ධර්මප්‍රදීපිකාව-ධර්මප්‍රදීපිකාව ii

ඔහු පස්ඇස් ඇතියෝ. මෙහි පස් ඇස් නම් කවරැ යත්? මසැස, දිවඇස, පැනඇස, බුදුඇස, සමතැසි. එහි මසැසැ පස්පෑ දිස්සි - නිල්පැහැයැ, රන්වන් පැහැයැ, රත් පැහැ යැ, කළුපැහැ යැ, සුදු පැහැයයි. එහි යම් තැනෙක අක්ෂිරොම පිහිටියේ ද එතන්හි දීය මෙරළි මල් සුදුසු සිනිඳු පිරිසිදු නිල් පැහැ යැ, ඒ එක්බිති කිණිහිරි මල් සුදුසු සිනිඳු පිරිසිදු රන්වන් පැහැ යැ, ඒ එක්බිති රතිඳුගොව් සුදුසු සිනිඳු පිරිසුදු රත්පැහැ යැ, මධ්ය යෙහි රුක්පෙණෙල ඇට සුදුසු සිනිඳු පරිසිදු කළුපැහැ යැ, ඒ වටා දවහත්තරු සුදුසු සිනිඳු පිරිසුදු සුදුපැහැ යැ.

එයින් කීහ මහානිර්දෙශයෙහි :-

“මංසචක්ඛුම්භි භගවතො පඤ්චවණ්ණා සංවිජ්ජ්න්ති: නීලො ච වණ්ණො පීතකො ච වණ්ණො ලොහිතකො ච වණ්ණො කණ්භො ච වණ්ණො ඔදාතො ච වණ්ණො. අක්ඛිලොමානි ච භගව‍තො යත්ථ ච අක්ඛිලොමානි පතිට්ඨිතානි, තං නීලං හොති සුනීලං පාසාදිකං දස්ස නෙය්යංු උම්මාපුප්ඵසමානං; තස්ස පරතො පිතකං

                                        අභිසම්බොධිකථා                                                     49

හොති සුපීතකං සුවණ්ණවණ්ණං පාසාදිකං දස්සනෙය්යංඅ කණිකාරපුප්ඵසමානං; උභතො ච අක්ඛිකූටානි භගවාතො ලොහිතකානි හොන්ති සුලොහිතකානි පාසාදිකානි දස්ස නෙය්යා නි ඉන්දගොපකසමානානා; මජ්ඣෙ කණ්හං හොති සුකණ්හං අලූඛං සිනිද්ධං පාසාදිකං දස්සනෙය්යං් අද්දාරිට්ඨකසමානං: තස්ස පරතො ඔදාතං හොති සුඹදාතං සෙතං පණ්ඩරං පාසාදිකං දස්සනෙය්යු, ඔසාධිතාරක සමානං”යි.

මෙසේ පස්පැහැ දිස්නා පියවි ඇසින් වගුරඞ්ග සමන්වාගත අන්ධකාරයෙහි දු යොදුන්බොල් විදුරුගල් පවා විනිවිද දකිත්.

එයින් වදාළහ :-

“පාකතිකෙන මංසචක්ඛුනා අත්තභාවපරියාපන්නෙ න පුරිම සුචරිතකම්මාභිනිම්මත්තෙන සමන්තා යොජනං පස්සති දිවා ච රත්තිඤ්ච” යි.- මේ මසැස.

මෙහි දිවඇස් නම් කවරැ යත්? ච්යිවමාන උපපද්යසමානාදි යථාකර්මොපගසත්වයන් නිරවශෙෂ යෙන් දක්නේ “දිවඇස්” නම්.

එයින් කීහ එම මහානිර්දෙශයෙහි :-

භගවා දිබ්බෙන චක්ඛුනා විසුදේධන අතික්කන්ත මානු සකෙන සත්තෙ පස්සති චවමානෙ උපපජ්ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්ණෙ දුබ්බණ්ණෙ සුගතෙ දුග්ගතෙ යථා කම්මුපගෙ සත්තෙ පජානාති ඉමෙවත හොන්තො සත්තා කාය දුච්චරිතෙන සමන්තාගතා චවී දුච්චරිතෙන සමන්නාගතා මනොදුච්චරිතෙන සමන්නො ගතා අරියානං උපවාදකා මිච්ඡාදිට්ඨිකා මිච්ඡාදිට්ඨිතම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස හෙද පරම්මරාණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්නා; ඉමෙ වා පන හොන්තො සත්තා කායසු චරිතෙන සමන්නාගතා වචිසුචරිතෙන සමන්නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්මාදිට්ටඨිකා සම්මාදිට්ඨි කම්මසමාදානා, තෙ කායස්ස හෙදා පරම්මරණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපන්නාති” යි. 4

50 ධර්මරප්රිදීපිකා

මෙසෙයින් අපායගත ස්වර්ග ගත සත්වයන් දිව ඇසින් දක්නාහු එක්ලොකධාතුවෙක සතුන් දකිත්මයැ, අනෙකලොකධාතුවැ සතුන් දකිත් මැයි.

එයින් කීහ එහි මැ:-

“ආකඞ්ඛමානො ච භගවා එකම්පි ලොකධාතුං පස්සෙය්යු ද්වෙපි‍ ලොකධාතුයො,තිස්සොපි ලොක ධාතුයො, වතස්සොපි ලොකධාතුයො, පඤ්චපි ලොකධාතුයො, දසපි ලොකධාතුයො විසතිපි ලොකධාතුයො, වත්තාළිසම්පිලොකධාතුයො පස්සෙය්යස: සහස්සිම්පිවූළනිකං ලොකධාතුං, ද්විසහස්සිම්පි මජ්ඣීමිකං ලොකධාතුං, තිසහස්සී මහාසහස්සිමිපි ලොකධාතුං පස්සෙය්යි; යාවතාපනාකඩ්ඛෙය්යං තාවතකං පස්සෙය්යහ එවං පරිසුද්ධං භගවතො දිබ්බචක්ඛුං”යි - මේ දිවඇස.

මෙහි පැනඇස් නම් කවරැ යත්?

අතීතානාගතවර්තඇමානවිෂය වූ සර්ව ධර්මයන් සර්වාඇකාරයෙන් දක්නේ “පැනැස්” නම්.

එයින් කීහ,-

“භගවා මහාපඤ්ඤො පුථුපඤ්ඤො භාසුපඤ්ඤො ජවනපඤ්ඤො තික්ඛපඤ්ඤො නිබ්බෙධිකප්ඤ්ඤො පඤ්ඤාප්පහෙදකුසලො පභින්නඤාණො අධිගතපටි සම්භිදො චතුවෙසාරජ්ජප්පත‍තො දසබලධාරි පුරිසාසහො පරිසසීහො පරිසනාගො පරිසාජඤ්ඤො පරිසධොරය්හො අනන්තඤාණො අනන්තතෙජො අනන්තයසො අඞ්ඪො මහද්ධනො ධනවා නෙතා විනොතා අනුනෙතා පඤ්ඤා පෙතා නිජ්ඣාපෙතා පෙක්ඛෙතා පසාදෙතා; සො හි භගවා අනුප්පන්නස්ස මග්ගස්ස උප්පාදෙතා අසඤ්ජා තස්ස මග්ගස්ස සඤ්ජානෙතා අනක්ඛාතස්ස මග්ගස්ස අක්ඛාතා මග්ගඤ්ඤෑ මග්ගවිදූ මග්ගකොවිදො: මග්ගානුගා ච පන එතරහි සාවකා විහරන්ති පච්ඡා සමන්නාගතා. සො හි භගවා ජානං ජානති පස්සං පස්සති චක්ඛුභූතො ඤාණ භූතො ධම්මභූතො බ්රවහ්මභූතො වත්තා පවත්තා අත්ථස්ස නින්නෙතා අමතස්ස දාතා ධම්මස්සාමි තථාගතො නත්ථි තස්ස භගවතො අනඤ්ඤාතං අදිට්ඨං අවිදිතං අසච්ඡිකතං

  අභිසම්බොධිකථා                                            51

අපස්සිතං පඤ්ඤාය; අතීතං අනාගතං පච්චුප්පන්නං උපා දාය සබ්බෙධම්මා සබ්බාකාරෙන බුද්ධස්ස භගවතො ඤාණමුඛෙ අපාථං ආගච්ඡන්ති” යි යනාදි - මේ පැන ඇස.

මෙහි බුදුඇස් නම් කවරැ යත්?

දශසහස්රීුලොකධාතුවැ අල්පරජස්කාදි සත්වයන් දන්නේ “බුදුඇස්” නම්.

එයින් කීහ:-

“භගවා බුදුධචක්ඛුනා ලොකං ඔලොකෙන්තො අද්දස සත්තෙ අප්පරජක්ඛෙ මහාරජක්ඛෙ තික්ඛින්ද්රි්යෙ මුදින්ද්රිකයෙ ස්වාකාරෙ ද්වාකාරෙ සුචිඤ්ඤාපයෙ දුවිඤ්ඤාපයෙ අප්පෙකච්චෙ පරලොක වජ්ජභයදස්සා විනො විහරන්තෙ” යනාදි- මේ බුදුඇස.

මෙහි සමතැස් නම් කවරැ යත්?

සර්ව ඥතාඥාන යි. එ ඇසින් නොදන්නා දෑ නැත්.

එයින් කීහ:- ඤ “සමන්තචක්ඛුං වුච්චති සබ්බඤ්ඤැතඤාණං; භගවා සබ්බඤ්ඤැතඤාණෙ උපෙතො හොති සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො 1 උපපන්නො සම්පන්නො සමන්නා‍ගතො -

න තස්ස අද්දිට්ඨමිධත්ථි කිඤ්චි අථො අවිඤ්ඤාතමජානාතබ්බං සබ්බං අභිඤ්ඤාසි යදත්ථි ඤෙය්යංෙ තථාගතො තෙන සමන්තචක්ඛු”යි

මේ සමතැස.

මේ යැ “පස් ඇස්” නම්. _______

ඔහු දිව්යනමනුෂ්යඤයන් විසින් ප්ර ශස්තයෝ. කීසේ යැ යත්?

බුදුන් විශාල නිසා මහා වනයෙහි වැඩ වසන කල්හි සර්ව‍ශාස්ත්ර.යෙහි ප්රුකර්ෂපර්යන්තප්රා ප්ත වූ අනාගාමි ‘පිඞ්ගියානි’ නම් බමුණෙක් උදය මැ ගඳමල් ගෙන්වා ගෙනැ 1. උපගතො සමුපගතො.

52 ධර්මගප්ර’දීපිකා

වෙහෙර‍ට ගොස් බුදුන් වැඳැ ගඳින් මලින් පුදා නුවර එයි. ලිච්ඡවි රජුන්ගේ නුවර නමාම් කරවන ‘කාරණපාල’ නම් බමුණෙක් එව්හු එන්නා දැක “කොයට ගොස් එහි” යි පිළිවිසැ “භවද්ගෞතමයා කරා ගොස් එමි” යි කීයෙන් “ඔහුගේ ප්ර්ඥා හා පියත්කම් කිමැ”යි ප්රතශ්න කෙළේ. එකල්හි පිඞ්ගියානි අහසට පොළෝ සේ බුදු ගුණ දැන්මට තමා අත්ය න්තදුරතර සේ1 බුදුන් සේ මැ දශ පාරමිතා පුරා සර්වුඥත්වයට ප්රාතප්ත වූ බුදුකෙනෙකුන් මැ ඔවුන්ගේ ගුණ දතමනා පරිදි දක්වන්නට කී ය:-

“කො වාහං හො කො ච සමණස්ස ගොතමස්ස පඤ්ඤාවෙය්යකත්තියං ජානිස්සාමි? 2 සොපි නූනස්ස තාදි සොව යො සමණස්ස ගොතමස්ස පඤ්ඤාවෙය්යංත්තියං ජානෙය්යා ති”යි.

එසඳ කාරණපාල “තාගේ ප්ර ශංසා උදාරතරය” යි කීය. පිඞ්ගියානි “මම කවරෙකිම්2 ශ්ර මණ භවද්ගෞතමයා පස්සනෙම්? ඔවුනට අනුන්ගේ ප්රෙශංසායෙන් කම් නැති; යම් සේ සපු මල් හෝ නිල්මහනෙල් හෝ රත්පියුම් හෙළපියුම් හෝ රත්සඳුන් හරිසඳුන් හෝ තමාගේ වර්ණයණ ගන්ධශොභායෙන් මැ ප්රාමසාදිකා ද සුගන්ධිදූ වෙ ද එයට ආගන්තුකවර්ණශණගන්ධයෙන් ප්රුයොජන නැති; යම් සේ මණිරත්නයෙක් හෝ චන්ද්රඑමණ්ඩලය හෝ තමාගේ ආලොකයෙන් ම දිලියේ ද එයට අනෙක් ආලොකයෙකින් ප්රඑයොජන නැති; එසෙයින් මැ ශ්රිමණ ගෞතම සර්වක ලොකප්ර‍ශස්ත වූ තමාගේ ගුණයෙන් මැ ප්රයශස්ත යැ, ස්තුත යැ, සර්වරලොකයා විසින් ශ්රෙපෂ්ඨත්වයට ප්රාගපිත යැ; ඔව්හට අනුන් විසින් කරනලද ප්රණශංසායෙන් ප්ර යොජන නැති. නොහොත් කොසොල්රජ කාශිකොශල වාසීන් විසින් ප්රතශස්ත යැ, සෙසු තත්තත්ෂත්රියයනරපතීහු තත්තත්ජනපද වාසීන් විසින් ප්ර‍ශස්තයහ; චඞ්කීආදී බ්රාාහ්මණයෝ අනෙක බ්රාතහ්මණශතයන් විසින්, සකුලුදායි ආදී පරිව්රාාජකශතයන් විසින්, අනාථපිණ්ඩිකාදී උපාසකයෝ අනෙක උපාසක ශතයන් විසින්, විශාඛාදී උපාසිකාවෝ අනෙකඋපාසිකා 1. අත්යවන්තර 2. ජානිස්සති 3. මා කවරක්හු විසින්

අභිසම්බොධිකථා                                                    53

ශතයන් විසින්, උත්පලවර්ණා දී මහාශ්රා විකාවෝ අනෙක භික්සූණීශතයන් විසින්, ශාරිපුත්රාරදී මහාස්ථවිරයෝ අනෙකභික්ෂුශතයන් විසින්, ශාරිපුත්රා දී මහාස්ථවිරයෝ අනෙකභික්සූශතයන් විසින්, ශක්රාඅදී දෙවරාජයෝ අනෙක දෙවගණසහස්රෝයන් විසින් මහාබ්රාහ්මාදී බ්රෙහ්මයෝ අනෙක බ්රදහ්මගණසහස්රකයන් විසින් ප්රෝශස්තයහ; මෙසේ ප්රරශස්ත වූ සුරවරනනරවරයන් විසින් ප්රනශස්ත යැ දිව්ය්මනුෂ්ය්යනට ශ්රෙෙෂ්ඨ යැ ඒ භවද්ගෞතම” යෙමින් කී ය:-

“කො වාහං හො කො ච සමණං ගොතමං පසං සිස්සාමි? පසත්ථපස්ත්ථොව සො භවං ‍ෙගාතමො සෙම්ඨො දෙවමනුස්සානන්ති”යි.

එසඳ කාරණපාල “කියග පිඞ්ගියානිය, ඔහුගේ කවර ගුණයක් දැකැ මෙසේ ප්රපසන්න විහි?”යි පිළිවිත. එකල පිඞ්ගියානි “කාරණපාලය, යම්සේ අග්ර රසපරිතෘප්ත පුරුෂයෙක් සෙසු හීන රසයන් කෙරෙහි ප්රුර්ථනා නොකෙරේද එසෙයින් මැ යමෙක් ඒ භවද්ගෞතමයාගේ ධර්මයන් කෙරෙන් සූත්ර්ගෙයාදී යම් යම් ධර්මයක් ඇසුයේ වී නම් හේ සෙසු ශ්රයමණබ්රාරහ්මණයන්ගේ ධර්මයෙහි ප්රාධර්ථනා නො කෙරෙයි. යම්සේ බුභුක්ෂාපිපාසාපරීපීඩිත පුරුෂයෙක් මධු පිණ්ඩයක් ලදින් එයින් යමක් යමක් ගෙනැ ආස්වාදනය කෙළේ නම් හේ ඒ රසයෙන් මැ තෘප්ත වේ ද, එසෙයින් මැ යමෙක් ඒ භවද්ගෞතමයාගේ ධර්මයන් කෙරෙන් සූත්ර ගෙයාදී යම් යම් ධර්මයක් ඇසුයේ වී නම් හේ එයින් මැ තෘප්ත වෙයි.යම්සේ පුරුෂයෙක් හරිචන්දනඝටිකාවක් හෝ ලොහිතචන්දන ඝටිකාවක් හෝ ලදින් මූලයෙහි වුව මැනෑ ම ය මධ්යනයෙහි වුව මැනෑ ම ය අග්රායෙහි වුව මැනෑ ම ය ගන්ධාඝ්රාධණය කරනුයේ එමැ සුරභිගන්ධයෙන් ප්රුමුදිත වේ ද, එසෙයින් මැ යමෙක් ඒ භවද් ගෞතමයාගේ ධර්මයන් කෙරෙන් සූත්රවගෙයාදි යම් යම් ධර්මයක් ඇසුයේ වී නම් හේ එයින්මැ ප්ර මුදිත වෙයි. යම්සේ රොගග්රකස්ත පුරුෂයක්හුගේ රොගයෝ භිෂග්වරයක්හු කරා පැමිණ අභාවයට යෙද්ද, එසෙයින් මැ යමෙක් ඒ භවද්ගෞතමයාගේ ධර්මයන් කෙරෙන් සූත්රරගෙයාදී යම් යම් ධර්මයක් ඇසුයේ වී නම් ඔහුගේ ශොකපරිදෙවදුඃඛදෞර්මෙනස්යොමපායාසාදීහු අභාව

54 ධර්මවප්ර‍දීපිකා

යට යෙති. යම්සේ ඝර්මාභිතප්ත පුරුෂයෙක් ප්ර සන්න මධුර ශීතල සලිල ඇති පුෂ්කරණියකට වැද ස්නානපානය කොට සර්වදරථක්ලමථපරිදාහයන් සන්හිඳුනා ද, එසෙයින් මැ යමෙක් ඒ භවද්ගෞතමයාගේ ධර්මයන් කෙරෙන් සූත්රඳගෙයාදී යම් යම් ධර්මයක් ඇසුයේ වී නම් ඔහුගේ සර්වදරථක් ලමථපරිදාහයෝ සන්හිඳුති” කී ය.

මෙසේ පිඞ්ගියානිහු “සොය්යීථාපිහො පුරිඝො අග්ගරස පරිතිත්තො නාඤ්ඤෙසං හීනානං රසානං පිහෙති” යනාදි විසින් තමා නුවණ පමණින් දක්වන ලද බුදුගුණ අසා කාරණපාල බුදුන් කෙරේ පැහැද හුනස්නෙන් නැඟි උත්තරීය එකස් කොට දකුණුදණමඬල බිම ඔබා බුදුන් වසන දස බලා මුඳුනෙහි ඇඳිලි බැඳ තුන්යළක් උදන් ඇති: “නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස; නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුද්ධස්ස නමො තස්ස භගවතො අරහතො සම්මා සම්බුඬස්ස” යි. මෙසෙයින් බුදුහු දිව්ය මනුෂ්යපයන් විසින් ප්රොශස්තයො යි. ________

ඔහු අසාධාරණත්නයො.

කිසේ යැ යත්? රත්න තෙමෙහෙ ද්විවිධ වේ:- සවිඥානක යැ අවිඥානක යයි. එහි අනින්ද්රිතයබද්ධ වූ මණිරත්නාදි අවිඥානක යැ, ඉන්ද්රිියබද්ධ වූ හස්තිරත්නාදි සවිඥානක යි. එහි මණිමුක්තාදීන් හස්ත්යිදිනට අලඞ්කාර වන බැවින් සවිඥානකරත්න මැ අග්ර් වේ.

සවිඥානකරත්න ද ද්විවිධ වේ:- තිය්ය්්ත ග්ගතරත්න යැ මනුෂ්යනරත්න යයි. එහි තිය්ය්න ග්ගතරත්නය මනුෂ්යක රත්නයට වාහන වන බැවින් මනුෂ්යබරත්නය අග්රතවේ.

මනුෂ්යයරත්නය ද ද්විවිධ වේ. ස්ත්රීීරත්න යැ පුරුෂ රත්න යයි. එහි ස්ත්රීයරත්නය පුරුෂරත්නයට පරිවාරක වන බැවින් පුරුෂරත්න මැ අග්රු වේ.

පුරුෂරත්න ද ද්විවිධ වේ:- ආගාරිකරත්න යැ අනාගාරිකරත්ක යයි. එහි ආගාරිකයන් කෙරෙහි අග්රු චක්රිවර්තීහු ශීලාදි ගුණ යුක්ත අනාගාරිකරත්නයා පසඟ පිහිටුවා වැඳ උපස්ථාන කොට දිව්යිමනුෂ්යුසම්පතට පැමිණෙන බැවින් අනාගාරිකරත්න මැ අග්ර් ‍වේ.

      අභිසම්බොධිකථා                                                  55

අනාගාරිකරත්ක ද ද්විවිධ වේ:- පෘථග්ජනරත්න යැ ආය්ය් රත්න යයි. එහි ආය්ය්ත්කරත්නය අපායභය විනිර්මුක්ත වන බැවින් පෘථග්ජනරත්නයට වඩා අග්රආ වේ.

ආය්ය්ය්යරත්නය ද ද්විවිධ වේ:- ශෛක්ෂරත්න යැ අශෛක්ෂරත්න යයි එහි අශෛක්ෂරත්නය සංසාරභය විනිර්මුක්ත වන බැවින් ශෛක්ෂරත්නයට අග්රි වේ. අශෛක්ෂරත්න ද ද්විවිධ වේ:- ශුෂ්කවිදර්ශක රත්න යැ සමථයානිකරත්න යයි. එහි සමථයානිකරත්නය සුනිශිතඛඞ්ගපත්රසයෙකින් කදලීවනච්ඡෙද කරනුවක්හු සෙයින් ක්ලෙශච්ඡෙද කළ වන බැවින් ශුෂ්කවිදර්ශක රත්නයට අග්රල වේ.

සමථයානිකරත්න ද ද්විවිධ වේ:- ශ්රායවකපාරමියට ප්රාිප්තශාවකරත්න යැ අප්රානප්ත ශ්රා වකරත්න යයි. එහි ශ්රාිවකපාරමිප්රාශප්ත වූ ශ්රා වකරත්නය සම්භාරවශයෙන් විශෙෂභාග් වන බැවින් අප්රායප්ත ශ්රාිවකරත්නයට අග්රම වේ.

ශ්රාාවකපාරමීප්රා ප්ත වූ ශ්රාාවකරත්නයට වඩා ‍පරොප දෙශරහිත වැ සත්යාප්රපතිවෙධ කළ ප්ර ත්යෙ කබුද්ධරත්නය මැ අග්රර වේ.

ප්රයත්යොකබුද්ධරත්නයට වඩා සර්වධර්මයන් සර්වා කාරයෙන් ප්රොතිවෙධ කළ සම්යශක්සම්බුද්ධරත්නය මැ අග්රඩ වේ.

බුදුනට වැඩි අනෙක් රත්නයෙක් නම් නැති. මෙසෙයින් බුදුහු අසාධාරණරත්නයෝ යි. ___________

ඔවුහු යම් තැනෙක්හි දු වසත් පස්බුදුකිසයෙන් දවස් යවත්.

