඒ දනවුව ගොස් ගංගා නම් ගම පාට ලීප්රෙත්ර. නම් වු මහ රජ නගරයක් කරවා එහි වැස දානාදි පින්කම් කොට රට රැක රාජ්යරය කළාහු ය.

පසු ව ඔවුන් ගේ දරු උභයද්ද නම් රජ පිය රජහු මරා එ නුවර හිඳ රාජයය කළේය. පසුව ඔහු පින් මහා මුණ්ඩ නම් රජෙක් ද එම ‍රජෙක් ද එම නුවර හිද රාජය කෙළේ ය. පසුව ඔහු පින් සුසුනාග නම් රජෙක් ද එම නුවර හිඳ රාජ්යෙය කෙළේ ය. පියන් මරා රජ කදලා වු මේ මගධ රජුන් සදෙනා අයාමෙහි සත්වනු ව කාබාශොක නම් රජෙක් විය.ඕහට දසවන්නට අප බුදුන් පිරිනිවි හවුරුදු සියයෙක් පලා ගිය; එ කලට බුදුන් කෙරේ මහණ වු බික්ෂු කනෙකුන් වහන්සේ ද නොම ඇත.අනඳ මහ තෙරුන් වහන්සේ කෙරෙහි මහණ වු බුදුන් පිරිනිවන් පානා වකට ඉතා ලදරු වු බුදුන්ගේ රුපය පමණක් දුටු වුරු සබිපිකාමි නම් මහ තෙර කෙනෙකුන් වහන්සේ එක්සිය විසි වැවිරිදි වයස් ඇති ව “බුදුන්ගේ රුප සම්පත්තිය මම බාලකල දුටු විරිමි” යි වදාරන සේක.

දඹදිවුවැසි බෝහෝ සත්ත්වයෝ “අන්වහන්සේ බුදුන් හඳුනති” යි අසා ගඳ දුම් මල් පහන් ගෙන, සිංහල ද්විපවාසි ස.ත්වයන් සමනොල දක්නට යන්නා සේ ම වැල නො කැඩි ම යෙයි. එ කලට දසදහසක් පමණ වැදී මහනු විහාලා මහනුවරට එක් ව ධම්ය පෙරළා ගෙන දස වස්තුවක් උපදවා ශාසනය භෙද කළාහුය. එ කල යස නම් මහතෙර කෙනෙකුත් වමන්සේ දෙළෛාස් දහසක් භික්සුන් අතුරෙන් සබ්බකාමි නම් මහතෙරුන් වහන්සේ ඇතුළු වු සත්සියයක් පමන රහතන් තෝරා ගෙන එම විහාලා මහනුවර වාලුකාරාමයෙහි දි කාලාශොක නම් රජහුගෙන් ආරක්ෂා ඇතිව අටමසෙකින් ධම්සංගායානා කොට දසදහසක් අලජ්ජින් දුරු කොට ශාසනය පරිශද්ධ කොට වදාළසේක. එකල ඒ කාලාශොක රජ්ජුරුවෝ ද, එු අටමස මුලුල්ලෙහි දවස දවස අප්රරමාණ වු පුජා කලා හ.

