නලොපාඛ්‍යාතය i

ප්‍රස්තාවනා

විශ්ව සාහිත්‍යයේ වැදගත් තැනක් රාමායණයටත් මහා භාරතයටත් අවිවාදයෙන් ම හිමි වේ. මේ ග්‍රන්ථ ද්වය භාරතීය වීරකාව්‍ය අතර අග්‍රගණ්‍ය වේ. ආර්‍යයන් භාරතය කරා ගමන් කොට එහි පදිංචි වූවාට පසු දේශිය සතුරන් සමගත් ඇතැම්විට ඔවු‍නොවුන් අතරත් ඇතිවූ සටන් බො‍හෝ ය. මේ සටන්වලදි ඉතාමත් ‍දක්ෂ ලෙස සටන් කොට මියගියවුන් වීරයන් ලෙස සැලකිම ඒ ආර්‍ය් සමාජයෙහි සිරිත විය. ඒ විරයන්ගේ දක්ෂකම් පිළිබඳ සාකච්ඡා ද නිතර ඔවුන් අතර ඇතිවිය. කල්යත් ම මේ සාකච්ඡා කටින්කට පැවත ඒමෙන් අතිශයොක්තියෙන් හා අද්භූත රසයෙන් සම්පූර්ණ වූ ජනකතා බවට පත්විය. ක්රිය: පූ: 400 පමණ වන විට මෙබඳු විසිතුරු ජනකතා භාරතීය සමාජයෙිහ බහුල වුවා මෙන් ම ජනප්රියය ද විය. රාමායණ මහාභාරත යන වීරකාව්ය ද්වය එකල පහළ විමට ද හේතුව මෙයයි. මේ දෙකින් සිදුවුයේ අථර්වව වෙදය හැර සෙසු වෙදයන්හි ආ වීරචරිතයනුත් යට කී පරිදි විසිර පැවති වීරචරිතයන් වටා ගෙතුනු ජනකථාවනුත් එක් රැස් කිරිම ය.

මහාභාරතය

මහාභාරතය රාමායණයට වඩා පැරණියැ යි බටහිර වියතුන්ගේ මතය වුවද භාරතීය පඬුවන්ගේ අදහස නම් රාමායණය මහාභාරතයට වඩා පැරණිය යනුයි. එමනිසා ඔවුහු ආදිම කාව්යර ලෙස රාමායණයන් ආදිම කවිහු ලෙස වාල්මිකිත් සඳහන් කරති. කෙසේ වුවද මේ ග්රසන්ථයද්වය අතර රචනා කාල වශයෙන් ඇති පරතරය සියවසකට ‍ හෝ දෙකකට වැඩි නො වේ. මේ දෙක්හි සඳහන් සමාන අසමාන ප්රසවෘත්තින් ගැන සැලකීමෙන් නම් එකකට එකක්ක පූර්වෙතමයැ යි කිව නො හැක. කාව්ය ද්වය ම දිර්ඝ කාලයක් තුළ නොයෙක් දෙනාගේ අමුතු වෘත්තාන්තයන් ඇතුළත් කිරිමෙනුත් ඇතැම් වෘත්තාන්තයන් වෙනස් කිරිමෙනුත් ය, අද පවත්නා තත්ත්වනයවට පැමිණ ඇත්තේය.

iv

මහා භාරතයෙහි ආරම්භය ක්රිත: පූ: 400 දී පමණ වියැයි සලකනු ලැබේ. එහෙත් මෙය කාව්යෙයන් වශයෙන් පිළියෙල වූයේ ක්රි : පූ: 2 වැනි සියවසේදියැ යි සමහර පඬුවෝ නිගමනය කරති. මෙහි කර්තෘල වශයේන සලකනුයේ මහර්ෂි වෙදව්යාවස ය. එහෙත් අද පවත්නා මහාභාරතය එකම කර්තෘයවරයකුගේ ‍ෙනාව කර්තෘනවරුන් බො‍හෝ දෙනකුගේ කෘතියක් බව පැපැදිළිව පෙනෙන හෙයින් වෙදව්යාසස මහාභාරතයේ ආරම්භ කර්තෘහ වශයෙන් සැලකිම වඩා උචිත ය.

දැනට දක්නට ලැබෙන මහාභාරතය ශේලාක ලක්ෂ යකින් යුක්තය. ඒ නිසා මහාභාරතය ශත සාහස්රීශ සංහිතා යනුවෙන් ද හඳුන්වනු ලැබේ. එහෙත් ආරම්භයේදි මහාභාරතය ශේලාක විසිහතර දහසකට වැඩි නො වී ය. කලින් කල ක්ර මයේ විකාශයට පත්වීම නිසාය එය අද පවත්නා තත්ත්වආයට පැමිණ ඇත්ශතේ මහාභාරතයේ වැඩිම නැවතුනේ කවරදාදැයි නිශ්චය වශයෙන් කිය නො හැක. එහෙත් ගුප්තකාලින ශාලා ලෙඛනයක මහාභාරතය “ශතසාහඝ්රිශ සංහතා” යනුවෙන් සඳහන්ව ති‍බෙන හෙයින් ගුප්ත කාලය වනවිට එහි වැඩිම අවසන් අද මෙන් සම්පූර්ණලව තිබිනැ යි සැලකීම යුක්ති සහගත ය.

මහාභාරතයේ විකාශය පිළිබඳව විමසුම් නෙත් හෙළන ඇතැම් වියතුන්යගේ මතය අනුව එය

i. ජය

ii. භාරත

iii. මහාභාරත

යනුවෙන් අවස්ථා තුනකට බෙදනු ලැබේ.

i පළමුවන අවස්ථාව “ජය” නම් වේ. නාරායන නර හා සරස්වතී යන තිදෙන වැඳ “ජය” නම් ග්රහන්ථනය කිවයුතුයැ යි මහාභාරතයෙහි ආරම්භයෙහි කිය‍වේ.1 ඒ

 1   “නාරායනං නමස්කෘත්යම නරංවෛච් නරොත්තම
      දේවිං සරස්වතිංකක වෛච් තතො ජයමුදීරයෙත්”

මහාභාරත

vii

අනුව ය මහභාරතයෙහි මුල් අවස්ථාව “ජය” නමින් ප්රවකට වියැ යි කියනුයේ. මෙසේ ජය යනුවෙන් මහා භාරතයේ මුල් අවස්ථාව හැඳින්විමට හේතුවි ඇත්තේ පාණ්ඩවයන්ගේ “ජය” ග්රිහණය පිළිබඳ  වර්ණනණාව මහාභාරත කාරණයෙහි මුඛ්යර අදහස විමයි.

ii දෙවැනි අවස්ථාව “භාරත” නම් වේ. මේ අවස්ථාව වනවිට උපාඛ්යාින ඇතුළත් නො වී ය 1 හුදෙක් යුද්ධ වර්ණාිව ම ප්රේධාන විෂය කොට සිටියේ ය. මෙය වෛශම්පායන විසින් හදාරනු ලැබ ජනමෙජයට උගන්වන ලද බවත් එවිට භාරතය ශේලාක විසිහතර දහසකින් යුක්තවූ බවත් මහාභාරතයෙහි සඳහන් වේ.

iii තුන්වැනි අවස්ථාව හෙවත් පශ්විම අවස්ථාව “මහාභාරත” නම් වේ. මෙය පර්ව අටළොසිකන් හා හරිවංශ නම් ඛිලයකින්ද යුක්ත ය. භාරතයට වඩා ශේලාක හැත්තෑපන් දහසක් පමණ එක්වී මහාභාරතකය සකස් වී ඇත. ප්රදධාන කථා ශරීරයට අසම්බන්ධල විවිධද කොටස් ද මහාභාරතයෙහි දක්නා ලැබේ. ‍‍ කුරු - පඤ්චාල යුද්ධය පිළිබඳ වර්ණකනාව මූලික හේතුව කොට ගෙන රචිත මහභාරතය භාරතීය සභ්යුත්ව යේ විශිෂ්ටත්ව යත් විවිධත්වේයත් විදහාපාන වීරකාව්යීයකි. ඉතිහාස ග්රශන්ථ‍යක් වශයෙන් ද ඇතැම් වියතුන් “මහාභාරතය” හඳුන්වනු ලැබේ කාව්යහයක් වුවද මහාභාරතය ‍ඓතියහාසි සිද්ධින්ගෙන් ද දාර්ශනික මතයන්ගෙන් ද රාජ නිතිවලින් හා විසිතුරු උපාඛ්යා්නයන්ගෙන් ද පරිපොෂිත වුවකි. හින්දුතන් විසින් අතිශය පුජ්යයත්වනයෙහි ලා සලකනු ලබන, “පඤ්චරත්න” යන අපරනාමයකින් හැඳින්වෙන හගවත් ගිතා, විෂ්ණුසහස්රිනාම, අනුගීතා භීස්මස්තවරාජ, ගජෙන්ර්් මොක්ෂත යන, භක්තිපූර්ණා ග්රමන්ථපයන් ද ඇතුළත් වනුයේ මහා භාරතයට ය. ඒ නිසා මහා භාරතය ධර්මම ග්ර න්ථභයක් වශයෙන් සලකන අතර “පඤ්චමවෙද” යනුවෙන් ද හඳුන්වති.

1 “චතුර්විංශති සාහස්රිං චක්රෙ භාරත සංහිතාම

      උපාඛ්යාංනෛර් විනා තාවත් භාරතං ප්රොරච්‍යතෙ බුධෛං” මහාභාරත

Viii

භාරතීය සාහිත්යා පොෂණයෙහි ලා මහාභාරතය අතිශයින් උපකාරී වූවකි. මෙහි ඇතුළත් අපාඛ්යාංනයන්ගේ උපකාරයෙන් භාරතීය කවිහු කාව්යා - නාටක - ගද්ය‍ - පද්යය - චම්පු - ආඛ්යාරත ආදි විවිධ සාහිත්යදකෘතින් නිපදවුහ. බෞද්ධ - ජෛන සාහිත්යේ ග්රදන්ථයයන්හි ද මහා භාරතයෙන් ආභාසය ලත් තැන් ඇතිබව පෙනේ. විශෙෂයෙන් ම ජාතක කථා රැසක් ම ගෙතීමට මහාභාරතය ඉවහල් වූ බව පෙනේ. භාරතයෙහි පමණක් නොව පෙරදිග රටවල් කිපයකට ම විශෙෂයනේ ජාවා සුමාත්රාා යන රටවල් දෙකට සාහිථ්යි පොෂණයෙහි ලා මහාභාරතය ඉවහල් වූ බව කියනු ලැබේ. අද පෙර අපර දෙදිග ම සාහිත්ය කාමින්ට මහාභාරතය රසාකරයක් වි ඇත.

උපාඛ්යා න

මහා භාරතයෙහි වඩා සිත් ගනුයේ එහි සඳහන් උපාඛ්යාමත රාශියයි. පුරාවෘත්ත හෝ උපකථන උපාඛ්යාේත නම් වේ. මේ උපාඛ්යාඇන මහාභාරතයට පසුව ඇතුළත් කළ බව ඉහත සඳහන් කෙළෙමු. පශ්චාත් කාලින භාරතීය කවින්ට රසයෙන් අනූන ‍ මේ උපාඛ්යාතන කාව්ය , නාටකක, නිෂ්පාදනයෙහි ලා අතිශයින් ම ඉවහල් විය. මේවා අතුරෙන් ඔවුන් වඩා රුචියේන තෝරාගත් උපාඛ්යාතන නම් මහා භාරතයෙහි ආදි පර්ව්යෙහි ඇතුළත් ශකුන්තලොපාඛ්යා්නය හා වනපර්වහයෙහි ඇතුළත් මත්ස්යොඩපාඛ්යාුන රාමොපාඛ්යානන ශිවි උපාඛ්යාවත සාවිත්රිය උපාඛ්යා්න න‍ලොපාඛ්යාුන යන මේවා ය.

නලොපාඛ්යාොනය

නල - දමයන්ති දෙදෙනා පිළිබඳ කතා පුවත ඇතුළත් කොට නලොපාඛ්යාොනය රචනාකර ඇත. චමත්කාර ජනක ප්රෙොම කථෘවක් වන මෙය භාරතීයන් විසින් පමණක් නොව ලෝකයේ නොයෙක් රටවල වියතුන් විසින් ද අතිශයින් ප්රි ය කරනු ලබන්නකි. යුරෝපීය භාෂාවන් රැසකට ද නලොපඛ්යාශනය පරිවර්තකනය කොට ඇත. සාහිත්ය කාමින්ගේ

ix

රස වින්ද නයට මී වදයක් බඳු වු නලොපාඛ්යාබනය අද පමණක් නොව පැරණි භාරතීය කවින්ගේ ද ඇසට එකහෙලා ලක් විය. ඔවුහු මෙහි ගැබ්වි ඇති අතෘප්තිකර රසයෙන් මත් වුවාහු මී අඹ රසයෙන් මත්වූ කොවුලන් නගන ගී මෙන් නලොපාඛ්යාමනයේ කථා ශරීරය ඇතුළත් කොට නන්වැදැරුම් කාව්ය්යන් බිහි කළහ. එබඳු ග්රකන්ථන රැසක් අද අපට දක්නට ලැබේ. එයින් සමහරක් නම් මෙසේ යි.

නලොදය (කාලිදාස) නලොදය (නාටකම්) (රඝුනාථ නරෙන්ර්න ) නෛෂ්ධිය චරිත (ශ්රී) ශෂි) දමයන්ති කථා (ශ්රි) වික්රාම) රාඝව නෛෂධිය (හරදන්ත) උත්තර නෛෂධ (චන්දාතරුභට්ට) නලචරිත නාටක (නීලකාන්ත) කලිවිඩම්බන (නාරායන ශාස්ත්රිු) ප්රවතිනෛෂධ (ලක්ෂ්මණ) සාරශතක (කෘ‍ෂණරාම) නලහරිශචන්රිත ය (කර්තෘන අඥනයි) අබොධකර (සානස්යාාම) සහෘදයානන්දක (කෘෂණානන්දර) නලාභ්යුනදය (වාමනභට්ටවාණ)

න‍ෙලාපාඛ්යාානය මහාභාරතයට ඇතුළත්ව තිබෙනුයේ මහර්ෂි වෘශදශ්ව විසින් යුධිෂ්ඨිර කුමාරයන්ට කියන ලද්ද‍ක් ලෙසිනි. යුධිෂ්ඨිර හස්තිනාපුරයෙහි රජව සිටි පාණ්ඩු රජුගේ පුත්ර්යෙකි. පාණ්ඩු රජු අකාලේ මිය ගිය නිසා ඔහුගේ වැඩිමහල් සොයුරු වු ධෘතරාෂ්ට්රර කුමරු රජබවට පත් වුයෙන් යුධිෂ්ඨිරට හා ඔහුගේ සොවුරන් සිව් දෙනාට ධෘතරාෂ්ට්රර රජුගේ යටතෙහි වැඩෙන්නට සිදුවිය. යුධිෂ්ඨිර ප්රටධාන පාණ්ඩු රජුගේ පුත්රේයෝ - පඤ්ච පාණ්ඩවයෝ

X

ස්වභාවයෙන් ම ශූරයෝ වුහ. මේ නිසා කෞරව නමින් හැඳින්වුනු ධෘතරාෂ්ට්රරගේ පුත්ර්යන් වූ දුර්යොධතාදිහු ඔවුන් කෙරෙහි ඊර්ෂ්යාහ කරන්ට වුහ. මේ ඊර්ෂයාව නිසා පඤ්ච පාණ්ඩවයන්ට වාරණාවනයට යන්නට සිදුවිය.

වාරණාවනයේ කලක් වැස නැවත යුධිෂ්ඨිරාදීහු හස්තිනා පුරයට ආ‍වෝ ය. ඔවුන්ගේ පැමිණිම අසා වැසියෝ උත්සව පැවැත්වූ හ. ධෘතරාෂ්ට්ර රජ තෙමේ ද ස්වකීය රාජ්යඅය දෙකට බොද හස්තියා පුරය දුර්යොධනාදින්ට ද පාණ්ඩු පුත්ර්යන්ට ඛාණ්ඩව ප්ර ස්ථය ද භාරකොට යුධිෂ්ඨිරයන්ගේ රාජ්යාඩභිෂේකය ද කෙළේය. මින්පසු ඛාණ්ඩව ප්රරස්ථයෙහි බලයට පැමිණි යුධිෂ්ඨිර සිය සොවුරන් සමඟ ඉන්ර්ය ප්රඛස්ථ පුරවරය ගොඩ නගා එහි විසි ය. එසේම ඔවුහු ඓශචය්ය්ඩව යෙන් වැඩෙන්නටන ද වුහ. මේ ගැන තවත් ඊර්ෂයා කරන්නට පටන්ගත් දුර්යොධන පාණ්ඩවයන් විනාශ කරන්නට උපයොදන්නේ ගන්ධා ර දෙශාධිපති ශකූනිහුගේ සහාය ලැබ යුධිෂ්ඨිර සමඟ දූ කෙළ ඔහු පරදවා ලී ය. එහි ප්රයතිඵලයක් වශයෙන් සකලෛශ්වරය්ය්ඟ දයට අහිමි වූ යුධිෂ්ඨිර ප්රැධාන පඤ්ච පාණ්ඩවයන්ට වනගත වන්නට සිදුවි ය.

වනගත වූ පසු දිනක් යුධිෂ්ඨිර සිය සොවුරු අර්ජුන අමතා උතුරු දිගට ගොස් තපස් කොට එයින් ඉන්ර්ය පහදවා සතුරන් නසා සමස්ත භාරතය ම දිනාගනු පිණිස දිව්යානයුධ ලබාගෙන එන්නැයි කී ය. එසේයැයි පිළිතුරු දුන් අර්ජුන උතුරු දෙසට ගොස් උග්රධවූ තපස් රකින්නට වී ය.

මෙසේ කලක් ගත වූ කල්හි අර්ජුනයන් දැකගැනීමේ මහත් ආශාවෙන් මැඩුනු යුධිෂ්ඨිරාදීහු වැලපෙන්නට වූහ. මේ අතර ඔවුන් වෙත පැමිණි වෘහදශ්ච නම් මහර්ෂි තෙමේ කණස්සල්ලට කරුණු විචාර “ඔබට වඩා අවාසනා වනතවූ ද එනමුත් ධෛය්ය්ණස් නිසා තමා බලාපොරොත්තු වු කාය්ය්ාස ය සිද්ධකරගත් පුද්ගලයකු පිළිබඳ කථාවක් කියන්නෙමි” යි පවසා නල දමයන්ති පිළිබඳ මේ රසවත් කථාව කි ය.

xi ‍

නලොපාඛ්යාිනයේ කථා සාරය

1. වීරසෙන නම් රජුගේ පුත්ර්යකු වු නල නම් රජෙක් පෙර නිෂ්ධදෙශාධිපතිව විසි ය. එකල ම ඔහු හා සමානවු භිම නම් රජෙක් විදර්භෙදෙශාධිපතිව විසි ය. අපුත්රමක වු ඔහුට දමන නම් ඍෂියකු දුන් වරයක් පරිදි ලැබුන දම, දාන්න, දමන නම් කුමරුන් තිදෙනෙක් ද දමයන්ති නම් දුවක් ද වූහ. දමයන්ති අතිශය රූප සම්පත්තියෙන් යුක්ත වූවා ය. ඇය ගැන තොරුතුරු ඇසූ නල ඇය කෙරෙහි බැඳි ආලය අත්තේ එය සිතින් දරාගනු නො හැකිව වනයට පිවිසි‍යේ ය. එහිදි ඔහු අතට පත් හංසයෙක් “ඔබ ගැන දමවන්තියට දන්වන්නෙමි යි” කියා විදර්භදයට ‍ෙගාස් දමයන්තිය හමු වී නල පිළිබඳ තොරතුරු දැන්වි ය.