පස්බුදුකිස නම් කවරැ යත්?

පෙරබත්කිස යැ, පස්බත්කිස යැ, පෙරයම්කිස යැ, මැදියම්කිස යැ, පැසිම්යම්කිස යැ යන මේ යි.

මෙහි පෙරබත්කිස නම් කවරැ යත්?

බුදුහු අරුණොද්ගමනවේලායෙහි සමාපත්තීන් නැඟී උපස්ථායකනයට අනුග්ර හ සඳහා ශරීරයට සුව සඳහා දැහැටුකිස නිමවා භික්ෂාචාරවෙලා දක්වා විචික්තාසනයෙහි

56 ධර්මවප්රිදීපිකා

වැඩහිඳ සමාප්තිසුඛයෙන් දවස් යවා භික්ෂාචාරවේලා යෙහි ලාරෙසෙන් තෙත් මුරුත මල්කලඹක් බඳු දෙපට අඳනාසිවුර රන්කාතුරෙකින් රත් පියුම් දලපෙලක් කඩනු වක්හු සෙයින්න සංවිධානයෙන් අත්මහනෙල්පෙති කලඹක් රන්පමුදමෙකින් පරික්ෂෙප කරනුවක්හු සෙයින් විද්යුනල්ලතාවක් බඳු කායබන්ධනය බැඳ අෂ්ටාදශහස්ත වූ රුවන් ඇගෑයක් රක්තකම්බලකඤ්චුකයෙකින් වසනු රුවන් ඇගෑයක් රක්තකම්බකඤ්චුකයෙකින් වසනු වක්හු සෙයින් න්ය්ග්රොකධඵලවර්ණ වූ සුගත්මහපවුල් පෙරෙවැ රක්තොත්පලගහීයෙකින් නික්ම යමක සුරක්ත පද්මමධ්යවයෙක්හි ප්රාලදුරුභූත වූ මිණිබමරක්හු බඳු පාත්රවස්ත විකායෙන් නික්ම ජාලාවනද්ධකරතලයෙහි ප්රාිදුර්භූත වූ නිලමණිවර්ණපාත්රකය යුවලතින් ගෙනැ තමන්ගේ පුණ්යලනු භාවයෙන් විවෘත වූ දොර ඇති ගන්ධකුටියෙන් මෙඝගහියෙකින් නිගිත පූර්ණභචන්ද්රූයක්හු සෙයින් නික්ම ඇතැම් කලෙක්හි එකලා වැ ඇතම්කලෙක්හි ශ්රායවකගණපරිවෘත වැ ඇතම්කලෙක්හි ප්රිකෘතිගතීන් අතම්කලෙක්හි අනෙක ප්රාිතිහාය්ය්පර යෙන් ග්රාමමනිගම ප්රඅවිෂ්ට වෙත්.

ක‍ිසේ යැ යත්?

බුදුනට පෙරට වැ පෙරට වැ ගොස් ඇතැම් වාත කෙනෙක් මාර්ගටසංශොධනය කෙරෙමින් යෙති, වලාහකයෝ පොද විහිද රජස් සන්හිඳුවා උඩ පස්පැහැ දිස්නා වියන් වැ ආතප නිවාරණය කෙරෙමින් යෙති ඇතැම් වාතකෙනෙක් නානාවිධ සුගන්ධපුෂ්පයන් ඇරැ මාර්ගයය විචිත්රඇ කොට සදමින් යෙති, උන්නතස්ථාන හෙරිතල සෙයින් සමවෙමින් යෙයි, නිම්නස්ථාන හස්ත්රා සෙයින් ප‍ිරෙමින් යෙයි, ඇක්මෙනකලැ පාදතලයට සුඛස්පර්ශො දෙන සම සියුම් සුදු පුලිනතල හෝ වෙයි, මුවරඳබර සුවඳගඳවහන පදමයෝ නැඟී පාදතල හෝ පිළිගන්ති, ඒ පද්මගහියෙහි රක්ත සුගන්ධමකරන්දයෝ අවනලොමුඳුන් දක්වා නැඟි සින්දුරසුණු සෙයින් බුදුන් රන්වන් සිරුරු තවරමින් බස්ති, ඒ මකරන්දසන්දොහය අභිභවමින් බුදුන්ගේ ශරීරප්රරභා නික්ම යන්ත්ර,නාලිකායෙන් වුහුටු ස්වර්ණ රසධාරා සෙයින් ඒ පියෙස් එක‍ාලොක කෙරෙයි. බුදුන් දක්ෂිණපාදතලය ඉන්ද්රමඛීලයෙන් ඇතුළු

          අභිසම්බොධිකථා                                                    57

කළ විගස ශරීරයෙන් ෂඩ්වර්ණධරශ්මිහු නිර්ග ත වැ ප්රා සාද කූටාගාරාදීන් ස්වර්ණසරසයෙන් පරිෂෙක කරනුවන් සෙයින් විසිතුරු සත්රුවන්පට පොරොවනුනන් සෙයනි හොබවමින් ඔබින් ඔබ දිවෙති, හස්ත්යුශ්වමයුරශාරිකාදීහු තමන් තමන් සිටි ස්ථානයෙහි මැ මධුර ස්වරයෙන් කූජනා කෙරෙති, අවාදිත වූ හෙරිවීණාදිතුය්ය්නය යෝ මධුරධ්වනි විහිදති, මනුෂ්යකයන් හැඳ පැළඳ සිටි කනක කටක රසනා නුපුරාදී ආභරණයෝ ද රචණය කෙරෙත් එ සලකුණෙන් මනුෂ්යඳයෝ අද බුදුහු මෙයට වැඩිබන්දහයි පරිතුෂ්ට වැ හැඳ පැළඳ ගඳමල් ගෙනැ සිලිදොර හැර පියා1 තමන් තමන්ගෙන් නික්ම අන්තරවීථියට බැස ප්ර්සන්නලාක්ෂාරසයට වදනුවන් සෙයින් ස්වර්ණඅපටප්රාැවරණ කරනුවන් සෙයින් රක්තොත්පලවිතාන මධ්යනයට වදනුවන් සෙයින් ෂඩ්වර්ණටබුද්ධරශ්මි අතුරට වැද බුදුන් පුදා ක්ෂීරසාගරයෙහි ගැලෙනුවන් සෙයින් බුදුන්ගේ චරණනඛ මයුඛයෙහි ගැලි ගැලී වැඳ භොගපමණින් සඟ දසක් විස්සක් සියක් දහසකුදු ඉල්වාගෙනැ බුදුනු දු අතින් පා ගෙනැ ගන්ධදූම පුෂ්පදාමරත්නදාමාදී නෛකදාමයෙන් නිරගරණය කරනුවන් වූ කනකරජතමණිතාරකායෙන් විරචිත විචිත්රනවිතාන බැඳ නානාප්රණභාසමුදයසමුජ්ජවලිත ජවනිකාපරික්ෂෙප කොට විවිධද්යුරති නිකර විහිදුනා විචිත්රරවස්ත්රලයෙන් අසුන් පන්වා ප්ර්ණීතභොජන විකෘතීන් ස්වහස්තයෙන් සන්තර්පිත 2 කොට අනෙකවිධ පුජාපස්තු වින් පුදා වැඳ එකත්පස් වැ හිඳිත්.

එ කල්හි බුදුහු දෙශනාරශ්මින් විනෙයජනකුමුදුවනයන් ප්ර බොධ කොට ශරණශීලයෙහි පිහිටුවා මාර්ගනඵලප්රාදප්ත කොට පැවිදියටියනට පැවිදි දී වදාරා චතුර්විධපරිශුද්ධශීල ත්ර්යොදශධුතාඞ්ග දශකථාවස්තු ආදී කල්යාටණ ධමර්යාන් ගන්වා ආසනයෙන් උත්ථි ත වැ තරුණරවිකිරණයෙන් දිලියෙන කනකගිරිශිඛරයක් සෙයින් වොරජමින් විහාරයට වැඩැ සඟුන් ආහාරකාත්යඛසම්පාදනය කොට අවුදු රැස්වනාතාක් ගන්ධමණ්ඩලමාලකයෙහි ප්රරඥාප්ත බුද්ධසනයෙහි වැඩහිද සඟුන් සන්ධ්යාධඝනප්රහභාබඳු

                      1. එළිපෙර හැරපි‍ෙ                2. සන්තෘප්ත

58 ධම්ර් දීපිකා

පාංශුකූලචීවරධර වැ මණීවර්ම වර්ම මිත ගන්ධහස්තීන් සෙයින් අවුදු පිරිවැරූ කල්හි උපස්ථායකයන් විසින් දන්වනලදු වැ හුනස්නෙන් නැඟී ගන්ධකුටි ප්රහවිෂ්ට වෙත්. මේ පූර්වනභක්තකෘත්ය් යැ.

පශ්චාත්භක්තකෘත්ය් නම් කවරැ යත්?

මෙසේ බුදුහු පූර්වකභක්තකෘත්යකය නිමවා ගන්ධකුටිද්වාර යෙහි ප්රේඥප්තාසනයෙහි වැඩහිඳ තමන් “යථාවාදී තථා කාරී යථාකාරී තථාවාදී” වන බැවින් පාදතලයෙහි රජොජල්ලිකා නැත ද වතාවත් සඳහා පා දෙවැ මණිසො පානඵලකයෙහි වැඩසිට “මහණෙනි, බුද්ධොත්පාද දුර්ලභ යැ, මනුෂ්යසත්ව දුර්ලභයැ, ක්ෂණසම්පත් දුර්ලභ යැ, ප්ර්ව්රැජ්යාන දුර්ලභ යැ, සද්ධර්මිශ්රරවණ දුර්ලභ යැ, අප්රකමත්ත වැ ත්රි විධශීක්ෂා සමාදනය කරව” යනාදි විසින් අවවාද කෙරෙත්.

එහි ඇතැම් සඟකෙනෙක් බුදුන් වැද කම්ස්ථාන පුළුවුස්ති, බුදුහු ඔව්නට වය්යාතැම නුකූල කොට කර්මුස්ථාන වදාරත්.

යම්සේ තරුණ නවයෞවනයෙහි සිටි පහයින්සොඬ පුරුෂයෙක් ශිරඃස්නාන කොට සිටියේ මහනෙල්මල් කඩක් හෝ සමන්මල්කඩක් හෝ යොහොඹුමල්කඩක් හෝ අහොඅතින් 1 පිළිගෙන උත්තමාඞ්ග වූ ශිරස්හි පිහිටුවා ද, එසෙයින් මැ ධර්මසරාජයාගේ වචන සිරසින් පිළිගෙන හැමදෙන බුදුන් වැඳ කොට දිවාවිහාරගත වෙත්.

එහි ඇතම් කෙනෙක් අරණ්යගයට යෙති, ඇතම් කෙනෙක් වෘක්ෂමූලාදි පලාලපුඤ්ජය්ය්ක් න්ත දශවිධ සෙනාසනයට යෙති, ඇතම්හු චාතුර්මනභාරජිකාදි වශවතිති දිව්යකලොකපය්ය්යට න්ත ෂඩ්විධ දිව්යමභවනයට යෙති. ඇතම්හු නාගභවනටය යෙති, ඇතැම්හු ගරුඬභවනයට යෙති, ඇතම්හු තත්තද්රාජ්ය යෙහි තමන් ජන්මාන්තරයෙහි රජ වැ වුසු උද්යාඬනයට යෙත්. 1 දොහොතින්

                                     අභිසම්බොධිකථා                                                          59

එකල්හි බුදුහු සුවර්ණ ණසුරහිගන්ධපුෂ්පොපහාර සමලඞ්කෘත භූමිභාග ඇති ගන්ධගුටි ප්ර විශ්ෂ වැ රිසියුණො වී නම් දක්ෂිණපාර්ශගවයෙන් ස්මෘතිසම්ප්රගඥානයෙන් යුත්ත වැ ශ්රීයශය්යාකයෙක්හි අලඞ්කෘත ස්වර්ණතරූපයන් සෙයින් මුහුර්තටයක් සිංහශය්යා ගෙන් වැදහෙවැ ශරීර සතපාගෙනැ නැගී වැඩහිඳ දිවිතීයභාගයෙහි අනෙකකොටිශතභස්රශසමා පත්ති සමවැදැ සමාපත්තීන් නැඟී මුළුලෝ බලනුවෝ තමන් කෙරෙන් කර්ම ස්ථාන ගෙනැ සත්ප්රා්යස්ථානයෙහි වසන සඟුන් ස්මර්ණය කොටැ “අසුවල් මහණ මා කෙරෙන් කර්මරස්ථාන ගෙනැ ගියේ යැ, විශෙෂාධිගමයට සමර්ථ හෝ අසමර්ථ්හො?”යි බලනුවෝ ඉදින් ඔහු කර්ම ස්ථාන විහිදැ අකුශලවිතර්කයක් සිතන්නා දුටුහු නම් “මා වැනි ශාස්තෘවක්හු කෙරෙන් කර්ම්ස්ථාන ගෙනැ වසන මෙ කුලපුත්රායා අකුශලවිතර්කයෝ අභිභවා අනවරාග්රර සංසාරදුඃඛයෙහි කිසේ නම් ගලවනු හ”යි ඔහු කෙරෙහි අනුකම්පායෙන් එහි පැනී ඔව්හට අවවාද කොට පද්මයක් සෙයින් ඔහු පුබුදුවා ආකාශයට නැඟී තමන්ගේ වාසස්ථානයට මැ එළබෙත්.

තෘතීයභාගයෙහි බුදුහු යම් ගමක් හෝ නියම්ගමක් හෝ නිසා වෙසෙද් ද එහි ජනයෝ පෙරවරු දන් දී පස්වරු හැඳ පැළැඳැ ගඳමල් ගෙනැ “බුද්ධසෛන්ධවයා කරා එළඹැ නුවණපද වික්රපම බලම්හ, බුද්ධගන්ධගජයා කරා එළඹැ නුවණකුඤ්චනාද අසම්භ, බුද්ධකෙශර සිංහයා කරා එළඹැ නුවණසිංහනාද විඳුම්හ”යි විහාරයෙහි සන්නිපතිත වෙත්.

එකල්හි බුදුහු සම්ප්රාැප්තපෂිදට අනුරූප ප්රා්තිහාය්ය්නා යෙන් ගොස් ගොස් ධම්සභායෙහි ප්රුඥප්තවරබුද්ධාසනයෙහි වැඩහිඳැ අෂ්ටාඞ්ග සමුපෙත නානායනිපුණ වු අනෙකාධ්යපශයසමුත්ථාින වූ අර්ථගව්යයඤ්ජනසම්පන්න වූ විවිධප්රාණතිහාය්ය්රබ යුක්ත වූ ධර්මාුර්ථනදෙශනා ප්ර්තිවෙධගම්භීර වු සර්වරසත්වයන් විසින් ස්වභාෂානුරූප කොටැ ලක්ෂණිය ස්වභාව ඇති වචනයෙන් ධර්මතදෙශනා කොටැ අනෙක දිව්යූමනුෂ්යියන් මාර්ගනඵලයට පමුණුවා කල් බලා සමු දෙත්.

60 ධර්මාප්රනදීපිකා

මිනිස්සු තමන් තමන් හෘදයට අමෘතාභිෂෙක බඳු ප්රෙ මණීය වූ ස්වරයෙන් වදාරණ බුදුන්ගේ තෙපුල් අසා ‘සාධු සාධු’යි අනුමොදනා කොටැ සිරසින් පිළිගෙනැ හුනස්නෙන් නැඟී බුදුන් වැඳ තුන්යලක් ප්ර්දක්ෂිණා කොටැ දශනඛසමවධානයෙන් සමුජ්වලිතව අඤ්ජලි මුඳුනෙහි බැඳ පිහිටුවා දර්ශනයට විෂයතාක් තැන් බුදුනට අභිමුඛවැ ගොස් බුද්ධදර්ශන මුවහ වන තැන් බුදුනට අභිමුඛවැ ගොස් බුද්ධදර්ශන මුවහ වන තැන සිට සුසම්මෘෂ්ට වූ මුක්තාජාලසින් දුවාරසංස්තරසදෘශ වු වැලි නොමිරිකා පසඟ පිහිටුවා වැඳ ස්තොත්රන කෙරෙමින් යෙත්. මේ පශ්වාද්භක්ත කෘත්යි යි.

ප්ර්ථමයාමකෘත්යා නම් කවරැ යත්?

බුදුහු ධර්මාශනයෙන් 1 උත්ථිතවැ රිසියුණෝ වී නම් ස්නාන ස්ථානයට වැද ජලශාටිකා හැඳ පෙර වැ නිර්මලසලිලධාරායෙන් ශරීරයෙහි සෘතුග්ර හණ කොට සුනිවස්ත්රැවැ සුප්රාසවෘත වැ ග‍ඳෙළ2 පිරිවෙන් එළඹ පැන් වූ අස්නෙහි මුහුර්තයක් එකලා වැඩහිඳ සමාපත්ති සමවදිත්. එකල්හි සඟහු උපස්ථානයට එළඹ ඇතැම්හු ප්ර ශ්න පුළුවුස්ති; ඇතැම්හු කර්මස්ථාන අරවති; ඇතැම්හු සද්ධර්ම ශ්ර වණයට ආරාධනා කෙරෙත්.

බුදුහු සඟුන්ගේ අභිප්රානය සම්පාදනය කෙරෙමින් පෙරයම ගෙවත්. මේ ප්රුථමයාමකෘත්යා යි.

මධ්යහමයාමකෘත්යය නම් කවරැ යත්?

සඟුන් අමෘතවර්ෂයෙන් අභිෂික්තගාත්ර් ඇතියවුන් සෙයින් පින පිනා බුදුන් වැඳ ප්‍රදක්ෂිණා කොට රාත්රිය විහාරගත වු කල්හි දශසහස්රී්ලොකධාතුවැ දිව්ය්බ්ර‍හ්මයෝ අවකාශ ලද්දාහු ශරීර ප්රතභායෙන් වෙහෙරවල් බබුළුවමින් බුදුන් කරා එළඹ මකුටමණීරශ්මින් චරණයුගලය පුදා වැද යථාහිසංස්කෘත වූ ප්ර ශ්නයන් කෙරෙහි අවසාන පරිච්ඡේද විසින් චතුරක්ෂරප්රරශ්නයකුදු පුළුවුස්ති. බුදුහු දිව්යශ බ්රිහ්මයන්ගේ ප්රිශ්න විසඳමින් මැදිම්යම් ගළවත්. මේ මධ්යහමයාමකෘත්යබ යි.

              1.  ධර්මදෙශනායෙන්                    2. ග‍ෙඳාළ

    අභිසම්බොධිකථා                                                  61

පශ්විමයාකෘත්ය් නම් කවරැ යත්?

බුදුහු පශ්චිමයාමය සතරභාගයක් කොට එක් භාගයක් සක්මනින් ගෙවති; දෙවනභාගයෙහි ගඳක‍ිළියට වැද ස්මෘතිසම්ප්ර ඥානයෙන් යුක්ත වැ දක්ෂිණපාර්ශිවයෙන් සිංහාසෙය්යා කෙරෙති; තුන්වනභාගයෙහි නැඟී වැඩහිඳ ඵලසමාපත්තීන් දවස් යවති; සතරවනභාගයෙහි මහා කරුණාසමාපත්තීන් සමවැද එයින් නැගී පූර්වයබුද්ධයන් කෙරෙහි දානශීලාදී දශපුණ්ය ක්රිතයාවශයෙන් ක‍ෘතාධිකාර වූ සූය්ය්යන රශ්මිස්පර්ශ‍යෙන් පරිපාකයට යන පද්මයන් සෙයින් ආය්ය් එයභූමියට අවක්රාකන්ත වන්නට නිසි පුද්ගලයන් දක්නා සඳහා බුදුඇසින් දශසහස්රී‍ලොකධාතුවැ විනෙය ජනයන් බලමින් අරුණු නඟත් මෙ පශ්චිමයාම කෘත්ය් යි.

මෙ යැ “ පස්බුදුකිස” නම්.

ඔව්හු ආකාශය සේ අනන්තගුණ ඇතියෝ කිසේ යැ යත්?

කලු බුද්ධරක්ෂිත මහතෙරහු සෑගිරියැ කලුතිඹිරි රුක්මුල්හි හිඳ කාලකාරම සුත් දෙසති. එ දවස් රජ අවුදු පිරිස්පය්ය්ා න්තයෙහි සිට තියමුරෑ බණ අසා සූත්රුය සමහර කරනකලැ සාධුකාර දිනි. මහතෙරහු රජු දැක “කවර වේලෙහි අයි මහරජ”? යි පිළිවිසැ “සූත්රාතරම්භයෙහි මැ ආමී” යි කීයෙන් “තා තියමුරෑ සිටියේ දුෂ්කරය” යි කීහ. “වහන්ස, හෙ දුෂ්කර නො වෙයි; මා එකඟ සිතින් සිට ඇසුයේ දුෂ්කර යැ; ඉදින් වහන්සේ බණට ආරම්භ කළ තැන් පටන් ගෙන එක ද පද යෙක්හි දු අන්යනවිහිත වීම් නම් සකලලඞ්කාද්වීපයෙහි කැහැටුදඬුයෙකින් අන්නා පමණ තැනෙක්හි දු හිමි නො වෙම්ව”යි ශපථ කෙළේ. ශපථ කොට සිටැ එ සූත්රුයෙහි දැක්වූ බොහෝ බුදුගුණ අසා “බුදුගුණ‍ මෙතෙක්ම යැ හෝ සෙසු බුදුගුණ ද හා ඇති හො”යි කී ය. “මහරජ, මා කී බුදුගුණයට වඩා නො කී බුදු ගුණ මැ බෙහෙ වැ” යි කීහ. “එයට උපමා හා ඇති හො?”යි කී ය. “ඇති මහරජ, යම් සේ දහසක් කිරි

62 ධර්ම ප්රඋදීපිකා

කුඹුරු ඇති හැල්කෙතකින් එක්කරලක් ගත් කලැ තුබු කරල් ම බොහෝ වෙ ද, එසෙයින් මැ මා කී බුදුගුණට වඩා නො කී බුදුගුණ මැ බෙහෙවැ”යි වදාළෝ.

අනික් උපමායෙක් හා ඇති හො?”යි කී ය. “ඇති මහරජ, යම්සේ මහවතුරෙන් පිරුණු මහපඟට හිඳිකටුමලක් පෑ කල එ සුවිපාශයෙන් ගිය දිය අල්පවේ ද සෙසු දිය බොහෝ වෙ ද, එසෙයින් මැ මා කී බුදුගුණ සෙසු දිය බොහෝ වෙ ද, එසෙයින් මැ මා කී බුදුගුණ අල්ප යැ, නො කී බුදුගුණ මැ බෙහෙ වැ”යි වදාළෝ.

‘අනික් උපමායෙක් හා ඇති හො?” යි කී ය. “ඇති මහරජ. යම්සේ සියොතුන් පියා පහරා අහසැ කෙළනා කල්හි එයින් එක්සියොතක්හු ආකාශයෙහි පියා පහළ තැන් බොහො වෙ ද? තුබුතැන් බොහො වෙ දැ?” යි කීහ. “වහන්ස, ඔහු පියා පහළ තැන් මඳවෙයි තුබූ තැන් බොහෝ වෙයි” කී ය. “එසෙයින් මැ මහරජ, මා කී බුදුගුණ මඳ, නො කී බුදුගුණ ආකාශය සේ අනන්තය” යි වදාළෝ.