ද්විතීය සංගීති පුජා කථා

මෙසේ එු කාලාශොක නම් රජුහු අයාමෙන් ඔහුගේ දරුවෝ ; බද්ර සෙන ය.කොරණඩ ය. මංගුර ය. සවංජහ ය, ජාලික ය, උසහක ය. සඤ්ජය ය. කොරව්යජ ය. නන්දි වර්ධන ය, පඤ්චමක යයි යව දසබැ රජහු රජ කලාහ. ඔවුන් අයාමෙහි උග්ගසේන නන්දවය. පන්ඩුක නන්දන ය. පණ්ඩුගති ය, භුතපාල නන්දසය, රට්ඨපාල නන්දුය, ගොවිසාන නන්දුය. දසසිද්ධාක නන්ද ය. කෙවට්ට නන්දද ය, ධනපාල නන්දදයයි. යන නවනන්දග රජදරුවෝප එම නුවර හිඳ රාජ්යැය කළා හ. ඔවුන් අයාමෙහි පෙරවි ඩුඩභ යුද්ධයෙහි රටින් ගිය වු ශාක්යළපුත්රනයන් විසින් කරන ලද මෝරිය නම් නුවර උපන්නා වු එම ශාක්යළවංශයෙහි උද්ගතවු වාණක්යි නම් බමුණෘ ෆඝණෟ උපදෙස් ලදින් චනද්රදගුප්ත නම් රජෙක් එම පාටලිපුත්රඋ නම් නුවර රාජ්ය ය කෙළේය. ඒ බින්දුජසාර රජහුගේ එක්සියයක් පමණ පුත් කුමරුවෝ වුහ. ඔහුන් අතුරෙන් ධමාශොක නම් කුමර පියරජහු අයාමෙන් පැන නැඟි තමා හා කුස හොත් තිස්ස නම් රජ කුමරුවා හැර, නව අනුවක් පමණ මල් රජුන් මරා,තමන් ගේ බාහු බලයෙන් ම ජයගෙන මුව දමදිවට සේසත් නඟා, දමදිව හැමරජුන් තම හජ සේවයට එන සේ ආඥා පතුරුවා එම පාටලීපුත්රම නම් නුවර රජ කෙලේ ය.

ඒ ධමාහොක නම් රජ ඉතා මහත් වු තෙජස් ඇතියේ ය. මහත් වු ශ්රකද්ධාඇතියේය. මහත් වු පින්බල ඇතියේ ය, ඔහුගේ ආඥා පෙළොවින් යොදනෙක හා ආකාශයෙන් යොදනෙක පැතිර පවතිති ය, අනවතල්ත විලින් සොලොස් කලයක් පැන් දවස දවස දෙවියෝ රජගෙට ගෙන දෙති: එ රජ සැට දඑසක් පමන සඩඝයා වහන්සේ තමන්ගේ යටිමාගේ දි දවස් පතා වළඳවයි . සෙ‍ාළොස් දහසක් පමන පුර ස්ත්රී න් පිරිවකොට ඇති අසන්ධිමිත්රා. නම් අග බිසෝකෙනෙක් ඇත එු බිසොවු නම් කෙශාන්තය පටන් පාදුන්තය දක්වා අසවල් තෙනෙක සන්ධියෙක් ඇතැයි දැනගත නො හැක්කාහු ය. ජාම්බුනද කනකයෙන් මවාලු කනක රුපයක් වැනියාහ, ඕතොම සැගවී තිබෙන සන්ධි ඇති බැවින් අසන්ධිමිතා නම් වෙති. ඒ බිසොවු මෙසේපවු රුප ඓශ්චය්ය්්ර්‍ පිනක් ගිය ජාතියෙහි මි දන් දෙන ගෙයක් අත නගා පැලු කුඑලයෙන් ලදහ යි දත යුතු. මේ නාටක ස්න්රිඅන්ටත් , භික්ෂුන්ටත් . හිමාපයෙන් නාලිය දැවට් දයස් පතා දෙවියන් ලවා ගෙන්වා දෙති. තවද: දිව්යතමය වු ඇඹුල ද, දිව්යිමය වු අරව ද, මහ දියකළ සා අම ද, දවස් පතා ම දෙවියෝ හිමාලය වනයෙන් ගෙනවුත් රජහට දෙති. තවද; දවස් පතා පස්වනක් පැ ඇති දිව්යදශාටක පුග්මයක් හා රන්වන් අත්පිස්නාවක් හා දෙවියෝ ගෙනෙත් මය. තවද: දවස් පතා දිවසුවද හා දිවසමන්මල් පටන් හා දිව්යමමය වු අඳුන්කැටක් හා නාගහවනයෙන් නයි ගෙනවුත් දෙති. තවද: ජද්දන්ත විලින් සවයඤ්ජාත වු රන් හැල් නවදහසක් යාල ගෙනවුන් ගිරවු දවස් පතා බඩසල් පුරා යෙති . ඒ වී මියෝ පොතු ගලවා සාල් කොටයෙති . හැම දාම රජහට ඒ රත්හැල් සාලේ බත් ම අනුභවයට වෙයි . මිමැස්සෝ අවුදින් හමා භාජනකන්කුළු ආදි සථානයෙහි කුළු ගසති . දිවියෝ දාවල් ම සරක් ැරැක සවස ආනා ගෙනවුත් ගෙරි ගාල්වලලාලා රාන්රිමභාගයෙහි තුමු ගොදුරු සොයා කති කති .මධුරනාද ඇති පක්ෂිහු කොට යෙති. මයුරයෝ අවුදින් රජහට පෙනෙන තෙන සිට නටා සේවය කොට යෙති.