2 නල රජු ගැන ඇසූ තැන් පටන් දමයන්ති කාම යෙන් උමතු වුවා ය. මේ ගැන ඇ‍ගේ යෙහෙළියෝ භිම රජුට දැන්වූහ. දියණියගේ තත්ත්වතය විමසා බැලූ භිම රජ ඇගේ ස්වයංවරය සිදු කිරිම සඳහා රජුන් කැඳවි ය. මේ පුවත ඇසු ලොක පාලක දෙවිවරු ද දමයන්ති‍ගේ ස්වයංවරය බලාපොරොත්තුවෙන් විදර්භසයට යන්නෝ අතරමගදි නල මුණගැසි තමන්ගේ දුතයකු ලෙස කටයුතු කරණ මේන ඔහුට දැන්වුහ.

3. දෙවිවරු එහු අමතා අප දමයන්ති බලාපොරොත්තු වේන සිටින බව ඇයට කියන්නැ යි කිහ. නල මුලදි මෙයට අසතුටු වූ නමුත් පසුව එය පිළිගෙන දමයන්ති කරා ගොස් ‘දෙවියන්ගේ දුතයකු ලෙස පැමිණි නලයැයි’ තමා හඳුන්වා ඔවුන් කී පණිවිඩය දමයන්තිට දැන්වී ය.

4. දමයන්ති දෙවියන් නමස්කාර කොට නල අමතා “රාජතුමනි, එබ මට ආලය කරනු මැනවි. යම්කිසි ලෙස කින් ඔබ මා පිටුදකින්නේ නම් දිවි නසා ගන්නෙමි” යි කීවා ය. එහෙත් නල රජ එය නොපිළිගෙන දෙවියන්ට

xii

කිසිසේත් විරුද්ධ විය ‍නොහැකි බව පවසා දෙවියකු මහිමියා කොට ගන්නැ යි කීවේ ය. දමයන්ති එය නො ඉවසා “ඔබ ම හිමියා කොට ගන්නෙමි”යි කිවා ය. නල රජ පෙරළා ‍පැමිණ දෙවියන්ට දමයන්ති කි කරුණු දැන්වි ය.

5. භිම රජ පසුව සුබ‍මොහොත පැමිණි කල්හි රජුන් ස්වයංවරය සඳහා රංගයට කැඳවි ය. දමයන්ති ද එහි පැමිණ නල රජු හැඳින ඔහු හිමියා ලෙස තෝරාගත්තා ය. දෙවිවරුන් නලට වර අටක් දි දෙව්ලොව ගියපසු භිම රජ ඔවුන් දෙදෙනාගේ විවාහය කරවිය.

6 – 26 නල - දමයන්ති දෙදෙනාගේ විවාහයෙන් පසු දෙවිවරුන් පෙරළා යන කල්හි ද්වාපරක සසමඟ පැමිණි කලි නම් දෙවතාවා මේ විවාහය ගැන ඊර්ෂ්යාා සහගතවුයේ නල රජු වනසනු පිණිස ඔහු සමඟ ඔහුගේ ම ‍ සොවුරකු වූ පුෂ්කර දූ කෙලියට පොළඹවා නල පරදවා ලි ය. පැරදුන නල සියලුම රජ සැපත්වලට අහිමිව දමයන්තිය සමඟ මඟට බැස යන්නේ කලි විසින් පක්ෂිව වෙශයෙන් පැමිණ ඔහුගේ පොරෝනය ද උදුරාගෙන ගිය නිසා, එයද, අහිමිව රාත්රි යෙහි වනයෙහි වූ ශාලාවක නිදා ගත්තේ ය. අළුයමින් ම අවදි වූ නල දමයන්තිය හැර පලා ගියේ ය. පසුව අවදි වු දමයන්ති නල නො දැක හඬ හඬා දුක්වෙමින් යන්නී භිම රජුගේ දූතයනට අසුව සිය පියාගේ භවනයට ගියා ය.

නල, දමයන්තිය හැර පලා යන්නේ ගින්නට - අසුවු කර්කොවටක නම් නාගරාජයා එයින් මුදවා ගෙන මෙතෙක් ආවිෂ්ටව සිටි කලිගෙන් මිදුනේ අයොධ්යාාපුයෙහි රජව සිටි ඍතුපර්ණට රජුගේ රියදුරා වී බාහුක නමින් පෙනි සිටියේ ය. මේ අතර දමයන්ති නැවතත් ස්වකීය ස්වයංවරය සඳහා රජුන් කැඳවා අප්රයසිඬ වේශයෙන් සිටි නල හිමියා ලෙස තෝරා ගත්තා ය. භීම රජු තෙමේ මහත් සොම්නසට පැමිණ උත්සව පවත්වා නැවත ද ඔවුන් නිෂධයට යැවී ය. එහි දි නැති වූ රාජ්යඔය නැවත ලබාගත් නල දමයන්තිය සමඟ සකලෛවය්‍්්නස යෙන් ආඪ්ය ව විසි.

xii

ග්ර න්ථ‍තත්තවය

න‍ෙලාපාඛ්යා නය අධ්යාිය හෙවත් පරිච්ජේද 26 කින් හා ශේලාක 1121 යුක්ත කාව්ය යකි. මෙය මහාභාරතයේ කොටසක් වූවද වෙනම ග්ර1න්ථතයක් වශයෙන් සැලකිය හැකිය. මෙහි භාෂාව සරල ය. කථා ශරීරය නිරවුල් ය. පශ්චාත් කාලීන කාව්යකයන් හි දක්නා ල‍ැබෙන දිර්ඝා සමාස හෝ අරුත් සැඟවුනු පද දක්නට ලැබෙන්නේ මද වශයෙනි. එමනිසා අර්ථ‍ව්ය ක්ති ගුණය මෙහි මුල සිට අග දක්වා පැතිර සිටි. අවස්ථාවට උචිත පරිදි සකස්වුනු වචන මාලාවන් ගෙන් පරිපොෂිත පද්යියන් පරිච්ජේදයක් පාසාම දක්නට ලැ‍බේ. වෙනත් කවියකු විසින් පද්ය රාශියකින් කළ යුතු වැනුම් මෙහි පද්යායකින් දෙකකින් හෝ තුනකින්, රසයට හෝ වර්ණයනයට හානි නොවන පරිද්දෙන් නිමකොට ඇත. මහාභාරතය විරකාව්යටයක් වුවද එහි මුඛ්ය රසය වශයෙන් ශාන්ත රසය ඉස්මතුව තිබෙන්නාක් මෙන් 1නලොපාඛ්යාදනය ප්රෙශම කථාවක් වුවද කරුණා රසය ම මතුවි සිටි. නල දමයන්ති දෙදෙනා පිළිබඳ ශොචනීය අවස්ථාවන් වැඩි වශයේන ඇතුළත්ව තිබිම මෙයට හේතුවයි.

දෙවියන්ගේ සම්බන්ධියක් නොමැති නම් නලොපාඛ්යා නයේ දැක්වෙන කථා පුවත මිනිස් සමා‍ ජයේ සිදුවිය හැකි අස්වාභාවික නොවූ සිද්ධියක් වටා ගෙතුනු වෘත්තාන්තයක් වැන්න. බොහෝ විට උදාර පුද්ගලයන් තුළ ඇතිවන දුර්ගුණ කිපෙන දෙවියකුගේ ආවිෂ්ටයෙන් හෝ උග්රගතපස් ඇති ඍෂියකුගේ ශාපයෙන් හෝ ඇතිවිනැ යි දක්වන පැරණි භාරතීය කවින්ගේ සිරිත නලොපාඛ්යා නයෙහි ද දක්නා ලැබේ. නල - දමයන්ති දෙදෙනාගේ චරිතයන්හි දක්නා ලැබෙන ඇතැම් දුර්ගුණ කලි දෙවතාවගේ ආවිෂ්ටය නිසා සිදු වූ සේ දක්වා තිබෙන්නේ එහෙයිනි.

1 “මාහභාරතෙපි . . . . . . . . . . ශානෙතා රසශ්ව මුඛ්ය්තයා

   සුවිතඃ”

-ධවන්‍ාතෙෙලාක 4 උද්යොවත

xiv

බෘහද්හ්ව යුධිෂ්ඨිරට නල - දමයන්ති වෘත්තාන්තය කිමෙන් අදහස් කෙළේ කොතරම් ශ්රෙිෂ්ඨ පුරුෂ‍යකු වුව ද කිස‍ිසේත් නොසිතූ පරිදි එළඹෙන අවාසනාවන්ත හේතූන් නිසා හිටිහැටියේ දුඃඛිත අවස්ථාවන්ට ඇද වැටෙන අයුරුත් එසේ වුවද ධෛය්ය්ිහැය නිසා පළමු අවස්ථාවට නැවත පැමිණෙන අයුරුත් දැක්විමට ය. එය න‍ලොපාඛ්යා නයෙන් මනාව ඉටුවි ඇත. ශ්රෙදෂ්ඨ රජකු වූ නල, දූ කෙලියට අවුත් පැරදි සියලු සැපතට පමණක් නොව පොරෝනයට ද අහිමිව දුක් වු අයුරුත් නැවත භාග්යථය උදාවි, සිටි තත්ත්ව යටම පැමිණි අයුරුත් දක්වන මේ කතා පුවත එදා යුධිෂ්ඨිර සිටි දුඃඛි. අවස්ථාවට අතිශයින් ම උචිතය.

නල - දමයන්ති දෙදෙනාගේ චරිතයන් උදාරතර ය, ශ්රෙුෂ්ඨ ය, ඔවුන්ගේ තථ්ය ප්රෙදමය, ඍජුත්වඨය, යුක්තිකාමය සත්යමවාදිත්වයය, ආදි උසස් ගුණයන් නලොපාඛ්යා‍නයෙන් මැනවින් පැහැදිලි වේ. මෙ නිසා ඔවුන්ගේ නම් අද පවා හින්දුමන් විසින් මහත් භක්තියෙන් සිහි කරනු ලැබේ. ඔවුන්ගේ නම් කිමෙන් පවා දුක් නැසෙන බව ද හින්දුහහු විශ්වාස කරති. මේ නිසා තලොපාඛ්යා්නයට හින්දුන් දක්වන්නේ ඉමහත් භක්තියකි.

මෙසේ සරල භාෂාවත්, නිරවුල් කථාශරීරයත්, අර්ථ ව්යනක්ය්ත්, රසඋද්ධිපනයත්, එකසේ ම ගැබ් වි ඇති ත‍ලොඛ්යාරතය ජනකවියකුගේ රසවත් කාව්ය්යක් වුවද අද ද මෙය සාහිත්ය්කාමින්ගේ හිත් ඇද ගැනීමෙහි ලා සමත් වෙයි.

- සම්පාදක-

---

අථ නලොපාඛ්යා‍නම්

1

බෘහදශ්ව උවාච:-

1 ආසීද්රාචජා නලො නාම වීඍසෙනසුතො බලී උපපනෙතා ගුණෛරිෂෛට රූපවානශ්වකොවිදඃ

2. අතිෂ්ටන් මනුජෙන්රාඃෙනසණාං මුධිනි දෙවපතිර් යථා උපය්යුා පරි සර්වෙසෂමාදිත්යත ඉව ‍ තෙජසා

3 බ්ර හමණ්යොම වෙදිවච්ජූරො නිෂධෙෂු මහීපතිඃ අක්ෂබප්රිහයඃ සත්යවවාදි මහානක්ෂෞෂහණිපතිඃ

4 ඉජසිතො නරනාරිණාමුදාරඃ සංයතෙන්රිස යඃ රක්ෂිජතා ධන්විාතාං ශ්රෙොෂ්ඨඃ සාක්ෂාෂදිව මනුඃ ස්වයම්

5 තථෛවාසිද් විදර්භෙිෂු භීමො භිමපරාක්ර්මඃ ශූරඃ සර්වසගුණෛණර් යුක්තඃ ප්රමජාකාමඃ සවාප්රඃජඃ

6 සප්රවජාර්වේ පරං යන්තමකරොත් සුසමාහිතඃ තමභ්යපගච්ජද් බ්ර්හ්මර්ෂිර් දමනො නාම භාරත,

7 තං ස භිමඃ ප්රදජාකාමස් තොෂයාමාස ධමර්විනත් මහිෂ්යාස සහ රාජොන්ර්ාක , සත්කාරෙණ සුවර්වසම්

8. ‍තසෛම ප්රජසනේනා දමනඃ සහාය්යාි ය වරං දදෞ කන්යායරතනනං කුමාරාංශ්ව ත්රීදනුදාරාන් මහායශාඃ

9. දමයන්තිං දමං දාන්නං දමනං ව සුවර් වසම් උපපන්නාත් ගුණෛඃ සවෛර් භිමාන් භිමපරාක්රරමාන්

10. දමයන්තී තු ‍රූපෙණ තෙජසා යශසා ශ්රීායා සෞභාග්යෙ.න ච ලොකෙසු යශඃ ප්රායප සුමධ්යයමා

11. අථ තාං වයසි ප්රායපේත දාසීනං සමලඞ්කෘතම් ශතං ශතං සඛිනාං ව පය්යුසි පාසච්ඡවිමිව

2 නලොපාඛ්යාංනය

12. කත්ර‍ස්ම රාජතෙ හෛම් සර්වාචභරණභූෂිතා සඛිධ්යෙප’නවද්යාාඞ්ගී විද්යුිත් සෞදාමනී යථා

13. අතීච රූපසම්පන්නා ශ්රිෙරිවායතලොචනා න දෙවෙෂු න යක්ෂෙපෂු තාදෘග් රූපවති ක්වචවිත්

14. මානුෂෙසවපකි වාන්යෙෂෂු දාෂ්ටපූර්වනථ වා ශ්රැථතා චිත්තප්ර.මථිනී බාලා දෙවානාමපි සුන්දෂරී

15. නල්ශ්ව නරශාර්දූලො ලොකෙෂ්වප්රනති‍ෙමා භූවි කන්දතපි ඉව රූපෙණ මුර්තිමානභාවත් ස්වයම්

16. තස්යාඃ සමිපෙ තු නලං ප්රමශශංසුඃ කුතුහලාන් නෛෂධ්ය් සමිපෙතු දමයන්තීං පුනඃ පුනඃ

17. තයොරදෘෂ්ටකා‍මොභච්ඡ්රැපණවතොඃ සතනං ගුණාන් අන්න්යොරන්යංෂ ප්ර ති කෞනෙත්ය, ස්ව්යනවර්ධැන හෘද්ඡයඃ

18. අශක්නුවන් නලඃ කාමං තදා ධාරයිතුං හෘදා අන්තඃපුරසම්පසේථ වන අසේත රහො ගතඃ

19 සද්දර්ශ තතො හංසාඤ්ජාතරූප පරිෂකෘතාන් වනෙ විචරතාං තෙෂාමෙකං ජග්රාඤහ පක්ෂිතණම්

20. තතො’න්තරික්ෂරගො වාචං ව්ය‍ජබාර නලං තදා හන්තව්යො.’සමි න තෙ රාජන් කරිෂ්යායමි තව ප්රලයම්

21. දමයන්තී සකාශෙ ත්වාං කතයිෂ්යා්මි නෛෂධ. යථා ත්වොදන්යංා පුරුෂං න සා මන්ස්යයති කර්භිවිත්

22. එවමුක්තස් තතො හංසමුත්සසර්ජන මහිපතිඃ තෙ තු හංසාඃ සමුත්පත්ය විදර්භාජනගමංස්තතඃ

23. විදර්භතනගරිං ගත්වාා දමයන්ත්යායස් තදාන්තිකෙ නිපෙතුස් තෙ ගරුත්මන්තඃ සා ද්දර්ශත ව තාන් ගණාන්

24. සා නාතදභුතරූපාන් වෛ දෘෂ්ටවා සඛිගණාවෘතා භෘෂ්ට ග්රෙහිතුං ඛගමාංස්ත්වෘමාණොපවචක්රාමෙ

25. අථ හංසා විසස්රැංපුඃ සර්වචතඃ ප්රභමදාවනෙ ‍එකෛකශස් තදා කන්න්යාසස් තාන් හංසාන් සමුපාද්ර්වන් නලොපාඛ්යාසනය 3

26. දමයන්තී තු යං හංසං සමුපාධාවදන්තිකෙ සා මානුෂිං ගිරං කෘත්වා දමයන්තීමථාබ්රකවීන්

27. දමයන්ති, නලො නාම නිෂධෙෂූ මහිපතිඃ අශ්විනොඃ සදෘශො රූපෙ න සමාස් තස්යන මානුෂඃ

28. තස්යූ වෛ යදි භාය්ය් ත්වංන භවෙථා වරවර්ණිනි සඵලං තෙ භවෙජ්ජනම රූපං වෙදං සුමධ්යභමෙ,

29. වයං හි දෙවගන්ධ ර්ව‍මානුෂොරගාරාක්ෂ්යන් දෘෂ්ටවනෙතා න වාසමාභිර් දෘෂ්ටපූර්වරස් තථාවිධඃ

30. ත්වංම වාපි රත්නං නාරීණාං නරෙෂු ව නලො වරඃ විශිෂ්ටායා විශිෂේටන සංගමො ගුණවාන් ‍භවෙත්

31. එවමුක්තා තු හංසෙන දමයන්ති විශාංපතෙ, අබ්රෂවීන් තත්රු තං හං සං ත්වංමප්යෙනවං තලෙ වද

32. තථෙත්යුතක්තාණ්ඩජඃ කන්යාව විදභිස්යර වි‍ශංෂතෙ, පුනරාගම්යා නිෂධාන්නලෙ සර්වං න්ය්වෙදයත්

ඉති නලොපාඛ්යාථනෙ ප්ර ථමො’ධයායඃ.

