නීල කොබෝ සන්දෙශය-වලවේ ගඟ වැනුම්
(උ) නානා ප්රහකාර පුෂ්පිත පුෂ්පාලංකාර7 ලතා ද්රැයමාදීන් යුග්ම8 තීරයෙහි ප්රිතිෂ්ඨිත9 ශෙතවරර්ණ මුක්තාකාර වාලුකාස්ථලයෙන් මනොඥ වු ජලාධාරා ප්රතවාහ ඇති වලගිය ගංගා නම් නදි තීරයා ගේ වර්ණරනා ප්රලබන්ධයක් කෙරෙමි. මිතුර එ ද තා ශ්රයවර්ණාලංකාර කර.
46
නිති යන එනා සතහට දුර තින් සැපත10
වළ ගොඩතැනා කීමට සිටි ලෙස11 එවෙත
අඹ දොඹ පනා අජ්ජුන දුම12 අතු අත
දිගු කර මිනා සිටිනුය දෙතෙරට සත්ත
47
එහි පිපි ම ල්’ සි රේ ය තුරු සිරේය
වන රොනු දක කෙරේය සුදු කෙරේය
සුවඳින්13 එ පැ ති රේ ය නිර තුරේය
නෙත’ලු මනුස කෙරේය ලොබ කෙරේය
48
එහි කෙළනා ඟනාය වැනි ඟනාය
උඩුකුරුව ම පිනාය මන පිනාය
වත සර දකිමිනාය ලොබ මිනාය
තන තිසරුන් පිනාය පසු පිනාය
49
මුතු සෙ පුලින දිලීය පැහැදිලීය
එහි කෙළ සිව්මැලීය නොවමැලීය
මුහුලස හිනි කලීය සිරිසිලිය1
සෙවෙලැයි මින් වෙලීය බෝකලීය2
50
නිති යෙන් සිලිල ගොස වන්3 මේ නද අයුරු
අ ස මි න් තුටුව ර ඟ මි න් නද දෙත මියුරු
සොබමන් මෙ ව ල ගි ය ගං තෙර යුරු සයුරු
සි රි හි ම් කොට කිහැකි වන් නෙ ද විදු කෙයුරු4
අර්ථ : නොඑක් නොඑක් ආකාර පිපුණු මලින් ශොභන වූ ලිය තුරු ආදියෙන් දෙ තෙර පිහිටියා වූ සුදු වන් මුතු පට වැනි වැලිතලායෙන් සිත් සතුටු කරවන්නා වූ දිය දහර ගලන්නා වූ වලවේ ගඟ නම් වූ ගංගාව ගේ වැනුම් පබඳක් කරමි. මිතුර එය ද තොප ගේ සවනට ලකරක් - අබරණක් කරන්න.
46 නිති යන එනා සතහට දුර’තිත් සැපත
වළ ගොඩ තැනා කීමට සිටි ලෙස ඵවෙක
අඹ දොඹ පනා අජ්ජුන දුම අතු අත
දි ගු ක ර මි නා සිටිනුය දෙතෙරට සැපත
අන්වය : සරල යි.
අර්ථය : ඈතින් පැමිණ නිතර යන එන අයට වළ ගොඩ තැන් කීමට සිටි ලෙස ඒ ගඟ බඬ අඹ , දොඹ , කොස්, කුඹුක් යන නොඑක් වෘක්ෂ අතු නමැති අතින් දෙ ගං ඉවුරට දික්කරමින් නිරන්තරයෙන් සිටි.
සංලක්ෂ්යනය : අජ්ජුන දුම - (අර්ජුන ද්රැයම) කුඹුක් ගස්,
47 එහි පිපි මල්’සිරේය තුරු සිරේය
වන රොනු’දක කෙරේය සුදු කෙරේය
සුවඳින් එපැති රේය නිර තුරේය
නෙත ලු මනුස කෙරේය ලොබ කෙරේය
අන්වය : එහි තුරු සිරේය පිපි මල් ඉසිරේය උදක කෙරේය වන රොන් සුවඳින් නිරතුරේය රපැතිරේය (ජලය) සුදු කෙරේය නෙත් අලු මනුස කෙරේය ලොබ කෙරේය.
අර්ථඅ : ඒ ගං ඉවුරෙහි රුක් මුදුන්වල පිපුණු මල් විසිරි යාමෙන් ජලයට වැටුණු (මල්) රේණු සමුහය සුවඳින් නිතර එකට පැතිරි (ජලය) පිරිසිදු කරයි. (මෙහි) නෙත් හෙළූ මනුෂ්යත වර්ගයා ලොභ කරයි.