ඒ ධම්ර්‍ාශොක රජ මෙසේ වු ආඥා කෙසේ වු පින් බලයෙකින් පදුයේ ද යත්? ගිය දවස ගියන් භික්ෂු කෙනකුන් දැක මි පාතුයක් පුරා දන්දි “ මෙපාත්රුයෙහි ම් ඉතිර බිම වැගිර ගියා සේ ම, මතු මුළු දමදිවු තෙගෙහි ම‍ාගේ ආඥා ඉතිර පොළොවින් යොදනෙක දක්වා පවතීව යි ඉතිර නැගි මධුබින්දු් සේ ම මා‍ගේ ආඥා ආකාශයටත් නැඟේව” යි කියා ප්රා‍ර්ථනා කෙළේය. එදා ඒ මි පාත්රයය පුරා දන් දන් පිනින් මෙදා ධමාහෙික නම් රජ විය. එදා ඒ බික්සුන්ට මි පිල අත නගා පෑලු ස්න්රිද මෙදා සොළෝස් දහසක් ස්න්රිනන්ට නායක ව අසන්ධිමිත්රාම නම් අගමෙහෙසින් වහ යි දතයුතු.

තවද; මේ ධම්ර්‍ාශොක රජ මෙසේ තුනුවන්හි ප්රහසන්න වු සිතින් දඹදිව රාජයය කරනුයේ දවසෙක ඇමැතියන් කැඳවා “බුදුන් සමයෙහි උපනිමු නම් මුව දඹදිව රාජයය බුදුන්ට ම පුජා කෙරෙමි, මා පින් මද හෙයින් බුදුන් නො හැදින්නෙමි. බුදුන් හදුනන්නාහු කවුරු” දැයි විචාළේය. අමාතයයෝ “මාඤ්ජරික නම් නාගහවනයෙහි මහා කාළ නම් නාරජ්ජුරුවෝ තපකට ආයු ඇති හෙයින් මෙ කප බුදුවු සතර බුදුන් රු බලම්හ’ යි සිතා රන් හැකිල්ලක් කරවා තමන් අතින් ගෙන “තුනුරුවන්හි සැබවින් පැහැදියෙම් නම් , සැබැවින් ම සැදැ ඇතියෙම් නම්, මේ හැක්ල්ල ගොස් ඒ නාරජ බුදාගෙනෙව” යිසතයක්රිමයා කොට පොළොවට පළා දිවන කග වෙසනකු සේ ඒ හැකිල්ල පැකිල්ලක් නැති ව ඇසිල්ලෙකින් දිව ගොස් ඒ හැකිල්ල පැකිල්ලක් නැති ව ආසිල්ලේකින් දිව ගොස් ඒ නාරජහු වාලධිය ගත. නාගරජ දිවසසින් බලා රජ්ජුරුවන්ගේ අචල වු ශ්රයද්ධාබල හා තෙජස් දැක එ කෙනෙහි ම දහස් නා නළුවන් පිරිවරා රාජාංගනයෙහි පෙ‍ාළොව පලා පැන නැගි රජ්ජුරුවන් පෙරට ව දෘශ්යගමාන වසිටගත.