බෘහදශ්ව උවාච:-

1. දමයන්ති තු තවව්ඡ්රැරත්වාං වචො හංසස්යෙ භාරත, තතඃ ප්ර භූති නස්වස්ථා නලං ප්රතතිබභූව සා

2. තතශ් වින්තාපරා දීනා විවණීවදනා කෘශා බභුව දමයන්තී තු නිඃශ්වාසපරමා තදා

3. ඌර්ධ වදාෂ්ටිර් ධ්යා නපරා බභූවොත්මත්තදර්ශලනා පාණ්ඩුවර්ණෘධ ක්ෂදණෙනාථ හෘව්ඡයාවිෂ්ටචෙතනා

4. න ශය්යා සන භොගෙෂු රතිං වින්දඡති කර්භිවිත් න නකතං න දිවා ශෙතෙ හ‍ා හෙති රුදති පුනඃ

5. තතො විදර්භාහපතයෙ දමයන්ත්යාඃප සඛීජනඃ න්යකවෙදයත් තාමවස්ථාං දමයන්තීං නරෙශ්වරෙ,

6. තව්ඡ්රැදත්වාථ තෘපතිර් භිමො දමයන්තීසඛීගණාත් චින්තයාමාස තත් කාය්ය්ැත්න් සුමහත්. ස්වාංසුතාං ප්රරති

7. ස සමීක්ය්ය්ය මහීපාලඃ ස්වාංසුතාං ප්රාතප්තයෞවනම් අපශ්යයදත්මනා කාය්ය්ථා න් දමයන්ත්යාඃ් සවයං වරම්

8. ස සන්නිමන්ත්රායාමාස මහීපාලාන් විශාංපතිඃ අනුභූයතාමයං වීරාඃ ස්වයංවර ඉතා ප්රසභො,

9. ශ්රැවත්වාඉතු පාර්ථිවාඃ සර්වෙ දමයන්ත්යාඃව ස්වයංවරම් අභිජග්මුස් තතො භීමං රාජානො භිමශාසනාත්

10. හස්ත්යසශ්වරථඝොෂෙණ පුරයනේතා වසුංධරාම් විචිත්රුමාල්යාරභරණෛර් බලෛර් දෘශ්යෛඃර ස්වලංකෘතෛඃ

11. තෙෂාං භි‍මො මහාබාහුඃ පාර්ථිවානාංක මහාන්මනාමි යථාර්භරමකරෝත් පූජාං තෙවසංස්තත්රු පූජිතාඃ

12. එතසමිනේනව කාලෙ තු සුරණාමෘෂිසත්තමෞ අටමානෞ මහාත්මානාවින්‍්ු සුෙලාකමිතො ගතෞ නලොපාඛ්යාානය 5

13. නාරදඃ පර්වවතශෛවච මහාප්රාතඥෞ මාහව්රකතෞ දෙවරාජස්යා භවනං විවිශාතෙ සුපුජිතෞ

14. තාවර්වභයිත්වා මඝවා තතඃ කුශලමව්යවයම් පප්රාච්ඡානාමයං වාපි තයොඃ සර්වා ගත විභූඃ

‍නාරද උවාව:-

15. ආවයොඃ කුශලං දෙව සර්ව ත්රවගතමිශ්වර. ලොකෙව මඝවන් කාත්ස්නෙ නාපාඃ කුශලි‍නො විභො,

16. නාරදස්යෙ වවඃ ශ්රැ ත්වාි පප්ර්ච්ඡ බලවෘත්රස හා. ධර්මවඥඃ පෘථිවිපාලාස්ත්යවක්ත ජිවිතයොධිනඃ

17. ශසෙත්රථණ නිධනං කාලෙ යෙ ගචඡන්ත්යතපරාඩ්මුඛාඃ අයං ‍ලොකෝක්ෂියස් තෙෂාං යථෛව මම කාමධුක්.

18. ක්වෝනු තෙ ක්ෂෙත්රමයාඃ ශූරා නහි පශ්යාබමි තානහම් ආගච්ඡතො මහීපාලාන් දයිතාන් අතිථින් මම

19. එවමුක්තස් තු ශක්රෙිණ නාරදඃ ප්රමත්යඃභාෂත ශ්රැඡනු මෙ මසවන්, යෙන නදෘශ්යපනේත මහීක්ෂි‍තඃ

20. විදර්භෙරාඥෙ දුහිතා දමයන්තීනි විශ්රැනතා රූපෙණ සමතික්රාදන්තා පෘථිව්යාං සර්වියොෂිතඃ

21. තස්ංාභෙ ස්වයංවරං ශක්රව, භවිතා නවිරාදිව තත්රණ ගච්ඡනති රාජානො රාජපුත්රාංශ්ව සර්වේශඃ

22. තාං රත්නභූතාං ලොකස්යප ප්රාශර්ථයයනේතා මහීක්ෂිාතඃ කාඞෳක්ෂමයන්ති සම විශෙෂෙන බලවෘත‍ේරරනිෂුදන,

23. එතසමින් කථ්යමමානෙ තු ලොකප‍ාලාශ්ච සාහතිකාඃ ආජග්මුර් දෙවරාජස්ය් සමිපම‍රොතක්තමාඃ

24. තතඃ තෙ ශූශ්රැ වුඃ සර්වෙක නාරදස්ය වවො මහත් ශ්රැමත්වෛ ව වාබ්රැවවන් භෘෂ්ටා ගච්ඡාමො වයමප්යුොත

25. තතඃ සර්වෙශ මහාරාජ, සගණාඃ සහවාහතාඃ විදර්භා්නභිජගමුස් තෙ යතඃ සර්වෙජ මහික්ෂිසතඃ 6 නලොපාඛ්යාානය

26. න‍ෙලාපි රාජා කෞනේතය, ශ්රැෂත්වාය රාඥං සමාගම්ම අභ්‍යගච්ඡදදීනාතමා දමයන්තීමනුව්රරතඃ

27. අථ දෙවාඃ පථි නලං දදෘශුර් භූතලෙ ස්ථිතම් සාක්ෂාොදිව ස්ථිතං මූර්තියා මන්මථාං රූප සම්පදා

28. තං දෘෂ්ටවා ‍ලොකපාලාස් තෙ භ්රාපජමානං යථාරුචිම් තසථුර් විගත සංකල්පා විස්මිතා රූපසම්පදා

29. තතො’න්තිරික්ෂේ විෂ්ටභ්ය‍ විමානානි දිවෞකසඃ අබ්රැ්වන් නෛෂධං රාජාන්නවතීය්ය්ාස නභස්තලාත්

30. භො භො නෛෂධ රාජෙන්ර්‍ෙ , නල සත්යනව්රනතොභවාත් අස්මාකං කුරු සාහාස්යංධ දූ‍තො භළු නරොත්තම,

ඉති න‍ෙලාපාඛ්යාධනෙ විතියො’ධ්යාතයඃ

3

බෘහදශ්ව උවාච:-

1. තෙභ්යඃා ප්රජතිඥය තලං කරිෂ්යධ ඉති භාරත, අථෛතාන් පරිප්රාපච්ඡ කාතාච්ජලිරුපස්ථිතඃ

2. කෙ චෛ භවන්තඃ කශ්වාසෞ යස්යාිහං දුත ඊප්සිතඃ කිං ච තද් වො මයා කාර්යං කථයධ්වං යථඛාතථමි

3. එවුමකේත නෛෂධෙත මඝවානභ්ය භාෂන අමරාන් වෙ නිබොධාසමාන් දමයන්ත්යයර්ථයමාගතාන්

5. අහමින්රෙසමාන’යමගනිශ්ච තථෛවායමපාංපතිඃ ශරීරාංන්තක‍රො තෘණං යමො’යමපි පාර්ථිව,

5. ත්වංං වෛ සමාගතානසමාන් දමයනෛත්යි නිවෙදය ලොකපාලා මහෙන්රාත ද්යාඃද සමායායාන්ති දිද්යාක්ෂ වඃ

6. ප්රා්ප්තුමිච්ඡන්ති දෙවාස්ත්වාං ශක්රොි’ග්නිර් වරුණොයමඃ තෙෂාමන්යපතමං දෙවං පතිත්වෙත වරයස්ව හ

7. එවමුක්තඃ ස ශක්රෙංණ නලං ප්රාරඤ්ජලිරබ්රොවිත් එකාර්ථ’ සමුපෙතං මාං න ප්රෙංෂයිතුමර්භ ථ

8. කථං නු ජාතසංසල්පඃ ස්ත්රිනයමුත්තසහතෙ පුමාන් පරාර්ථ්මිදෘශං චක්තුං තත් ක්ෂපමන්තු මහෙශ්වරාඃ

දෙවා ඌවුඃ:-

9. කරිෂ්යි ඉති සංශ්රැ්ත්යු පූර්වරසමාසු නෛෂධ, න කරිෂ්යකසි තස්මාත් ත්වං් ව්ර ජ නෛෂධ, මාචිරම්

බෘහද්ශව අවාච:- ‍ 10. එවමුක්තඃ ස දෙවෛස් තෛර් නෛෂ්ධඃ පුනරබ්රෙවීත් සුරක්ෂියතානි වෙශ්මානි ප්රෛවෙෂ්ටුං කථමුත්සභෙ

11. ප්රාවෙක්ය්ෛ සිති තං ශක්රඃජ පුනරෙවාභ්ය්භාෂත ජගාම ස තථෙත්යුරක්තා දමයන්ත්යාෂ නි‍වෙශනම් 7 නලොපාඛ්යාෙනය 8

12. දදර්ශා තත්රන වෛදර්භී සඛීගණස්මාවෘතාම් දෙදිප්යයමානං වපුෂා ශ්රි‍යා ච වරවර්ණිනීම්

13. අතීව සුකුමාරාඞ්ගි තනුමධ්යංව සුලොචනාම් ආක්ෂි්පත්තීමිව ප්ර්භාං ශශිතඃ සෙවන තෙජසා

14. තස්ය් දෘෂෛට්ව වවෘධෙ කාමස් තා චාරුහාසිනිම් සත්යං් චිකීර්ෂමාණස් තු ධාරයාමාස හෘද්ජයම්

15. තතස් තා නෛෂධං දෘෂ්ටවා සංභ්රාමන්තාඃ, පරමාඞ්ගනාඃ ආසනෙභ්යයස් සමුතේපතුස් තෙජසා තස්යං ධර්ෂතාඃ

16. ප්ර්ශ්ශංසුශච සුප්රීයතා නලං තා විස්මයාන්විපතාඃ න චෛනමභ්යෙභාෂන්ත මනොභිස් ත්වුභ්යරපූජයන්

17. අහො රූපමහො කාන්තිරහො ධෛය්ය්ී න් මහාත්මනඃ කො’යං දෙ‍වො’ථ වා යක්ෂො‍ ගන්ධඃර්වොූ වා භවිෂ්ය්ති.

18. ත තාස් තං ශක්නුවන්ති සම ව්යා භර්තුමපි කිංචන තෙංසා ධර්ෂිතාඃ තස්යත ලජ්ජාවනේත්යාභ වරාඞ්ගනාඃ

19. අථෛනං ස්මයමානං තු සම්තපූර්වායභිභාෂිණි දමයන්තී නලං වීරමභ්ය්භාෂත විස්මිතා

20. කස් ත්වංම සර්වාසනවද්යාභඞ්ග, මම භෘවඡයවර්ධවන, ප්රා්පේතාස්යයමරවද් වීර, ඥවතුමිච්ඡාමි තෙසඝ.

21. කථමාගමනං චෙහ කථං වාපි න ලක්ෂිාතඃ සුරක්ෂි තං භි මෙ වෙශ්ම රාජා වෛවොග්රාශාසනඃ

22. එවමුක්තසතු වෛදර්භරයා නලස්තාන් ප්රනත්යු්වාච හ නලං මාං විද්ධි කල්යාෛණි, දෙවදූතමිභාගතම්

23. දෙවාස් ත්වාං ප්රාභප්තුමිච්ඡන්ති ශක්රෝ’ග්නිර්වරුණොයමඃ තෙෂමන්ය තමං දෙවං පතිං වරය ශොභනෙ

24. තෙෂාමෙව ප්රාභාවෙන ප්රොවිෂෙටා’හමලක්ෂි තඃ ප්රමවිශන්තං න මාං කශ්විදපශ්යනන නාප්යෙවාරයත්

25. එතදර්වතමහං භද්රෙශ, ප්රෙයෂිතඃ සුරසත්තනමෛඃ එතවඡ්රැ ත්වාත ශූභෙ, බුද්ධිං ප්රනකුරුෂ්ව යථෙච්ඡසි

ඉති නලොපාඛ්යාැනෙ තෘතියො’ධ්යාබයඃ.

4

බෘහදශ්ව උවාච :-

1. සා නමස්කෘත්ය: දෙවෙභ්යඃ ප්රංහස්යව නලමබ්රචවීන් ප්රදණයසට යථශ්රෙද්ධං රාජන්, කිං කරවාණනි තෙ

2. අහං චෛච හි යච්චාන්යෘනම්මාස්ති වසු කිංචන තත්ස්ර්වංහ තව විශ්රෘබධං කුරු ප්රුණයමිශ්වර,

3. හංසානං වචනං යත්තු තන්මාං දහති පාර්තීව, ත්වස තකෘතෙහි මායා විර’ රාජානඃ සන්නිපාතිතාඃ

4. යදි ත්වංෘ භජමානාං මාං ප්රාත්යාාඛ්යානස්යතසි මානද, විෂිමගනිං ජලං රජ්ජුමාස්ථාස්යෙම තව කාරනාත්

5. එවමුක්තසතු වෛදර්භසයා නලස්නාං ප්රතත්යුාවාච හ. තිෂ්ටත්සු ලොකපාලෙසු කථං මානෂමිච්ඡසි

6. යෙෂාමහං ‍ෙලාකකෘතාමිශ්වරාණාං මහානමනාමි න පාදරජ සා තුල්යො මනසේත තෙෂු වර්තනතාමි.

7. විප්රිසයං භ්යාොවරන්මර්තනයා දෙවානාං මෘත්යුවමෘච්ඡති ත්රා.භි මාමනවද්යභඞ්ගි, වරයශ්ව සුරොත්තමාන්

8. විරජාංසි ච වාසාංසි දිව්යාඞශ්චිත්රාඃශ ස්රාජාස්තථා භූෂණානි ච මුඛ්යා නි දෙවානප්රාවප්යා තු භූඞ්ක්ෂ්ුව වෛ

9. ය ඉමාං පෘථුවිං කාත්ස්නාං සංක්ෂියප්යභ ග්රජසතෙ පුනා හුතාශමිශං දෙවානාං කා තං න වරයෙන් පතිමි

10. යස්යං දණ්ඩභයාත් සර්වෙ භූතග්රා්මාඃ සමාගතාඃ ධර්මශමෙවානුරුද්ධ්යදන්ති කා තං න වරයෙත් පතිමි.

11. ධර්මානත්මානං මහාත්මානං දෛත්යරදානවමර්දනම් මහෙන්රංශ ක සර්ව දෙවානාං කා තං න වරයෙන් පතිමි.

12. ක්රිායාතාමවිශ‍ඬේකන මනසා යදි මන්යරසෙ වරණං ලොකපාලානාං සුහෘද්වාක්යාමිදං ශ්රැකණු

9 10 නලොපාඛ්යා්තය

13. නෛෂධෙනෛවමුක්තා සා දමයන්තී වචො’බ්රසවිත් සමාප්ලුතාභ්යාංෂ නෙත්රාදභ්යාං් ශොකජෙනාථ වාරිණා 14. දෙවෙභ්යොය’හං නමස්කෘත්යශ සර්වොභ්යඃු පාථිවිපතෙ වෘණෙ ත්ව.මෙව භර්තාතරාං සත්ය මෙද්බ්ර‍විමි තෙ‍ 15. තාමුවාච තතො රාජා වෙපමානාං කෘතාඤ්ජලිම් දෞත්යේනාගත්යත කල්යාාණි, කථං ස්වාර්ථමමිහොතසහෙ‍ 16 කථං භ්යාහං ප්රලතිශ්රැමත්යථ දෙවතානාං විශෙෂතඃ පරාර්ථෙව යතනමාරභ්යය කථං ස්වාර්ථරමිහොන්සහෙ 17. එෂ ධර්මොර යදි ස්වාර්ථෝ මමාපි භවිතා තනඃ එවං ස්වාර්ථං කරිෂ්යොමි තථා භද්රෙථ විධියතාම් 18. තතො වාෂ්පාකුලාං වාචං නදමයන්තී ශුවිසමිතා ප්ර ත්යාාහරන්තී ශනකෛර් නලං රාජානමබ්රධවීන් 19. උපයො’යං මයා දෘෂේටකා නිරපායො නරෙශ්වර, යෙන දොෂාක න භවිතා තව රාජන්, කථංවන 20. ත්වංා වෙව හි නරශ්රෙකෂ්ඨ, දෙවශේචන්ර්ෙෂ පුරොගමාඃ ආයානතු සිහතාඃ සර්වෙව මම යත්රන ස්වයංවරඃ 21 තතො’භං ලොකපාලානාං සන්නිධෞ ත්වාංව නරෙශ්වර, වරයිෂ්යෙත නරව්යාකඝ්රන, නෛවං දොෂො භවිෂ්ය ති 22. එවමුක්තසතු වෛදර්භායා නලො රාජා විශාංපතෙ, ආජගාම පුනස්තත්රු යත්රන දෙවාඃ සමාගතාඃ 23. තමපශ්යංස ස්තථායාන්තං ලොකපාලා මහෙශ්වරාඃ දෘෂ්ටචාචෛනං තතො’පෘච්ඡන් වාත්තාන්තං සර්වකමෙව නම් 24. කච්විද්දෘෂ්ටා‍ ත්ව්යා රාජන්, දමයන්ති ශූවිස්මිතා කිමබ්රාවිච්ච නඃ සර්වෘ්න් වද භූමිපතෙ’නඝ,

නල උවාව:-

25. භවද්භිරහමාදිෂේටා දමයන්ත්යාද නිවෙශනම් ප්රඋවිෂ්ටඃ සුමහකක්ෂංද දණ්ඩිභිඃ ස්ථවිරෛර්වෘමනම් 26. ප්රෂවිශන්තං ච මාං තත්රි න කශ්විද්දෘෂ්ටවාන්තරඃ ඍතෙ තාං පාර්ථීවසුතාං භවතාමෙච තෙජසා

නලොපාඛ්යාීනය						11

27. සඛ්යාතස්යාෙ මයා දෘෂ්ටාස් තාභිශ්වාප්යුෘපලක්ෂි තඃ විස්මිතාශ්වාභවන්සර්වෘා දෘෂ්ටවා මාං විබුධෙශ්වරාඃ 28. වර්ණ්ය්මානෙෂුව මයා භවත්සු රුචිරානනා මාමෙව ගතසංකලපා වෘණිතෙ ස සුරොත්තමාඃ 29. අබ්රෘවීචෛචව මාං බලා ආයානතු සහිතාඃ සුරාඃ ත්වෙයා සහ නරව්යාවඝ්රල, මම යත්රු ස්වයංවරඃ 30. තෙෂාමහං සන්නිධෞ ත්වංය වරයිෂ්යාාමි නෛෂධ, එවං තව මහාබාහො දොෂො න භවිතෙති හ, 31. එතාවදෙව විබුධා යථාවෘත්තසුදාහෘනම් මයා ශෙෂෙ ප්ර මාණං තු භවන්තස් ත්රියදශෙශ්වරාඃ