සංලක්ෂ්ය් : 1. සිරේය - ඉසිරේය. මුල ලෝපයයි.
2. රොනු’දක - රොන්+ උදක.
3. නෙත’ලු - නෙත්+අලු, නෙතින් ආලෝක කිරිම් නම් ඇසින් බැලීම යි. නෙත් හෙළිම යි. නෙතින් නො බලා කුමකින් ද බලන්නේ?
4. මනුස - මනුෂ්යි =මිනිස් යි වතුදු “මනුස” ය යි හිතු මතයේ බිඳ තිබේ. මෙ වැනි තැන් මේ සඳෙසෙහි එමට.
48 එහි කෙළිනා භනාය වැනි ඟනාය
උඩු කුරුව ම පිනාය මන පිනාය
වත සර දකී මිනාය ලොබ මිනාය
තන තිසරුන් පිනාය පසු පිනාය
අන්වය : එහි කෙළින අඟනාය නාඟනාය වැනි මන පිනාය උඩුකුරුවම පිනාය පිනාය තන තිසරුවන් වන සර දකිම්නාය ලොබ මිනාය පිනාය පසු පිනාය.
අර්ථා : ඒ ගංගායෙහි ක්රීවඩා කරන්නා වූ තරුණාඩ්ගණා සමූහය නාගාඬ්ගනාවන් වැනිය. චිත්ත ප්රියතියෙන් උඩුකුරුව පිහිනන කල්හි (ඒ තරුණ අඟනන් ගේ) පිරුණු පයොධර නමැති හංස පොතකයන් සමූහය (ඔවුන් ගේ ම) චක්ත්රම පද්මය (=වත සර) දකිමින් ලොබ සිගින් පිනා ගොස් (චක්ත්රන පද්මයන් ගේ) පසු පස්සෙන් පිහිනා යන්නේය.
49 මුතු සෙ පුලින දිලිය පැහැදිලිය
එහි කෙළි සිව්මැලිය නොව මැලිය
මුහුලස ගිනි කලිය සිරි සිලිය
සෙවලැයි මින් වෙලිය බෝ කලීය
අන්වය : පැහැදිලිය පුලින මුතු සෙ දිලිහි එහි මැලිය නො ව කෙළි සිව්මැලිය සිරි ඉසිලිය මුහුලස ඟිනි කලීය සෙවෙලැයි මින් බෝ කලීය වෙලීය.
අර්ථ : ප්රවභාවත් වූ වැලි මුතු සේ දිළිසුණේය. මැලි නො වී ක්රිිඩා කළා වූ සුඛුමාල (=සිවුමැලි- සුකෝමල) ලලනාවන් ගේ ශ්රිථයාවෙන් යුත් (=ශ්රි‍යාවත් වූ-බැලිමට රිසි වූ) කෙශ කලාපය (=මුහුලස) ලිඟ වැටුණු කල්හි ශෛවාලය (=සෙවෙල -පෙද+) යි සිතා මත්ස්යඟ සමූහයා බොහෝ වේලා වෙලාගෙන සිටියේ විය.
සංලක්ෂ්ය ය : වර්ණ‍නා සහාත හංස සන්දේශය 88 වැනි පද්යසය හා සසඳන්න.
50 නි ති යෙ න් සිලිල ගොස වන් මේ නද අයුරු
අ ස මි න් තුටුව රඟ මින් නද දෙන මියුරු
සො බ ම න් මෙ වලිගය ගං තෙර යුරු සයුරු
සි රි හි මි කොට කිහැකි වන් නෙ ද වීදු කෙයුරු
අන්වය : නිතියෙන් මේ නද අයුරු සිලිල ගොස වන් අසමින් සතුටුව රඟමින් මියුරු නඳ දෙන සොබමන් සයුරු යුරු මෙ වලිගිය ගංතෙර සිරි හිමි කොට කෙයුරු විද කිහැකි වන්නේ ද?
අර්ථ? : නිතර මෙඝ නාද ආකාර වූ (ගංඟා) ජලයෙහි ඝොෂාවන් අසමින් සතුටුව රඟ (=නෘත්යආ) කරන්නා වූ මොනර සමූහයා නාද දෙත්. ශොභන වූ සාගරය වැනි වූ මේ වලවේ ගංගාවගේ ඉවුරෙහි වූ සිරිය‍ාව සීමා කොට කොයි ආකාරයෙන් පණ්ඩිත (=විදු) වරයෙක් කීමට සමර්ථ වන්නේ ද?