එකල්හා රජ පැහැදැ “අනන්ත බුදුගුණ අනන්ත ආකාශය හා උපමා කළ සේ යහපතැ, එයින් වහන්සේ කෙරෙහි ප්ර සන්නයෙමි; ප්රකසාදානුරූප වූ කාය්ය්. කරන්නට අසමර්ථ යෙමි; මේ මාගේ දුගී පඬුරු සියක් යොදුන් ලක් දිව්හි රාජ්යාය තොපවහන්සේට දෙමි දින්මි”යි දන. මහතෙරහු දු රජු තමහට දුන් රජය “ධැමෙන් සෙමෙන් රජ කර‍ා මහරජ” යි ඕහට මැ වදාළො. මෙසෙයින් බුදුහු ආකාශය සේ අනන්ත වූ අචින්ත්යව වු ගුණ ඇතියෝ. _________________

එවුන්ගේ ගුණ අචින්ත්යය පරිදි කිසේ යැ යත්?

සතරෙක් අචින්ත්යණ වෙයි. කවර සතර යැ යත්? බුද්ධවිෂය අචින්ත්යු යැ , සෘද්ධිවිෂය අචින්ත්යි යැ, කර්මස විෂය අචින්ත්ය් යැ, ලොකවිෂය අචින්ත්යස යි.

එහි බුද්ධවිෂය අචින්ත්යත පරිදි කිසේ යැ යත්?

බුදුන් විජම් දෙසන්නට උස පසළොස් යොදුන් පළල් පනස් යොදුන් දිග සැටයොදුන් පඬුඇඹුල් අස්න

අභිසම්බොධිකථා                                                63

වසා වැඩහුන් කල්හි අටළොස්හත් බුදුන් සඳහා සල අස්න කුඩා වූයේ නො වෙයි; සලඅස්න සඳහා බුදුහු මහත් වූයෝ නො වෙත්.

සාරදහස් අටසියක් යොදුන් රාහුඅසුරිඳු “ඔහුට මට ද වඩා මහත් කෙනෙක් දැ”යි බුදුන් කරා නො එළඹ වසනුයේ බුදුන්ගේ යශොඝොෂා අසා “ගොස් විසමා බැලුව මැනැවැ” බුදුන් කරා එළඹ සිංහාශය්යාමයෙන් වැදහොත් බුදුන්ගේ දෙපත්ලෙහි උඩය1 බවඅග් දක්වා ද නැඟ බලනුවනට නො පෙනෙන බැවින් අග් පත්ලෙනුදු සිට බලාත් නො දිටි.

අකනිටාබඹතෙලෙහි සිටි දොළොස් යොදුන් මහ බඹහු පොළොතෙලෙහි වැඩහුන් බුදුන්ගේ අනවලෝ මුඳුන් අග්රොපාද තලයෙනුදු සිටැ බලාත් නො දකිත්. බුදුහු අටළොස්හත් බුදුබඳින් සිටියේ සිටැ සර්ෂප ගර්භයට ප්රතවිෂ්ට වෙත; බුදුන් සදහා සර්ෂපගර්භය මහත් නො වෙයි; සර්ෂරපගර්භය සඳහා බුදුහු කුඩා නො වෙති. මෙ සෙසු සෘද්ධිමත්නට අවිෂය යැ. එයින් බුද්ධවිෂය අචින්ත්යු වෙ’

සෘද්ධිවිෂය අචින්ත්යව පරිදි කිසේ යැ යත්?

සෘද්ධිමත්නට චන්ද්රයසූය්ය්ර යෝ පාදපිඨශයනාසනාදි භාවයට ද පැමිණෙති; ප්ර්කෘතිගතිදු නො පියති; නිර්මිත චන්ද්රසසූය්ය් යෝ ද නැත්. මෙ සෙයින් සෘද්ධිවිෂය අචින්ත්යි වේ.

කර්මධවිෂය අචින්ත්යප පරිදි කිසේ යැ යත්?

කුශලාකුශලකර්මයන් කෙරෙහි එකකර්මොරපබාහිත සත්වයන් කෙරෙන් එකෙක් මනුෂ්යමයන් කෙරෙහි උපද්දී; එකෙක් චාතුර්මහාරාජිකාදී තත්තත්ස්ථානයෙහි උපද්දි. එහි දු එම කර්මයෙන් උපන් සතුන් කෙරෙහි එකෙක් දුර්වර්ණි වෙයි; එකෙක් භ්රමස්ව වෙයි; එකෙක් අල්පෙශාක්යය වෙයි; එකෙක් මහෙශාක්යි වෙයි. මෙසේ සත්වයෝ අනෙකස්වභාව ගින්න වෙති. අගුශලකර්ම යෙහි දු එසේම යැ. මෙසෙයින් කර්මයවිෂය අචින්ත්යෙ වේ.

     1. උස්.

44 ධර්ම‍ප්ර.දීපිකා

ලොකවිෂය අචින්ත්ය පරිදි කිසේ යැ යත්?

‍එක මැ සෘතු විසින් සමුත්ථිත අවකාශලොකය එකාකාරයෙන් සමුත්ථිත නො ද විය, අපය්ය්්ථ න්ත ද වී. එයින් ලොකවිෂය අචින්ත්යු වේ.

එයින් වදාළහ:-

“චත්තාරිමානා භක්ඛවෙ අචින්තියානි න චින්තෙ තබ්බානි යානි චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්ස. කතමානි චත්තාරි? බුද්ධානං භික්ඛවෙ බුද්ධවිසයො අචින්තියො න චින්තෙතබ්බො යං චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්ස: ඣායිස්ස භික්ඛවෙ ඣානවිසයො අචින්තියො න චින්තෙ තබ්බො -පෙ-; කම්මවිපාකො භික්ඛවෙ අචින්තියො න චින්තෙතබ්බො -පෙ-; ලොකවින්තා භික්ඛවෙ අචින්ති යා නචින්තෙතබ්බා -පෙ- ඉමානි ඛො භික්ඛවෙ චත්තාරි අචින්තියානි න චින්තෙ තබ්බානි යානි චින්තෙන්තො උම්මාදස්ස විඝාතස්ස භාගී අස්ස” යි.

මෙසෙයින් අචින්ත්යස වු බුදුන්ගේ ගුණ දන්නාහු කවරහ යත්? බුදුන් සේ මැ දශපාරමිතා පුරා සර්විඥතා ඥානසමධිගම කළ බුදුකෙනෙක් මැ දනිත් තව ඔවුනු දු කියත් කල් නැති.

එයින් වදාළහ:-

“බුද්ධොපි බුද්ධස්ස භණෙය්ය. වණ්ණං කප්පර්ම්පි චෙ අඤ්ඤමහාසමානො, ඛීයෙථකප්පො වීරදීඝමන්තරෙ වණ්ණො න ඛීයෙථ තථාගතස්ස”යි 34

මෙසෙයින් පිනිබිඳට මහමුහුදු සේ තල්පත්බොලට මහපොළොවැ බොල සේ මොනරහකුරට සුනෙර සේ හබබිජුකුසට අහස්කුස් සේ කදෝපහනට සත්හිරුප්රසභා සේ සව්පසේ බුදු විෂයට ද දුරින් දුරු වූ බුදුගුණ පුහුදුන් ලෙව් කිසේ දන්නැ ? කිහිඹිනට සුනෙරගොදුරු සෙයින් මැ පුහුදු නුවණට කිසේ විෂය වන්නැ? මෙසේ බුදුහු අනන්තාපරිමාණ ගුණ ඇතියෝ. __________

අභිසම්බොධිකථා                                                 65

4. “සත්ථා ” යන තන්හි යම්සේ ස‍ාර්ඛවාහක සාර්ථයන් චෞර කාන්තාරාදීන් තරණය කරවා ද, එසෙයින් මැ බුදුහු ජනයාන් ජාතිකාන්තාරාදීන් තරණය කරවන්නෙන් “ශාස්තෘ” නම් වෙත්.

එයින් වදාළහ ධර්ම“සෙනෙවි සැරියුත් මහතෙරහු:-

“සත්ථාළති සත්ථාෙ භගවා සත්ථාරවහො, යථා සත්ථාසවාහො ස‍ත්ථත කන්තාරං තාරෙති, චොරකන්තාරං -පෙ-, වාළ කන්තාරං, නිරුදකකන්තාරං තාරෙති උත්තාරෙති නිත්තාරෙති පතාරෙති ඛෙමන්තභූමිං සම්පාපෙති. එව මෙවං භගවා සත්ථාර සත්ථාරවාහො සත්තෙ නන්තාරං තාරෙති, ජාතිකන්තාර -පෙ-, ජරාකන්තාරං, ව්යා‍ධි කන්තාරං, මරණකන්තාරං, සොකපරිදෙවදොමනස්සු පායාසකන්තාරං තාරෙති -පෙ-, රාගගහනං, දොසගහනං, මො‍හගහනං, මානගහනං, දිට්ඨිගහනං, කිලෙසගහනං, දුච්චරිතගහනං තාරෙති උත්තාරෙති පතාරෙති ඛෙමන්තං අමතං නිබ්බානං සම්පාපෙපීති. එවං භගවා සත්ථාි සත්ථෙවාහො”යි.

මෙසෙයින් බුදුහු “ශාස්තෘ” නම් වෙත්.

   ______________

5. සීහළභාෂාය යන තන්හි “සිංහලභාෂ’ නම් කවරැ යත්?

“සීහබාහුනරින්දො සො සිහමාදිණ්ණවා ඉති. සිහළො තෙන සම්බන්ධා ආහු1 සබ්බෙපි සීහළා” යි 35

යූ බැවින් කලඞ්ග චක්රසවර්තිහුගේ අන්වයෙහි උපන් රාජ කන්යා්ව බඩ හොත් සිංහයහට දා සිංහබාහු නම් රජකුමර සිංහයාගේ ලානය ආදානය කෙළේ නො යි ‘සිංහල’ නම් විය. යම් සේ “සමයො මහාවීර භගිරථානං” යන තන්හි ‘භගිරථ’ ශබ්දයෙන් භගිරථයාගේ අන්ව යෙහි වූ කපිලවස්තුපුර වාසී රජ දරුවො කියන ලදහු ද, එසෙයින් මැ සිංහලයා පිත් යක්ෂ මථනය කොට ලක්දිව් 1 අහු.

5

66 ධර්මයප්ර්දීපිකා

ගත් විජය රජු ද ඔහු මල් සිංහ රජු‍යෙහි රජ කළ සුමිත් රජු ද ඔහු පිත් සිංහ පුරයෙන් අවුදු ලක්දිව්හි රජු වූ පඬුවස් දෙව් රජු ද ඔහු මැ දරුමුනුබුරුහු ද ‘සිංහල’ නම් වෙත්.

යම් සේ ශ්රනක්රනය හට නිවාස භූමි වූ පුරය ‘ශක්ර පුර’ නම් වි ද, එසෙයින් මැ සිංහලයනට නිවාස භූමි වූ ද්විපය ‘සිංහලද්වීප’ නම් විය. යම් සේ මඤ්චස්ථ වූ ජනයො මඤ්ච ශබ්දයෙන් කියනු ලැබෙද් ද, එසෙයින් මැ සිංහල දෙශස්ථ වු ජනයෝ සිංහල ශබ්දයෙන් කියනු ලැබෙත්. ඔවුන්ගේ භාෂා ‘සිංහල භාෂා’ නම් වේ.

6. ලඞ්කාවාසීනමත්ථාැය යන තන්හි අර්ථග ශබ්දය “පරාර්ථු ප්රමවෘත්තඃ” යන තන්හි සෙයින් හිතයෙහි වැටෙයි. මෙයින් බැහැරැ “අථර්වාභන් දෙවදත්තඃ” යන තන්හි ධනයෙහි වැටෙයි. ‘අර්ථමවාන්’ යනු ‘ධනවාන’ යුසේයි. “කිමර්ථිමාගතො ‘සී” යන තන්හි කාරණයෙහි වැටෙයි. “කිමර්ථභර්මන” යනු ‘කම් ප්රරයොජනම්’ යුසේයි. ප්රටයොජන යැ හෙතු යැ කාරණ යැ යනු පය්යාමර ය යි. “තත්වමර්ථේන ජානීයාත්” යන තන්හි බුද්ධියැ වැටෙයි. ‘අර්ථෙින’ යනු ‘ඥානෙන’ යූසේයි. “සමර්ථඃහ පුරුෂඃ” යන තන්හි ශක්ති වැටෙයි. ‘සමර්ථඃ’ ය නු ‘ශක්තඃ’ යුසේයි. “අර්ථි දොෂං න පශ්යරති” යන තන්හි රුචියැ ව‍ැටෙයි. ‘අභිලාෂී දොෂං න පශ්යඅති’ යුසේයි. “අර්ථිවාන් ශ්ලොකඃ” යන තන්හි අභධෙයයෙහි වැටෙයි. ‘අභිධෙයාවන් ශ්ලොකඃ යුසේයි. “මශකාර්ථොඅ ධූමඃ’ යන තන්හි නිවෘත්ති යැ වැටෙයි. ‘මශකනිවෘත්තයෙ ධුමඃ’ යූසේයි.

“සඞ්ඛ්යාවකර්මාුදයශ්චෛතෙ යද්යධප්ය ර්ථෙ ප්ර තිෂ්ඨිතාඃ තථාප්ය්නෙන නොව්යාන්තෙ ධාතුභිශ්ශක්තයො යථා” 36

යන තන්හි සත්වතනුයෙහි වැටෙයි. ‘සත්වතනු’ නම් ද්ර්ව්ය‍ ශරීර යැ. ‘ද්රිව්ය ශරීරෙ ප්රිතිෂ්ඨිතාඃ’ යුසේයි.

“බභූව තාසාම් ප්රයතිමණ්ඩිතානාං රාජා සභිෂ්ණුස්ත්රිරදශාධිපාර්ථඃ” 37

යන තන්හි සාදෘශ්යරයෙහි වැටෙයි. ‘ත්රිාදශාධිපාර්ථඃ’ යනු ‘ත්රි දශාධිපසදෘශඃ’ යුසේයි.

                                               අභිසම්බොධිකථා                                                 67

එයින් කීහ:-

“ධනකාරණබුද්ධිෂු ශක්තිරුවාවභිධෙය නිවෘත්තිහිතෙෂු තථා ඉහ සත්ව‍තනෞ සදෘශෙ කවිනා ප්ය යමර්ථි උදීරිත එව සදා” යි. 38 _____________

7. කප්පසතසහස්සාධිකානං යන තන්හි කල්ප ශබ්දය ත්රිෘවිධ කල්පයන් කෙරෙන් මහා කල්පයෙහි වැටෙයි. මෙහි ත්රියවිධ කල්ප නම් කවරැ යත්? අන්තඃ කල්ප යැ අසඞ්ඛ්යය කල්ප යැ මහා කල්ප යැ යන මේ යි.

මෙහි අන්තඃකල්ප නම් කවරැ යත්?

දස ඇවිරිදි මිනිසුන් කෙරෙහි පටන් ගෙන මනුෂ්ය යන්ගේෘ ආයුෂ ක්රඇමයෙන් නැඟී අසඞ්ඛ්ය යට පැමිණැ අසඞ්ඛ්යවයෙහි සිටි ආයුෂ ක්ර මයෙන් බැස දස හවුරුදු වන තැන් දක්වා මෙ දෙ අතර එක් අන්තඃ කල්පයෙක් නම් වෙයි, හේ පොළොව එක් යොදුන් තුන් ගව්වක් වඩනා පමණ කලි.

හේ රොගාන්තඃකල්ප යැ දුර්භික්ෂාන්තඃ කල්ප යයි ත්රි්විධ වේ. එහි අන්තඃකල්පයා පෙරළෙන කාලයෙහි ජනයනට ලොභාධික වී නම් සත්වයෝ ‍රෝගයෙන් නස්ති: ද්වෙෂාධිකා වී නම් ශස්ත්රය යෙන් නස්ති; මොහාධිකා වී නම් දුර්භික්ෂයෙන් නසිත්.

එයින් කීහ,-

“රාගප්රෙතිඝමොහානාමාධික්යෙොන යථාක්රනමම් ස්යා්ද්රොහගශස්ත්ර්දුර්භික්ෂෛරන්තඃකල්පස්යහ නිර්ග්මඃ”යි. 39

මෙ අන්තඃකල්ප යැ. අසඞ්ඛ්යඃකල්ප නම් කවරැ යත්? එක් සංවර්ත්යෙක් එක් අසඞ්ඛ්ය් කල්පයෙක් නම් වෙයි; හේ විසි අන්තඃකල්පයක් පමණ කලි. හේ චතුර්විධ වෙයි. සංවතී යැ, සංවතීස්ථායි යැ, විවර්ත් යැ, විවර්තස්ථායි’ යයි.

68 ධර්මවප්රපදීපිකා

එයින් කීහ:-

“අසඞ්ඛ්ය කල්පස්සංවතිඃ ස වාන්තඃකල්පවිංශතිඃ තතඃ ස්ථායී විවතිශ්ච තතස්ස්ථායී සමා මතාඃ”යි. 40

මොහු “අසඞ්ඛ්ය කල්ප” නම් කුමට වූහ යත්? මෙතෙක් වර්ෂ යහ, මෙතෙක් වර්ෂශතයහ, මෙතෙක් වර්ෂ සහස්රයයහ, මෙතෙක් වර්ෂක ශත සහස්රසයහ යන සඞ්ඛ්යාහ නො කට හැක්කෙන් “අසඞ්ඛ්යය කල්ප” නම් වූහු.

එයින් වදාළහ:-

“චත්තාරිමානි භික්ඛවෙ කප්පස්ස අසඞ්ඛෙය්යාහනි, කතමානි චත්තාරි? යදා භික්ඛවෙ කප්පො සංවට්ටති තං න සුකරං සංඛාතුං එත්තකානි වස්සානීති වා එත්තකානි වස්සසතානී වා එත්තකානි වස්සසහස්සානීති වා. යදා භික්ඛවෙ කප්පො සංවට්ටො තිට්ඨති -පෙ- යුද භික්ඛවෙ කප්පො විවට්ටති - පෙ - යදා භික්ඛවෙ කප්පො විවට්ටො තිට්ඨති තං න සුකරං සංඛාතුං - පෙ- ඉමානි ඛො භික්ඛවෙ චත්තාරි කප්පස්ස අසඞ්ඛෙය්යා නි” යි.

මෙසෙයින් ලද නම් ඇති සතර අසඞ්ඛ්ය්කල්පයන්ගේ පරිච්ඡෙද කවරැ යත්? විපත්මෙඝයෙහි පටන් ගෙනැ ජ්වාලො පච්ඡෙද දක්වා සංවර්තව යැ. ජ්වා‍ෙලාපච්ඡෙදයෙහි පටන් ගෙනැ සම්පත්මෙඝ දක්වා සංවර්තදස්ථායි යැ. සම්පත් මෙඝයෙහි පටන් ගෙනැ හිරසඳ පහළවන තැන් දක්වා විවර්තව යැ. හිරසඳ පහළ වූ තැන් පටන් ගෙනැ වැළිදූ කප නස්නට වස්නා විපත්මෙඝ දක්වා විවර්ත ස්ථායි යැ.

එයින් කීහ:-

“සංවතිඃ කල්පනාශස්යර ජ්වා‍ලොච්ඡෙදස්තු යස්තතඃ1 සම්පන්මෙඝස්තතශ්චන්ද්රනභූතිස්තතඃක්ෂයාම්බුදඃ” යි

මෙ අසඞ්ඛ්ය්කල්ප යැ.

මහාකල්ප නම් කවරැ යත්?

සතර අසඞ්ඛ්ය කල්පයෙක් එක් මහාකල්පයෙක් වෙයි. මහා කල්පයාගේ ආයුෂය පරිමාණයෙන් යොදුන් පමණ අයම් විතර උස ඇති හෙළසිදුහතුරැසක් උපමා කොට දක්වන ලද්දේ යි.

         1.  ජ්වා‍ෙලාපඡේදකස්තත
                                       
     

අභිසම්බොධිකථා 69

එයින් කීහ:-

“අසඞ්ඛ්යථකල්පාශ්චත්වාරො මහාකල්පස්ස සූවිතඃ

		යොජනායාමවිස්තාරශ්වෙතතසෂර්ප්රාශිනා”  යි.

එයින් වදාළහ බුදුහු:-

“සෙය්යළථාපි භික්ඛු ආයාසං නගරං යොජනං ආයාමෙනි යොජනං විත්ථායරෙන යොජනං උබ්බෙධෙන පුණ්ණං සාසපානං වූකළිකාබද්ධං, තතො පුරිසො වස්ස සතස්ස වස්සසතස්ස අච්චයෙන එකමෙකං (සාසපං උද්ධරෙය්ය්, ඛීප්පතරං ඛො සො භික්ඛු මහා සාසපරාසි ඉමිනා උපක්කමෙන පරික්ඛයං පරියාදානං ගච්ඡෙය්යස නත්වෙච කප්පො” යි.

පර්ව්තොපමාවිසිනුදු වදාරනලද්දේයි:-

“සෙය්යපථාපි භික්ඛු මහාසෙලො පබ්බතො යොජනං ආයාමෙන යොජනං විත්ථායරෙන යොජනං උබ්බෙධෙන අච්ඡිද්දො අසුසිරො එකඝනො, තමෙනං පුරිසො වස්ස සතස්ස වස්සසතස්ස අච්චයෙන කාසිකෙන ව‍ෙත්ථ,න සකිං සකිං පරිමජ්ජෙය්ය්, ඛිප්පතරං ඛො සො භික්ඛු මහාසෙලො පබ්බතො ඉමිනා උපක්කමෙන) පරික්ඛයං පරියාදනං ගච්ඡෙය්යො නත්වෙව කප්පො”යි.

මෙසේ සෂිපොපමායෙන් හා පර්වඛතොපමායෙන් කල්පිත වන බැවින් ‘කල්ප’ නම් වේ; කප්පීයති සාසපපබ්බතොපමාහිති කප්පො.

මෙසෙයින් දීර්ඝ වූ මහාකල්පයාගේ සංවර්ත තුනෙක් වේ, තෙජස්සංවර්ත යැ අප්සංවර්ත යැ වායු සංවර්ත යයි.

මෙ තුන්සංවර්තැයෙන් කප නස්නා කලැ විස්තාර විසින් කෙළලක්ෂයක් සක්වළ විනාශයට යෙයි. එහි තෙජස්සංවතියේන නස්නා කලැ ප්ර්ථමධ්යාඋන හීනවිසින් භවා උපදනා කල්පයාගේ තුන්භාගයෙන් එක්භාගයකට ආයුෂ ඇති බ්රවහ්මපාරිෂද්ය තලය ද, මධ්යබමවිසින් භවා උපදනා කල්පාර්ධයකට ආයුෂ ඇති බ්රවහ්මපුරො හිතතලය ද, ප්ර්ණීතවිසින් භාවා උපදනා කල්පයකට ආයුෂ ඇති මහාබ්රිහ්ම තලය ද ඇතුළු වැ අධොදෙශය අග්නීන් දග්ධ වේ.

70 ධර්ම ප්ර්දීපිකාව

අප්සංවතියෙන් නස්නා කලැ ද්විතීයධ්යා න හීන විසින් භාවා උපදනා දෙකපකට ආයුෂ ඇති පරිත්තාතහ තලය ද, මධ්යහම විසින් භවා උපදනා සතර කපකට ආයුෂ ඇති අපුමාණාභතලය ද, ප්ර ණීත විසින් භවා උපදනා අටකපකට ආයුෂ ඇති ආහාස්වර තලයද ඇතුළු වැ අධොදෙශය උදකයෙන් විලින‍ වේ.