ඉති නලොපාඛ්යාතනෙ චතුර්ථො ’ධ්යාරයඃ

5

බෘහදශ්ව උවාච:-

1. අථ කාලෙ ශුභෙ ප්රාොපේත තිථෞ පුණ්යෙි ක්ෂනණෙ තථා ආජුභාව මහිපාලාන් හිමො රාජා ස්වයංවරෙ

2. තචජ්රැනත්වා පෘථිවිපාලඃ සර්වෙප භෘච්ඡවයපිඩිතාඃ ත්වභරිතඃ සමුපාජග්මුර් දමයන්තිමභීප්සවඃ

3. කනකස්තමහරුචිරං තොරණෙන විරාජිනම් විවිශුසේත තෘපා රඞ්ගං මහාසිංහා ඉවාචලම්

4. තත්රාාසනෙෂු විවිධෙෂවාසීනාඃ පෘථිවික්ෂි්තඃ සුරභිස්රතග්ධරාඃ සර්වෙි ප්ර මෘෂ්ටමණිකුණ්ඩලාඃ

5. තත්ර‍ සම පීනා දෘශ්යවනේත බාහවඃ පරිඝොපමාඃ අකාරවන්තඃ සුක්ෂ්සලක්ෂයණාඃ පඤ්වශිර්ෂාප ඉවොරගාඃ

6. සුකෙශාන්තානි චාරූණි සුනාසාක්ෂි භ්රැිවාණි ච මුඛානි රාඥා ශොභනේත නක්ෂරත්රාිණි යථා දිවි

7. දමයන්ති තතො රඞ්ගං ප්රුවිවෙශ ශූභානනා මුෂණන්තී ප්ර්භයා රාඥං චක්ෂූං ෂි ච මනාංෂිච

8. තස්යාත ගාත්රෙ ෂු පතිතා තෙෂං දෘෂ්ටිර්මරහාත්මතාම් තත්ර. තත්රෛ ව සක්තාභුන් න වචාල ච පශ්යංතාම්

9. නතඃ සංකිර්ත්යෛමානෙෂු රඥං නාමසු භාරත, දදර්ශ් භෛමි පුරුෂන්පඤ්ඤච තුල්යා කෘතීනථ

10. තාන් සමීක්ය්න්ප තතඃ සර්වාතන් නිර්විශෙෂාකාතින්ස්ථිතාන් සදෙහාදථ වෛචර්භි නාභ්ය්ජනාන්නලං තෘපම්

11. යං යං දාදෘශෙ තෙෂං තං තං මෙනෙ නලං නෘපම් සා වින්තයන්ති බුද්ධ්යාශථ තර්ක යමාස භාවිති

12. කථං හි දෙවාඤ්ජනීයාංක කථං විද්යං නලං තෘපම්

13. එවං සංචිත්තයන්තී සා වෛදර්භි භූශදුඃඛිතා ශ්රෑිතානි දෙවලිඞ්ගානි තර්කරයාමාස භාරත,

12 නපොපාඛ්යානනය 13 14. දෙවානං යානි ලිඞ්ගානි ස්ථිවිරෙභ්ඃකය ශ්රැාතානි මෙ තානිහ තිෂ්ටතා භූමාවෙකස්යාිපි න ලක්ෂඃයෙ

15. සා විනිශ්චිත්යඞ බහුධා විචාය්ය්‍ස ච පුනඃ පුනඃ ශරණං ප්ර.ති දෙවානං ප්රාිප්තකාලම්මන්ය ත

16. වාචා ච මනසා චෛව නමස්කාරංක ප්රකයුජ්යෙ සා දෙවෙභ්යඃ. ප්රා ඤ්ජලිර්භූත්වාල වෙපමානෙදමබ්රාවිත්

17. හංසානාං වචනං ශරෑිර ත්වාම යථ මෙ නෛෂධො වෘතඃ පතෙත්වය තෙන සත්යෙ න දෙවාස්තං ප්ර‍දිශන්තු මෙ

18. වචසා මනසා චෛව යථා නාභිවරාම්ය ගම් තෙන සත්යේන විබුධාස්තමෙව ප්රාදිශන්තු මෙ

19. යථා දෙවෛඃ ස මෙ භර්තාර විභිතො නිෂධාධි පඃ තෙන සත්යේන මෙ දෙවාස්තමෙව ප්රමදිශන්තු මෙ

20. යථෙදං ච්රෙතමාරබධං නලස්යාවරාධනෙ මයා තෙන සත්යේන මේ දෙවාස්තමෙව ප්රනදිශන්තු මෙ

21. ස්වං චෛව රූපං කුර්වෙන්තු ලොකපාලා මහේශ්වරාඃ යථාහමභාජානීයාං පුණ්ය ශෙලාකං නරාධිපම්

22. නිශම්ය් දමයන්ත්යාපස්තතකරුණං පරිදෙවිතම් යථොක්තං චක්රිිරෙ දෙවාඃ සාමර්ථ්යංා ලිඞ්ගධාරණෙ

23. සාපශ්ය්ද්විබුධාන් සර්වාපනසේවදාන් ස්තබ්ධ ‍ෙලාචනාන් භාෂිතස්ර.ග්ර‍ජොහීනාන්ස්ථිතානස්පෘශතඃ ක්ෂිනතිම්

24. ඡායාද්විතියො මලානස්රීග්රසජඃ සේවදසමන්විතඃ භූමිෂෙටා නෛෂධශෛව්ව නාමෙෂෙණ ච සූචිතඃ

25. සා සමීක්ය්ෂ තු තාන්දෙවානපුණ්යදහ්ලොකං ව භාරත, නෛෂධං වරයාමාස හෛමි ධර්මෙ‍ණ පාණ්ඩව,

26. විලජ්ජමානා වස්ත්රාූනේත ජග්රානහායතලොචනා ස්කන්ධවදෙහෙ’රජත්තස්ය‍ ස්රරජං පරමශොභනාම්

27. වරයාමාස චෛචෛනං පතිත්වෙණ වරවර්ණිනි තතො භාහොති සහසා මුක්තඃ ශබ්දො නරාධිපෛඃ

නලොපාඛ්යාිතය 14

28. දෙවෛර්මයහර්ෂිභිස්තත්ර සාධූ සාධවිති භාරත, විසමිතෛරීරිතඃ ශබ්දඃ ප්රහශංසදභිර්නරලං නෘපම්

29. දමයන්තීං තු කෞරව්යර, වීරසෙනනසුතො කාපඃ ආශ්වාසයද්වරාරොහාං ප්රතභෘෂේටනාන්තරාතම්තා

30. යත්ත්වං් භජසි කල්යා්ණි, පුමාංසං දෙවසන්තිධෞ තස්මාන්මාං විද්ධි භර්තා රමෙවං තෙ වචනෙ රතම්

31. යාච්ච්ච මෙ ධරිෂ්යාන්ති ප්රාමණා දෙහෙ ශුචිසමිතෙ තාවත්ත්ව.යි භවිෂ්යා්මි සත්ය මෙතදබ්ර විම තෙ

32. දමයන්තීං තථා වාග්භිරභිනන්ද්යය කෘතෘඤ්ජලිඃ ..................................................................

33. තෞ පරස්පරතඃ ප්රී.තෞ දාෂටවා න්ව.ග්නිපුරොගමාන් තානෙව ශරණං දෙවාඤ්ජග්මතුර්මරනසා තදා ‍ 34. වෘතෙ නු නෛෂධෙ භෛම්යාා ලොකපාලා මහෞජසං ‍ ප්රරහෘෂ්ටමනස සර්වෙෙ තලායාෂේටෟ වරාන් දදුඃ

35. ප්රෙත්ය්ක්ෂලර්ශනනං යඥෙ ගතිං චානුත්තමාං ශුභාම් නෛෂධාය ‍දදෞ ශක්රඃත ප්රිෂයමාණඃ ශවිපතිඃ

36. අගනිරාත්මභවං ප්රාවදාද්යාත්රත වාඤ්ජති නෛෂධඃ ලොකානාතම්ප්රඅභාංශෛච්ච දදෞ තසෛම හුතාශනඃ

37. යමස්ත්ව්න්නතරසං ප්රාතදාද්ධර්මෙස ච පරමාං සථිතිම් අපාංපතිරපං භාවං යත්රර වාඤ්ජති නෛෂධඃ

38. ස්ර ජශේවාත්තමගන්ධාෛඪ්යාඃා සර්වෙෙ ච මිථුනංන දදුඃ වරානෙවං ප්රභදායාස්යව දෙවාසෙථ ත්රියදිවං ගතාඃ

39. පාර්ථීවාශ්වානුභූයාස්යම විවාහං විස්මයාන්විතාඃ දමයන්නත්යාරශ්ච මුදිතාඃ ප්රෛතිජගමුර්යවථාගතම්

40. ගතෙෂු පාර්ථිචෙන්රෙස් සු භිමඃ ප්රීමතො මහාමනාඃ විවාහං කාරයාමාස දමයන්ත්යාෙ නලස්යය ච

41. උෂ්යද තත්රල යථාකාමං නෛෂධො ද්විපදාං වරඃ භීමෙන සමනු‍ඥතො ජගාම නගරං ස්වකම් තලොපාඛ්යාුන්යත 15

42. අතීව මුදිතො රාජාභ්රා ජමානොශුමානිව අරඤ්ජයත්ප්රීජා විරො ධර්මෙසණ පරිපාලයන්

43. ඊජෙ චාප්යජශ්වමෙධෙන යසාතිරිව නාහුෂඃ අන්යෛඤශ්ව බහුභිර් ධීමාන්ක්රතතුභිශ්වාප්තදක්ෂි ණෛඃ

44. පුනශ්ව රමණීයෙෂු වනෙෂුපවනෙෂු ව දම‍යනේත්යාර සහ නලො ව්යෂජභාරාම‍රොපමඃ

45. ජනයාමාස ච නලො දමයන්ත්යාඃ මහත්මනාඃ ඉන්ර්ඤ්ජසෙනං සුතං වාපි ඉන්ර්භි සෙනාං ච කන්ය කාමි

46. එවං ස යජමානශ්ච විහරංශ්ව නරාධිපං රරක්ෂඤ වසුසමපූර්ණාං වසුධාං වපුධාධිපඃ

ඉති නලොපාඛ්යා නෙ පඤ්චමො’ධයාසඃ

නලොපාඛ්යාඛන

ව්යාාඛ්යාමව

න‍ෙලාපාඛ්යාාන ව්ය ජාඛ්යාාව නමඃ ශ්රිෙඝනාය

1 බෘගදශ්වඃ උවාව = බෘහදශ්ව තෙමේ මෙසේ කී ය.

ඉන්ර්්වඃප්ර ස්ථපුරවරයෙහි අධිපති වූ යුධිෂ්ඨිරක ප්රෙධාන පඤ්ච පාණ්ඩවයන්ගේ යශෛශ්වය්ය්නෙ ය දුටු දුරුයෝධනයෝ ඔවුන් කෙරෙහි බැඳගත් ඊර්ෂ්යාෛව ඇත්තාහු ඔවුන් විනාශයට පත්වනු දැක්මේ මහදභිලාෂයෙන් යුධිෂ්ඨිරයන් දුකෙළිය සඳහා පොළඹවා ගත්හ. යුක්තිධර්මනය නොයික්මවා දූකොළින යුධිෂ්ඨිර‍යෝ ගන්ධා.රදෙශාධිපති වූ ශකුනිගේ සහාය ලත් දුර්යොධනයන්හට පැරදුනාහු අහිමිව ගිය සකළෛශ්වය්ය්ය ය ඇත්තාහු ස්වකීය සහෝදරයන් හා භාය්යාාෂ ව සමඟ දොළොස් වසකට වනගත වූහ. එසේ වනගත වූ ඔවුන් දිනක් ස්වකීය විනාශය සිහිකර ශොක කරන අතර එතැනට පැමිණි බෘහදශ්ව නම් මහර්ෂිහු ඔවුන් සනසනු සඳහා මේ නල - දමයන්ති දෙදෙනා පිළිබඳ කථාව කිහ. එනිසා “බෘහදශ්වඃ උචාව” යනු කියන ලදි.

විවෘර්තහ:-

බෘහද්ශ්ව:- ශ්රෙ“ෂ්ඨ අශ්වයකු හෝ අශ්වයන් බොහෝ ගණනක් සිටි නිසා තෙමේ බෘහද්ශ්ව නම් වී. කලමාෂ නම් අපර නාමයක් ද මොහුට ඇත්තේ . බෘහදශ්ව සූය්ය්නට වංශිකයකු බව හරිවංශයෙහි සඳහන් වේ. ආර්තේපර්ණහගේ පුත්රැ සුදාසයන්හට පුත්රව වූ මෙ‍තෙමේ සෞදාස නමින් ද ප්රතකටව සිටියේ ය.

1. අන්වය:- විරසෙනසුතඃ බලි ‍ඉෂෛටඃ ගුණෛඃ උපපන්තඃ රූපවාන් අශ්වකොවිදඃ නලඃ නාම රාජා ආසිත්.

19

නලොපාඛ්යාලනය 20

අර්ථල:-

වීරසේන රජුගේ පුත්ර වූ ප්ර.ශස්ත ගුණ‍යන්ගෙන් උපලක්ෂියත වූ (යුක්තවූ) අතිශය රුපත් වු අශ්වශාස්ත්රපයෙහි දක්ෂල වූ නල නම් රජෙක් වී ය.

විවෘර්ත්:-

නලොපාඛ්යාවනය ඇරඹෙනුයේ නල රජු පිළිබඳ විසිතුරු වැනුමකිනි. ඔහුගේ කුලිනත්වුය කායශක්තිය ආධ්යාිත්මික යන ශ්රෙකෂ්ඨ ගුණයන් පළමුවන පද්යතයෙන් දැක් වේ. කාව්යු නායකයුක පිළිබඳ වර්ණ නයේ දි ඔහු පිළිබඳ චරිතය උක්කෘෂ්ට අන්දේමින් දැක්වීම ද කාව්යකරීතිය යි. නලොපාඛ්යාිතයෙහි ආරම්භකපද්යජ සතරෙන් ම දැක්වෙනුයේ කාව්යඛනායක වර්ණ නා ය.

වීඍසේනසුත :- “වීරසෙනස්ය සුතඃ”‍

බලි :- “බලමස්යා්සනිති” = (බල = ඉන්)

රූපවාන් :- රූපමස්යා‍සනීති” = (රූප = වත්) වතුස්

ප්රවත්ය-යයෙදෙනුයේ අවර්ණාතන්ත ශබ්දයන් කෙරෙන් හා අවර්ණ ය උපධා කොට ඇති ශබ්දයන් කෙරෙන් ද මකාරාන්තයන් කෙරෙන් හා මකාරය උපධා කොට ඇති ශබ්දයන් කෙරෙන් ද වේ. පිළිවෙළින් උදාහරණ මෙසේ යි. මඝවාන්, විද්යාළවාන්, යශශ්වාන්, භාස්වාන්, කිම්වාන්, ලක්ෂ මිවාන්,

අශ්වකොවිද:- “අශ්වශාස්ත්ර්යෙහි දක්ෂක වූ” යන අරුත් දෙයි. අශ්ව - ලක්ෂ:ණ, චරලක්ෂරණ, වයොවිභාග, ශුභලක්ෂයණ, පුල්ලි ලකුණු, ආවර්තොගුණ, ක්රිඅයාකාල, අශ්වදොෂ, අසුන්පිට, නැගීම, අසුන් තැළිම, අසුන් විහිදුවීමාදිය පිළිබඳ තිබුණු නිපණත්වවය නිසා නල රජුට “අශ්වකොවිද” යනු යෙදුනේ ය.

න‍ෙලාපාඛ්යාිත ව්යාතඛ්යා ව 21

ආසිත්:- අස් (භුවි) පරපොපුමපදී අතීත (ලඩ්) ප්රයථම පුරුෂ එකවචනන යි.

2. අන්වය:- මනු‍ෙජන්ර්් ණාං මුඨිනි දෙවපතිඃ යථා සර්වෙ ෂාං උපරි උපරි තෙජසා ආධිත්යඃජ ඉව - (මතු සම්බන්ධ යි)

අර්ථා:- රජවරුන්ගේ මුදුනෙහි දෙව්රජ මෙන් වූ සියලු දෙනාගේ මත්තෙහි තෙදින් හිරුමෙන් වූ-

3. අන්වය:- බ්රවහ්මණ්යඃ වෙදවිද් ශූරඃ නිෂධෙෂු මහිපතිඃ අක්ෂ)ප්ර)යඃ සත්යසවාදී මහාන් අක්ෂෞවහිණ්පතිඃ - ( මතු සම්බන්ධ යි)

අර්‍ථ:- බ්රවහ්මඥනයෙන් ඥනවත් වූ නො‍ෙහාත් බ්රහහ්මයා කෙරෙහි භක්ති පර වූ වේදය දන්නා වූ ශුර වූ (ඒ) නිෂ්ධ දෙෂයෙහි රජ තෙමේ දුකෙළියෙහි ලොල්වුයේ සබවස් කියනසුලු වූයේ පූජ්‍ත්වුයේ අක්ෂෞෙභිණණි සඞ්ඛ්‍ාේ වෙන් ප්ර්මාණ කරණ ලද රථාදි යුද හමුදාවට අධිපති වූයේ.-

4 අන්වය:- නරනාරීණාං ඊප්සිතඃ උදාරඃ සංයතෙන්රිමාණ යඃ රක්ෂිඅතා ධන්විනාඃ ශ්රෙඅෂ්ඨඃ ස්වයං සාක්ෂා ත් මනුඃ ඉව අතිෂ්ඨන්.

අර්ථඅ:- පුරුෂයන් හා ස්ත්රීාන් විසින් කැමතිවන ලද උදාර ගුණ යුක්ත වුයේ හික්මුණු ඉඳුරන් ඇත්තේ ජනයන් රක්නා සුලු වුයේ දුනුවායන්හට ශ්රෙගෂ්ඨ වුයේ තමා ප්‍රත්යයක්ෂල මනු මෙන් සිටියේ ය.

22 නලොපාඛ්යාතතය

විවෘර්තා:- මේ පද්යය තුන ම “අතිෂ්ඨත්” යන අඛ්යා.තය හා එක්ව සිටි. එහෙයින් ම එක වාක්ය්යෙක් වේ. “එකාඛ්යාසතො පදචයො සියා වාක්යං් සකාරකො” යනු කොෂයි. මෙයින් ද කාව්ය නායක වු නල රජුගේ ශ්රෙඑෂ්ඨගුණ ම කියන ලදි. දෙවියන් විසින් තම මුදුන් ශක්රනයාගේ පා මතුපිට තබා වඳිනු ලබන හෙයින් ශක්රම දෙවියන්ගේ, මුදුනෙහි සිටින්නා සේ, නල රජතෙමේ ද අවශෙෂ රජවරුන් විසින් තමහිස් නලරජුගේ පා මතුපිට තබා වඳිනු ලබන්නේ, සියලු ‍ ලෝ වැස්සන්ගේ මත්තෙහි සිටින හිරු සේ බබලා යි කියන ලදි. බ්රනහ්මප්රි ය වූ හෙ තෙමේ වේදය දන්නේ ශුර වුයේ දූකෙළියෙහි ලොල් වුයේ සබවස් කියන්නේ මහත් යුද සෙනගත් ඇත්තේ වෙයි. එසේ ම උදාර වුයේ හික්මුණු ඉඳුරන් ඇත්තේ හුදෙක් ප්රතත්ය.ක්ෂම මනුමෙන් සිටියේ ය.