රජ්ජුරුවෝ ඒ කාළ නම් නා රජ්ජුරුවන් දැක උපචාර කරවා “සතර බුදුන් දුටුදැ” යි විචාළහ. “මහරජ! දිටිමි”යි කිහ. බසට රජ්ජුරුවෝසාධුකාර දි දොහොත් මුදුනෙහි තබා ගෙන “සතර බුදුන්ගේ වෙස් මවා මා දක්වව “කිහ. නා රජ්ජුරුවෝ මම සරා ගියෙමි. බුදුහු අරගි සේක. මා තබා මහබඹුවී නමුත් බුදුන් රුව ඒක ලේශයක් බැලව මැනවැ “ යි කියාලා කකුසඳ බුදුන්ගේ සතලිස් රියන් බුද්ධකාය මවාගෙන සතලිස් දහසක් රහතන් පිරිවරා ඒ බුදුන් ගේ ලිලා දක්වා මොහොතක් කල් අහස්කුස සිටියේ ය,එකෙණෙහි රජ්ජුරුවෝ ප්රීකතිමත්ව “ජිවිතයෙහි පග ලදිමි” යි කියා සාධුකැර දුන්හ. දෙවනු කෙණාගමන නම් බුදුන්ගේ තිරියන් බුද්ධකාය මවා තිස්දහසක් පමණ රහත් ගණයාහා සමගඅහස්කුස වැඩසිටියා සේ දක්වාලි ය. එ වෙලෙහි ද රජ්ජුරුවන් හ‍ා සමග මහපිරිස සාධුකාර සහස්රයයෙන් පුජා කළා හ. තුන්වනු ව කාශ්යමප නම් බුදුන්ගේ විසිරියන් පමන බුද්ධකාය මවා විසිදහසක් පමණ රහත් ගනයා සමඟ අහස්කුස වැඩසිටියා සේ දක්වා ලිය. එ වලෙහි ද මහත් වු උත්සවයෙන් ප්රිජාවිය. සතර වනු ව අප මහා ගෞතම බුදුරජානන් වහ න්සේ ගේ දෙතිස් මහාපුරුෂලක්ෂණ අසු අනුඛඤ්ජන ලක්සණයෙන් විරාජමාන වු අටලොස් රියන් බුද්ධකාය මවාගෙන බෝමඩ වජ්රාාසන පැනනැගි මාරසෙනඟ පරාජයෙහි වැඩහුන්නාවු ශ්රිාවිලාශය සක්වා ලී ය. එකෙණෙහි රජ්ජුරුවෝ බුද්ධාපම්බලන ප්රීජතින් හා සමග අනිමිස ලොචනයෙන් බුදුන් වැඳ සිට සත් දවසක් මුවල්ලෙහි පුජා කළාහ.

රජ්ජුරුවෝ මුළු දඹදිව තෙලෙහි සුවාසු දහමසක් රාජධානි ඇති කරවා”බුදුන්ගේ එකි එකි දම්මස්කන්දයට එක එක රජමහා විහාරයක් බැගින්කරවමි” යි සිතා සයානු කෙ‍ළක් පමන ධන වියදම් කොට සුවාසුදහසක් රාජදානියෙන් සුවාසුදහසක් දාගරබ් බඳවා ධාතු පුජා කළ හ. සුවාසුදහසක් බොදි පිහිටුවා බොදි පපුජා කළහ. සුවාසුදහසක් රත්වන් මහපා*සඩ්ගාරම‍ කරවා සඩ්ඝපුජා කළහ.

මෙසේ තුන් හවුරුද්දක්මුළුල්ලේ..

මෙසේ තුන් හවුරුද්දක්මුළුල්ලේ සුවාසුදහසක් විහාර නිමව‍ා රහතන් කරා ගොස් “සවාමිනි! මාගේ විහාරවල කොත්මගුල් පුජා එක දා මකරවනු කැමැත්තෙමි. හැම දක්නාත් කැමැත්තෙමි.දමදිව මහත කෙසේ මා‍ෙග් චිත්තප්රදසාදය කොට ගනිම් දැයි. විචාල හ. එ වෙලෙහි රහතන් වහන්සේ ‘මැනැව මහරජ! සියලු වෙඓරවල එක් දවස් එක වෙලෙහි ම ලුජා කොට කොස් පලද වන සේ නියෝග කොට කියා යව” යිවදාරා පුජා වේලෙහි රජ්ජුරුවන් අත අල්වා ගෙන ආකාශයට පැනනැගි ‘සියලු විහාර පුජා ම මෝහට පෙනේව” යි අධිෂ්ඨාන කොට වදාළ සේක.