වායුසංවතියෙන් නස්නා කලැ තෘතීයධ්යාශන හීනවිසින් භවා උපදනා සොළොස්කපකට ආයුෂ ඇති පරිත්තසුභතලය ද, මධ්යිමවිසන් භවා උපදනා දෙතිස් කපකට ආයුෂ ඇති අප්රතමාණසුභතලය ද, ප්රවණීතවිසින් භවා උපදනා සුසැටකපකට ආයුෂ ඇති ශුභකෘත්ස්න තලය ද ඇතුළු වැ අධොදෙශය වාතයෙන් විධ්වස්ත වේ.

එයින් කීහ :-

“කොටිශතසහසුන්තු චක්ර වාලානි විස්තෘතෙඃ නශ්යකන්ත්යුධො ද්විතීයාදිධ්යාිනාදග්න්යනම්බුමාරුතෛඃ”යි.

මෙසේ තෙජස්සංවර්ත්යෙන් නස්නා ප්ර්ථමධ්යානන තලයෙහි පරමායුෂ එකක්පෙක් වෙයි, අප්සංවතීයෙන් නස්නා ද්විතීයධ්යාාන තලයෙහි පරමායුෂ අටකපෙක් වෙයි, වායුසංවර්තනයෙන් නස්නා තෘතීයධ්යාානතලයෙහි පරමායුෂ සූසැටක්පෙක් වෙ.

එයින් කීහ:-

“අද්යෙක ධ්යා නෙ ත්රිනභාගාර්ධසඞ්ඛ්යාාකල්පායුෂස්ත්ර යඃ තදුර්ධ්වං ෂණ්මහාකල්පෛර්ද්විගුණොත්තර ජීවිනඃ”යි. 44

කෙළසුවහසක් සක්වළ සත්වරෙක ගිනින් නට කලැ එක් වරෙකැ උදකයෙන් විලීන වෙයි, මේ නියා අග්නීන් දග්ධ වෙයි; අටවන වර පළමු කීවා සේ උදක යෙන් නො නැසී වාතයෙන් විධ්වස්ත වේ.

එයින් කීහ:-

“සප්තැග්නිනා ජලෙනෛක ඉත්යෙවවං සප්තකෙ ගතෙ සප්තකං තෙජසා භූයො නාශස්තදනු වායුනා” යි. 45

                                       අභිසම්බොධිකථා                                                          71

මෙසෙයින් නෂ්ට කල්පයන්ගේ පුනරුත්පත්තිය කිසේ වෙයි යත්? සත්වයන්ගේ කර්මයෙන් උදකස්කන්ධය පිණ්ඩිත යැ බැස යථාස්ථානයෙහි ලොක සංස්ථිත වෙ.

එයින් කීහ:-

“නෂ්ටානාම් පුනරුප්පත්තිස්සත්වකර්මතජවායුනා තෙන තොයං යථාස්ථානෙ පිණ්ඩිතං භාජනීභවෙත්” යි. 46

නිර්විජවායුහුගේ උද්භවය හුදෙක් කර්මයෙන් කිසේ වෙයි යත්? කර්මයාගේ ආධිපත්යංයෙන් සංවනීමස්තක යෙහි මාරුතයෙන් උද්භූත වෙ.

එයින් කීහ:-

“නිර්විජස්යොහද්භවො වායොඃ- කෙවලාත් කර්මෙණං කථම් කර්මාිධිපත්යාොත්තජ්ජන්ම සංවතිශීර්ෂ්මාරුතාත්” යි. 47

වෘක්ෂාදීන්ගේ බීජයෝ කිසේ වෙති යත්? වාතයෝ චක්රාවාලාන්තරයෙන් බීජයන් ඇරැ උදකයෙහි ප්රේක්ෂෙප කෙරෙති යෙත්.

එයින් කීහ:-

“වෘක්ෂෞෂධිලතාදීනාං බීජාන්යකම්හසි වායවඃ චක්රවවාලාන්තරෙහෙභ ‘න්යෙස ප්රතක්ෂිපන්තීති චක්ෂතෙ”යි. 48

මේ මහාකල්ප යැ.

මේ යැ “ත්රි විධකල්ප” නම්. _____

8. චතුන්නං අසඞ්ඛ්යොරනං යන තන්හි ‘අසංඛ්යත’ නම් කවරැ යත්? කීයේ මැ නො :-

“දසදසකං සතං, දසසතං සහස්සං, සහස්සානං සතං සත සහස්සසං, සතසතහස්සානං සතං කොටි, කොටිනං සතසහස්සං පකොටි, පකොටීනං සතසහස්සං කොටිප්ප කොටි, කොටිප්ප කොටීනං සතසහස්සං නහුතං, නහු තානං සතසහස්සං නින්නහුතං, නින්නහුතානං සත සහස්සං හුතනහුතං, හුතනහුතානං සතසහස්සං බම්හං,

72 ධර්මුප්ර,දීපිකා

බම්භානං සතසහස්සං වික්ඛම්භං, වික්ඛම්භානං සත සහස්සං අබබං, අබබානං සතසහස්සං අටටං, අටටානං සතසහස්සං අහහං, අහහානං සතසහස්සං කුමුදං, කුමුදානං සතසහස්සං සොගන්ධිකං, සොගන්ධිකානං සත සහස්සං උප්පලං, උප්පලානං සතසහස්සං පුණ්ඩරීකං, පුණ්ඩරීකානං සතසහස්සං පදුමං, පදුමානං, සතසහස්සං මහාකථා, මහාකථානං සතසහස්සං අසඞ්ඛෙය්යංස” යි.

මේ යැ “අසඞ්ඛ්යාී” නම් _________

9. වරජම්බුදිපෙ යන තන්හි ‘ජම්බුද්වීප’ නම් කවරැ යත්?

සක්වළගබ විස්තාර විසින් දො‍ෙළාස් ලක්ෂ තුන් දහස් සාරසිය පනස් යොදුනැ *, වෘත්තයෙහි සතිස් ලක්ෂ දස දහස් තුන්සිය පනස් යොදුනි.

එයින් කීහ:-

“ලක්ෂද්වාදශකං ත්රී්ණි සහස්රා ණි ශතානි ච චත්වාරි චක්රදවාලස්ය් පඤ්චාශදෙව විස්තෘතිඃ” යි. 49

හෙ උසායෙහි දෙයාසු දහස් යොදුන් සක්වළ ගලින් චක්රාතකාරයෙන් පරික්ෂිප්ත වී.

එයින් කීහ:-

“අෂ්ටාදශසහස්රො නලක්පොච්රායවතා පුනඃ නෙමිනා චක්රරවත් සර්වංර තච්චක්රී‍කෘතමද්රි්ණා” යි. 50

සමුද්රම පර්වදතාදි පස් පොළොවැ පිහිටියෙ යැ: පස් පොළොව දිය පොළොවැ පිහිටියෙ යැ; දිය පොළොව වා පොළොව ආකාශයෙහි පිහිටියෙයි.

එයින් කීහ:-

“ක්ෂොණ්යං: ශෛලසමුද්රාිදි ස්ථිතං ක්ෂොණි ජලෙ ස්ථීතා

	උදකං මාරුතාධාරං මාරුතො ච්යොරමගොචරඃ” යි. 51

පස්පොළොව බොල දෙලක්ෂසතළිස්දහසක් යෙදුනැ; දිය පොළොව එයට ද්විගුණ යැ; වාපොළොව එයට චතුර්ගුණ යි. _________________________________________________________

• යොජන

අභිසම්බොධිකථා 73 එයින් කිහ:- “ලක්ෂද්වයං සහස්රා ණි චත්වාරිශච්ච භූච්ඡ්ර යඃ

• තොයොද්වෙධස්තද්ද්විගුණො වාතොච්ඡ්රාචයශ් චතුර්ගුණඃ” යි. 52

මේරුපර්වවතය උසායෙහි එක්ලක්ෂ අටසැට දහසක් යෙදුනැ; එයට අර්ධාර්ධයෙන් උනු වැ යුගන්ධරාදි සප්තකුලපර්වසතයෝ අර්ධයෙකින් සමුද්ර යෙහි ගැලී චක්රානකාරයෙන් මෙරගල් වටා සිටියාහු යි.

එයින් කීහ:- “අෂ්ටාෂෂ්ටිසහස්රා ණි ලක්ෂං මෙරුඃ ප්රවමාණතඃ අර්ධාර්ධහානිශ්ශෙෂෙෂු තෙ’ඒධමග්නාඃ පයොනිධෞ. 53

යුගන්ධරශ්වෙෂධරඃ කරවීකස්සුදර්ශානඃ නෙමින්ධරො විනතකො වාජිකර්ණොර ‘ද්රිවසප්තමඃ”යි. 54

මේ රුපර්ව තයාගේ චතුර්දිශායෙහි සතරමහාද්විපයහ; ඔවුහු පන්සිය පන්සිය ක්ෂුද්රකද්වීපයෙන් පරිවෘතයෝ.

එයින් කීහ:-

“ද්විපාශ්චතුර්දිශං මෙරොශ්චත්වාරස්තෙ සමන්තතඃ සහස්රාවර්ධසහස්රාෙර්ධක්ෂ්ර ද්ර ද්විපවිභූෂිතාඃ”යි. 55

එහි ජම්බුද්වීපය දසදහසක් යොදුනැ; උතුරුකුරුදිව අටදහසක් යොදුනැ; අපරගොයානය ද පූර්වසවිදෙහය ද සත්දහස් සත්දහස් යොදුනි.

එයින් කීහ:-

“ජම්බුද්වීපපරික්ෂෙපස්සහස්රායණි දශෙරිතඃ උත්තරස්යු කුරොරෂ්ටෞසප්තගොයාන දෙහෙයොඃ”යි. 56

එහි පූර්වදවිදෙහය අර්ධචන්ද්රායක් වැන්නැ; අපරගොයානය ආදර්ශ්තලයක් වැන්නැ; උතුරුකුරුදිව පුටුවක් වැන්නැ; දඹදිව සකටපඤ්ජරයක් වැන්න;

එයින් කීහ:-

“අර්ධෙන්ද්වාදර්ශදසංස්ථාටනෞ දෙහගොයානනාමකෞ කුරුස්ත පීඨසංස්ථානො ජම්බුද්වීපො රථාකෘතිඃ”යි. 57

       *             තොයොච්ඡ්රායඃ

74 ධර්මදප්ර දීපිකා

අවීචිය ද අසුරභවනය ද තව්තිසාදෙව්නුවර ද ජම්බුද්වීපය සෙයන් මැ දසදහස් දසදහස් යොදුනැ; එහි අවීචිය බිම වූයෙ යැ; අසුරපුරය මෙර යට වූයෙ යැ; තව්තිසා දෙව්පුරය මෙරමුඳුනෙහි වූයෙ යැ.

එයින් කීහ:-

“අවිචිර්දෛත්ය-භවනං ත්රමයස්ත්රිං ශච්ච මානතඃ ජම්බුද්වීපසමා භුමාවධො මෙරොශ්ච මූර්ධනි” යි. 58

පරසතුරුක කඳ ද පඤ්චමහාශාඛා ද දිග පනස් පනස් යොදුනැ; කඳ වටා පසළොස් යොදුනි.

එයින් කීහ:-

“පඤ්චාශද්යෙපජනස්කන්ධශ්ශාඛායාමස්සමන්තතඃ මානතඃ පාරිජාතස්යස ‍ස්ථෞල්යැන්තු පඤ්කත්රුයම්”යි. 59

අපරගොයානයෙහි කොළොම්රුක ද ගරුඩඟවන යෙහි හිඹුල්රුක ද මොබ දඹරුක ද පූර්වමවිදෙහයෙහි මහරිරුක ද අසුරභව‍නයෙහි සිත්පළොල්රුක ද උතුරු කුරුදිව කප්රුක ද පරසතුරුක හා මැ සම යි.

එයින් කීහ:-

“කම්දබශ්ශාල්මලී ජම්බුශ්හීරිෂශ්චිත්රසපාටලිඃ කල්පද්රැාමශ්ච ෂට් තුල්යාඃස පාරිජාතෙන මානතඃ” යි. 60

මෙසෙ සක්වළ සප්තමහාවෘක්ෂයන් කෙරෙහි අන්තර්භූත වූ කල්පස්ථායි මහාජම්බුවෘක්ෂයෙන් ප්රතකට වූ ද්වීවය “ජම්බුද්වීප” නම් විය. බුද්ධාදි මහාපුරුෂයනට ජන්මභූමි වන බැවින් වර විය, ප්රවවර විය, අග්ර. විය, ශ්රෙෂෂ්ඨ වී.

මෙ යැ “ජම්බුද්වීප” නම් _________

10 කමලාසනසූනුකුලෙ යනු ත්රි විධ මහාසාරකුලයන් කෙරෙහි බ්රා හ්මණමහාසාරකුල යැ යුසේ යි.

මෙහි ත්රිමවිධ මහාසාරකුල නම් කවරැ යත්?

ගෘහපතිමහාසාරකුල යැ බ්රාහහ්මණමහාසාරකුල යැ ක්ෂත්රිාය මහාසාරකුල යි.

අභිසම්බොධිකථා 75

එහි යමක්හුගේ ගෙහි පශ්චිමාන්තයෙන් සතළිස් කෙළක් ධන නිධානගත වෙ ද, පසමුණක් කහවණු දවස වැය වෙ ද, මෙ “ගෘහපතිමහාසාරකුල” නම් වෙ.

යමක්හුගේ ගෙහි පශ්චිමාන්තයෙන් අසූකෙළක් ධන නිධාන ගත වෙ ද, දසාමූණක් කහවණූ දවස වැය වෙ ද, මෙ “බ්රාදහ්මණමහාසාරකුල” නම් වෙ.

යමක්හුගේ ගෙහි පශ්චිමාන්තයෙන් සියක්කෙළක් ධන නිධානගත වෙ ද, විසි අමුණක් කහවණු දවස වැය වෙ ද , මෙ “ක්ෂත්රිහයමහාසාරකුල” නම් වෙ.

මෙ යැ “ත්රිණවිධමහාසාරකුල” නම්. _____________

11 ගුරුවරණපරිචරියාව‍සානෙ යන තන්හි ‘පරිවය්ය්්රි’ නම් කවරැ යත්? දෙමාපිනට තමා කටයුතු මෙහෙදාස දාසීනට නො ඇණවා සිය අතින් උදය නැඟී ශරීරසම්බාහනා කොට හුණුදිය කැමැත හුණුදිය දී සිහිල් දිය කැමැත සිහිල්දිය දී කැමැත දැහැටු දී තමාගේ විභාගවනු රූප කොට ඔවුන් කැමැති අහර පිළිවිසැ පිළියෙළ කරවා වලඳවා සනහත් හුණුදිය සිහිල්දිය ආදී එළවා සිය අතින් උද්වතීනාදි කොට සනහවා තමාගේ සාමාර්ථ්යිය තුබු පරිද්සෙන් හඳනා පිළි ද භෝනා දෑ ද සපයා පා දෙව පය තෙල් ගල්වා තුන්වේලෙහි වැඳ මවුපියන් දිවි පවත්නාතාක් කාලයෙහි ආදර ඇති වැ මෙලොව විද්වජ්ජනයන් විසින් ප්ර ශස්ත වූ පරලොකයෙහි ස්වර්ගාදප වර්ගවපදප්රාසප්තාහෙතු වූ පුණ්යූකර්මක සඤ්චය කිරීම ‘පරිචය්යා ස්ව’ නම්.

වදාළේ මැ නො :-

“තස්මා හි තෙ නමස්සෙය්යි සක්කරෙය්යා ථ පණ්ඩිතො අන්නෙන අථ පානෙන ව‍ෙත්ථ‍න සයනෙන ව , උච්ඡාදනෙන නබානෙන2 පාදනං ධොවනෙන ච, 61 තාය නං වරිචරියාය මාතාපිතුසු පණ්ඩිතා ‍ඉධ චෙව නං පසංසන්ති පෙච්ච සග්ගෙ ච මොදති”යි. 62

             1.    සිත්දිය.               2.      උච්ඡාදනෙ නභාපනෙ.

76 ධර්ම.ප්ර දීපිකා

මෙසෙ කරන සත්කාරයට මවුපියො කවරගුණ යෙන් නිසිවූහ යත්? දරුවනට තමන් බ්රයහ්ම වන බැවින් පූර්වහදෙව වන බැවින් පූර්වා චාය්ය්ාදන වන බැවින් ආහුනෙය්යම වන බැවින් නිසි වූහු.

වදාළේ මැ නො:-

   	     “බ්රවහ්මාති භික්ඛ වෙ මාතාපිතුන්නං එතං අධිවචනං;

පුබ්බ දෙවාති භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං එතං අධිවචනං; පුබ්බාචරියාති භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං එතං අධිචවනං; ආහුනෙය්යායති භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං එතං අධිවචනං”යි.

මෙසේ මවුපියන් පුදන කුල බ්රවහ්මයන් පූර්වවදෙවයන් පූවර්චාවය්ය්නෙ යන් දක්ෂිණාර්හපුද්ගලයන් සහිත කුල නම් වේ.

එයින් වදාළහ:-

“සබ්රාහ්මකානි භික්ඛවෙ තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති; සපුබ්බදෙවතා නි භික්ඛවෙ තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති; සපුබ්බා චරියකානි භික්ඛවෙ තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතාපිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති; සාහුනෙය්යතකානි භික්ඛවෙ තානි කුලානි යෙසං පුත්තානං මාතා පිතරො අජ්ඣාගාරෙ පූජිතා හොන්ති” යි.

මෙහි බ්ර්හ්මාදිනාමයෙන් නිර්දිෂ්ටයන් මවුපියන් පරිදි දක්වන්නට කීහ:-

“බ්රමහ්මාති භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං එතං අධිවචනං; පුබ්බ දෙවාති භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං එතං අධිවචනං; පුබ්බාචරියාති භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං එතං අධිවචනං ආහුනෙය්යායනි භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං එතං අධිවචනං” යි.

මවුපියන් බ්ර‍හ්ම පරිදි කිසේ යැ යත්?

යම් සේ මහාබ්ර හ්මයාහට මෛත්රී්කරුණාමුදිතා උපෙක්ෂා ලක්ෂණ සතර භාවනාවො අචිජහිත වෙද්ද එ සෙයින් මැ මවුපියනට පුත්‍රීයන් කෙරෙහි එම සතර භාවනාවො අවිජහිත වෙත. කිසේ යැ යත්? දරුවන්

      1      දකුම්බ.

අභිසම්බොධි කථා 77

කුක්ෂිගත කල පටන් ගෙනැ “පිරිහුන් අඟපසඟ ඇති නීරොගපුත්ර යා කවර දවසෙක දක්මහ1 හො?” යි මවුපියනට මෛත්රීප සිත් උපද්දී. යම්කලෙක හෙ දුක්පත් වී නම් “ඒ දුකින් මිදේව” යි කම්පිත වන බැවින් මවුපියනට කරුණා උපද්දි. දරුවාගෙ මුඛශොභා දුටු කලැ “හෙ ඔවුහට තහවුරු වෙව” යි මවුපියන් සිත් පිණන බැවින් ඔවුනට මුදිතා උපද්දි. ඔහු කලත්රත පරිග්ර”හ කොට වෙන ගේ ගෙනැ වසන කලැ “මෙ දරු ස්ව බලයෙන් වැටෙන්නට සමර්ථඔය” යි මැදහත් වන බැවින් මවුපියනට උපෙක්ෂා උපද්දි. මෙසෙ සතර බ්ර‍හ්මවිහාර භාවනායෙන් අවිජහිත වන බැවින් මවුපියො පුත්රබයනට “බ්රරහ්ම” වෙත්.

ඔවුන් පූර්වබදෙව පරිදි කිසෙ යැ යත්?

හැම ඉෂ්ටදෙවතාවන් කෙරෙහි පළමුවන දෙවි යහ: එයින් මවුපියො පුත්රරයනට ‘පූර්ව දෙව’ නම් වෙත.

ඔවුන් පූර්වයචාය්ය්ු පරිදි කිසෙ යැ යත්?

පුත්ර යා උපන් තැන් පටන් ගෙනැ “මෙසෙ හිඳුනෙ යැ, මෙසේ සිටුනෙ යැ”. යනාදිවිසින් පළමු ශික්ෂණ කරවති; පැසුළු ඇතැම් ආචාය්ය්යත් කෙනෙක් හස්තිශිල්ප අශ්චශිල්පාදිය ශික්ෂණ කරවති; ඇතැම්හු ශරණශීලාදි ගුණධර්මලයෙහි පිහිටුවති; මොවුන් හැම ආචාය්ය්ාද යන් කෙරෙහි මවුපියන් පුත්ර්යනට ‘පූර්වාිචාය්ය්මොව’ වෙත්.

ඔවුන් ආහුනෙය්යන පරිදි කිසෙ යැ යත්?

අහිසංස්කෘත කොට ඇරැ දෙන්නට නිසි අන්නපානාදි ප්රොතිග්රයහණයට අර්හ වන බැවින් ‘ආහුනෙය්යස’ නම් වෙත්.

එයින් වදාළහ:-

“බ්රදහ්මාති මාතාපිතරො පුබ්බාචරියාති වුව්වරො ආහුනෙය්යාළ ච පුත්තානං පජාය අනුකම්පකා” යි.

මෙසේ සත්කාර කරන දරුවො දෙමාපියනට ප්රඅත්යුුපකාර කළා නම් වෙද්ද යත්? මෙ ඔවුන්ගෙ උපකාර ගුණ අපෙක්ෂාකළ කලැ කිසි විස්මයෙක් නො වෙයි.

    1.      දකුමහ

78 ධර්ම.ප්ර දීපිකා

කිසේ යැ යත්?

යමෙක් මවුපියන් තමහට උපකාර බව දැන ප්ර ත්යු පකාර කෙරෙමි යි උත්සාහපරවශ වැ එක්දසරියෙක මව හිඳුවා එක් දසරියෙක පියා හිඳුවා ගෙනැ හවුරුදු සියක් පරිහරණ කෙරෙද හෙ මැ ඔවුන් උද්වතීයෙනුදු හස්තපාදපරිමර්දනයෙනුදු ශීතොදක උෂ්ණොදකස්නාපනයෙනුදු අඞ්ගසම්බාහනයෙනුදු උපස්ථාන කෙරෙ ද, මවුපියො ඔහු අංසයෙහි මැ හිඳ මූත්රමපූරීෂවිසර්ගන කෙරෙද්ද. හෙ එසෙ ද වුව මවුපියනට උපකාර නො වෙයි.

“ද්වින්නාහං භික්ඛවෙ න සුප්පතිකාරං වදාමි මාතුච්ච පිතුච්ච එකෙන භික්ඛවෙ අංසෙන මාතරං පරිහරෙය්යප එකෙන පිතරං පරිහරෙය්යච වස්සසතායුකො වස්සසතාජීවි, සො ච නෙසං උච්ඡාදන පරිමද්දනනභා පනසම්බාහනෙන: තෙ ච ත‍ෙත්ථංව මුත්තකරීසං චජෙය්යුංු න ත්වෙව භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං කතං වා හොති පතිකතං වා” යි.

මෙසෙ මතු නො වෙයි, යමෙක් සියලු දඹදිව්තලය හෙරිතලයක් සෙයින් සම කොට හිණුපමණ සත් රුවනින් පුරා මවුපියන් එහි නායක කොට සක්විති රජයෙහි පිහිටුවා ද. හෙ එසෙ කෙළෙ ද වී නම් මවු පියනට උපකාර නම් නො වෙ.