දෙවපති:- ඉන්ර්ර වයා යි. ඉන්ර්ූ හ, වෛදික දෙවියෙකි. ඍග්වේදයෙන් හතරෙන් කොටසක් පමණ ගීත, ඉන්ර් සි උදෙසා කරනලද ය. ද්යාරවා - පෘථිවි දෙදෙනාගේ පුත්රප වූ ඉන්ර්්ර විසිතුරු හිස් වැස්මකින් ද රන්වන් බාහු යුගලයකින් ද හෙබියේ හරිද්වර්ණඉ වූ අසුන් යොදන ලද රියක ගමන් කරයි. පසු කලෙක ඉන්ර්බි , සාමාන්ය දෙවියකුගේ තත්ත්ව්යට වැටුනේ ය. ශක්රක, මඝවන්. දෙවපති, යන නම් ද ඔහු සඳහා යෙදේ. ඔහුගේ භාය්යා වූව ශවි නම් වූවා ය.

ආදිත්යෙ:- අදිතියගේ පුත්රවයා ආදිත්ය නම් වේ. හිරුය ඔහුගේ පියා කාශ්යයපය යි කියත්.

බ්ර්හ්මණ්යක :- බ්ර හ්මයාට නොහොත් ‍වෙදයට හිතවූයේ, දෙව ධර්මායනුවතීක වුයේ, බ්රූහ්මයා කෙරෙහි භක්තිමත් වූයේ, බ්රයහ්මණ්ය නමි. බ්රාාහ්මණයන්ට ප්රිතය වුයේ ද බ්රරහ්මණ්යහ වේ.

නලොපාඛ්යාඉතක ව්යාරඛ්යායව 23

මහා භාරතයෙහි:-

“ බ්රතහ්මණ්යො බ්රයහ්මකෘද් බ්රණහ්මා බ්රයහ්මා බ්ර්හ්මවිවදඨිනඃ” බ්රතම්හවිද් බ්ර‍හ්මණා බ්ර්හ්මි බ්ර හ්මඥි බ්රාෙහ්මණප්රියයඃ

වෙදවිද් :- වෙදය දන්නවූ , ඍග්, යජුස්, සාමන් අථර්වන් යන සිව් වේදයයි.

අක්ෂයප්රිමය :- “අක්ෂෙෘෂු ප්රිහයඃ=”

සතයවාදි :- “සත්යංව වාදතීති=”

අක්ෂෞදහිණි :- “අක්ෂාිණාම් උහිනිඃ” = අක්ෂෞ්හිණි, මාහා භාරතයෙහි ආදිපර්වණයෙහි, අක්ෂොකහිණි නම් වූ හමුදාව භටයන් 109350 කින් ද අශ්වයන් 65610 කින් ද ඇතුන් 21870 කින් ද රථ 21870 කින් දයුක්ත බව සඳහන් වේ.

නිෂධෙඝු :- ජනපදවාවී බැවින් “නිෂධෙෂූ” යි බහු වචනයෙන් සිටියේ ය.

රක්ෂිේතා :- රක්ෂිාතා යන ඍකාරාන්ත ශබ්දයෙන් නිපන් ප්රයථමා එකවචන යි. රක්ෂියතා, රක්ෂිනතාරෞ, රක්ෂි තාරෞ, රක්ෂිාතාරඃ යනාදි ලෙසින් වරනැගේ.

ධන්විනාඃ :- “ධනුඃ චාපඃ අස්යාාස්තිනි” ධන්වි, ; තෙෂාඃ=

සංයතෙන්රි සඳ යඃ :- “සංයතානි ඉන්රිි බ යාණි යස්යේ සඃ=” ‍ මනු  :- බ්රහහ්මපුත්රං තෙමේ යි. මොහු මනුෂ්යවයන්ගේ ආදි පුරුෂයා ලෙස සලකනු ලැබේ. එක් එක් කල්පයෙහි

24 නලොපාඛ්යා තය

පිළිවෙළින් මනු රජහු තුදුස් දෙනෙකුන් පහළවන බවත් මේ කල්පය වෛස්වක නම් සත්වන මනුට අයත් බවත් මත්ස්යන පුරාණයෙහි සඳහන් වේ.

5 අන්වය :-

			තථා එව විදර්භෙනෂු භීමපරාක්රනමඃ භිමඃ ආසිත් ශූරඃ සර්වතගුණෛඃ යුක්තඃ ප්රභජකාමඃ සඃ අප්රමජාඃ ව ආසීත්

අර්ථත :- එසේම විදර්භව ජනපදයෙහි බිය ඵලවන සුලු පැරකුම් ඇති භිම නම් රජෙක් වූයේ ය. ශූර වූ සියලු ගුණයන්ගෙන් යුක්ත වූ හෙ තෙමේ දරු (මුණුබුරන්) කැමතිවුයේ ද අපුත්ර්ක වී ය.

විවෘර්තු:- නිෂධ දෙශාධිපති නල රජුට සමාන රජෙක් විදර්භ දෙශයෙහි ද සිටියේ ය. හෙතෙ‍මේ සතුරනට බිය ඵලවන පැරකුම් ඇත්තෙකි. සියලු ගුණයන්ගෙන් ද හෙබියේ ය. එහෙත් හේ දරුවන් නැත්තෙක් විය.

විදර්භ  :- විදර්භහ ශබ්දය පිළිබඳ අරුත් පවසන නෛරුත්තිකයෝ එය දෙපරිද්දකින් දක්වති; ‘විශිෂ්ටාඃ දර්භාඃ කුසාඃ යත්රබ’ විගතඃ දර්භාඃ යත්රප”යි. විදර්භ්රට නම් “කුණ්ඩිත නගරය’ බව හෙමචන්ර්ත කොෂයෙහි සඳහන් වේ. වින්ධ්යාභ කඳුවැටියට දකුණින් පිහිටියේ යැයි සලකන විදර්භය නගරය දැන් ‘බිහාර්’ යනුවෙන් හඳුන්වන බව ඇතැම්හු පවසති.

6 අන්වය :- භාරත, සුසමාහිතඃ සඃ ප්රහජාතේර්ථ පරජ යන්තම අකරොත් දමනඃ නාම බ්රමහ්මර්ෂඃ තං අභ්යේගච්ඡත්.

නලොපඛ්යාමත ව්යා‍ඛ්යාංව 25

භාරතය, අතිශයින් එකඟ වූ (තැන්පත් වූ) සිත් ඇති හෙතෙමේ ප්රායජවන් සඳහා දැඩි උත්සාහයක් කෙළේය. (ඒ අතර) දමන නම් බ්ර හ්මර්ෂි තෙමේ ඔහු වෙත පැමිණියේ ය.

විවෘර්තු:-

භාරත:- බෘහ්දශ්ව ඍෂීන් විසින් යුධිෂ්ඨිරයන් ඇමතීමේ දි මෙසේ කියන ලදි. දුෂ්ය න්ත - ශකුන්තලා දෙදෙනාගේ පුත්රමයාවන භරතගෙන් පැවත එන්නකු නිසා යුධිෂ්ඨිර “භාරත” නමින් අමතන ලදි.

ප්රතජාතේර්ථ :- “ප්රතජානාං අර්ථමම්, තස්මින්.”=

අකරොත්:- “කෘ (කරණෙ)” ප අතීත (ල ඞ්) ප්රොථඹ පුරුෂ එක වචනයි.

දමන  :- එනමින් හැදින් වූ බ්රරහ්මර්ෂියෙකි.

බ්රොහ්මර්ෂි :- “ඍෂති ප්රාංපෙනාති යර්වාලන් මන්ත්රා”න් ඥනෙන පශ්යතති සංසාරපාරං වා ඉති” සියලු වේද මන්ත්රනයන් තත්ත්වා‍ර්ථ විසින් නුවණින් අවබෝධ කෙළේ. සසර එතෙර දු‍ටුයේ, බ්ර හ්මර්ෂි නමි. ඔවුන් සත් දෙනකු බවරත්න කොෂයෙහි මෙසේ සඳහන් වේ.

“ සප්ත බ්රරහ්මර්ෂි දෙවර්ෂි මහර්ෂි පරමෂීයඃ කාණ්ඩාර්ෂිශ්ව ශ්‍රැතර්ෂිහ්ව රාජර්ෂිශ්ච ක්රයමාවරාඃ”

අභ්යඩගච්ඡත් :- “ අභි = ගම් (ගතෞ)” පරසෛමපදි ලඞ් ප්රය. එ.

7. අන්වය :- රාජේන්ර්‍ිශ, ධර්ම“විද් ප්ර ජාකාමඃ සඃ භිමඃ මහිෂ්යාස සහ සත්කාරණෙ තං සුවර්චසං තොෂයාමාස.

26 නලොපාඛ්යාචතය

අර්ථා :- රජතුමනි! ධර්ම-ය දන්නාවූ ප්රලජාව කැමැත්තාවූ ඒ භිම රජ තෙමේ මෙහෙසිය සමඟ ඒ මහත් තේජසින් යුක්තවු දමන ඍෂිහු සත්කාරයෙන් සතුටු කළේ ය.

විවෘර්තළ:- දමන ඍෂිහූ තමා සිටින තැනට පැමිණිමෙන් ප්රීෂතව භීම රජ තෙමේ ඔහුට මොනවට සත්කාර කෙළේ ය.

සුවර්චසම් :- “සුෂ්ඨු වර්චඃ යස්යභ සඃ” = “වර්ච (දිපේතෟ)” ධාතුවෙන් නිපන් කෘදන්ත නාමයකි.

තොෂ්යානමාස :- “තුෂ් (ප්රීයතෞ)” පරසෛමපදි ලිට් ප්රි: එ.

8 - 9 අන්වය: මහායශාඃ ප්ර සන්තඃ දමනඃ සභාය්යා් ය ‍තසෛම දමයනතිං කන්යා රත්නං ච සුවර්වසං දමං දාන්තාං දමනං සර්වෛඃ ගුණෛඃ උපපන්තාන් භිමපරාක්ර්මාන් භිමාන් උදාරාන් ත්රීනන් කුමාරාන් ච චරජ දදෞ

අර්ථද :- මහා යශස් ඇති පැහැදුනාවූ දමන ඍෂි තෙමේ භාය්යාා ව සහිත ඔහුට දමයන්ති නම් උතුම් කන්යාහවක ද මහත් තේජස ඇති දම, දාන්ත. දමන යන, සියලු ගුණයන්ගෙන් යුක්ත වූ අන්යතයන් හා අසාධාරණ ගුණ ඇති බිය එළවන සුලු පැරකුම් ඇති බිය ගෙන දෙන කුමරුන් තුන්දෙනකු ද පිළිබඳ කොට වරය දුන්නේ ය.

විවෘර්තක:- සත්කාරයෙන් පැහැදුනා වු දමන ඍෂි තෙමේ මෙහෙසිය සහිත රජුට දම, දාන්ත, දමන, යන උතුම් කුමරුවන් ත‍ිදෙන ද දමයන්තිය ද ලැබීමේ වරය දුන්නේ ය.

නලොපාඛ්යායත ව්යා.ඛ්යා ව 27

මහායශාඃ :- “මහත් යශඃ යස්යා සෞ මහායශාඃ =” දමනඃ’ යන ප්රයථමාන්ත පදයට විශෙෂණව සිටියේ ය.

භිමපරාක්රයමාන් :- “භීමාඃ පරාක්ර=මඃ යෙෂාං තෙ, තාන්=” දදෞ :- දා (දානෙ) ප. ලිට්. ප්රද. එ.

10 අන්වය:- සුමධ්යකමා දමයන්තී තු රුපෙණ තෙජසා යශසා ග්රිභයා සෞභාග්යෙ‍න ච ලොකෙපු යශඃ ප්රා ප

අර්ථග :- මනා සිහිනිඟ ඇති දමයන්ති වනාහි රූපයෙන් ද තෙදින් ය යසසින් ද ශ්රිහයාවේන හා සෞභාග්ය යෙන් ද ලොක යෙහි කීර්තියට පැමිණියා ය.

විවෘර්ති:-

සුමධ්යතමා :- “ශොභනො මධ්යිමඃ යස්යඃි සා=” සෞභාග්යෙ‍න :- ‘සුහගස්යන භාවඃ,’ - සෞභාග්යාම් තෙන = (සුභග + යණ්) ප්රාගප :- “ප්ර = ආප් (ව්යාාපේතෟ) ප. ලිට් ප්ර . එ.

11 අන්වය:-

  			අථ වයසි ප්රා-පේත දාසීනාං, සමලංඞ්කෘතාං තාං ශවීං ඉව සඛිනාංච ශතං ශතං පර්යුපාසත්.

අර්ථා :- ඉක්බිති වැඩිවිය. පැමිණි කල්හි දාසින් විසින් පිරිවරණ ලද ඇය, යෙහෙළියන් සිය ගණන්, ඉන්ද්රාකණිය අසුරු කළා සේ ඉතා ලංව අසුරු කෙළේ ය.

විවෘර්තන:- ඉන්රාිය ණි හෙවත් ශක්රි භාය්යාතා ලව ද සිය ගණන් යෙහෙලින් විසින් පිරිවරා ගන්නා ලද්දී ය. දමයන්තිය ද එ‍සේම සිය ගනන් යෙහෙලියන් විසින් පිරිවරා ගන්නා ලද්දී ය. 28 නලොපාඛ්යා්තය

ශවි:- ශක්ර භාය්යා‍් ශවයි. මෝ තොමෝ පළමු පු‍ලෝමන් නම් අසුරයාට භාය්යා්ය වුවා ය. ශක්රස තෙමේ පසුව පුලෝමන් ගෙන් ශවි පැහැර ගෙනවුන් ස්වකීය භාය්යා්ද් තනතුරෙහි තබා ගත්තේ ය.

පය්යුන් පාසත් :- “පරි + උප  ආස් (උපවෙශනෙ)” ලඞ්. ප්රර. එ. ව. , ආස්ධාතුව අකර්ම ක ය. එහෙත් පරි, උප යන නිපාත දෙන නිසා එය මෙහි සකර්මතක විය. ‘පය්යු පර පාසක්’ යන ආඛ්යාාතයෙහි “ශතං ශතං” යනු උක්තකාර්තෘක යි.

12 අන්වය :-

				සර්වානභරණභුෂිතා අනවද්යාවඞ්ගී හෛමි තත්ර‍ සඛී මධ්යෙර සෞදාමනී විද්යූනත් යථා රාජතෙ සම.

අර්ථෙ :-

          සියලු අබරණින් සැරසුනා වු නිරවද්ය් ශරීරාවයව ඇති භිම දුහිතෘ තොමෝ එහි යෙහෙළියන් මැද වලාකුළු අතර (හටගත්) විදුලියක් මෙන් බැබලුනා ය.

විවෘර්ත :-

අනවද්යා ඞ්ගී :- “අනව්යාගති අඞ්ගාති යස්යාඃෙ සා” =

සෞදාමනී :- “සුදාම්නඃ පර්වනතස්යා එක දෙහෙ ජාතාඃ” = පර්ව“ත පාර්ශචයෙහි වූ වලාකුළෙහි හටගන්නා නිසා විදුලිය ‍සෞදාමනී නම් වේ.

රාජතෙ සම:- වර්තාමාන කාලාර්ථයෙහි වූ ලට් විභක්තිය “සම” නිපාතය හා යෙදිමෙන් අතීත කාලික වී ය.

13 අන්වය :- ආයතලොචනා අතිව රූපසම්පන්නා ශ්රීඃත ඉව තෘදාග් රුපවති දෙවෙෂු යක්ෂෙොෂූ ක්වපවිත් න. (ආසිත්)

නලොපාඛ්යාොත ව්යාපඛ්යානව 29

අර්ථල :- දිගැස් ඇති, අතිශයරූපශොභාවෙන් යුක්ත වූ සිරිකත සම වූ ඇය වැනි රූපවත් ස්ත්රිතයක් දෙවියන් අතර ද යක්ෂූයන් අතර ද යන කිසි තැනක නොවූ ය.

විවෘර්තප:-

ආයත‍ෙලාචනා :- “ආයතෙ ලොචනෙ යස්යාඃඅ සා” =

ශ්රීර :- මෝ තොමෝ විෂ්ණුහුගේ භාය්යාද ය ව යි. ඔහුගේ ළයෙහි වෙසෙන ශ්රී් තොමෝ අතිශයින් රූපසම්පන්න ය. සුරාසුරයන් එක්ව කිරිමුහුද කළඹන අතර ඕ පැන නැංගා ය. ලක්ෂ.මි යනු ද මැයට ම නමෙකි.

14 අන්වය :- දෙවානං අපි චිත්තප්රඕමථිනි සුන්දනරී බාලා මනුෂ්යෙදෂු අපි අන්යෙංෂු දෘෂ්ටපූර්වාර ? අථවා ග්රැ්තා ?

අර්ථෙ :- දෙවියන්ගේ පවා සිත් කළඹන සුළු මනහර වූ කාන්තා වක් මිනිසුන් අතර හෝ අන්යයය්න අතර හෝ පෙර දක්නා ලද්දීද? නොහොත් අසන ලද්දීද?

විවෘර්ත :- දෙවියන්ගේ පවා සිත් කැළඹීමටක තරම් වූ ස්ත්රිායක් මිනිසුන් අතර හෝ අන්ය යන් අතර හෝ දමයන්තියට පෙර නොවූ ය.

චිත්තප්රදමාථිනී :- “චිත්තං ප්රාක‍ර්ෂෙතණ මථ්නාතීනි” සිත බෙහෙවින් කළඹන තැනැත්තී.

30 නලොපාඛ්යාමතය

15 අන්වය  :-

 			  ලොකෙෂු නරශාර්දුලඃ භුවි අප්ර්තිමඃ නලඃ රූපෙණ ස්වයං මූර්තිමාන් කන්දුපීං ඉව අහවත්.

අර්ථං :- ‍ලෝකයෙහි නර ශ්රේෂ්ඨයෙක් වූ ද පොළොවෙහි කිසිවකුට සමාන නොවන්නා වූ ද නලරජ තමා රූපයෙන් මූර්තිමත් වූ අනංගයා සේ සිටියේ ය.