එකෙණෙහි රජ්ජුරුවෝ සුවාසුදාහදක් විහාර පුජා ම විශෙෂයෙන් දැක පස්වනක් ප්රීවතින් පිනා දොහොත් මුදුනෙහි තබාගෙන සාධු සාධු බුද්ධශාසනයට හිමි වීමී. හිමී වීමි යි තුන්යලක් කිහ.

රත්පත් මහපා - ඇතැම්

එ වේලෙහි රහතන් වහන්සේ “මේ රජ්ජුරුවන්ගේ දරුවන් නිසා මතු ශ්රිහලඩ්කා ද්විපයෙහි සසුන් පිහිට” යි දැන ඔවුන් මහන කරවණුසඳහා මහරජ ශාසනයට තව හිමි නුවුයෙහි වේ දැ යි සේක. එ වේලෙහි රජ්ජුරුවෝ! මා වැනි ශ්ර ද්දාවන්ත රජක්හු නුඹවහන්සේ ගේ ශාසනයට දායා ද නො ලද්දෝතින් කවරෙක් ලැබේදැ”යි විචාළහ. මහරජ! දරු කෙනකුන් වදා වඩා බුදු සස්නෙහි මහන කැවාලු කෙනෙක් ශාසනයට හිාමියාහු ය. එසේ නො කල කෙනෙක් කො තෙක් පින් කලාහු වු නමුත් හිමි නො යවන්නාහු ම වේදැ”යි වදාළ සේක.

රජ්ජුරුවෝ “ඒ පංනත් පුරමි “ සිතා දකුනැ ළයෙහි සිටි මිහිදු වම් පුත් කුමරයන් මුහුණ බැලු හ, එවේලෙහි මහිදුඅ කුමාරයෝ පියාණන් ගේ අදහස් දැන “සවාමිනි! මම දැන් ම මහණ වෙමි” යි කිහ. වමැ ලයෙහි සිට සඩ්ළමිත්තා නම් දියනියන් මුහුණ බැලු හ. ඕද’ දැන්ම මහණ කැරවු ව මැනැව” යි කිහ. එ වේලෙහි රජ්ජුරුවෝ ඉතා සතුටු ව එමස පුජාවෙහි ඒමිහුදු වම් කුමාරයන් හා සඩ්ගමිත්තා වම් දියණියන් හා දෙබිහිනෟනන් මහණ කරවා , බුදුසස්නට හිමි වුහ. මෙසේ ශ්රහද්ධාවන්ත වු රජ්ජුරුවෝ”මිත්යුදෘෂ්ටි ගතුවන්ට බත් නො ලන්නේ ය” යි මුව දඹදිව බෙර ලැවු හ.