එයින් වදාළහ:-

“ඉමිස්සා භික්ඛවෙ මහාපඨවියා පහූතසත්තරතනාය මාතා පි‍තරො ඉස්සරියාධිපච්චේ රජ්ජෙ පතිට්ඨාපෙය්යන. න ත්වෙව භික්ඛවෙ මාතාපිතුන්නං කතං වා හොති පතිකතං වා”යි.

කරුණු කිම යත්? මවුපියො පුතුයන් ජීවිතයට ආපාදක යහ, ප්ර්තිපාදක යහ, ප්රවවර්තුක යහ; හෘදයරුධිර පෙරළා කිරි කොට පොවා අත්පා හඹා අන්නපානයෙන් සන්තර්පන කොට වැඩුවාහ. ඉදින් මවුපියො ඔවුන් උපන් දවස් මැ පාදයෙහි ගෙනැ අරණ්යුයෙහි හො නදීශ්රොොතසැ

අභිසම්බොධිකථා 79

හො ප්රබපාතයෙහි හො බාහුපීහු නම් ඔවුහු මේ ලොකයා දක්නට අසමර්ථර වෙති. එසෙ නො කොට මවුපියො පුත්රබයන් පරිපාලනා කොටැ ඉෂ්ටානිෂ්ට ආලම්බන ඇති ලොකයා දක්වත්.

එයින් වදාළහ:-

“තං කිස්ස හෙතු? බහුකාරා භික්ඛවෙ මාතා පිතරො පුත්තානං ආපාදකා පොසකා ඉමස්ස ලොකස්ස දස්සෙතාරො”යි.

ඔවුන් මවුපියනට ප්ර ත්යුහපකාර වන්නේ කවරකල යැ යත්? පූර්වොමක්තක්ර‍මයෙන් ආදර ඇති වැ මවුපියන පුස්නෙ ශ්ර?ද්ධා නැති මවුපියන් ශ්ර්ද්ධාසම්පතැ පිහිටුවා ද; දුශ්ශීලයන් ශීල සම්පතැ, මත්සරයන් ත්යා්ගසම්පතැ අඥානයන් ප්රයඥාසම්පතැ පිහිටුවා ද, මෙතෙකින් හෙ මවුපියනට ප්රාත්යුතපකාර නම් වෙ.

එයින් වදාළහ:-

“යො ච භික්ඛවෙ මාතාපිත රො අස්සද්ධෙ සද්ධා සම්පදයා සමාදපෙති නිවෙසෙති පතිට්ඨාපෙති; දුස්සීලෙ සීලසම්පදාය, මච්ඡරී චිගසම්පදාය, දුප්පඤ්ඤෙ පඤ්ඤා සම්පදාය සමාදපෙති නිවෙසෙති පතිට්ඨාපෙති. එත්තාවතා ඛො භික්ඛවෙ මාතා පිතූන්නං කතඤ්ච අතිකතඤ්ච”යි.

අනෙකෙකුදු:-

ලෙව්හි දානමානනාදීන් නො පුදා නො හින්දැහැකි මහ ඇගි පින්කෙත්හු සතරදෙනෙක් වෙති. ඔහු කවර හ යත්? බුදු හ, බුදු සව්ව හ, මවු හ, පියො යි. එබැවින් මෙ සතර දෙනා කෙරෙහි සම්ය ක්ප්රගතිපන්න වන පණ්ඩිත වූ ව්ය ක්ත පුරු‍ෂයෝ බොහෝ පුණ්ය ප්ර‍සව කෙරෙත්.

එයින් වදාළහ:-

“චතුසු භික්ඛවෙ සම්මා පටිජ්ජමානො පණ්ඩිතො ව්යවත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ව හොති අනනුවජ්ජො විඤ්ඤුනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවති. කතමෙසු චතුසු? මාතරි භික්ඛවෙ සම්මා පටිජ්ජමානො පණ්ඩිතො ව්යුත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති,

80 ධර්ම?ප්රිදීපිකා

අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො විඤ්ඤෑනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවති; පිතරි භික්ඛවෙ -පෙ- තථාගතෙ භික්ඛවෙ ‍ෙ-පෙ- තථාගත සාවකෙ භික්ඛවෙ සම්මා පටිජ්ජමානො පණ්ඩිතො ව්යජත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො විඤ්ඤෑනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවති. ඉමෙසු ඛො භික්ඛවෙ වතුසු සම්මා පටිජ්ජමා‍ෙනා පණ්ඩිතො ව්යතත්තො සප්පුරිසො අක්ඛතං අනුපහතං අත්තානං පරිහරති, අනවජ්ජො ච හොති අනනුවජ්ජො විඤ්ඤෑනං, බහුඤ්ච පුඤ්ඤං පසවති”යි.

යමෙක් මෙසෙ දානමානනාදීන් පිදියැයුතු මවු ආදීන් කෙරෙහි මිථ්යාාප්රිතිපන්න වී නම් ඕහට කිමෙක් වෙයි යත්? අපායොත්පත්ති වේ.

එයින් වදාළහ:-

“චතුසු භික්ඛවෙ මිච්ඡාපටිපජ්ජමානො බාලො අව්යකත්තො අසපුපුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො විඤ්ඤෑනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. කතමෙසු චතුසු? මාතරි භික්ඛවෙ මිච්ඡාපටිපජ්ජාමානො බාලො අව්යජත්තො අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො විඤ්ඤෑනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති. පිතරි භික්ඝවෙ -පෙ- තථාගතෙ භික්ඛවෙ -පෙ- තථාගත සාවකෙ භික්ඛවෙ මිච්ඡාපටිපජ්ජමානො බාලො අව්ය ත්තො අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො විඤ්ඤෑනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති, ඉමෙසු ඛො භික්ඛවෙ චතුසු මිච්ඡාපටිපජ්ජමානො බා‍ෙලා අව්ය්ත්තො අසප්පුරිසො ඛතං උපහතං අත්තානං පරිහරති, සාවජ්ජො ච හොති සානුවජ්ජො විඤ්ඤෑනං, බහුඤ්ච අපුඤ්ඤං පසවති” යි. __________

12. සංවෙගසමුපායතො යනුයෙන් කුමක් කියූ වෙති යත්?

“සංසාරය අනවරාග්රෙ යැ, නරකදුඃඛ භයානක යැ, මනුෂ්යොත්වය දුර්ලභ යැ, සෙසු තැන් පුණ්යාකර්මයට.

අභිසම්බොධි කථා 81

අස්ථාන යැ, ම‍ාගෙ පිතෘ පිතාමහාදීහු අනෙකකොටි ශත ධන සඤ්චය කොට තබා මිය පරලොව යන්නාහු මෙයින් එකකාර්ෂාපණයක් නො ද ගෙනැ ගියහ; නැවත මෙ වළඳන්නට නො ද එති; අහො පිරිහුණහ; ක්ෂණ සම්පත් වැරැදවූහ”යි කරුණායෙන් කම්පිත වූ පරිදි කියූ වෙත්.

මෙහි සංසාරයෙ අනවරාග්රු පරිදි ක‍ිසෙ යැ යත්?

බුදුන් විසින් වර්ෂශතයක් වර්ෂසහස්රදයකුදු අනාවරණ ඥානයෙන් අනුගමනය කොට බලා ‘නැත්තා නැති’ යි දුටු වනබැවින් අමත වූ අවිදිත වූ පූර්වාවධි ඇති, එසෙයින් මැ අමත වූ අඥාත වූ පශ්චිමාවධි ඇති, මෙසෙයින් අග්මුල් නැති වන බැවින් අපරිච්ඡින්න වූ පූර්වාපරකොටි ඇති තන්මධ්යතයෙහි සංසරත් සත්වයන්ගේ අවිච්ඡින්නයෙන් ප්රවවෘත්ත වූ ස්කන්ධපරිපාටිය ‘අනවරාග්රන සංසාර’ නම් වේ.

එයින් වදාළහ:-

“අනමතග්ගො ‘යං භික්ඛවෙ සංසාරො පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීවරණානං සත්තානං තණ්හා සංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං” යි.

මෙසෙ අනවරාග්රනසංසාරයෙහි පරිභ්රොමත් සත්වයන් කෙරෙහි එක්සතක්හු අප්රිඅයසම්ප්රසයොගයෙන් හා ප්රිරයවිප්රෙයොගයෙන් කන්දනය කරනුවහු වැලැපි කඳුළු බො‍ෙහා පරිදි හා සතරමහ මුහුදැ දිය මඳපරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“එතදෙව භික්කවෙ බහුතරං ‍යං වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං අමනාපසම්පයොගා මනාප විප්පයොගා කන්දන්තානං රොදන්තානං අස්සු පස්සන්නං පග්ඝරිතං න ත්වෙච චතුසු මහාසමුද්දෙසු උදකං” යි.

අනවරාග්ර්සංසාරයෙහි එක්සතක්හු එක මවකගේ මරණින් කම්පිත වැ රොදනය කරනුවහු වැලැපි කඳුළු සතරමහමුහුදැ දියට බොහො පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“දීඝරත්තං වො භික්ඛවෙ මාතුමරණං පච්චනුභූතං, තෙසං චො මාතුමරණං පච්චනුහොන්තානං අමනාප

                                                                                                               6

82 ධර්මප්ර දිපිකා

සම්පයොගා මනාප විප්පයොගා කන්දන්තානං රොදන්තානං අස්සූ පස්සන්නං පග්ඝරිතං න ත්වෙච චතුසු මහාසමුද්දෙසු උදකං” යි.

එසෙයින් මැ එක්සතක්හු එක පියකුගේ එක මලකුගෙ එක බෑයකුගෙ එක නඟකගෙ එක බුහුනකගෙ එක පුතකුගෙ එක දුවකගෙ මරණින් කම්පිත වැ පරිදෙවනා කරනුවහු වැලැපි කඳුළු, එසෙයින් ම එකෙකි නෑයන් නට කලැ භොග නට කලැ රොගග්රුස්ත කලැ වහස්නහු වැලැපි කඳුළු සතරමහමුහුදැ දියට බොහො පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“දීඝරත්තං චො භික්ඛවෙ පිතුමරණං පච්චනුභූතං -පෙ-භාතු මරණං පච්චනුභූතං -පෙ- භගිනිමරණං පච්චනුභූතං -පෙ- භගිනිමරණං පච්චනුභූතං -පෙ- පුත්තමරණං පච්චනුභූතං -පෙ- ධීතු මරණං පච්චනුභූතං -පෙ- ඤාති ව්යචසනං පච්චනුභූතං -පෙ භොගව්යෙසනං පච්චනුභූතං ‍-පෙ- රොගව්යභසනං පච්චනුභූතං -පෙ- භොගව්යවසනං පච්චනුභූතං -පෙ- රොගව්යංසනං පච්චනුභූතං; තෙසං වො රොගව්යනසනං පච්චනුහොන් තානං ‍රොදන්තානං අස්සු පස්සන්නං පග්ඝරිතං න ත්වෙව චතුසු මහා සමුද්දෙසු උදකං” යි.

මෙහි සතර මහමුහුදු නම් මෙරුරශ්මින් පරිච්ඡින්න සතර මහාසාගරය යි. කිසෙ යැ යත්? මෙරගල ප්රාපචින පාර්ශ්චය රජතමය යැ. දක්ෂිණපාර්ශවය මණිමය යැ, පශ්විමපාර්ශවය ස්ඵටිකමය යැ, උත්තර පාර්ශවය ස්වර්ණමය යි. එහි පූර්වතදක්ෂිණපාර්ශවයෙන් නිෂ්ක්රා න්ත රජතමණිරශ්මිහු එකක් වැ මහමුහුදුපිටින් ගොස් චකුවාල පර්වෂතයෙහි පැහැරැ සිටිති; එසෙයින් මැ දක්ෂිණපශ්විම පාර්ශවයෙන් නිෂ්ක්රාපන්ත මණිස්ඵටිකරශ්මිහු, පශ්චිමොත්තරපාර්ශවයෙන් නිෂ්ක්රාරන්ත ස්ඵටිකස්වරණරශ්මිහු උත්තරප්රාතචිනප‍ාර්ශවයෙන් නිෂ්ක්රාමන්ත ස්වර්ණරජත රශ්මිහු එකක වැ මහමුහුදුපිටින් මෙරුපර්විතයාගේ රශ්මින් විසින් පරිච්ඡින්න සතර මහාසාගරය “සතර මහමුහුද” නම්.

අභිසම්බොධිකථා 83

අනවරාග්රධසංසාරයෙහි එක්සතක්හු කිරි නො බොන පණු පලඟැටි ඈ දැරිවැ1 උපන් කල් හැර කිරි බොන ගෙරි හූරු ඈ තිරිසන්යොන්හි උපන් කල් හැර මිනිස් පියෙහි නොයෙක් නම් හැර එකනම් ඇති නොයෙක් මවුන් හැර එක මවක මතු තෙනෙන් පූ කිරි සතර මහමුහුදැ දියට බොහො පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“එ‍තදෙව භික්ඛවෙ බහුතරං යං වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්දාවතං සංසරතං මාතු ථඤ්ඤං පීතං න ත්වෙව චතුසු මහාසමුද්දෙසු උදකං” යි.

අපරිච්ඡින්න පූර්වාපරකොටි ඇති සංසාරයෙහි පරිවර්තුනය කරන සත්වයන් කෙරෙහි එක් සතක්හු හිස් සුන් කලැ වගුළ ලෙහෙ සතර මහමුහුදැ දියට බොහො පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“එතදෙව භික්ඛවෙ බහුතරං යං වො ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා සන්ධාවතං සංසරතං සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං න ත්වෙව චතුසු මහාසමුද්දෙසු උදකං” යි.

අක්මුල් නැතිසසර පිරිවැටෙන සතුන් කෙරෙහි එක්සතක්හු රත්පැහැ ඇති වැ කළුපැහැ ඇතිවැ සුදුපැහැ ඇති වැ මුසුපැහැ ඇති වැ උපන් කල් හැර එක් පැහැ ඇති වැ ගොන් වැ උපන් කලැ මතු සුන් හිසින් වගුළ ලෙහෙ, ‍එසෙයින් මැ මී වැ උපන් කලැ තිරෙළු වැ උපන් කලැ පලෙළු වැ උපන් කලැ මුව වැ උපන් කලැ හුරු වැ උපන් කලැ කුකුළු වැ උපන් කලැ සුන් හිසින් වගුළ ලෙහෙ එසෙයින් මැ සොර හ යි ගෙනැ කඩපළා සොර හ යි ගෙනැ විරඹුසොර හ යි ගෙනැ හිස් සුන් කලැ වගුළ ලෙහෙ සතර මහමුහුදැ දියට බො‍හො පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“දීඝරත්තං වො භික්ඛවෙ ගුන්නං සතං ගොභූතානං සිසච්ඡින්නානං, සහිසානං සතං මහිසභූතානං සිසච්ඡින්නා නං, අජානං සතං අජභූතානං සීසච්ඡින්නානං, උරබ්ගානං සතං උරබ්භභූතානං සීසච්ඡින්නානං, මිගානං සතං

        1.      දැරිළ.

84 ධර්මප්රනදීපිකා

මිගභූතානං සීසච්ඡින්නානං, සූකරානං සතං සූකරභූතානං සීසච්ඡින්නානං, කුක්කුටානං සතං කුක්කුටභූතානං සීසච්ඡින්නානං, චොර ගාමඝාතකාති ගහෙත්වා සීසච්ඡින්නනානං, චොර පිරිපන්ථකාති ගහෙත්වා සීසච්ඡින්නානනං, චොර පාරදාරිකාති ගහේත්වා සීසච්ඡින්නානං ලොහිතං පස්සන්නං පග්ඝරිතං න ත්වෙව චතුසු මහාසමුද්දෙසු උදකං” යි.

දරිද්රනවූ කෘපණ වූ විරූප වූ දුස්සංස්ථානහස්තපාද ඇති සත්වයන් දුටු කලැ “අනවරාග්රරසංසාරයෙහි ඇපිදු මෙසෙ මැ වූම්හ” යි සන්නිෂ්ඨාන කළමනා පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“යං භික්ඛවෙ පස්සෙය්යා-ථ දුග්ගතං දුරූපෙතං නිට්ඨමෙත්ථස ගන්තබ්බං අම්හෙහිපි එවරූපං පච්චනුභූතං ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා” යි.

මහද්ධන වූ මහාභොග වූ අලඞ්කෘතපය්යාා දීප්ත වූ හස්තිස්කන්ඛ වරගත වූ මහත් පරිවාර ඇති ජනයන් දුටු කලැ “සසර වසන කලැ ඇපිදු මෙසෙ මැ වූම්හ”යි සන්නිෂ්ඨාන කළමනා පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“යං භික්ඛවෙ පස්සෙය්යානථ සුඛිතං සජ්ජිතං නිට්ඨ මෙත්ථ ගන්තබ්බං අම්හෙහිපි එවරූපං පච්චනුභූතං ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා” යි.

අනවරාග්රිසංසාරයෙහි කර්මානිලවෙගයෙන් පෙර පෙළ සතුන් අතුරෙහි එක් සතක්හු මවු නො වූ යම් සතෙක් නැති, පිය නො වූ මල් නො වූ බෑ නො වූ නං නො වූ බුහුන් නො වූ පුත් නො වූ දු නො වූ යම් සතෙක් නැත්.

එයින් වදාළහ:-

“න සො භික්ඛවෙ සත්තො සුලභරූ‍ෙපා යො න මාතා භූත පුබ්බා, යොන න පිතා භූතපුබ්බො, යො න හාතා භූතපුබ්බො, යො න භගිනී භූතපුබ්බා, යො න පුත්තො භූතපුබ්බො, යො න ධීතා භූතපුබ්බා ඉමිනා දීඝෙන අද්ධුනා”යි.

අභිසම්භොධිකථා 85

මෙසේ එක් පුරුෂයක්හු අඹු නො වූ යම් ස්ත්රි යක් නැති; එක් ස්ත්රිපයක් සැමි නො වූ යම් පුරුෂයෙක් නැති; එක් සතක්හු කුස නොහොත් යම් සතෙක් නැති; හැම සතුන් කුස නොහොත් එක් සතෙක් නැති; ස්ත්රීස නො වූ යම් පුරුෂයෙක් නැති; පුරුෂ නො වු යම් ස්ත්රි්යක් නැති; මහපොළොවැ එක් සතක්හු නො හුන් තැනෙක් නො සිටි තැනෙක් නොහොත් තැනෙක් නැති; හෙව නො මළ තැනෙක් නැති; නො දැවූ ‍තැනෙක් නැත්.

එයින් වදාළහ:-

මිනී නො දැවූ තැනක් බලන උප‍සාළ්හක බමුණ හට එතානැ ඔහු එනම් වැ තුදුස් දහසක් ජන්මයෙහි දැවූ පරිදි:-

“උපාසාළ්හක නාමානං සහස්සානි චතුද්දස අස්මිං පදෙසෙ දඞ්ඪානා නත්ථි ලොකෙ අනාමතං” යි 63

ආකාශයෙහි එක් සතක්හු නො ගිය මඟ නැති; ශුද්ධ වාස1 මිස නො උපන් තැන් නැති; යම් තැනෙක මැ සුව නැත්; තත්තද්භවයෙහි විෂයොපභොගයෙන් උපන් සුව වූ කල සංස්කාරන් එම විගස පෙරළෙන බැවින් වඩබානලප්රාහප්ත ජලනිධියෙහි ජල සෙයින් දුඃඛයෙහි මර නිමග්න වේ.

එයින් වදාළහ:-

“යං කිඤ්චි වෙදයිතං සබ්බන්තං දුක්ඛස්මින්ති වදාමි” යි. අනෙකකාලයෙහි එක්සත්හු නො උපන් ගති නැති; නො වුන් දුක් නැත්.

එයින් වදාළහ:-

“අනමතග්ගොයං භික්ඛවෙ සංසාරො පුබ්බා කොටි න පඤ්ඤායති අවිජ්ජානීචරණානං සත්තානං තණ්හා සංයොජනානං සන්ධාවතං සංසරතං එවං දීඝරත්තං වො භික්ඛවෙ දුක්ඛං පච්චනුභූතං තිබ්බං පච්චනුභූතං කටුකං පච්චනුභූතං, කටසී වඩ්ඪිතා. යාවඤ්චිදං භික්ඛ වෙ අලමෙව සබ්බසංඛාරෙසු නිබ්බින්දිතු අලං විරජ්ජිතුං අලං විචුච්චිතුං”යි.

මෙසෙයින් සංසාරය අනවරාග්රක යි. 1. සූඬාවාසයෙහි.

86 ධර්මබප්රබදීපිකා

නරකදුඃඛ භයානක පරිදි කිසෙ යැ යත්?

අෂ්ටමහානරකාදීන් ඝොර වන බැවිනුදු එහි දුක් අනන්ත වන බැවිනුදු භයානක යි.

එහි අෂ්ටමහානරක නම් කවරැ යත්?

සඤ්ජීව යැ කාලසූත්ර යැ සඞ්ඝාත යැ රෞරව යැ මහා රෞරව යැ තාප යැ ප්රජතාප යැ මහාවීචි යැ යන මේ යි.

එයින් කීහ:-

“සඤ්ජීවඃ කාලසූත්ර ඤ්ච සඞ්ඝාතො රෞරවස්තථා මහාරෞරවතාපඛ්යාලප්රචතාපාචීචි නාමකඃ”යි. 65

මෙහි යමපලුන් විසින් ප්ර්ජ්චලිත වූ නානායුධ ගෙන කඩ කඩ කොට සිඳුනා ලද සත්වයන් පුනපුනා දිවි ඇති වන නරකය ‘සඤ්ජීව’ නම් විය. යමපලුන් විසින් ප්රපජ්චලිත විවිධායුධ ගෙන මහ හඩින් හඬා දිව ගොස් නිරිසතුන් දි‍ලිසෙන යපොළොවැ පැහැරැ හෙළා පියා සූත්රාහභත කොටැ ප්රිජ්වලිත පරශුවින් හඬවහඬවා අෂ්ටාංශ ෂොඩශාංශ කොටැ සස්නා නරකය ‘කාලසූත්ර ’ නම් විය. අයොමය පර්වතයෙන් සතුන් සුන් සුන් කොට මිරිකන නරකය ‘සඞ්ඝාත’ නම් වි.

කිසෙ යැ යත්?

එ නරකයෙහි සත්වයෝ නවයොදුන් බොල් දිලි යෙන යපොළොවැ කටිප්රෙදෙශය දක්වා ගැලී නිශ්චල වැ සිටිති. එකල්හි පූර්ව’ දිශාභාගයෙන් ප්ර ජ්වලිත අයොමය පර්‍වතයෙක් උත්ථිත වැ අශනිඝොෂ සෙයින් ගර්ජනා කෙරෙමින් අවුදු ඒ සත්වයන් සියුම් කොට වටන තල සෙයින් සන් කෙරමින් ගොස් පශවිමදිශාභාගයෙහි සිටි; පශ්විම දිශාභාගයෙනුදු උත්තර දිභාභාගයෙනුදු දක්ෂිණ දිශාභාගයෙනුදු උත්ථිත පර්වපතයො එසෙයින් මැ මිරිකමින් යෙති. දෙදිශායෙන් දෙපර්වුතයෙක් අවුදු සතුන් උක්දඬු කලබක් සෙයින් මිරිකා ම ය. එයින් එ නරකය ‘සඞ්ඝාත’ නම් වි.