විවෘර්ත :- නරශාර්දූලඃ :- “ශාර්දූලඃ ඉව ශාර්දුලඃ, ශාර්දූලඃ ව සඃ නරඃ වෙති” = උපමානොත්තරපද කර්මා ධාරය යි. ශාර්දූල නම් ව්යාශඝ්ර යා ය, මෙහි ගාර්දූල ශබ්දය ශ්රෙමෂ්ඨාර්ථයෙහි වැ‍ටේ. නරසිංහ නරව්යා‍ඝ්ර ආදිය මෙනි.

අප්රයතිමඃ :- “නාස්ති ප්රලතිමා යස්යල සඃ” = ‍ කන්ද පී :- කන්දටපි නම් අනංගයා යි. බ්ර්හ්මපුත්රයයකු වූ මොහුගේ බිරිය “රති” නම් වූ ගිරවකු වාහනය කොටගත් මේ තෙමේ උක් දඬු දුන්නක් හා මල් හී පහක් අත දරයි. වරක් මොහු තපසෙහි යෙදී සිටි ශිව, පාර්වතිය කෙරෙහි පෙළඹවිමට උත්සාහ කෙළේ ය. එයිනන් කිපුණු ශිව සිය ලලාටාග්නියෙන් මොහු අළුකර දැම්මේ ය. පසුව දෙවියන්ගේ බලවත් ඇවිටිල්ල නිසා ශිව කන්දකපීහට ජිවය දුන්නේ ය. මෙය අනිකක් නොව කවි සමයෙහි දෙවියකු ලෙස රූපවත් කළ රාගය යි.

අහවන් :- “භූ (සත්තායාම්)” ප. ලඞ්. ප්රම. එ.

16 අන්වය :- (තෙ) තස්යාඃක සමිපෙ තු කුතුහලාත් නලං ප්රයශශංසුඃ නෛෂධස්යද සමිපෙතු දමයන්තිං පුනඃ පුනඃ ප්ර ශශංසුඃ

අර්ථස :- (ඔවුහු) ඇයගේ සමිපයෙහි කුහුලින් නල රජුට ප්ර ශංසා කළහ. නල සමිපයෙහි ද දමයන්තිය ගැන පුන පුනා ප්රහශංසා කළහ.

නලොපාඛ්යාමත ව්යාපඛ්යා ව 31

විවෘර්ති :- ඔවුහු යන්නෙහි මගියන් හෝ දූතයන් හෝ ගැනේ. ඔවුහු දමයන්තිය ගැන නල ඉදිරියෙහිත් නල ගැන දමයන්තිය ඉදිරියෙහිත් උනුත් පිළිබඳ ගුණ වර්ණයනා කළහ.

ප්රතශශංසුඃ - “ප්රර + ශංස්” (ප්ර්ශංසායාම්) ප. ලිට්. ප්රර. බ.

නෛෂධස්යඳ :- “නිෂධානාං, නිෂධෙෂුවා අධිපතිඃ, තස්ය‍” = (නිෂධ + අණ) නිසධවාසීන්ට හෝ නිෂධ ජනපදය හෝ අධිපති හෙයින් නලරජ ණෛෂධ නම් වී.

17. අන්වය :- කෞනේතය, සතනං ගුණං ශ්රෂණ්වතොඃ තයොඃ අද්රනෂ්ටකාමඃ අභූත් අන්යො න්යංර ප්රොති සඃ හෘදජයඃ ව්යයවර්ඨනතඃ ‍ අර්ථ  :- කුන්තී පුත්රටය, නිතර උනුන් පිළිබඳ ගුණ ආසන්නවු ඔවුන් දෙදෙනා අතර නොදක්නා ලද කාමයෙක් වී ය. උනුත් කෙරෙහි සිත්හි වූ ආලය වෙසෙසින් වැඩුනේ ය.

විවෘර්ත්:- නල, දමයන්තිය ගැනත් දමයන්ති, නල ගැනත් නිතර නිතර ගුණ වැණුම් අසන්නට වුයෙන් ඔවුන් තුළ අදෘෂට අන්යොුන්යල ප්රෙනමයක් ඇතිවිය.

කෞනේතය :- “තුන්ත්යාඃන අප්ත්යමම” = කුන්තියගේ පුත්ර යා කෞනේතය නම් වේ. එනම් යුධිෂ්ඨිර”යි කුන්ති නම් යුධිෂ්ඨිරාදි පඤ්ව පාණ්ඩවයන් ගේ මවයි. ඇගේ හිමියා පාණ්ඩුරජුය. පියා ශූරසේන රජුය. ඇගේ පළමු ත පෘඨා නම් වී. කුන්ති භොජ රජු අපුත්රුක වූ නිසා ශූරසේන රජු විසින් ඇය හදා ගනු පිණිස ඔහුට භාරදෙන ලදි. ඒනිසා කුන්ති නමින් මෝ ප්රසකට වූ ය.

32 නලොපාඛ්යා්තය

ව්ය්වර්ධ්න : “වී + අවර්ධ න වෘධ් (වර්ධනෙ) ආ. ලඞ්. ප්රඃ. එ.

18 අන්වය :- තදා කාමං හෘදා ධාරසිතුං අශක්නුවන් නලඃ අත්තඃපුර සමිපසේථ වනෙ රහො ගතඃ ආසේත.

අර්ථස :- එකල්හි කාමය සිතින් දරා ගැනීමට අපෝසත් වූ නල රජ තෙමේ අන්තඃපුරය සමිපයෙහි වූ වනයෙහි සැඟවුනේ ය. (එකලා වූයේ ය.)

විවෘර්තර:- නිතර නිතර දමයන්තියගේ ගුණ ඇසීමෙන් හටගත් කාමය හිතින් දරා ගැනීමට අපෝසත් වූ හෙ තෙමේ සිය බිසෝපුරය සමීපයෙහි වූ වනයට රහසින් ඇතුලු විය.

19 අන්වය :- තතඃ සඃ ජාතරූපපරීෂ්කෘතාන් හංසාන් දදර්ශබ වනෙ විවරතාං තෙෂාං එකං පක්ෂිතණං ජග්රා්හ ‍‍ අර්ථ‍:-‍ ඉක්බිති ඒ නල රජ තෙමේ ස්වර්ණ යෙන් අලඞ්කෘත වූ හංසයන් දුටුවේ ය. (ඉක්බිති හේ) වනයෙහි හැසිරෙණ ඔවුන්ගෙන් එක් පක්ෂිතයකු අල්ලා ගත්තේ ය.

විවෘර්තත:- ජාතරූපපරිෂ්කෘතාන් :- “ජාතරූපෙපන පරිෂ්කෘතාඃ, තාන්=” දදර්ශප :- “දාශ් (ප්රෙික්ෂඑණෙ)” ප. ලිට්. ප්රභ. එ.

ජග්රාපහ:- “ග්ර්හ් (උපාදානෙ)” ප. ලිට්. ප්ර . එ.

20 අන්වය :- තදා අන්තරීක්ෂනගඃ නලං වාවං ව්යාංෙජභාර රාජන්, ප්රිඅයං කරිෂ්යානමි තතඃ තෙ අහං න හන්තව්යඃඋ අස්මි. නලොපාඛ්යාීත ව්යානඛ්යාෙව 33

අර්ථා :-

          එකල්හි පක්ෂි  තෙමේ නල රජුට මෙබඳු වචනයක් කීය. “ඔබට ප්රි.ය  වූවක් කරන්නෙමි. එහෙයින් ඔබ විසින් මම නොතැකිය යුත්තෙක් වෙමි.” 

විවෘර්තර:- නල රජ වනයෙහි හැසිරෙන ස්වර්ණඔ හංසයන්ගෙන් එකකු අල්ලා ගත්තේ ය. බියපත් ඒ හංසයා තමා නො මැරියයුතුයැ යි කියා ‘ඔබට (නලට) ප්රිතය වූ දෙයක් කරන්නෙමි’ යි කී ය.

අන්තරීක්ෂලගඃ :- “අන්තරීක්ෂෙයක ආකාශෙ ගච්ඡතීනි” = අන්තරීක්ෂ නම් අහසයි. පක්ෂි්යා අහසෙහි ගමන් කරණ හෙයින් ‘අන්තරීක්ෂචග’ නම් වේ.

ව්ය ජහාර :- ‘වි + ආ + හෘ (හරණෙ) ප. ලිට්. ප්ර්. එ.

අස්මි :- “අස් (භූවි)” ප. ලට්. උ. එ.

21 අන්වය:- නෛෂධ, සා යථා අන්යං“ක පුරුෂං කර්භිවත් න මන්ස්යසති තථා දමයන්තිසකාශෙ ත්වාංක කථයිෂ්යානමි.

අර්ථ් :- නිෂධාධිපතිය, ඕ යම්සේ ඔබෙන් අන්යං පුරුෂයකු (ඔබ හැර අන් පුරුෂයකු) කිසි කලෙකත් නොපතා ද එසේ ඔබ ගැන දමයන්තිය හමුවෙහි කියන්නෙමි.

විවෘර්තම:- දමයන්තිය විසින් නලරජු හැර අන්යස පුරුෂයකු නො පතන පරිදි ඔහු ගැන ඇයට කියන බව හංසයා කියයි. මන්ස්යඔති :- “මන් (ඥනෙ)” ප. අනාගත (ලාට්) ප්ර . එ.

22 අන්වය :- තතං මහිපතිඃ එවං උක්තං හංසං උත්සසර්ජ තතඃ තෙ තු හංසාඃ සමුත්පත්යන විදර්භා න් අගමන් . 3 34 තලොපාඛ්යාපතය

අර්ථ  :- ඉක්බිති රජ තෙමේ මෙසේ කියනු ලැබූ හංසයා අත්හළේය. එවිට ඒ හංසයෝ ද අහසට නැගී විදර්භ දෙශයට ගියහ.

විවෘර්තහ:-

උත්සසර්ජ :- “උක් + ඍජ් (ගතෞ)” ප. ලිට්. ප්ර . එ.

අගමන් :- “ගම් (ගතෞ)” ප. ලඞ්. ප්ර්. බ.

23 අන්වය :- තදා තෙ ගරුත්මන්තඃ විදර්භ නගරීං ගත්වාත දමයන්ත්යා) = අන්තිකෙ නිපෙතුඃ සා තාන් ගණාන් ච ද්දර්ශන

අර්ථි :- එකල්හි ඒ පක්ෂී්හු විදර්භග නගරයට ගොස් දමයන්තිය ගේ සමිපයෙහි බටහ. ඕ ඒ හංස සමූහයා දුටුවා ය.

විවෘර්ත :-

නිපෙතුඃ - “නි + පත් (ගතෟ)” ප. ලිට්. ප්ර්. බ.

ගරුතමන්තඃ :- “ගරුතඃ එතෙෂාං සන්තිනි” ගරුත් යනු පියාපත්වලට නමි. පියාපත් ඇති නිසා පක්ෂීනන්ට “ගරුත්මන්ත” යි කියනු ලැබේ.

24 අන්වය :- සඛිගණනාවෘතා සා අද්භූතරූපාන් තාන් දෘෂ්ටවා හෘෂ්ටවා වෛ බගමාන් ගෘහිතුං ත්වරරමාණා උපචක්ර්මෙ.

අර්ථට :- යෙහෙළි සමූහයා විසින් පිරිවැරුනු ඕ තොමෝ ආශ්චය්ය් වයවත් ‍ඔවුන් දැක සතු‍ටු වුවා, ඒකාන්තයෙන් ඒ පක්ෂීවන් අල්ලා ගනු පිණිස යුහුසුළු වුවා දිව ගියා ය.. නලොපාඛ්යාවත ව්යාටඛ්යාුව 35

විවෘර්තය:- හංසයින් විදර්භානගරයට පැමිණෙනවිට දමයන්ති යෙහෙළියන් පිරිවරා ගෙන සිටියා ය. හංසයන් දුටු දමයන්තී සතුටුව ඔවුන් අල්ලා ගන්නට ඉක්මන් වූවා ය.

උපචක්රඉමෙ :- (“උප + ක්ර්ම් පාද වික්ෂෙිපෙ”) ආ. ලිට්. ප්රත. එ.

25 අන්වය:-‍ අථ හංසාඃ ප්රඅමදාවනෙ සර්ව තඃ විසසෘප්රඃත තදා කන්යාඃම එකෛකශඃ තාන් හංසාන් සමුපාදුවන්.

අර්ථශ:- ඉක්බිති හංසයෝ ක්රීවඩා වනයෙහි සියලු තන්හි පැතිර ගත්හ. එකල්හි කන්‍ාඃ වෝ ඒ හංසයින් එක එකා පසු පස දිවූහ.

විවෘර්තත :- ප්රෘමදාවන :- “ප්ර මදෘයාඃ උචිතම් වනම්, අන්තඃපුර සෙවන යොග්යු වනෙ” යනු කොෂයි. අන්තඃපුර ස්ත්රීරන්ගේ සේවනයට යොග්ය් වනය ප්රෘමදාවන නම් වේ.

එකෛකශඃ :- එක ශබ්දයා කෙරෙන් වාරාත්ථිමයෙහි “ශස්” ප්ර්ත්යවයි. “බහුශඃ, අල්පශඃ” ආදිය මෙනි.

වසඍපුඃ :- වි + ඍ (ගතෞ) ප. ලිට්. ප්රර බ:

සමුපාද්රඃවන් : - “සම් + උප + ආ + දා (ගතෞ) ප. ලඞ්. ප්ර . බ.

26 අන්වය :- අථ දමයන්තී තු යා හංසං අන්තිකෙ සමුපාධාවත්. සඃ මානුෂිං ගිරං කෘත්වා දමයන්තිං අබ්රපවීන්.

අර්ථෂ :- ඉක්බිති දයන්තිය යම් හංසයකු වෙත දිවගියා ද ඒ හංසයා මිනිස් බසින් දමයන්තිට මෙසේ කී ය. 36 නලොපාඛ්යාසනය

විවෘර්තම:- විදර්භ්නගරයට පැමිණි හංසයෝ එහි ප්රනමාදවනයෙහි සෑම තැනම පැතිර ගත්හ. ඒ දුටු ස්ත්රීහහු ඔවුන් පසුපස දිවගියහ. දමයන්තිය විසින් ලුහු බදින ලද හංසයා මිනිස් බසින් ඇයට කථා කළේ ය.

“මානුෂං ගිරං කෘත්වාස” යන්නෙහි පදාර්ථ නම් මිනිසුන් පිළිබඳ වචනයක් කොට යනුයි. ඒ, හංසයා මිනිස් බසින් කථා කළ බව කී අයුරුයි.

සමුපාධාවත් :- “සම් + උප + ධා (ගතො)” ප. ලඞ්. ප්රධ . එ.

අබ්රාවිත් :- “බ්රෑ (ව්ය ක්තකායම් වාචි)” ප. ලඞ්. ප්රඃ. එ.

27 අන්වය:- දමයන්ති, නිෂධෙෂු නලඃ නාම මහිපතිඃ (අසති.) රූපෙ අශ්විනොඃ සදෘශඃ තස්ය් සමාඃ මානුෂාඃ න (සනති.)

අර්ථි :- එම්බා දමයන්තිය, නිෂධ දෙශයෙහි නල නම් රජෙක් ඇත. රූපයෙහි ලා අශ්වින් දෙදෙනාට සමාන ය. ඔහුට සමවන මනුෂ්ය්යෝ නොවෙති.

විවෘර්ත :- අශ්වින් දෙදෙන මෙන් රූපවත් වූ නලට සමාන මිනිසුන් නැතැයි හංසයා මිනිස් බසින් දමයන්තියට කී ය.

අශ්වින් :- අශ්වින් දෙදෙන නම් දිව්යස වෛද්යඇවරයෝ යි. ඔවුන්ගේ පියා සුය්යාද යි. මව සරණු හෙවත් සංඥ නමු. මාර්කණෙඩය පුරාණයෙහි ඔවුන්ගේ උත්පත්තිය පිළිබඳ කථාව සඳහන් වනුයේ මෙසේයි. විශ්වකර්මි විසින් සිය දුවණිය වූ සරණු හෙවත් සංඥ සූය්යාණෙඩ ට පාවා දෙනලදී. සූය්‍ාළි ගේ අධික තේජස නිසා සතුටු නොවූ ඕ තොමෝ සිය පියා වෙත

නලොපාඛ්යා න ව්යාමඛ්යානව 				37

පැමිණියා ය. මේ නිසා විශ්වකර්මා, සුය්යාක ලියන පට්ටලයක දමා ලියා ඔහුගේ තේජස අඩු කෙළෙන් සංඥ පෙරළා සූය්යාර් වෙත ගියා ය. නැවත එක් දිනක් ඕ තොමෝ තමාට සමාන අන් අඟනක මවා සූය්යාිය ළඟ තබා රහසින් ‍පියා වෙත ගියා ය. ටික කලක් නැවතී නැවතත් සූය්ය්ස ස වෙත ආ විට සූය්ය් ක ඇය නො පිළිගත්තෙන් ඕ තොමෝ වෙළඹ වෙසක් ගෙන පොළොවෙහි ඇවිදින්නට වූවා ය. පසුව රහස දැනගත් සූය්ය්සක අශ්ව වෙශයක් ගෙන ඇය වෙත පැමිණියේ ය. ඒ හේතුවෙන් උපන් කුමරුන් දෙදෙන “අශ්වින්” නම් වූහ. ඔවුහු අතිශයරූපසම්පන්න වූහ.

28 අන්වය  :- සුමධ්ය මෙ, යදි වරවර්ණිනි ත්වංව තස්යහ භාය්යාංව භවෙථාඃ වෛ තෙ ඉදං ජන්ම රූපං ච සඵලං භවෙත්.

අර්ථෙ :- මනා සිහිනිඟ ඇත්තිය, ඉදින් උතුම් පැහැ ඇත්තා වු ඔබ ඔහුගේ භාය්යාහි භාවයට පැමිණෙන්හු ද? (එසේනම්) ඒකාන්තයෙන් ඔබේ මේ උත්පත්තිය ද රූපයද සඵල වූවක් වන්නේ ය.

විවෘර්ති:- ඔබ නල රජුට බිරිය වන්නහු නම් ඔබේ ජන්මයත් රූපයටත් ඵල සහිත වූවක් වන්නේයැ යි ඒ හංසයා දමයන්තියට කී ය,

වරවර්ණිනි :- “වරඃ වණිඃ අස්යා ස්තිනි” =

භවෙථාඃ :- “භූ (ප්රායපේතෟ) විධි සම්භාවන දෙක්හි ආ ලොට් ම. එ.

“භවෙථා” යනු භූ (ප්රායපේතෟ) යන සකර්මභක භූ ධෘතුවෙන් මුත් අකර්ම ක භූ (සත්තායාම්) ධාතුවේන සිදු කළ නොහැක. එමනිසා මේ ‘භවෙථාඃ’ යන ක්රිභයා රූපය සකර්ම ක බැවින් භාය්යාංිත යන දවිතියෛක වචනය යෙදේ.