එ කල දමදිවු තෙලෙහි අත ගා මිථ්යාවද්ෂටි ගත්තා වු එකද සත්ත්වයෙකුත් නැත, තිටීකයෝ බත් නොලදින් මහනවනු සඳහා විහාරවලටය එති: භික්ෂුන් වහන්සේි ශාසනය බෙභද කෙරෙති යි සිතා ඔවුන් මහන නො කරවන සේක. එකල එහු තුමු තුමු ම සිවුරු සොයා ගෙන සැටදහසක් පමණ මිතයාදාෂ්ටි ගතුවෝ මහණව වෙස් වළා අලජ්ජින් හා එක් ව ශාසනය කිලුටු කළහ. එකල ත්හවුරුද්දක් මුළුල්ලේහි රහතන් වහන්සේ පුද්ගලයන් නපුරු හෙයින් පෞසථය ‍ො කල සේක. එ කල මොග්ගලිපුත්ත තිසිස නම් මහ තෙරුන් වහන්සේ දසදහසක් පමණ රහතන් වහන්සේ හා සමග එ ම නුවර ධමාශොක රජ්ජුරුවන් කැරවු අ‍ශොක නම් ආරමයෙහි වැඩහිාලද බුදුන් පිරිනිවව්ි දෙසිය අටලොස් අවුරුදදකින් එම ධමාහොක රජ්ජ්රුවන් සතලොස් වන්නෙහි එම රජ්ජුරුවන්ගේ ආරක්ෂා ලදින් නව මසකින් තුන් වන ධම්ඩ්ගානාව කොට සැට දහසක් පමණ අලජ්ජින් දුරුකොට ශාසනය පරිශුද්ධ කොට වදාළ සේක. තාතීය සංගිගිති පුජා කථා මෙසේ තමන්වහන්සේ පිරිනිවි දෙසිය අටළොස් අවුරුද්දක් ඇතුළත පරිනිවාණ දිනයෙහි වර වරණ නම් දිව්යදපුත්රරයා මාල ජාලාවෙන් කළ පුජා ය. දෙතිස් මහා පුවනිමිතිත පුජා ය. එම වෙලෙහි දසදහසක්සක්වල දිව්ය රාජයන්කළ පරිනිවාණපුජා ය. මල්ල රජුන් කළ ආදාහන පුජා ය. සත් දවුරුදු සත් මස් සත් දවසක් මුළුල්ලෙහි අජාසත් රජ්ජුරුවන් දවස් පතා කළ ධාතුපුජා ය. සෙසු රජුන්: ශක්ති පමණින් දවස්පතා කළධාතු පුජාය අජාසත් රජ්ජුරුවන් ස.්මසක් මුළුල්ලේහි දවස් පතා කලපුථම සඩ්ගායන පුජාය, කාලාශොක රජ්ජුරුවන් අටමසක් මුවල්ලේහි දවස්පතා කල ද්විතිය සඩ්ගායනා රජජ්ජුරුවන් කළ ජම්ඛුද්විප පුජා ය, එවුන්ම කළ සුවාසුදහසක් පමණ වෛත්යනඬ්ගණ පුජ‍ා ය. සුවාසු දහසක්පමණ බොධයඩ්ගන පුජාය. සුවාසුදහසක් පමණ සඬ්ඝාරාම පුජාය. තවද: එම ධමාශොක රජ්ජුරුවන් විසින් ම කරනලද අනිමිසලොචන පුජා ය. සාදුනාද පුජාය. මිහිදු කුමාරයන් හා සඩ්ඝමිත්රා වන් දෙදෙනාගේ මහණ පුජා ය.

තවද; සත්ලක්ෂ පන්සියයක් ක්ෂීණාශ්රමව සතවිරයන් හා සමඟ මහාකාශ්යයප සථවිරරයන් සද්ධම් ප්රසතිස්ඨාවෙන් කළාවු සම්යමක් ප්රලතිපත්ති පුජාය. යශ නම් මහා සථවිරයන් දොළොස් දහසක් මහ රහතන් හා සමග ශාසන ප්රිතිෂ්ඨාවෙන් කළාවු විශෙෂ වු පුතිපත්ති පුජා ය. මොග්ගලි පුතතතිස්ස නම් මහා සථවිරයන් දසසහහක් මහ රහතන් හා සමග ශුද්ධතාවෝන් කළා වු විශෙෂ වු ප්ර්තිපත්ති පුජා ය. මතු ලබලයෙන් ධාතුපරිනිවාණ පුජා යයි මෙසේ තුදුස් ලක්ෂ සත්පණස් සහසක් නවසිය සයානුවක් පමණ උද්දෙසිකා පුජා පත් හෙයිනුත් .මෙයින් පිටත් වු අප්රපමාණ පුජා ලත් හෙනුත් , එසේ වු පුජා විදිමට සුදුසුහෙයිනුත්, මාගේ සවාමිදරුවු බුදුරජාණෝ මේ මේ කාරණයෙනු දු අරිහත් නම් වන සේ කැ යි කියමි. එසේ හෙයින් පුවාචාරින් විසින් කියන ලදුයේ මැයි,

පුජාවිසෙසං සහ පච්චයෙහි -යස්මා අයං අරහති ලොකනාථො,

අත්ථානුරුප අරහන්ති ලොකෙ - තස්මා ජිනො අරහති නාමමෙලංයි -

මේ පුජාවලියෙහි අප බුදුන්ධම් ධමාශොකාදි ජම්බුද්විප රජුන් ගෙන් ලද උද්දෙසික පුජා කථා නම්වු දෙතිස් වන පරිච්ජෙදය නිමි