නවද්වාරයෙන් වැද සකල ශරීරය හුයන ක්ෂාරධූම යෙන් ගුගුරා පස්නා ඇති නරකය ‘රෞරව’ නම් විය. රක්ත ලොහිත ජ්වාලායෙන් පරිපූර්ණභ වූ බලවත්

අභිසම්භොධිකථා 87

දුඃඛයෙන් අභිභූත සත්වයන් ඇති නරකය ‘මහාරෞරව’ නම් විය. යමපලුන් විසින් දිල‍ියෙන ‍යපොළොවැ දිලි යෙන යහුල්වි හිඳුවනලද සත්වයන් දිලිහි දිලිහි නිශ්චල වැ හිඳ පස්නා නරකය ‘තාප’ නම් විය. එසෙයින් මැ ප්රශකර්ෂයෙන් තවනලද නරකය ‘ප්ර්තාප’ නම් වේ.

කිසෙ යැ යත්?

භෛරවරූප ඇති රාක්ෂසයො භයානක නාදයෙන් හඬා ප්රෙජ්වලිත ආයුධයෙන් පැහැරැ සත්වයන් ආදීප්ත අයඃ පර්වහතයට නඟිති; ඔවුන් පර්ව්ත මස්තකයෙහි සිටි කලැ කර්මජ වු ක්ෂාරවාත හමයි; එ සත්හු එහි නො සිටිය හි ඌර්ධවපාද වැ අධශ්ශීරස් වැ හෙති. එකල්හි දිලියෙන යපොළොවින් තාලස්කන්ධප්රඅමාණ අයශ්ශුල නැ‍ඟෙයි; සත්වයො එහි මස්තකයෙන් හී විනිර්විද්ධ ශරීර වැ පස්ති. ඒ යහුලුදු දිලියෙයි, සත්වයො ද දිලියෙති, යපොළොව ද දිලියෙයි. මෙසේ ප්රපකර්ෂයෙන් තවන්නෙන් ඒ නරකය ‘ප්රිතාප’ නම් වී. ජ්වාලයෙනුදු සත්වයන් විසිනුදු දුඃඛයෙනුදු වීචි නැති නරකය ‘අවීචි’ නම් වී. ‘වීචි’ ශබ්දය අන්තර පය්යා දුඃය යි.

එහි ජ්වාලයෙන් අතුරු නැති පරිදි කීසෙ යැ යත්?

පූර්ව්භිත්තීන් ජ්වාලා උත්ථිත වැ සකලනරකමණ්ඩලය පුරමින් සියක් යොදුන් තැනැ පැතිර සිටි; තුබු පස්දිසායෙහි දු එසේම යැ. මෙසේ ෂඩ්විධ ජ්වාලායෙන් නිරන්තර වන බැවින් නරකය ‘අවිචි’ නම් වේ ම ය.

සත්වයන් විසින් අතුරු නැති පරිදි කිසෙ යැ යත්?

එ නරකාභ්යින්තරයෙහි සියක්‍ යොදුන් තැන් නළෙකැ පිරූ මල්තුඹුපිටි සෙයින් විසින් නිරන්තර යැ, ‘මෙ තැනැ සත්වයො ඇති, මෙ තැනැ සත්වයොන්නැති’ කියන්නට නිසි තැනෙක් නැති. හෙව හිඳ සිට ඇවිදැ පස්නා සතුන්ගේ අන්ත නැති; යන්නාට සිටියන් විසින් හුනනන් විසින් හොත්තන් විසින් ආවරණ නැති මෙසේ සත්වයන් විසින් නිරන්තර වන බැවින් ‘අවීචි’ නම් වේ ම ය.

88 ධර්ම්ප්ර දීපිකා

දුඃඛයන් නිරන්තර පරිදි කිසෙ යැ යත්?

කායද්වාරයෙහි සඋපෙක්ෂාසහගත චිත්තයො උප දිති; එක් දුඃඛසහගතවිත්තයෙක් උපද්දී. එතෙකුදු වුව යම්සෙ ජිහ්වාග්රකයෙහි සමධුබින්දුවක්1තබා එක් තාම්ර ‍ ලොහබින්දුවක් තුබූ කලැ අනුදහනය මැ බලවත් වන බැවින් එ මිබිඳින් කම් නැති. එසෙයින් මැ උපෙක්ෂා සහගත චිත්තයෙන් උපදුතුදු දුඃඛසහගත චිත්තයා මැ බලවත් වන බැවින් දුඃඛය මැ නිරන්තර යැ; තුබූ සිත් ඇත ද නැති. මෙසෙ දුඃඛයෙන් නාරන්තර වන බැවින් ‘අවීචි’ නම් වෙ මැයි.

මෙසේ වූ අෂ්ට මහානරකයෝ චතුරශ්රෙයහ, චතුර් ද්වාරයහ, සතර දෙසෙහි නව යොදුන් ‍බොල් යඛිතැ, උඩ නව යොදුන් බොල් යපියනැ, යට නව යොදුන් බොල් ‍යපොළොවැ, මෙයින් නික්මෙන අග්නිජ්වාලා බලනුවන් ඇස් සියක් යොදුන් තැන් සිටැ යමකගුළිකා සෙයින් නික්මෙයි. මේ අෂ්ටමහානිරයැ එකෙකිද්වාරයෙහි සතර සතර උත්සද නරක යැ; මේ නියායෙන් එකෙකින මහා නරකයෙහි සොළොස් සොළොස් උත්සද නරක වන බැවින් එක්සිය අටවිස්සෙක් වෙයි. මහානරක හා සමඟ එක්සිය අටවිස්සෙක් වෙයි; මහානරක හා සමඟ එක්සිය සතිසෙක් වෙ මේ අෂ්ට මහා නරකයෝ පව් කළ සතුන් විසින් පරිපූර්ණතයහ, ඝොරයහ, දාරුණයහ, දක්නට ද අසන්නට ද භයානකයහ.

එයින් වදාළහ:-

“ඉච්චෙතෙ අට්ඨ නිරයා අක්ඛාතා දුරතික්කමා ආකිණ්ණා ලුද්දකම්මෙහි පච්චෙකා සො‍ළසුස්සදා 66

කදරියා තපනා ඝොර අච්චිමන්තො මහබ්භයා ‍ෙලාමහංසනරූපා ච හෙස්මා පටිහයා දුඛා. 67

චතුක්කණ්ණා චතුද්වාර විභත්තා භාගසො මිතා ආයොපාකරපරියන්තා අයසා පටිකුජ්ජිතා. 68

තෙසං අයොමයා භූමි ජලිතා තෙජසා යුතා සමන්තා යොජනසතං ඵුට්ඨා නිට්ඨන්ති සබ්බදා”යි 69

          1.    ජිහ්වාග්රබයෙහි මධු බින්දුවක්.

                                       අභිසම්බොධිකථා                                    89

මෙහි ආයුෂ කවරැ යත්?

මිනිස්නට පනස් හවුරුද්දෙක් සව්මහරජයෙහි දෙවියනට එක් දවසෙක් වෙයි, එදවසින් තිස් දවසෙක් මසෙක් වෙයි. ඒ මසින් දෙළොස් මසෙක් හවුරුද්දෙක් වෙයි, එ හවුරුද්දෙන් එහි දෙවියනට පන්සියක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ. එ දිව්ය යුෂ වූ හවුරුදු පන්සියය සඤ්ජීව නරයෙහි එක් දවසෙක් වෙයි, එ දවසින් තිස් දවසෙක් ‍මසෙක් වෙයි, එ මසින් දෙළොස් මසෙක් හවුරුද්දෙක් වෙයි, එ හවුරුද්දෙන් එ නරකයෙහි පන්සියයක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ.

මිනිස්නට සියක් හවුරුදු තව්තිසා වැසි දෙවියනට එක් දවසෙක් වෙයි, එ දවසින් එහි දෙවියනට පූර්වෝක්ත ක්රෙමයෙන් දහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ. එ දිව්යා යුෂ සහස්රවය කාල සූත්ර‍ න‍රකයෙහි එක් දවසෙක් වෙයි. එ දවසින් එ නරකයෙහි දහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ.

මිනිස්නට දෙසියයක් හවුරුදු යාම දෙව් ලොවැ දෙවියනට එක් දවසෙක් වෙයි. එ දවසින් එහි දෙවියනට දෙදහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ. එ දිව්යායයුෂ දෙදහස සඞ්ඝාත නරකයෙහි එක් දවසෙක් වෙයි, එ දවසින් එ නරකයෙහි දෙදහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ.

මිනිස්නට සාරසියයක් හවුරුදු තුසීපුරයෙහි දෙවියනට එක් දවසෙක් වෙයි, එ දවසින් එහි දෙවියනට සාර දහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ. එ දිව්යායයුෂ සාර දහස රෞරව නරකයෙහි එක් දවසෙක් වෙයි, එ දවසින් එ නරකයෙහි සාර දහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ.

මිනිස්නට අටසියක් හවුරුදු නිර්මා ණරතියැ දෙවියනට එක් දවසෙක් වෙයි, එ දවසින් එහි දෙවියනට අට දහසක් අවුරුද්දට ආයුෂ යැ. එ දිව්යායුෂ අට දහස මහා රෞරව නරකයෙහි එක් දවසෙක් වෙයි. එ දවසින් එ නකෙයෙහි අට දහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ.

මිනිස්නට එක් දහස් සසියයක් හවුරුදු පරනිර්මිත වශවර්තියැ දෙවියනට එක් දවසෙක් වෙයි. එ දවසින් එහි දෙවියනට සොළොස් දහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යැ

90 ධර්මුප්ර දීපිකා

එ දිව්යා යුෂ සොළොස් දහස තාප නරකයෙහි එක් දවසෙක් වෙයි, එ දවසින් තිස් දවසෙක් ‍මසෙක් වෙයි, එ මසින් දෙ‍ාළොස් මසෙක් හවුරුද්දෙක් වෙයි, එ හවුරුද්දෙන් එ නරකයෙහි සොළොස් දහසක් හවුරුද්දට ආයුෂ යි. මෙසේ සදෙව් ලොවැ දෙවියන්ගේ ආයුෂ හා තුල්ය වූ එක් දවසෙකින් ඔවුන් හා මැ සම ආයුෂ ඇති යව්හ සඤ්ජීවාදී සනරකයෙහි සත්වයෝ.

එහි (මහා) ප්රිතාප නම් සත්වන නරකයෙහි අන්තඃ කල්පයෙකින් අර්ධයකට ආයුෂ යැ. මහා විවියැ එක් අන්තඃකල්පයකට ආයුෂ යි.

එයින් කීහ:-

“තුල්යෛුර්දෙවායුෂා කාමෙ ‘හොරාත්රෛයස්තත්ස මායුෂඃ සඤ්ජීවාද්යුෂ්ෂඩර්ධාන්තඃකල්පකල්පායුෂෞ ‍පරෞ” යි. 70

මෙහි මහාවීචියැ අවයවභූත වූ අර්බුදාදී දශ නරක යෙහි ආයුෂ කවරැ යත්? මගධ නැළියෙන් සතර නැළි යෙක් තල කොසොල් නැළියෙන් එක් නැළියෙක් වෙයි. එ නැළියෙන් සතර නැළියෙක් කොසොල් ලහස්සෙන් එක් ලහස්සෙක් වෙයි, එ ලහස්සෙන් සතර ලහස්සෙක් එක් ද්රොසණයෙක් වෙයි, එ ද්රොසණයෙන් සතර ද්රොසණයෙක් එක් මානිකායෙක්1 වෙයි, එ ද්රොුණයෙන් සතර මානික‍ායෙක් එක් බාරියෙක් වෙයි. එ බාරීන් විසි බාරියෙක් එක් වාහයෙක් වෙයි, එ තිලවාහයෙන් හවුරුදු සියක් හවුරුදු සියක් ගිය කලැ එකෙකි තලබිජු හරුත් එ තිලවාහය ගෙවී යෙයි, අර්බුද නරකයෙහි ආයුෂ නො ගෙවේ. මෙ අර්බුද නර‍කයෙහි ආයුෂයෙන් විසි කොටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ නිරර්බුද නරකයෙහි. මෙ නිරර්බුද නරකයෙහි ආයුෂයෙන් විසි කොටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ අබබ කොටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ අටට නරකයෙහි ආයුෂයෙන් විසි කො‍ටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ අහහ නරකයෙහි. මෙ 1. බානියෙක්.

අභිසම්බොධිකතා 91

අහහ නරකයෙහි ආයුෂයෙන් විසි කොටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ කුමුද නරකයෙහි මෙ කුමුද නරකයෙහි ආයුෂ යෙන් විසි කොටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ සෞගන්ධික නරකයෙහි. මෙ සෞගන්ධික නරකයෙහි ආයුෂයෙන් විසි කොටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ උත්පල නරකයෙහි මෙ උත්පල නරකයෙහි ආයුෂයෙන් විසි කොටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ පුණ්ඩරීක නරකයෙහි. මෙ පුණ්ඩරීක නරකයෙහි ආයුෂයෙන් විසි කොටසෙකින් වැඩි ආයුෂ යැ පද්ම නරකයෙහි.

එයින් වදාළහ:-

“සෙය්යළථාපි භික්ඛු වීසතිඛාරිකො කොසලකො තිලවාහෙ, තතො පුරිසො වස්සසතස්ස වස්සතස්ස අච්ච යෙන එකමෙකං තිලං උද්ධරෙය්ය්, ඛිප්පතරං ඛො සො භික්ඛු විසතිඛාරිකො කොසලකො තිලවාහො ඉමිනා උපක්කමෙන පරික්ඛයං පරියා දානං ගච්ඡෙය්යභ න ත්වෙව එකො අබ්බුදො නිරයො; සෙය්ය ථාපි භික්ඛු වීසති අබ්බුදා නිරයා එවමෙකො1 නිරබ්බුදො නිරයො, සෙය්යංථාපි භික්ඛු වීසති නිරබ්බුදා නිරයා එවමෙකො අබබො නිරයො, සෙය්යායථාපි භික්ඛු වීසති අබබා නිරයා එවමෙකො අටටො නිරයො, සෙය්ය ථාපි භික්ඛු වීසති අටටා නිරයා එවමෙකො අහහො නිරයො, සෙය්ය ථාපි භික්ඛු වීසති අහහා නිරයා එවමෙකො කුමුදො නිර‍ෙයා, සෙය්යනථාපි භික්ඛු වීසති කුමුදා නිරයා එවමෙකො සොගන්ධිකො නිරයො, සෙය්යසථාපි භික්ඛු විසති කුමුදා නිරයා එවමෙකො ‍ෙසාගන්ධිකො නිරයො, සෙය්ය්ථාපි භික්ඛු වීසති සො ගන්ධිකා නිරයා එවමෙකො උප්පලකො නිරයො, සෙය්ය්ථාපි භික්ඛු වීසති උප්පලකා නිරයා එවමෙකො පුණ්ඩරීකො නිරයො සෙය්යිථාපි භික්ඛු වීසති පුණ්ඩරීකා නිරයා එවමෙකො පදුමො නිරයො; පදුමං ඛො පන භික්ඛු නිරයං කොකාලිකො භික්ඛු උපපන්නො සාරි පුත්ත මොග්ගල්ලානෙසු චිත්තං ආඝාතෙත්වා”යි.

මෙසෙයින් අනන්තාපරිමාණ ආයුෂ ඇති සහොත්සද මහා නරකයෙහි උපන් සත්වයන් ගවු පමණ ශරීර 1. එවමෙව ඛො.

92 ධර්මප්රිදීපිකා

වේ ම යැ; දෙගවු පමණ තුන් ගවු පමණ යොදුන් පමණ ශරීර වෙ ම යැ. දෙවදත්තයන් මැ සියක් යොදුන් පමණ ශරීර විය; ඔවුන් සිරුරු පෙණ පිඬු සෙ නො තර වෙයි; මහනෙල්මල ගබපෙත්තෙනුදු ගැසුව සිවි සම් ආදී කඩා ගොස් ඇටමුල මිස නො නවත්ති. එසේ උපන් සතුන් යමපල්හු ගිනිගෙන දිලියෙන‍ යපොළොවැ හොවා නහඹ තල්කඳ සා ගිනිගෙන දිල‍ියෙන යහුලක් එක් අතෙක ගසති; එයින් කම්පිත වැ ආර්තන ස්වරයෙන් ගුගුරන්නහු එසෙයින් මැ ගිනිගෙන දිලිසෙන යහුලක් දෙවන අත ගසති; එයින් කම්පමාන වුවහු ගිනි ගෙන දිලියෙන යහුලක් එක් පයක ගසති; එයින් ප්ර කම්පිත වැ අඬන්නහු එ මැ බඳු යහුලක් දෙවන පය ගසති; එක්බිති කර්මා ර හස්ත්රාඅවක් සෙයින් ශරීර මධ්යයයෙන් පෙවෙන්නහු එසෙයින් මැ තාලස්කන්ධ ප්රාමාණ වූ ආදීප්ත අයශ්ශුලයක් හෘදය මධ්යවයෙහි ගසා නිශ්චල කෙරෙති; පාපක්ෂය නො වූ තාක් කල් ඔහුට මරණ නැත.

එයින් වදාළහ:-

“‍තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා පඤ්චවිධබන්ධනං නාම කාරණං කරොන්ති.1 තත්තං අයොඛිලං භ‍ෙත්ථණ ගමෙන්ති, තත්තං අයෙඛිලං දුතියෙ භ‍ෙත්ථ. ගමෙන්ති, තත්තං අයොඛීලං පාදෙ ගමෙන්ති, තත්තං අයොඛීලං දුතියෙ පාදෙ ගමෙන්ති, තත්තං අයොඛීලං මජ්ඣෙ උරස්මිං ගමෙන්ති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්ප කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං කරොති යාච න තං පාපං කම්මං ව්යටන්ති හොති”යි.

ඉක්බිති බොහොසෙ තුන් ගවු පමණ අත්බැව් ඇති සත්වයන් ගිනි ගෙන දි‍ලියෙන ලොහො පොළොවැ හොවා එක් පලයක් පමණ ගිනි ගෙන දිලියෙන කුඨාර යෙන් සස්ති; ලොහිත නදී වැ පවත්ති. ලොහො පොළොවින් අග්නිජ්වාලා නැඟී සැසි සැසි තැන ඇවිළ ගෙන දවයි; මහත් දුක් උපද්දි, සස්නාහු සූත්රාඟහත කොටැ දැවයක් සෙයින් චතුරංශ ෂඩංශ අෂ්ටාංශ ෂොඩශාංශ

               1.  පඤ්චවිබන්ධනං නාම කාරෙන්ති.

අභිසම්බොධිකථා 93

කොටැ සසිත්. එක්බිති යමපල්හු නෙරි සතුන් පා උඩු බල්වා හිස් බිම් බල්වා සිටුවා මහත් කුලු පමණ ගිනි ගෙන දිලියෙන වැහැයෙන් සස්නාහු සුඹුලෙහි පටන් ගෙන ඇට දක්වා සෙමෙන් සෙමෙන් සස්ති; සැසි සැසි තැන් පිරේ.

එයින් වදාළහ:-

“තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා සංවෙසෙත්වා කුඨාරීභි තච්ඡන්ති; තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා උද්ධ පාදං අධොසිරං ඨපෙත්වා වාසීහි තච්ඡන්ති” යි.

එක්බිති යමපල්හු නෙරි සතුන් යුග යොත්රස පඤ්ජර චක්රතකූබර ප්ර තොද හා සමඟ සර්වය ප්රසකාරයෙන් ප්ර‍ජ්වලිත රථයෙහි යොදා ගිනි ගෙන දිලියෙන යපොළොවැ ඇවිදුවත්.

එයින් වදාළහ:-

“තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා රථෙ යොජත්වා ආදිත්තාය පඨවියා සම්පජ්ජලිතාය සජොතිභූතාය සාරෙන් තිපි පච්චාසාරෙන්තිපි”යි.

එක්බිති ප්රයජ්වලිත අයොමය මහාමුද්ගරයෙන් පැහැර මහත් කූටාගාර ප්රබමාණ වූ සම්ප්රතජ්වලිත වූ අඞ්ගාර පර්වමතයට නඟිති. බහත්.

එයින් වදාළහ:-

“ත‍ෙමනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා මහන්තං අඞ්ගාර පබ්බතං ආදිත්තං සම්පජ්ජලිතං සජොති භූතං ආරො පෙන්තිපි, ඔරොපෙන්තිපි”යි.

එක්බිති යමපල්හු නෙරි සතුන් ඌර්ධ්වපාද කොට ගෙනැ තප්ත වූ ආදීප්ත වූ සම්ප්රමප්චලිත වූ පර්වතොපම ලොභ කුම්භියැ ප්රූක්ෂෙප කෙරෙත්. හෙ එහි පෙණ පිඬක් බඳු ඇති වැ පස්නෙ කකියන උදුනෙහි සාල් සෙයින් එක්වට උඩ නැ‍ඟෙය, එක් වට යටට බස්සි, එක්වට වටා ඇවිද ‍පැසෙයි. හෙ එහි තීව්රු වූ කටුක වූ දුක් විඳු‍ෙන් කර්මට ‍බලයෙන් මිය නො යෙයි.

94 ධර්මප්රමදීපිකා

එයින් වදාළහ:-

“තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා උද්ධපාදං අධොසිරං ගහෙත්වා තත්තාය ලොභකුම්භියා පක්ඛිපන්ති ආදිත්තාය සම්පජ්ජලිතාය සජොතිභූතාය; සො තත්ථ ඵෙණුද්දෙහකං පච්චති; සො තත්ථ ඵෙණුද්දෙහකං පච්චමානො සකිම්පි උද්ධං ගච්ඡති, සකිම්පි අධො ගච්ඡති, සකිම්පි තිරියං ගච්ඡති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්යුන්ති හොති”යි.

එක්බිති යමපල්හු නෙරිසතුන් ගෙනැ අවිචි මහා නරකයෙහි බහාපියති. එ නරකය ද චතුෂ්කර්ණන යැ, චතුර්ද්වාර යැ, ප්රංජ්වලිත අයඃප්රාතකාරයෙන් පරීක්ෂිප් යැ, අයොමයච්ඡදන යැ, අයොමය භූමි යැ. මෙ නරකයෙහි අභ්යවන්තරය අයාමයෙනුදු විස්තාර යෙනුදු සියක් සියක් යොදුනැ. ලොහොපොළොව ද ලොහො පියන ද එකෙකි භිත්ති ද ‍ෙබාල නව නව යොදුනැ. එහි පූර්වි හිත්තීන් අග්නිජ්වාලා උත්ථිත වැ පශ්විමභිත්තිය පැහැරැ එ විනි විද එයින් පිටත සියක් යොදුන් තැනැ පැතිරැ සිටි. තුබූ තුන් දිශායෙහිදු උඩ ද යට ද ජ්වාලා එම නියායෙන් පවත්ති. මෙසෙ ජ්වාලාන්තයෙන් ආවීචිය තුනිසය අටළොස් යොදුනැ. වටා නවසිය සූපනස් යොදුනැ. උත්සද හා සමග දසදහසක් යොදුනැ. මෙහි තීව්රැකටුක දුක් අනුභව කරනුයේ. කර්ම.බලයෙන් මිය නොයෙයි.

එයින් වදාළහ:-

“තමෙනං භික්ඛවෙ නියරපාලා මහානිරයෙ පක්ඛිපන්ති. සො ඛො පන භික්ඛවෙ මහානිරයො -

චතුක්කණ්ණො චතුද්වාරො විභත්තො භාගසො මිතො අයොපාකාරපරියන්තො අයසා පටිකුජ්ජිතො.

තස්ස අයොමයා භූමි ජලිතා තෙජසා යුතා සමන්තා යොජනසතං එ‍රිත්වා තිට්ඨති සබ්බදා.