38 නලොපාඛ්යාරත ව්යා‍ඛ්යාභව

39. අන්වය :- වයං හි දෙව ගන්ධවර්ව- මානුස උරග රාක්ෂාසාන් දෘෂ්ට වන්තඃ (තථාපි) අස්මාභීඃ තථා විධඃ න දාෂ්ටපූර්වඃ

අර්ථත :- අපි වනාහි දෙවයින , ගඳඹුන්, මිනිසුනන් හා නාගයන් ද එකුසන් දුටුවෝ වෙමු. එතකුදු වුවත් අප විසින් එබන්දෙක් පෙර නො දක්නා ලද විරුය.

විවෘර්තව :- අපි ‍ෙනායෙකුත් දෙවිවරුන් ද ගන්ධපර්වබයන් ද මනුෂ්යයයන් හා යක්ෂරයන් ද දුටුවෙමු. එහෙත් මේ රජුට සමාන වූවෙක් ඔවුන් අතර අප විසින් නො දක්නා ලද්දේ යයි හංසයා ස්වකීය විස්මය පළකරයි.

30. අන්වය :- ත්වංන ච අපි නාරීණාං රත්නං නලඃ ව නරෙසු වරඃ විශිෂෙටනන විශිෂ්ටායාඃ සංගමඃ ගුණවාන් භවෙත්.

අර්ථෂ :- ඔබ ද ස්ත්‍රීන් අතර රත්නයකි. නල රජ තෙමේ ද පුරුෂයන් අතර උතුමෙකි. විශිෂට පුරුෂයකු විසින් විශිෂට ස්ත්රි යක සමඟ එක්වීම යහපත් වන්නේ ය.

විවෘර්තත :-

     			ඔබ අඟනන් අතර රුවනක් බඳුය. නල රජ පිරිමින් අතර‍  ශ්රෙ ෂ්ටයෙකි එමනිසා එබ දෙදෙනාගේ එක්විම ඉතාමත් යොග්යනයැ යි හංසයා පවසයි.

31. අන්වය :- විශාංපතෙ, හංසෙන එවං උක්තා දමයන්ති තත්රඉ තං හංසං අබ්රයවින් ත්වංඑ අපි නලෙ එවං වද

නලොපාඛ්යායන ව්යාවඛ්යා ව 39

අර්ථා :- රජතුමනි, හංසයා විසින් මෙසේ කියනු ලැබූ දමයන්තී එහිදි ඒ හංසයාට “එබ ද මෙසේ නල ඉදිරියෙහි කියවයි” කීවා ය.

විවෘර්තය:- විශාංපතෙ :- අලුප්ත සමාසයි. බෘභද්ශ්ව, යුධිෂ්ඨිරයන් ඇමතු අයුරුයි.

32 අන්වය :- විශාපෙතෙ, අණ්ඩජඃ විදර්භතස්ය. කන්යංව තථා උක්ත්වාඨ පුනඃ නිධෂාන් ආගම්ය නලෙ සර්වං න්යසවෙදයත්.

අර්ථා :- රජතුමනි, පක්ෂි තෙමේ විදර්භව රාජ දුහිතෘවට එසේ කියා නැවත නිෂධනයට අවුත් නල වෙත සියල්ල දැන්වී ය.

විවෘර්ත  :- ඒ හංසයා නල ගැන දමයන්තිය ඉදිරියෙහි ගුණ වැණී ය. එසේ ම ඔහුගේ බිරිය වන ලෙස ද ඇයිට කී ය. එයින් සතුටට පත් දමයන්ති හංසයා අමතා “නල ඉදිරියෙහිත් මෙසේ ම කියන්නැයි” කිවා ය හංසයාද “හොඳයි එසේ නම කියන්නෙමි”යි නිෂධයට පැමිණ නල රජුට සියල්ල දැන්වි ය.

න්ය්වෙදයත්  :- “නි + විද් (ඥනෙ)” ප. ලඞ්. ප්ර . එ.

න‍ෙලාපාඛ්යාතනයේ පළමු වැනි අධ්යාිය නිමි.

2

බෘහදශ්වඃ උවාච :- බෘහදශ්ව තෙමේ මෙසේ කී ය.

1. අන්වය :- භරත, සා දමයන්ති තූ හංසස්යැ තද්වචඃ ශ්රැ ත්වාද තතඃ ප්රදභූති නලං ප්රිති ස්වස්ථා න බභුව.

අර්ථ. :- භාරතය, ඒ දමයන්තී ද හංසයාගේ ඒ වචනය අසා එතැන් පටන් නල නිසා සැනසිලි ඇත්තීයක් නො වූවා ය.

විවෘර්තන :-

       	නල ගැන හිංසයා කී  දේ ඇසූ තැන් පටන් දමයන්තියට කිසිදු සැපයක්, සැනසිල්ලක් නම් නො වී ය.

නලංප්ර ති :- කර්ම.පවචනීය යෝගයේ ද්වීතීයායි.

2. අන්වය :- තතඃ චින්තාපරා දිනා විවර්ණලවදනා කෘශා දමයන්තී තු තදා නිඃශ්වාසපරමා බභූව.

අර්ථ්:-

 		ඉක්බිති  සිතිවිල්ලෙන් අවුල් වූ එහෙයින් ම බැගෑපත් වූ මැලවුනු මුහුණක්.  ඇති කෘශ වූ දමයන්ති වනාහි එකල්හි සසුම්ලෑම පිහිට කොට ඇත්තී වූවා ය.

විවෘර්ත  :- නල ගැන සිතන දමයන්තියගේ සිත අවුල් විය. එයින් ඈ බැගෑපත් වූවා ය. මුහුණ දුර්වර්ණ විය. මැලවින. ඇ‍ගේ සිරුර කෙට්ටු විය. එසේ ම ඈ සුසුම් ලමින් කල් යැවු ය.

40 නලොපාඛයාන ව්යා ඛ්යාදව 41

වන්තාපරා :- “චින්තාභිඃ පරා” =

විවර්ණර වදනා :- “විවර්ණිං වදනං යස්යාඃත සා” =

නිඃශ්වාසපරමා - “නිඃශ්වාසඃ පරමඃ යස්යඃි සා”

3. අන්වය :- ඌර්ධවදෘෂ්ටිඃ ධ්යාානපරා පාණ්ඩුවණා ක්ෂඃණෙන අථ හෘද්ජයාවිෂ්ටචෙතනා උන්මත්තදර්ශකනා බභුව.

අර්ථව :- උඩ බැලුම ඇත්තී සිතිවිලිවල ඇලුනි සුදුමැලි වූවා ඇසිල්ලකින් නැවත කාමයෙන් ඇවිසිනු සිතිවිලි ඇත්තී උමතු දැකුම් ඇත්තියක් වූවා ය.

විවෘර්තම :- දමයන්ති උඩ රැඳවූ දෙනෙතින් යුතුව කල්පනාවට වැටූනී ය. සුදුමැලි වූවා ය. නල කෙරෙහි වැඩුනු ආලයෙන් ඇවිසුනු සිතිවිලි ඇත්තී, උමතු වුවක වැන්නී ය.

උන්මත්තදර්ශීනා :- “උන්මත්තං දර්ශඇනං යස්යාඃඃ’ සා” =

හෘද්ජයාවිෂ්ටචෙතනා :- හෘද්ඡයෙන ආවිෂ්ට චෙතනා යස්යාඃා, සා”=

4 අන්වය :- ශාය්යා්සනභොගෙෂු කර්හිවිත් රතිං න වින්දයති පුනඃ හා හා ඉති රුදති නක්තං න ශෙතෙ දිවා න ශෙතෙ.

අර්ථි :-

 		ඕ යහන් අසුන් ආහාරයන්හි  කිසිවිටෙකත් ඇල්මක් නො විඳි. (නො  දක්වයි) නැවත හා! හා! යනුවෙන් හඩන්නී රෑ නො නිදයි. දහවල් නො නිදයි.

42 න‍ෙලාපාඛ්යාහතය

විවෘර්තන  :- සිතිවිල්ලෙන් අවුල් වූ දමයන්ති හා! හා! යනු වෙන් හඬයි. ඕ නිදිම, හිදිම හා ආහාර ගැන ඇල්මක් නො දක්වයි රෑ දවල් නිදි නො ලබයි.

රුදති :- රුදත් ශබ්දයා කෙරෙන් ස්ත්රිද අර්ථලයෙහි ඊ ප්රාත්යහය යි. මෙ‍හි “නුම්” ආගම විකල්පයි. එහෙයින් භාෂායෙහි ‘රුදතී - රුදන්තී’ යි ශබ්ද දෙකක් ලැබේ.

හා හා යනු අ‍හෝ! අහෝ! යන අරුත් ඇති ශොකාර්ථයෙහි නිපාතයි.

ශෙතෙ :- ශී (ස්වපනෙ) ආ. ලට්. ප්රි. එ.

5. අන්වය :- තතඃ දමයන්ත්යාඃව සඛීජනඃ අස්වස්ථාං තාං දමයන්තිං විදර්භයපතයෙ නරෙශ්වරෙ න්ය වෙදයත්

අර්ථ්:- ‍ ඉක්බිති දමයන්තියගේ යෙහෙළි ජනයා සැනසිලි රහිත වූ ඒ දමයන්තිය ගැන විදර්භය පති වූ ඒ රජුට දන් වී ය.

6. අන්වය :- භිමඃ නෘපතිඃ දමයන්ත්යාඃ සඛීජනාත් තත් ශ්රැීත්වාද ස්වාං සුතාං ප්රඃති සුමහත් කායර්යං චිතත්යාමාස.

අර්ථ  :- භීම රජ තෙමේ දමයන්තියගේ යෙහෙලි ජනයා වෙතින් එය අසා සිය දියණිය පිළිබඳ ඒ ඉතා බැරෑරුම් කටයුත්ත ගැන සිති ය.

නලොපාඛ්යාළන ව්යාරඛ්යාැව 43 විවෘර්තය:- දමයන්තියගේ මේ උමතු විලාසය ගැන භිම රජුට ඇගේ යෙහෙළියන් විසින් දන්වන ලදි. රජුට යෙ විසිදිය නොහැකි ප්රසශ්නයෙක් විය. බැරෑරුම් කරුණකි. ඔහු ඒ ගැන සිතන්නට විය.

චිත්තයාමාස :- චිත් “(චින්තායාම්)” පරො. ලිට්. ප්ර . එ.

7. අන්වය :- සඃ මහිපාලඃ ප්රානප්තයෞවනං ස්වාං සුතාං සමීක්ය්ා ආතමනා කාර්ය්යංක දමයන්ත්යාඃක ස්වයංවරං අපශ්යෞත්

අර්ථ් :-

 		ඒ මිහිපල් තෙමේ පැමිණි යොවුන්විය ඇති සිය දුවණිය ගැන පරික්ෂාාකොට බලා තමා විසින් කළයුතු දමයන්තිය පිළිබඳ වූ ස්වයංවර විවාහය. දිටි ය.

විවෘර්තා :- භිම රජ දමයන්තියගේ මේ අමුතු විලාසයට හේතුව සොයා ලැබි ය. ඈ තරුණ වියට පැමිණියක. එමනිසා ඇගේ ස්වයංවර විවාහය සිදුකිරිම මෙහි ලා කළයුතු බව ඔහුට වැටහින.

අපශ්යණත් :- “දෘශ් (ප්රෙයක්ෂෙනෙ)” ප. ලඞ්. ප්ර . එ.

8. අන්වය :- ප්ර්භො, සඃ විශාංපතිඃ විරාඃ, අයං ස්වයංවරඃ අනුභූයතාම් ඉති මහිපාලාන් සංනිමන්ත්ර යාමාස.

   ප්රනභූවරය, ඒ රජතෙමේ  “වීරයෙනි, මේ ස්වයංවර විවාහොත්සවය වළඳනු ලැබේවා”යි රජවරුන්ට ආරාධනා කෙළේය.

විවෘර්තැ:- ‍ ස්වයංවරය:- යොවුන් පත් අඟනක විසින් සිය කැමත්තට අනුව ස්වාමියකු තෝරා ගැන්ම ස්වයංවර විවාහය නම් වේ. මේ භිම රජද සිය දුවණියගේ ස්වයංවරය සිදු කිරිමට තිරණය කොට ඒ සඳහා රජවරුන්ට ආරාධනා කෙළේය. 44 නලොපාඛ්යා නය

ප්රධභො  :- බෘහද්ශ්ව යුධිෂ්ඨිරය්න ඇමතු අයුරුයි.

අනුභුයනාම් :- ‘අනු + භූ (සත්තායාම්)” ප. ලොට්. ප්ර . බ. මෙහි “අනු” නිපාතය පූර්ව වූ බැවින් භූ ධාතුව සකර්මරක විය.

සංනිමන්ත්ර යාමාස :- “සං + නි + මන්ත්රය “(ගුප්ත භාෂණෙ)” පරො, ලිට්. ප්ර . එ.

9 අන්වය : - තතඃ සර්වෙි පාර්ථිවාඃ රාජනඃ තු දමයන්ත්යාඃ ස්වයංවරං භිමශාසනාත් ශත්වාෙ භිමං අභීජග්මුඃ

අර්ථා :- ඉක්බිති සියලු ම පෘථිවිශ්වර වූ රජහු ද දමයන්ති‍යගේ ස්වයංවරය භිම රජුගේ හසුනෙන් අසා භීම රජු කරා එළඹීයාහු ය.

විවෘර්තග:-

භිමශාසනාත් :- “භිමස්ය ශාසනං තස්මාත්” =

අභිජග්මඃ :- “අභි + ගම් (ග‍තෞ)” ප. ලිට්. ප්ර බ.

10. අන්වය:- විචිත්රඃමාල්යා භරණෛඃ ස්වලංකෘතෛඃ දෘශ්යෛඃ බලෛඃ යුක්තාඃ රාජානඃ හස්ත්යජශ්වරථඝොෂෙණ වසුං ධරං පුරයන්තං අභිජග්මුඃ

අර්ථන :- විසිතුරු මල්දම් අබරිණින් මැනවින් සැරසුනු දැකුම් කටයුතු වූ බලසෙනගින් යුතු වු රජහු ඇත් - අස් - රිය හඬින් පොළෝතලය පුරවන්නාහු එහි එළඹීයාහ.

විවෘර්තා:- මහත් ඝෝෂාවන් නඟන සිව්රඟ සෙනඟ පිරිවැරු රජවරු භිම රජු කරා වන්හ. නලොපාඛ්යාවත ව්යාසඛ්යාරව 45

11 අන්වය :- මහාබාහුඃ භිමඃ පාර්ථිවානාං මහානාමානාං යථාර්හං පූජාන් අකරොත් පුජිතාඃ තෙ තත්රන අවසන්.

අර්ථත :- මහත් බාහු ඇති භිම රජ තෙමේ ඒ ශ්රෙසෂ්ඨ රජවරුන්ට සුදුසුස පරිදි සත්කාර කෙළේය. එසේ සත්කාර කරණ (පුදන) ලද්දාවු ඔවුහු එහි විසූහ. ‍ විවෘර්තක:-

මහාබාහුඃ :- “ මහානේතෟ බාහූ යස්යස සඃ” =

යථාර්හං :- සුදුසු පරිදි, රජුන්ට ගැලපෙන පරිදි භිම රජ පැමිණියා වූ ඒ රජවරුන්ට සත්කාර කෙළේය. “අර්භසය යොග්යලම්” = යථාර්හං යථා ශබ්දය යොග්යතතා, වීප්සා, පදාර්ථාෙන්තිවෘත්ති, සාර්දහශ්ය යන අරුත් සතරෙහි වැටේ. එහි සාදෘශ්යා ර්ථයයෙහි වූ යථා ශබ්දය සමාස නො වේ. ‍ 12. අන්වය  :- එත්ස්මින් එව කාලෙ තු සුරා‍ණාං අටමානෞ මහත්මානෞ ඍෂිසතතමෞ ඉතඃ ඉන්ර් ලොකං ගතෞ.

අර්ථම :- එකල්හි ම දෙවියන් අතර හැසිරෙන්නා වු පූජ්ය‍ වූ ඍෂි ශ්රේෂ්ඨයෝ දෙදෙනෙක් මෙහි සිට ඉන්ර්ස ‍ ලෝකයට ගියහ.

විවෘර්ත්:-

ඍක්ෂි්සත්තමෞ :- “අතිශයෙන සත් = සත්තමඃ ඍෂඃ ච

සඃ සත්තමං චෙති, තෞ” =

ඉන්ර්්තමලොකම් :- ඉන්ර් ගිස්ය ලොකම් , තම් =

46 නලොපාඛ්යාතනය

13 අන්වය :- වහාප්රාමඥෞ මහාව්රසතෞ සුපුජිතෞ නාරදඃ පර්ව තඃ ච දෙවරාජස්යන භවනං විවිශාතෙ.

අර්ථා :- මහත් ප්රයඥ ඇති මහත් ව්රදත ඇති මැනවින් පුදන ලද්දා වු නාරද පර්වසත යන දෙදෙන දෙව් රජුගේ භවනයට පිවිසුනාහ.

විවෘර්තන:- රජවරුන් භිම රාජ භවනයට රැස් වූ අතර නාරද පර්ව්ත නැමති පූජ්යව වූ ඍෂිහු දෙදෙන මනුලොව සිට දෙව්ලොවට ගියහ.

නාරද :- මේ තෙමේ බ්ර-හ්ම පුත්රටයෙකි. නාර - ද යන මෙහි “නාර” ශබ්දය ජලවාචක ය. ලෝකය ද‍ියෙන් තර්පණය කළ හෙයින් මොහුගේ නම “නාරද” විය. දක්ෂ් විසින් කරන ලද ශාපයකින් නාරද මිය ගියේ ය. බ්රමහ්ම දක්ෂනවෙත ගොස් නාරදගේ ජිවිතය පිළිබඳව පැතීමක් කෙළේ ය. එයින් නැගී සිටි දක්ෂෙ සිය දූවරුන් අතුරේන එකියක බ්රීහ්මහට භාරකොට මෙසේ කීවේ ය. “මැය කාශ්ය පට පාවා දෙන්න. එවිට ඇගේ කුසින් නාරද උපදිනු ඇත’” බ්රිහම්. දක්ෂ් කී ලෙස කෙළෙන් නාරද නැවත උපන්නේ යැ යි හරිවංශයේ සඳහන් වේ.

පර්වංත:- නරද සමඟ මිත්ර්වූ ඍෂිවරයෙකි. මොහු වරක් නාරද සමඟ එක්ව අම්බරිෂගේ දුවණිය පාවා ගැනීමට ගිය බවත් මොවුන්ගේ මුහුණු වඳුරන්ට සමාන වූ බැවින් අම්බරීෂ එයට කැමති නොවුනු නිසා එම ප්රණයන්තය සඵල නොවූ බවත් ලිඞ්ගපුරාණයෙහි සඳහන් වේ.

නලොපාඛ්යාැත ව්යා්ඛ්යාහව 47

විවිශාතෙ :- “විශ් (ප්රණවේ‍ශෙ)” ආ. ලට්. ප්ර . දවි.

14 අන්වය ;- තතඃ විභුඃ මඝවා තෞ අර්ච සිත්වා් තයොඃ අව්ය4යං අනාමයං කුසලං ච සර්වවගතං ව පප්රතව්ඡ ‍‍‍ අර්ථ‍ :- ඉක්බිති ආඪ්ය: වූ ශක්ර4තෙමේ ඔවුන් දෙදෙන පුදා ඔවුන් දෙදෙනාගේ අවිනාශි වු නිරාබාධ වු සුඛය ලෝකය පිළිබඳ තොරුතුරු ද විචාළේය.

විවෘර්ත :- ශක්රර ඔවුන්ගේ සුවදුක් ද ‍ලෝකය පිළිබඳ තොරතුරු ද විචාළේය. අව්යරය, අනාමය යන‍ුවෙන් අදහස් කරනුයේ වෙනස් නොවූ, උවදුරක් නැති සැපයයි. ප්රිපච්ඡ :- “ප්රැුජ් (ඥීප්සායාම්)” පරො: ලිට්. ප්රඩ. ඒ. ද්විකර්ම‍ක ධාතුවකි.

නාරදඃ උවාච :- නරද තෙමේ මෙසේ කී ය.

15. අන්වය :- දෙව, ආවයොඃ කුශලං එව. ඊශ්වර, සර්වරගතම්, මඝවන්, විභො, කෘත්ස්නෙ ‍ලොකෙච නෘපාඃ කුශලිනඃ

අර්ථස :- දේවය අප දෙදෙනාට සැප ම වේ. ඊශ්වරය, ලොකයෙහි පැවැත්ම ද එසේය. පූජාර්භය, ආඪ්යරය, සියලු ලොකයෙහි රජහු ද සැප ඇත්තාහු ය. (අභිවෘඬිමත්හුය.)

විවෘර්තව:- ශක්රර තෙමේ පර්වයත යන ඍෂිහු දෙදෙනාගෙන් ලෝකය ගැන, ඔවුන් දෙදෙන ගැන තොරතුරු - සුවදුක් විචාළේ ය. එවිට ඔවුහු ලොකයත් ඔවුනුත් රජුනුත් සුව ඇතුතන් බව ශක්රවයාට දැන්වුහ.

48 නලොපාඛ්යාුනය

කුශලිනඃ - “කුශලං එතෙෂාං අසතීති” =

බෘශදශ්වඃ උවාච :- බෘහදශවතෙමේ මෙසේ කී ය.

‍16. 17. 18. අන්වය :-

		නාරදස්යා වචඃ ශ්‍  ැත්වාෙ බලවෘත්රයහා පප්රොව්ඡ; “ධර්මවඥඃ ත්ය්ක්ත ජිවිත යොධිනඃ යෙ මහිපාලාඃ අපරාඞෳමුඛාඃ කාලෙ ශසේත්රාණ නිධනං ගච්ඡන්ති, තෙෂාං මම කාමධුක් යථා එව අයං ලොකඃ අක්ෂංයඃ තෙ ශූරාඃ ක්ෂතත්රිුයාඃ ක්වනු?  අහං මම ආගච්ඡතඃ දයිතාන් අතිථින් තාන් මහිපාලාන් නභි පශ්යා‍මි.”

අර්ථි :- නාරදගේ වචනය අසා ශක්ර: තෙමේ මෙසේ විචාළේ ය. “ධර්මමය දන්නාවු හළ ජිවිත ඇති යොධයන්ගෙන් යුත් මේ රජ කෙනෙක් පිටි ‍ෙනා පෑවාහු (යුද්ධ) කාලයෙහි ආයුධ කරණ ‍කොට මරණයට යෙත් ද ඔවුන්ට, මට කාමධෙනුව මෙන් ලෝකය නො ගෙවෙන්නේ ය. එබඳු ශූර වූ ක්ෂකත්‍ිලෝයෝ කොහිවෙත් ද? මම මගේ (වෙනදා) එන්නා වූ කාරුණික වූ ආගන්තුක ඒ රජුන් (අද) නොදකිමි” යි යනුවෙනි.

විවෘති:- නාරදගේ වචනය ඇසූ ශක්ර(තෙමේ ඔහුගෙන් මෙ‍සේ විචාළේය. “දහම් දත්, එසේ ම නැසූ යොධයන් ‍ ඇති යුද කාලයෙහි පිටුපා නො යන රජවරුන් මැරුණත්, ක්ෂැය නොවන සුලු කාමයන් ලබාදෙස මාගේ සුරභිධෙනුව මේන ලෝකය ඔවුන්ට ක්ෂෂය නො වේ. ඔවුන්ගේ ජිවිත සාර්ථධක ය. එබඳු ක්ෂෂත්රිොයන් මම අද නොදකිමි”යි යනුවෙනි.

යුද්ධයෙහිදි මැරුණවුන් ස්වර්ගඑයට යන බව හින්දු‍ධර්මදය කියන්නනේ ය.

බලවෘත්රහභා: “බලං ච වාත්රංන ච හතවාන් ඉති” = අසුර - යන්ගෙන් නොයෙක් විට ස්වර්ගභරාජ්යඳයට ඉමහත් කරදර පැමිණියේ ය. මේ නිසා ඉන්ර්් වට ඔවුන් සමඟ සටන් කරන්

නලොපාඛ්යාටන ව්යාරඛ්යාටව 49

නට සිදු විය. එවැනි සටනකදි බල වෘත්රා දෙදෙන ඉන්ර් විසින් නසන ලදහ. ඉන්ර්දු අසුරයන් නසා ජයගත් බව ඍග්වේදයෙහි ද සඳහන් වේ.

ත්යරක්තජිවිතයොධිනඃ :- ත්ය ක්තානි ජිවිතිනා යෛං තෙ ත්යනක්ත ජිවිතාඃ, - ත්යනක්ත ජිවිතාං යොධිනඃ යෙෂාං තෙ =

‘මහිපාලාඃ’ යන්නට විශෙෂණ යි.

කාමධුක්  :- සුරභිධෙනුව යි. ඇගෙන් හිතූ පැතු සම්පත් ලැබේ. සුරාසුරයන් එක්ව කිරි සයුර කළඹන විට පළමුවෙන් ම මතු වූවා මේ දෙන ය.

19. අන්වය:- ශක්රෙුණ එවං අක්තඃ තු නාරදඃ ප්ර ත්ය භාෂත. මඝවන්. යෙන මහීක්ෂියතං න දෘශ්යඃනේත (තෙන) මේ (වචඃ) ශ්රැ.ණු.

අර්ථ්:- ශක්ර්යා විසින් මේසේ කියනු ලැබු නාරද තෙමේ පෙරළා මෙසේ කියේ ය. ශක්රේය, යම්හෙයකින් රජහු නො දක්නා ලැබෙත් ද? එහෙයින් මගේ වචනය අසන්න.

විවෘර්තය:- ප්රෘත්යතභාෂත :- “ප්රරති + භාෂ් (ව්ය ක්තායාම්) ආ. ලඞ්. ප්ර . ඒ. ශ්රැරණු:- “ශ්රැ (ශුවණෙ) ප. ලොට්. ප්රත. එ.

20. අන්වය :- දමයන්තිනි විශ්රැයතා විදර්භැරාඥඃ දුහිතා රූපෙණ පෘථිව්යංප සර්ව්යොෂිතඃ සමතික්රා න්තා‍.

අර්ථ:- දමයන්ති යැ යි ප්රතසිඬ වූ විදර්භා රජු‍ගේ දදුවණිය රූපය කරණකොට ගෙන ලොවෙහි සියුල ස්ත්රීසන් ඉක්මවූවා ය. 4 50 තලොපාඛ්යාලතය

21. අන්වය :- ශක්ර , තස්යාඃූ ස්වයංවරඃ න චිරාත් එව භාවිතා. සර්වොශඃ රාජානඃ රාජපුත්රාඃ ච තත්රන ගච්ඡන්ති.

අර්ථන:- ශක්රනය, ඇයගේ ස්වයංවර විවාහය නොබෝ දිනකින් සිදුවන්නේ ය. සියලු රජවරු ද රාජ පුත්රරයෝ ද එහි පැමිණෙත්.

විවෘර්තජ:- භවිතා:- ‘භූ (සන්තායාම්)” ප. ලුට්. ප්රු. එ. රාජපුත්රාඃු :- “රාජානඃ පුත්රාි” =

22. අන්වය :- බලවෘත්රරනිෂූදන, මහීක්ෂිැතඃ ලොකස්ය් රත්නභූතාං තාං ප්රාතර්ථයන්තඃ විශෙෂෙණ කාඞ්ක්ෂායන්ති සම.

අර්ථ :- බලවෘත්ර්ඝාතයකය, රජවරු ලෝකයාගේ රත්නය වූ ඇය පතන්නාහු විශෙෂයෙන්ම (ඇය) බලාපොරොත්තු වූහ.

විවෘර්තන:-

කාඬ්ක්ෂනයන්ති සම:- “කිඩ්ක්ෂ්. (ඊප්සායාම්) සම නිපාතය යෙදිමෙන් නිපන් අතීත කාලිකයයි.

23. අන්වය:- එතසමින් කථ්යඅමානෙ තු අමරොත්තමාඃ ලොකපාලාඃ සාග්නිකාඃ ච දෙවරාජස්යම සමිපං ආජග්මුඃ

අර්ථ :- මෙය කියනු ලබන කල්හි දෙවොත්තම වූ ලෝක පාලකයෝ ගිනි දෙවියන් හා එක්වූවාහු දෙව්රද වෙත පැමිණියෝ ය.

නලොපාඛ්යාාන ව්යා්ඛ්යායව 51

විවෘර්තය:-

‍ෙලාකපාල :- ‍ෙලාව පාලනය කරණ දෙවිවරු, මෙහි දැක්වෙන ලොකපාල දෙවිවරු නම් ඉනද්රෙ වරුණ අග්නි යම යන සිව්දෙන ය. එහෙත් වහ්නි පුරාණයෙහි ඔවුන් අට දෙනෙකුගේ නම් සඳහන් වේ.

“ ඉන්ද්රෝ වහනි පිතෘපතිර් - තිර්ඍති වරුණො නිලඃ ධනුදඃ ශඞ්කරශෛවච ලොකපාලාඃ පුරාතනාඃ”

සාග්තික:- “අග්නිඃ එව = අග්නිකඃ, සහ අග්නිකෙන යඃ වර්තකතෙ” = අග්නි පිළිබඳ විස්තර ඉදිරියෙහි එන්නේ ය.

24. අන්වය :- තතඃ තෙ සර්වෙන නාරදස්යි මහත් වචඃ ශූශ්රැනවුඃ . ශ්රැයත්වාො එව ච හෘෂ්ටා උත වයංක අපි ගච්චාමඃ අබ්රැ වන්.

අර්ථ  :- ඉක්බිති ඔවුහු සියල්ලෝ නාරදගේ උතුම් වචනය ඇසූහ. අසා ද සතුටු සිතැත්තාහු ම එසේ නම් අපි යමු යි කිහ.

විවෘර්ති:-

ශූශ්රැතවු  :- “ශ්රැ. (ශ්රයවණෙ)” ප. ලිට්. ප්රර. එ.

25 අන්වය:- මහාරාජ, යතඃ තත්ර- සර්වෙූ මහීක්ෂැතඃ (ආසන්) තතඃ සගණාඃ සහවාහනාඃ තෙ සර්වෙ විදර්භාසන් අභිජග්මුඃ

අර්ථඃ:- මහරජ, යම්හෙයකින් එහි සියලු රජවරු වුවාහු ද සමූහ සහිත වූ වාහන සහිත වූ ඒ සියලු දෙන විදර්භව දෙශ යට ගියාහු ය.

52 තලොපාඛ්යාසනය

විවෘර්තජ:-

මහාරාජ :- නකාරාන්ත ශබ්දයක් පූර්වදයෙහි සිටි විශෙෂණ පදයක් හා සමාස විමේදි එම නකාරාන්තය සාමාන්යා අකාරාන්ත නාමයට පැමිණේ. “මහාරාජ” යනු එබඳු නකාරාන්තය සමාස යොගයෙන් අකාරාන්ත වූ නැතී.

26. අන්වය:- කෞනේතය, නලඃ රාජා අපි රාඥඃ සමාගමං ශ්රැඳත්වා අදිනාමත්මා දමයන්තිං අනුව්රජතඃ අභ්ය ගච්ඡත්.

අර්ථ  :- කුන්තීපුත්රදය, නල රජ තෙමේ ද රජුන්ගේ රැස්විම අසා එඩිතර ‍වුයේ දමයන්තියට අනුකූල වූයේ එහි ගියේ ය.

විවෘර්තය:- නල‍ගේ ගුණ ඇසීමෙන් ඔහු කෙරෙහි බැඳුනු සිතින් දමයන්ති කල් ගෙවයි. එනිසා ඇයගේ බලාපොරොත්තුව නල ගැනය. නල ද ඇයගේ බලාපොරොත්තුවට අනුව යන්නේ විදර්භයයට ගියේ යි.

27. අන්වය :- අථ දෙවා රූපසම්පදා මූර්තියා සාක්ෂාාත් මන්මථං ඉව ස්ථිතං භූතලෙ සථිතං නලං පථි දදෘශුඃ.

අර්ථත :- ඉක්බිති දෙවයෝ, රූපසම්පත්තියේන යුත් සිරුරෙන් ප්ර ත්යේකක්ෂු අනංගයා මෙන්වු, පොළෝ තලෙහි සිටනි නල මාර්ගප යෙහිදි දුටහ.

විවෘර්තම:- නල මූර්තිමත් වූ අනංගයා බඳුය. ඔහු එතම් රූසිරින් යුක්ත ය. දෙවියෝ විදර්භවය කරා යන ඒ නල මගදි දුටහ.

නලොපාඛ්යාදත ව්යාරඛ්යාිව 53

මන්මථ:- සියල්ලන්ගේ සිත් කළඹන හෙයින් අනංගයා මන්මථ නම් වේ. ඒ බැව් බ්ර්හ්මචෛවතීයෙහි,

“ මනොමථනාතිසර්වෙබෂාං - පඤ්චභාණෙන කාමිනාම් තං නාම මන්මථසේතන - ප්ර්වදන්ති මහිෂිනාඃ” යි ආයේ ය. කාමදේව යනු ද මොහුට නමකි. කන්දිථි යි පළමු දැක්වුයේ ද මොහුම ය.

28 අන්වය :- තෙ ලොකපාලාඃ රවිං යථා භ්රාවජමානං තං දෘෂ්ටවා විගතසඞ්කල්පාඃ රූපසම්පදා විස්මිතාඃ තස්ථුඃ.

අර්ථස :- ඒ ‍ලෝකපාල දෙවි‍යෝ හිරු මෙන් බබලන්නා වූ ඔහු දැක පහව,ූ සිතිවිලි ඇත්තාහු, (ඔහුගේ)භ රූපසම්ප පතියෙන් හටගත් විස්මය ඇත්තාහු එහි සිටියාහු ය.

විවෘර්ත :- ලෝකපා දෙවියෝ හිරු මෙන් බබලන නල දැක කිසිවක් සිතාගත නො හැක්කෝ වූහ. එ පමණක් නොව ඔහුගේ රූපසම්පත්තිය දැක විස්මිත ද වූහ.

රවි:- රවි නම් හිරුය. හේ නවග්රසහ මණ්ඩලයෙහි ප්රුධාන තැන සිටියේ ය. ලෝකයාගේ ස්තුතියට වඩා පාත්රූ වුයේ මෙතෙමේ ය. එහෙයින් රවියැයි කියනු ලැබේ. “රූයතෙ ස්තූයතෙ” යනු එහි අර්ථණ සමර්ථනය යි.

තස්ථුඃ “ස්ථා (ගති නිවෘතෞ)” ප. ලිට්. ප්රට. බ.

විගතසංකල්පාඃ :- “විගතාඃ සංකල්පාඃ යෙෂාං, තෙ=

29 අන්වය :- තතඃ දිවෞකෂඃ විමානානි අන්තරී‍ක්ෂෙ“ විෂ්ටභ්යක නභස්ලාත් අවතිය්ය්ති නෛෂධං අබ්රැ්වන්. 54 නලොපාඛ්යාානය

අර්ථට :- ඉක්බිති දෙවිය විමානයන් අහසෙහි රඳවා අහසින් බැස නිෂධදෙශාධිපති නල රජුට මෙසේ කිහ.

විවෘර්ත :-

දවෞකසඃ :- “දිවි ආකාශෙ වා ඔකාංසි යෙෂාං නකතෙ =” ඔකස් නම් ගෘහය යි. දෙවියන්ගේ ගෘහයෝ ස්වර්ග යෙහි ‍ හෝ අහසෙහි වෙත්. එනිසා දෙවියනට “දිවෞකස්” යැ යි කියනු ලැබේ.

විමානානි :- “දෙවානාං ආකාශෙ ගමනං යෙන තත්” දෙවියෝ යමකින් අහසෙහි හැසිරෙත් නම් ඒ විමාන යි.

අන්තරීක්ෂස :- “අන්තර් මධ්යෙෙ ඍක්ෂා ණි, නක්ෂඑත්රා ණි යස්ය තත්= “ මැද තාරකාවෝ යමක්හට වෙත් නම් ඒ “අන්තරික්ෂන” නම් වේ. අත්තරික්ෂව, අන්තරීක්ෂ යැයි සංස්කෘතයෙහි ශබ්ද දෙ‍කක් ලැබේ.

30. අන්වය :- භො භො නෛෂධ, නලරාජෙන්ද්ර්, භවාන් සත්ය ව්රකතඃ භවාත් අස්මාකං සාහාය්යං, කුරු නරොත්තම අස්මාකං දූතං භව.

අර්ථා : පින්වත් නිෂ්ධ දෙශාධිපතිය, නල රාජාධිරාජය, පින් වත් තෙමේ සත්යවය ව්ර ත කොට ඇත්තේ ය. පින්වත් තෙ‍මේ අපට උපකාර කරනු මැනවි. නරොත්තමය, අප‍ට දුතයෙක් වන්න.

විවෘර්ත :- ‍ලෝකපාල දෙවිවරු නලරජුට කථා කොට ඔබ අපට දූතකයකු වීමෙන් සහය වනු මැනවැ යි කියා සිටියෝ ය.

‍

නලොපාඛ්යායන ව්යාකක්යාරව 55

දූත :- දූතයා නම් පණිවිඩ ගෙන යන්නායි. කෞවිල්ය් ශාස්ත්රනයෙහි දූත ලක්ෂ:ණ මෙසේ දැක්වේ.

“ මෙධාවි වාක්පටුඃ ප්රාමඥඃ පරවිතේතාපලක්ෂිිතඃ ධීරො යථොක්තවාදි ච එෂ දුතො විධියතෙ”

සත්ය ව්රදතඃ :- “සත්යංි ව්රයතං යස්ය සඃ=” සත්යයය ව්රිත කොට ඇත්තේ සත්ය ව්රිත නමි. ‍ නලොපාඛ්යාථනයේ ‍ෙද වැනි අධ්යාතය නිමි.