තස්ස ඛො පන භික්ඛවෙ මහානිරයස්ස පුරත්ථිමාය හිත්තියා අවීචි උට්ඨහිත්වා පච්ඡිමාය භිත්තියා පටිහඤ්ඤාති; උත්තරාය භිත්තියා අච්වි උට්ඨහිත්වා

අභිසම්බොධිකථා 95

දක්ඛිණා භිත්තියා පටිහඤ්ඤති; දක්ඛිණාය හිත්තියා අච්චි උට්ඨහිත්වා උත්තරාය හිත්තියා පටිහඤ්ඤති; හෙට්ඨා අච්චි උට්ඨහිත්වා උපරි පටිහඤ්ඤාති; උපරිතො අච්චි උට්ඨහිත්වා හෙට්ඨා පටිහඤ්ඤාති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්යකන්ති හොති”යි.

මෙසෙ සදැල අතුරෙහි පස්නා සත්වයහට අනෙක වර්ෂච කොටි සහස්ර යක්1 ගිය කලැ ඒ මහානරකයෙහි පූර්ව්ද්වාරය විවර වෙයි; හෙ එහි ශීඝ්රර වැ දිවෙයි. ඔහු දිවනුවහු සිවි දයි, සම් දයි, මස් දයි, නහර දයි, ඇට ඇවි‍ළගෙන දිලියෙයි; ඇකුත්පියරැ සිවියෙ පටන් ගෙන තත්කබල බහා ලූ වෙඬරුපිඬු සෙයින්න ඇට දක්වා දයි; නැඟූ පියවරැ ඇට පටන් ගෙන සිවි දක්වා මුළුලු වෙ. හෙ මෙසෙ අනෙකවර්ෂි කොටිසහස්රයයෙන් ගොස් සම්ප්රා ප්ත වී නම් ඒ ද්වාරය පිහිත වෙයි. හෙ එහි තීව්ර‍ වූ කටුක දුක් අනුභව කරනුයෙ කර්ම ශක්තින් මිය නො යෙ. එසෙයින් මැ පශ්චිමද්වාරය ද උත්තර ද්වාරය ද දක්ෂිණාද්වාරයද විවෘත වෙයි. එසෙයින් මැ ඔහු ගොස් සම්ප්රාතප්ත වූ කල පිහිත වෙයි.

එයින් වදාළහ:-

“හොති ඛො සො භික්ඛවෙ සමයො යං කදාවි කරහවි දිඝස්ස අද්ධුනො අච්චයෙන තස්ස මහානිරයස්ස පුරත්ථිකමං ද්වාරං2 අවාපුරීයති; සො තත්ථි සීඝෙන ජවෙන ධාවතො ඡවිර්මිපි ඩය්හති චම්මම්පි ඩය්හති මංසම්පි ඩය්හති නහාරුම්පි ඩය්හති, අට්ඨිනිපි සම්පධූ පායන්ති; උබ්භතං තාදිසමෙව හොති. යතො ච ඛො සො භික්ඛවෙ බහුසම්පත්තො හොතා, අථ තං ද්වාරං පිථියති. සො තත්ථහ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, නච තාව කාලං කරොති යාච න තං පාපං කම්මං ව්යුන්ති හොති හොති ඛො සො භික්ඛවෙ සමයො යං කදාචි කරහවි දීඝස්ස අද්ධුනො අච්චයෙන තස්ස මහානිරයස්ස වච්ඡිමං ද්වාරං අවාපුරීයති -පෙ-: දක්ඛිණං ද්වාරං අවාපුරියති: සො තත්ථ සීඝෙන ජවෙන ධාවති - පෙ- යාව න තං පාපං කම්ම ව්යචන්ති හොති” යි. 1. ශතසහස්රය 2. පුරත්ථිමද්වාරං

96 ධර්මපප්රරදීපිකා

මෙසෙ ෂඩ්විධජ්වාලමාලාකුල වූ මහාවීචියැ පස්නා සත්වය හට එක් අන්තඃකල්පයක් ගිය කලැ පූර්ව ද්වාර විවර වෙයි. හෙ පූර්වොපක්ත ක්රකමයෙන් පස්මින් පස්මින් ගොස් එ ද්වාරයෙන් නික්ම සියක් යොදුන් ගුථනරක යෙහි හෙයි. ඔහු එහි හෙන කලැ එක් පයෙක් මහා නරකයෙහි වෙයි, එක් පයෙක් ගූථනරකයෙහි වෙයි. මෙසෙ සියක් යොජනයෙහි ලා මැ හිස් පැලී යන පමණ දුර්ගන්ධ වූ කකියන ගූථනරකයෙහි හුණු සත්වයා සූචි මුඛ වූ ලොහොතුඩු ඇති එක් හොරු නැව් පමණ පණුවෝ වටාගෙන හාත්පසින් සිවි සිඳ සම් සිඳ මස් සිඳ නහර සිඳ ඇට සිඳ ඇටමුල් කති. හෙ එහි තීව්ර් කටුක දුක් විඳුනේ කර්මකශක්තීන් මිය නො යෙ.

එයින් වදාළහ:-

“තස්ස ඛො පන භික්ඛවෙ මහානිරයස්ස සමනන්තරා සහිත මෙව මහන්තො ගූථනිරයෙ, සො තත්ථ පපතති. තස්මිං ඛො පන භික්ඛවෙ ගූථනිරයෙ සූවිමුඛා පාණා ඡවිං ජින්දතන්ති, ඡවිං ජෙත්වා1 චම්මං ඡින්දයන්ති, චම්මං ජෙත්වා මංසං ඡින්දන්ති, මංසං ඡෙත්වා නහාරුං ඡින්දන්ති, නහාරුං ඡෙත්වා අට්ඨිං ඡින්‍දන්ති, අට්ඨිං ඡෙත්වා අට්ඨිමිඤ්ජං ඛාදන්ති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්යකන්ති හොති” යි.

මෙසෙ ගූථනරකයෙහි අනෙකවර්ෂ, කොටිසහස්රංයෙහි පැසී එයින් ගොස් සියක් යොදුන් පමණවූ කූටාගාරමාත්රි අඞ්ගාරයෙන් පරිපූර්ණී වූ ආදීප්තහස්මනේ ප්රකච්ඡන්න වූ කක්කල නරකයෙහි ප්රරපතිත වෙයි. එහි හුණු හුණුවෝ නොද්ර වරාශියැ බහාලූ සීවැල්පලු සෙයින් පාතාලයෙහි මැ ගැලෙත්. හෙ එහි2 තීව්ර කටුක දුක් විඳුනෙ කර්මා ධිපත්යය යෙන් මිය නො යෙ.

එයින් වදාළහ:-

“තස්ස ඛො පන භික්ඛවෙ ගූථානිරයස්ස සමනන්තරා සහිත මෙව මහන්තො කුක්කුලනිරයො, සො තත්ථ 1. ඡෙදෙත්වා 2. එහි හී

අභිසම්බොධිකථා 97

පපතති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්යාන්ති හොති”යි.

මෙසෙ කුක්කුල නරකයෙහි අනෙකවර්ෂ‍ කොටි සහස්ර”යෙහි පැසී ඉක්බිති මහත් ශීම්බලිවනයෙක්1 ඇති; යොදුන් පමණ උස යැ, සොළොස් අඟුල් කණ්ටක යැ, ආදීප්ත යැ, සම්ප්ර ජ්වලිත යැ, සජොතිභූත යැ, එහි භයානක රාක්ෂසයෝ ප්ර,ජ්චලිත අයොමුද්ගරයෙන් පැහැරැ ඝොරනාදයෙන් හඬා නෙරිසතුන් එයට නඟති; ඔවුන් නැ‍ෙන කලැ එ කණ්ටකයො අධොමුඛ වෙති, බස්නා කලැ ඌර්ධ්වමුඛ වෙත්. හෙ එහි තීව්රෙ කටුක දුක් විඳුනෙ කර්මා ධිපත්යවයෙන් මිය නො යෙ.

එයින් වදාළහ:-

“තස්ස ඛො පන භික්ඛවෙ කුක්කුලනිරයස්ස සමනන්තරා සහිතමෙව මහන්තං සිම්බලිවනං උද්ධං යොජනමුග්ගතං ‍සොළසඞ්ගුලකණ්ටකං ආදිත්තං සම්පජ්ජලිතං සජොතිභූතං; තං තත්ථ අරොපෙන්තිපි ඔරොපෙන්තිපි, සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා‍ වෙදති; න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්යකන්ති හොති”යි.

මෙසෙ එ කූටශිම්බලිවනයෙහි අනෙකවර්ෂ කොටි සහස්රරයෙහි2 පැසී එක්බිති මහත් අසිපත්රෙවනයෙක් ඇති; හෙ එයට ප්රෙවිෂ්ට වෙයි. ඔහුගේ කර්මිජවාතයෙන් කම්පිත වැ එ වෙනෙන් වැම්හෙන පත්රෙයෝ අත් සිඳුති, පා සිඳුති, අත්පා සිඳුති, කන් සිඳුති, නාසා සිඳුති, කන්නාසා සිඳුති, කන්නාසා සිඳුති, ඵලකයෙහි තබා කොටන මස් සෙයින් සියල් සිරුරු නිරන්තරයෙන් වස්නා ශස්ත්රිවර්ෂමයෙන්2 කෙටෙයි. ඉදින් නැඟී පලායන්නේ වී නම් අයඃප්රා්කාර සමුත්ථි වැ වටාලයි. යට ක්ෂුරධාරා ඌර්ඬවමුඛ වැ නිරන්තරයෙන් සමුත්ථිත වෙ. හෙ එහි තීව්රබ කටුක දුක් විඳුනෙ කර්මුවශයෙන් මිය නො යෙ. 1. ගල්මලීවනයෙක්. 2. ශතසහස්ර යෙහි

                                                   7

98 ධර්මිප්රහදිපිකා

එයින් වදාළහ:-

තස්ස ඛො පන භික්ඛවෙ සිම්බලිවනස්ස සමනන්තරා සහිතමෙව ‍මහන්තං අසිපත්තවනං, සො තත්ථ පවිසති; තස්ස වාතෙරිනානි පත්තානි, හත්ථම්පි ඡින්දන්ති, පාදම්පි ඡින්දන්ති, හත්ථපාදම්පි ඡින්දන්ති; කණ්ණම්පි ඡින්දන්ති, නාසම්පි ඡින්දන්ති, කණ්ණනාසම්පි ඡින්දන්ති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාච කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්ය න්ති හොති”යි.

මෙසෙ අසිපත්ර,වනයෙහි අනෙක වර්ෂිකොටිසහස්රම යෙහි වෙහෙසි එක්බිති තිම්රඅලොහොදකපරිපුර්ණ වූ චෛතරණී නම් නදියෙක් ඇති; එහි අයොමය වූ කරවැල් හා පොකුරුපතැ යටැ ක්ෂුරධාරා යැ, උභයතීරයෙහි ප්රවජ්වලිත චෙත්රඅලතා හා කුශතෘණ යැ. හෙ එහි හී ආවර්ත යෙහි ගැලී පාතාලයට බැස ක්ෂුරධාරායෙහි කැඩී බොහොකලින් උඩ නැඟී ඌර්ඬවශ්රෙ තෙසට ද අධශ්ශ්රො ත සට ද ගෙනයනලද්දෙ පොකුරුපතින් කඩනලැබෙයි, කරවැල් කටුයෙන් විදුනාලැබෙයි, කුශතෘණනේ සිඳුනා ලැබෙයි, වෙත්රද ලතායෙන් අදනාලැබෙයි. හෙ එහි තීව්රො කටුක දුක් විඳුනෙ කර්මඑ වශයෙන් මිය නො යෙ.

එයින් වදාළහ:-

“තස්ස ඛො පන භික්ඛවෙ අසිපත්තවනස්ස පසනන්තරා සහිතමෙව මහතී ඛාරොදිකා නදී, සො තත්ථ පපතති. සො තත්ථ අනුසොතම්පි වුය්හිත, පටිසොතම්පි වූය්හති. අනුසොතපටිසොතම්පි වුය්හති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති, න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්යකන්ති හොති”යි.

මෙසෙ ඔහු ක්ෂාරොදිකාවෛතරණීනදියැ ආනක වර්ෂකොටි සහස්රකයෙහි පස්නා කල්හි තීරයෙහි සිට යම පල්හු දිලිසෙන යපොළොවැ හොවා ‘කුමක් රුස්වහි’ යි පිළිවිසැ ‘සාමි

      1.  වාර්ෂළයෙන්. 

අභිසම්බොධිකථා 99

වහන්සෙ’යි කී කල්හි ගිනි ගෙන දිලියෙන ලොහො ගුළා ගිනිගෙන දිලියෙන ලොහොපැසින් ළඟ කෙරෙත්. හෙ එ ‍ෙලාහොගුළාබව දැන උත්ත්රිස්ත ව ඇස්මුව පියා ලයි. එකල්හි ගිනිගෙන දිලියෙන යහඬුයෙන් මුව විවෘත කොට තප්ත වූ ලොහොගුළා මුඛයෙහි ප්රික්ෂේප කෙරෙත්. හෙ ඔහු තොල් දිව් දවා උගුරු දවා හෘදය දවා අතුණු දවා අතුණුබහන් දවා අධොභාගයෙන් නික්ම යෙ.හෙ එහි තීව්ර කටුක දුක් විඳුනෙ කර්මයක්ෂය නො වන්නෙන්න මිය නො යෙ.

එයින් වදාළහ:-

“තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා බළිසෙන උද්ධ රිත්වා ථලෙ පතිට්ඨාපෙත්වා එවමහංහසු:- ‘අම්භො පුරිස, කීං ඉච්ඡසි’ ති. සො එවමාහ: ‘ජිගච්ඡිතොස්මි භන්තෙ’ ති තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා තත්තෙන අයොසඞ්කුනා මුඛං විවරිත්වා ආදිත්තෙන සම්පජ්ජලි තෙන සජොතිභූතෙන තත්තං ලොහගුළං මුඛෙ පක්ඛි පන්ති ආදිත්තං සම්පජ්ජලිතං සජොතිභූතං තස්ස ඔට්ඨම්පි ඩය්හති, මුඛම්පි ඩය්හති, කණ්ඨමිපි ඩය්හති, උරම්පි ඩය්හති, අන්තම්පි අන්තගුණම්පි ආදාය අධොභාගා නික්ඛමති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති. න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්යකන්ති හොති”යි.

මෙසෙ ඔහු අනෙකවර්ෂ කොටිසහස්රලයෙහි පස්නාහු කුමක් රුස්වහි’යි පිළිවිසැ ‘පිපාසිතයෙමි වහන්සෙ’යි කී කල්හි ආදීප්ත වූ ලොහොළුවින් ප්රිජ්වලිත වූ ලොහොදිය ගන්වා ගෙන ළඟ කෙරෙත්. හෙ එ ලොහොදක බව දැන වෙවුලා ඇස්මුව පියා ලයි. එකල්හි යමපල්හු ආදිප්ත සන්දංශයෙන්1 මුඛය විවෘත කොට ප්ර්ක්වථිත ලොහොදක මුඛයෙහි ප්ර ක්ෂේප කෙරෙත්. හෙ ඔහු තොල් දිව් උගුරු හෘදය අතුණ අතුණු බහන් දවා අධො භාගයෙන් නික්මෙයි. හෙ එහි තීව්රු කටුක බහල දුඃඛ යන් අනුභව කරනුයෙ කර්මක්ෂය නො වන්නෙන් මිය නො යෙ.

1. සණ්ඩාසයෙන්

100 ධර්මනප්රහදීපිකා

එයින් වදාළහ:-

තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා එවමහංසු:- ‘අම්හො පුරිස කිං ඉච්ඡසි’ ති. සො එවමාහ:- ‘පිපාසිතොස්මි භන්තෙ’ ති. තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයපාලා තත්තෙන අයොසඞ්කුනා මුඛං විචරිත්වා ආදිත්තෙන සම්සජ්ජලි තෙන සජොතිභූතෙනන තත්තං තම්බලොහං මුඛෙ ආසිඤ් වන්ති ආදිත්තං සම්පජ්ජලිතං සජොතිභූතං. තස්ස ඔට්ඨම්පි ඩය්භති, මුඛම්පි ඩය්භති, කණ්ඨම්පි ඩය්හති, උරම්පි ඩය්හති, අන්තම්පි අන්තගුණම්පි ආදාය අධො භාගා නික්ඛමති. සො තත්ථ දුක්ඛා තිප්පා කටුකා වෙදනා වෙදෙති. න ච තාව කාලං කරොති යාව න තං පාපං කම්මං ව්යටන්ති හොතී”යි.

	මෙසෙ නෙරිසත්හු පඤ්චවිධබන්ධයෙහි පටන් ගෙන තාම්ර් ලොහපාන දක්වා අනුලොමයෙන්, තාම්රන ‍ලොහපානයෙහි පටන් පඤ්චවිධබන්ධන දක්වා ප්රවති ලොමයෙන් මහත් නරක දුඃඛ අනුභව කෙරෙති. එහි  ඇතැම් කෙනෙක් පඤ්චවිධබන්ධන කර්මයෙන් මැ මුක්ත වෙති; ඇතැම් කෙනෙක් ද්වීතියතෘතීයාදි කර්මයෙන් මුක්ත වෙති; ඇතැම් කෙනෙක් තාම්රිලොහපානයෙන් මුක්ත වෙති. කර්මය අපරීක්ෂීණ කලැ යමපල්හු ඔවුන් ගෙන මහානරක යෙහි බහාපියත්. 

එයින් වදාළහ:-

“‍තමෙනං භික්ඛවෙ නිරයාපාලා පූන මහානිරයෙ පක්ඛිපන්ති”යි.

මෙසෙයින් සහොත්සද මහානරකයෙහි බුදුනට දහමට සඟනට වැරැද්දාහු මවුපියන් සිල්වතුන් මැරුවාහු ජනපද පීඩාකළ රජදරුවො කූව්යෙුවහාරිකයො කූට සාක්ෂීහු කූටවානාජයො දුශ්ශීල භික්ෂුහු මිථ්යායදෘෂ්ටි ගත්තාහු ගර්භපාත කළ මාගම්හු පරදාරපරිග්රාහ කළ පුරුෂයො සොරසැමියන් හා වැටුනාහු සැමි සුහුරුහුස්නට අවඥා කළාහු හූරන් මුවන් මැරුවාහු එළුවන් මීවුන් මැරුවාහු මස් මැරුවාහු පක්ෂිවධ මනුෂ්යනවධ කළාහු පරද්ර ව්යා ගත්තාහු මිත්ර බිඳිකම් කළාහු සුරා

            අභිසම්බොධිකථා                                              101

සෞණ්ඩයො මෘෂාවාදීහු පෛශුන්යකවාදීහු පරුෂවචනයෙන් වෘද්ධජනයන් සන්තර්ජන කළාහු මවුපියනට ද යුක්තයනට ද අභ්යාුඛ්යාදන කළාහු දහම් වරදවා ගත්තාහු මත්සරයො සිල් නොරක්නා දුර්ජනයො උපැද අනෙක වර්ෂකොටිසහස්රුයෙහි පසිත්.

එයින් වදාළහ:-

“එතෙ පතන්ති නිරයෙ උද්ධපාදා අවංසිරා ඉසීනං අතිවත්තාරො සඤ්ඤතානං තපස්සිනං 73

අපි ච - අසිපත්රනවනයෙහි ශස්ත්රදවර්ෂයෙන් කැඩෙමින් නිරන්තර වැ උත්ථිත ක්ෂුරධාරායෙහි ඇක්මෙමින් දිවන නෙරිසත් අනෙක් සරණක් නො දැකැ මෘත්යුරහු‍ගේ මුඛකුහරයට වඩා භයානක වූ ශක්තිශුල ඇති දිලියෙන අඞ්ගාකර්ෂුයෙහි ගොස් හෙයි.

එයින් කීහ:-

“ධවඤ්ජවෙන නිශිතක්ෂූරසංස්තරෙෂු විචිඡින්න මූර්ත්තිරසිපත්රසලතාවනෙෂු කූපෙ පතත්යමශරණශ්චිතශූලශක්ති ප්රා සාසිහාසි1 විජිතාන්තක2 වක්ත්රෙරන්ධ්රේ”යි 74 තීව්රප වූ දුස්සහ වූ ආතපයෙන්කකියන ඛින්නදෙහ ඇති නෙරිසත් ඝනනීලදල ඇති වෘක්ෂයන් බලා එයට යෙයි. එහි පත්ර ශස්ත්ර ශතපාතයෙන් විහින්නදෙහ ඇති වැ නො යාහී චිරකාලයෙහි එහි මැ හඬ හඬා සිටී.

එයින් කීහ:-

තීව්රාකතපක්වථිතදුස්සහඛින්නදෙහො වෘක්ෂාන්නිරීක්ෂ්ය් ඝනනීලදලානුපෛති, තත්පත්ර්ශස්ත්රුශතපාතවිබින්නමූර්ත්ති- ස්තත්රෛ්ව තිෂ්ඨති චිරං විරුතෛකඛන්ධුඃ”යි 75 හාත්පසින් නික්මෙන ගිනිසිළුයෙහි ගිනිපුපුරු සුව හසින් ගහණ අග්නිභූෂණයෙන් විභූෂිත වූ කියත්කටු සෙයින් කර්කශ ශරීර ඇති ස්ත්රීභන් විසින් ප්රෙිමාධිකප්රවණාය යෙන් මෙන් කෘපා නැති වැ තරකොට සිපගන්නා ලැබේ. 1 ප්රාරසාසිතාසි 2 ‘නිජිතාත්තක’ නේපාල පුස්තක

102 ධර්මලප්ර දීපිකා

එයින් කීහ:-

“පය්ය්්රාන්තනිර්ගතශිඛාශතවිස්ඵුලිඞ්ග මාලාකුලජ්වලනමණ්ඩන1 මණ්ඩිතාහිඃ ප්රෙකමොත්තරප්ර ණයනිර්දයමඞ්ගනාහි- රාලිඞ්ග්ය්තෙ ක්ර කවකර්කශවිග්රනහාහිඃ” යි 76

භීෂණවිෂමපර්ව‍තොපම එළුයුගලයන්ගෙ සංඝට්ටන යෙන් සුන් වැ විසිරගිය ශරීර ඇතියෙ මඳසුළ‍ඟෙක් හි ස්පර්ශයෙන් මුළුලුව පුන පුනා නොයෙක් වර සුන්කරනුලැබේ.

එයින් කීහ:-

“ශෛලාභභිෂණවිෂඞ්කටමෙෂයුග්ම2 සඞ්ඝට්ටචූරුණිතවිශීර්ණසමස්තගාත්රඃ2, ආපාතවාතලව3 ශෛත්යතසමර්පිතාඞ්ග 4 ස්සඤ්චූර්ණ්ය3තෙ පුන‍රසෞ ශතශස්තථෛව”යි. 77

කර්කශ වූ කගවිසණසිගල්බලුදහසුන් විසින් උත්ත්රා් සිත වැ එ කූටශාල්මලියට නැ‍ඟෙනුයෙ එහි අධොමුඛ වූ ක්ර‍කවකණ්ටක සන්දර්භයෙන් කැඩෙන ලද උදර ගැලී ගිය හාඪශල්යෙ ඇති වෙ.

එයින් කීය:-

“උත්ත්රාරශිකශ්ච ඛර 5ඛඞ්ගිශිවාසහස්රෛම රාරොහති ද්රැ‍තපදං පුනරෙෂ රෞද්රාිම තාං කූටශාල්මලිමධොමුඛකණ්ටකෞස නිර්භිද්යලමානවපුරර්පිතගාඪශල්යඃ්”යි. 78

මෘත්යුදහු අතින් ගුළු කාලපාශ බඳු ආශිවිෂයන් විසින් පණකොට වැලඳගත් ශරීර ඇති වැ ඔහු එහි වෙවුල වෙවුලා සිටියහු කාගිජුහු ‍ලොහොතුඩින් ඇන ඇස් උපුටා කත්.

එයින් කීහ:-

“මෘත්යෙඃි කරාන්තගලිතෛරිච කාලපාශෛ- රාශිවිෂෛඃ කෘතඵණෛර්දෘඪසංයතස්යි, උත්පාටයන්ති නයනෙ ස්ඵුරතඃ පුසහ්යර තත්රා ස්ථිතස්යත වකවායසකංකගෘධ්රාඃහ”යි. 70 1 ‘ජවලිතමණ්ඩන’ නෙ. පු. 2 ‘මෙෂයුථ’ නෙ. පු. 3 ආපාතමාරුත 4 ‘සමර්පිතාසු’ නෙ.පු. 5. ‘උත්ත්රාරසිතො මුඛර’ නෙ . පු.

                                               අභිසම්බොධිකථා                                                103

හෙ එහි පක්ෂිගණයන්ගේ වජ්රා ග්ර බඳු තුඩින් අභිභවා විදාරණ කරනලද්දේ ආතිස්වරයෙන් හඬ හඬා ලොහමය ප්ර්ජ්වලිත ඌර්ඬවමුඛනණ්ටකයෙන් නිර්භින්නශරීර ඇති වැ නෂ්ටවෙතසින් අවරොහණය කෙරෙයි.

එයින් කීහ:-

“තෙෂාං ම‍ුඛෛඃ කුලිසකොටිනාහෛඃ ප්ර සහ්යය නිර්දාය්ය්ම‍ මාණ1 වපුරෙෂ කෘතාතීනාදඃ, ලොහොන්මුඛප්රිවුරපීවරතීක්ෂණශඩ්කු නිර්භින් නමූර්ත්තිරවරොහති නෂ්ටචෙතාඃ”යි. 80

එහි ඇතම් කෙනෙක් එම කණ්ටකයෙන් කැඩෙන ලද දෙහ ඇති වැ නො බැස්ස හී ඝොරනාදයෙන් හඬන්නාහු දිලියෙන ලොහොතුඩු ඇති පක්ෂීගණයන් විසින් නික්මුණු අතුණු ඩැහැ ඩැහැ අදනා ලැබෙත.

එයින් කීහ:-

“ආදීප්තශුලශිතශක්ති2 විහින්නදෙහා- ස්වත්රෛපව කෙවි දවරොඪුමශක්නුවන්තඃ ඝොරං නදන්ති ශීතශස්ත්රදමුඛෛර්වතයොහි -3 රාකෘෂ්යනමාණවිසරද්ගලිතාත්ත්රතසූත්රාඃ ”යි. 81 ඇතම් කෙනෙක් ආදීප්ත පර්වරතශීඛරයෙන් ගැළ විෂම තටයෙහි ප්රිපතිත වෙති; ඇතම් කෙනෙක් කකියන තෛල කටාහ කුක්ෂියැ හෙති; ඇතම් කෙනෙක් දිලියෙන වැලි ඇති විසිරෙන ගිනි පුපුරු ඇති භූමිභාගයෙහි ගොස් වැද සිටිත්.

එයින් කීහ:-

“කෙවිත්පතන්ති විෂමෙෂු ගිරෙස්තටෙෂු කෙචිත්පරික්වථිතතෛලකටාභකුක්ෂෞ, උත්තප්තවාලුකභුවං විසෘතස්ඵුලිංගා- මන්යේ විශන්ති පදසඞ්ගමනාප්නුවන්තඃ”යි. 82

ඇතම්කෙනෙක් ‘සිමි සිමි’ යන අනුකරණ ඇති සියුම් පණුවන් විසින් ජර්ජරීකෘතපූතිකාය ඇත්තාහු සෙල වෙන්නට ද නො පොහොසත් වැ කර්මපාශයෙන් බඳනා ලද දිවි ඇති වැ සිටිත්.

       1.  ‘නිද්රාටයමාණ’ නෙ.පු.                            2.  ‘ශිතශල්යච’ නෙ. පු.
       3.   ‘සොරෛය්ය්‍්නදා නිශිතශස්ත්රිමුඛෛරයොහි’ නෙ.පු.

104 ධර්මතප්රරදීපිකා

එයින් කීහ:-

“එකෙ පුනස්සිමිසිමායිතසුක්ෂ්මජන්තු සඞ්ඝාතජර්ජරිතසූනවිපූතිකායාඃ සඤ්චාලමාත්රිමපි කර්මතුමශක්නුවන්තො ජීවන්ති කමර්මසයපාශනිබද්ධජිවාඃ”යි 83

මෙසෙ බුදුනුදු විසින් වර්ෂශතයක් වර්ෂසහස්ර”යකුදු කියත් නො ගෙවෙන දුක් ඇති වන බැවින් නරකදුඃඛ භයානක යි. ___________

මනුෂ්ය_ත්වය දුර්ලභ පරිදි කිසෙ යැ යත්?

බුදුහු “මහණෙනි, යම්සෙ පුරුෂයෙක් එකච්ඡිද්රන වියදඬුවක් මහාසමුද්රරයෙහි ප්රුක්ෂෙප කෙළෙද, එය වියදඬුව පූර්වනදිශාභාගයෙන් හමන සුළඟ පශ්චිමදිශාභාගයට ගෙන යෙයි, පශ්චිමදිශාභාගයෙන් හමන සුළඟ පූර්වමදිශාභාගයට ගෙන යෙයි, උත්තරදිශාභාගයෙන් හමන සුළඟ දක්ෂිණ දිශාභාගයට ගෙන යෙයි. දක්ෂිණ දිශාභාගයෙන් හමන සුළඟ උත්තර දිශාභාගයට ගෙන යෙයි. එහි ඉදින් කාණච්ඡපයෙක් වර්ෂ ශතයක් ගිය කලැ එක්යලක් හිස් නඟා ද, කිමහෙ මහණෙනි, එ කාණකච්ඡාපයා හිස වියදඬුසිදට ප්රයවිෂ්ට හා වන්නෙ හො?’ යි වදාළො. සඟහු “වහන්සෙ, දීර්ඝ කාලාපගමයෙන් යම් දවසක් ප්රනවිෂ්ට වෙ නම් කිසෙ දැනෙ දැ?”යි යුහු. “මහණෙනි, එ කාණකච්ඡපයා සංස්ව්තසරශතයෙන් නගන හිස ප්ර?බල වාතයෙන් උද්ධූත වීවිමාලා ඇති මුහුදුපිට ඇවිදුනා විය දඬුසිදට ප්ර?විෂ්ට වනු සුලභ යැ, මිනිස්පියෙන් ගැලැ එක්යලක් අපායට ගිය බාලයක්හු මිනිස්පියට එනු දුර්ලභ ය” යි වදාළො.

“සෙය්යභථාපි භික්ඛවෙ පුරිසො එකච්ඡිග්ගළං යුගං මහා සමුද්දෙ පක්ඛිපෙය්ය , තමෙනං පුරත්ථිමො වාතො පච්ඡිමෙන සංහරෙය්යප, පච්ඡිමො වාතො පුත්ථිමෙන සංහරෙය්යි, උත්තරොවාතො දක්ඛිණෙන සංසරෙය්යය, දක්ඛිණො ව‍ාතො උත්තරෙන සංහරෙය්ය,. තත්රණස්ස කාණො කවච්ඡපො; සො වස්සසතස්ස වස්සසතස්ස අච්ච

        අභිසම්බොධිකථා                                    105

යෙන සකිං උම්මුජ්ජෙය්යි තං කිම්මඤ්ඤථ භික්ඛවෙ අපි නු සො කාණො කච්ඡාපො අමුස්මිං එකච්ඡිග්ගළෙ යුගෙ ගිචං පචෙසෙය්යාවති?” “යදි නූන භන්තෙ කදිවි කරහචි දීඝස්ස අද්ධුනො අච්චයෙනා” ති. “ඛිප්පතරං ඛො සො‍ භික්ඛවෙ කාණො කච්ඡපො අමුස්මිං එකච්ඡිග්ගළෙ යුගෙ ගීචං පවෙසය්යත, තතො දුල්ලභ තරාහං භික්ඛවෙ මනුස්සත්තං වදාමි සකිං විනිපාතගතෙන බාලෙන”යි. ‍

හෙ යම් කලෙක්හි වියදඬුසිදට සම්භව වන කණ කැස්බා හිස සෙයින් කිසි විධි වශයෙකින් මිනිස්පියක් ලබන්නේ වී නම් අනාථ නීචකුලයෙහි ආතුරවිරූප වැ ඉපිද ක්ෂුත්පිපාසායෙන් පරිපීචිත වැ ජීවිකා සඳහා ප්රාවණාතාපාතාදි අකුශලකර්ම කොට වැළිදු ගොස් අපා යෙහි මැ හෙයි.

එයින් වදාළහ:-

“ස ඛො සො භික්ඛවෙ බා‍ෙලා සචෙ කදිවි කරහචි දීඝස්ස අද්ධුනො අච්චයෙන් මනුස්සත්තං ආගච්ඡති, යානී තානි නීචකුලානි චණ්ඩාලකුලං වා නෙසාදාකුලං වා වෙණ කුලං වා රථකාරකුලං වා පුක්කුසකුලං වා, තථාරූපෙ කුලෙ පච්චාජායති දලිද්දෙ අප්පන්න පානභොජනෙ කසීර වුත්තිකෙ යත්ථ කසිනෙ ඝාසව්ඡාදො ලබ්භති. සො ච හොනි දුබ්බණ්ණො දුද්දසිකො ඔකොටිමකො බව්හා බාධො කාණො වා කුණී වා ඛඤ්ජො වැ පක්ඛහතො වා, න ලාභී අන්නස්ස පානස්ස වත්ථස්ස යානස්ස මාලා ගන්ධවිලෙපනස්ස සෙය්යා වසථපදිපෙය්යථස්ස. සො කායෙන දුච්චරිතං, වාචාය දුච්චරිතං චරති, මනසා දුච්චරිතං චරිත්වා මනසා දුච්චරිතං චරිත්වා කායස්ස හෙදා පරම්මරණා ආපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උප පජ්ජති”යි.

මෙසෙයින් මනුෂ්යදත්වය දුර්ලභ යි. __________

106 ධර්මරප්රයදීපිකා

සෙසු තැන් පුණ්ය කර්ම යට අස්ථාන පරිදි කිසෙ යැ යත්?

නරකයෙහි පඤ්චවිධබන්ධන1 කර්මම කරන තැන් පටන්ගෙන මහත් දුක් අනුභව කරන කල ද, තිරිසන් යොන්හි මරණ භයින් වෙවුලන කල ද, දැල් කෙමෙන් කරප් ආදීන් ගත් කල ද, මහත් භාරයෙහි බැඳ ප්රකතොද කණ්ටකයෙන් විද පහර දෙන කල ද, ප්රෙ,තවිෂයෙහි -

“තිය්ය්න ක් ප්රෙ‍තමනුෂ්යාැයුඃ පරි‍ච්ඡෙදො න විද්යදතෙ, තථා හි ක‍ාලො මන්ධාතා ප්රෙපතඃ කෙවිච්චිරායුෂඃ” 84

යූ බ‍ැවින් අපරිමිත කාලයෙහි ‘අහො දුක්ඛං, අහො දුක්ඛං’යි උරෙහි පැහැර පැහැර කඳුළු විහිදුනා කල්හි ද, ගඞ්ගා යමුනා අචිරවතී සරභූ මහී යන පඤ්චමහා නදීන්ගෙ දිය එක්වතුරක් වැ ගොස් එහි එක්ප්රෙඞතයක්හු මුඛයට වදනේ වී නම් ගලබිලට සම්ප්රා්ප්ත නො වන තුරු මැ වඩබානලප්රාතප්ත සාගර ජල සෙයින් කුසින් නැ‍ඟෙන ගිනින් දා යන ප්රෙමතයොනි යැ උපන් කල ද, අස්ථිචර්මමාත්රද වූ පනස් යොදුන් සැ‍ට යොදුන් ශරීර ඇති ‍අනෙකයොජනකුක්ෂි ඇති සූචිමුඛ ඇති ක්ෂුත්පිපාසා යෙන් වෙහෙසෙන ප්රෙයතයොනි යැ උපන් කල ද, බහලාන්ධකාර වූ ‍ක්ෂාරොදක පරිපූර්ණෙ වූ ශීත නරකයෙහි හි දියෙහි බහා ලූ පිටුපිඬු සෙයින් වීරෙන කල ද පුණ්යරකර්ම කරන්නට අශක්යි යි.

මෙසෙ අපායෙහි එකාන්තදුඃඛතායෙනුදු දුඃඛබහුල තායෙනුදු දිව්යඅලොකයෙහි එකාන්තසුඛතායෙනුදු පුණ්යු කර්මයට අවකාශ සුලභරූප නො වෙ. මිනිස්පියෙහි වූ කල සුඛබහුලතායෙන් සත්පුරුෂොපාශ්රායාදි ප්රපත්ය යසම වායභූයොභාවයෙන් සුලභ වන බැවින් පුණ්ය කර්මයට අවකාශ සුලභරූප වෙ.

එහි යම් දුඃඛයෙක් උපන් නම් හෙ ද “දුක්ඛුපනිසා සද්ධා” යූ බැවින් විශෙෂයෙන් පුණ්ය්ක්රිදයාවට උපනිඃශ්ර ය වෙ. කිසෙ යැ යත්? අයොඝනයෙන් ශස්ත්රෙය නිෂ්පාදනය කරන කල්හි හුදෙක් අග්නිතාපය ද හුදෙක් උදකාව

1.     පඤ්චවිබන්ධන

                                             අභිසම්බොධිකථා                                               107

ගාහය ද එ ශස්ත්ර යාගෙ ඡෙදන ක්රි යා සමර්ථතාවට විශෙෂ ප්ර.ත්ය ය නො වෙයි, තවා පමණින් දියෙහි ගැලූ කල එයට විශෙෂප්රතත්ය ය වෙ. එසෙයින් මැ සත්වසන්තානයාගේ එකාන්තදුඃඛසමඞ්ගිතා ද දුඃඛබහුලතා ද එකාන්ත සුඛසමඞ්ගිතා ද පුණ්ය්කර්මයට විශෙෂප්රතත්ය ය නො වෙයි. දුඃඛසන්තාපනයට ද එපමණින් සුඛොපබ්රෑ්හණය ද ඇති කලැ ලබ්ධොපනිශ්රාය වැ පුණ්යොක්රි යා උපද්දි. උපන්නෙ ද මහාද්යු්තික වෙයි, මහාවිස්ඵාර වෙයි, ප්රයතිපක්ෂ‍ච්ඡෙදන සමර්ථද වෙ. එබැවින් මනුෂ්යවත්වය මැ පුණ්යාකර්මයට විශෙෂ ප්රවත්ය‍ය යි.

එහිඳු මනුෂ්යානාරකික වුව පුණ්යැකර්මයට අවකාශ නො ද ඇති මනුෂ්යමප්රෙබත වුව මනුෂ්යපතිය්ය්ව ග්ගත වුව නො ද ඇත්. කිසෙ යැ යත්? යම් මනුෂ්යමස්වභාව ඇති සත්වයෙන් ප්රායණතිපාතාදි අකර්තවව්යතයක් කොට දණ්ඩාර්භ වූයෙ තත්තද්දෙශයෙහි රාජාදීන් විසින් හස්ත‍ච්ඡෙදනාදි කර්මකරණ්යොට ප්රා්පිත වැ මහත් දුක් අනුභව කෙරෙයි. මේ ‘මනුෂ්යකනාරකිත’ නම්.

අනෙක් මනුෂ්ය ස්වභාව ඇති සත්වයෙක් පූර්වණයෙහි කෘතකර්මයෙන් අශන වසන මාත්රෂයකුදු නො ලදින් ක්ෂුත්පිපාසභිභූත වැ දුඃඛබහුලවැ කිසිතැනෙක් හි ප්ර තිෂ්ටා නො ලදින් අවිද්දි. මෙ ‘මනුෂ්යිප්රෙපත’ නම්

අනෙක් මනුෂ්යරත්වභාව ඇති සත්වයෙක් පරාධීන වෘත්ති වැ පරයන්ගෙ භාරොද්වහන කරනුයෙ හින්න මය්යාඇති ද වැ අනාචාරයෙහි ප්රභවෘත්ත වූයෙ මරණභයභීත වැ ගහනනීශ්ශ්රිමත වැ දුඃඛබහුල වැ ඇවිද්දි. මෙ ‘මනුෂ්යෙ තීය්ය්ීත ග්ගත’ නම්.

මෙසෙ මිනිස්පියෙහිදු මනෂ්යගනාරකික යැ මනුෂ්යි ප්රෙීත යැ මනුෂ්යිතිය්ය් ග්ගත යැ යන තුන්දෙනහට පුණ්යෙ කර්මයට අවකාශ නැත්. එසෙ එයට අවකාශ නො වනකැල කහට වෙයි යත්? මනුෂ්යදධර්මයෙහි සම්පන්න වැ කර්මඵළ හදහා තමහට හිතාහිත දැන සත්වකරුණා ඇති වැ ‍සංවෙගබහුල වැ අකුශලකර්මපථ පරිවර්ජන

108 ධර්ම ප්ර්දීපිකා

කොට කුශලකර්මපථ සමාදාන කොට වැටෙ ද ඔව්හට පුණ්ය කර්මයට අවකාශ සුලභ වෙ.

මෙසෙ සෙසු තැන් පුණ්ය කර්මයට අස්ථාන යි. _________ 13. දානතුහිනනිපාතෙනාපි යන තන්හි දාන ශබ්ද යෙන් අනන්තාපරිමෙය සප්තරත්නාදි සර්වෙගෘහොපකරණ පරිත්යායග කීහ. මෙ වනාහි පරිකථා වනබැවින් යම්තාක් දානවිභාග ඇද්ද හෙ එක දෙශයෙන් දක්වනුලැබෙ.

දාන දශපාරමිතාවන් කෙරෙහි පළමු වන පාරමිතා යැ, සතරසංග්රෙහ වස්තූන් කෙරෙහි පළමුවන සංග්රුහවස්තු යැ, දාන ශීල භාවනා තුන් පුණ්යනක්රි්යා වස්තූන් කෙරෙහි පළමුවන පුණ්යුක්රිතයා වස්තු යැ. හැම මහ බෝසතුන් හසළ මාර්ග යැ, හැම බුදුන්ගෙ වංශ යි.

දායකයො තුන්දෙනෙක් වෙත්: දානදාස යැ දාන සහාය යැ, දානපති ය යි. යමෙක් මධුර දෙය වළඳා අමධුර දෙයක් අන්නට දෙන්නේ වී නම් හෙ දානදාස වෙයි. යමෙක් මධුර වුව මනා ම ය අමධුර වුව මනාම ය තමා තම තමා වළඳන නියායෙන් දෙන්නෙ වී නම් හෙ දානසහාය වෙයි. යමෙක් තෙමෙ යම්තම් දැයකින් යැපී අන්නට මධුර කොට දෙන්නෙ වී නම් හෙ දානපති වෙ. යම්තැනෙක් හි මැ නො දෙනුයෙ ‘අවර්ෂී’ නම් වෙයි. ඇතම්තැනෙක්හි වස්නා වලා සෙයින් ඇතම්කෙනක්නට දෙනුයෙ ‘ප්රෙදෙශවර්ෂි’ නම් වෙයි. හැමතන්හි වස්නා වලා සෙයින් හැමදෙනහට දෙනුයෙ ‘සර්ව ත්රවවර්ෂි නම් වෙ.

‍දන් දෙනුවන් විසින් දානයෙන් පූර්වරභාගයෙහි තුෂ්ට වුව මැනැවැ, දෙමින් චිත්තප්රදසාද කළ මැනැවැ, දී සොම්නස් වුව මැනැවැ, මේ ය දානසම්පත් නම්.

එයින් කීහ:-

“පුබ්බෙව දානා සුමනො දදං චිත්තං පසාදයං

 දත්වා අත්තමනො හොති එසා යඤ්ඤස්ස සම්පදා”යි.  85

අභිසම්බොධිකථා 109

යමෙක් තෙමෙ දන් දෙ ද අනුන් සමාදන් නො කරවා ද හෙ උපන් උපන් තන්හි භොගසම්පත් ලැබෙයි, පරිවාරසම්පත් නො ලැබෙ. යමෙක් තෙමෙහෙ දන් නො දෙ ද අනුන් සමාදන් කරවා ද හෙ උපන් උපන් තන්හි පරිවාරසම්පත් ලැබෙයි, භොග සම්පත් නො ලැබෙ. යමෙක් තෙමෙහෙ දන් දෙ ද අනුන් සමාදන් කරවා ද හෙ උපන් උපන් තන්හි භොගසම්පත් ලැබෙයි, පරිවාරසම්පතුදු ලැබෙ. යමෙක් තෙමෙ හෙ දන් නො දෙ ද අනුන් සමාදන් නො කරවා ද හෙ උපන් උපන් තන්හි භොග සම්පත් නො ලැබෙයි, පරිවාරසම්පත් නො ලැබෙ.

දන් දෙනුයෙ බොහො දෙනහට ප්රිභය වෙයි, සජ්ජනයන්ගෙ සමාගමය ලැබෙයි, ඔහුගෙ යශස් දශදිශායෙහි පැතිර බඹ‍ෙලාව දක්වා නැ‍ඟෙයි, ගිහිගෙවැසියන්ගෙ ධර්ම යෙන් අනපෙත වෙයි, ශරීරහෙදයෙන් උත්තරයෙහි ස්වර්ගවපදප්රාමප්ත වෙ.

වදාළෙ මැ නො,-

‘පඤ්චිමෙ භික්ඛෙවෙ දානෙ ආනිසංසා. කතමෙ පඤ්ච? බහුනො ජනස්ස පියො හොති මනාපො, සන්තො සප්පුරිස‍ා භජන්ති, කල්යනණො කිත්තිසද්දො අබ්භුග්ගච්ඡති, ගිහි ධම්මා අ‍නපෙතො හොති, කායස්ස හෙදො පරම් මරණා සුගති සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති. ඉමෙ ඛො භික්ඛවෙ පඤ්ච දානෙ ආනිසංසා”යි.

‍යමෙක් දන් ආගන්තුකයහට දෙ ද, ගමිකයහට දෙ ද, ගිලන්හට දෙ ද, දුර්භික්ෂයෙහි දෙ ද, අග්රදශස්යම අග්ර ඵල පළමු සිල්වතුන් කෙරෙහි පිහිටුවා ද, මෙ කාලදාන නම් වේ.

වදාළෙ මැ නො:-

“පඤ්චිමානි භික්ඛවෙ කාලදානානි. කතමානි පඤ්ච? ආගන්තුකස්ස දානං දෙති, ගමිකස්ස දානං දෙති ගිලානස්ස දානං දෙති, දුබ්භික්ඛෙ දානං දෙති, යාන තානි නවසස්සානි නවඵලානි තානි පඨමං සීලවන්තෙසු පතිට්ඨාපෙති. ඉමානි ඛො භික්ඛවෙ පඤ්ච කාලදානානි”යි.

110 ධර්මපප්රනදිපිකා

යමෙක් දන් නො සකස් කොට දෙ ද, දෙයධර්ම යෙහිදු දක්ෂිණාර්භයන් කෙරෙහිදු අගෞරවයෙන් දෙ ද, පරහස්තයෙන් දෙවා ද, දමපිනයන දැයක් සෙයින් කිසිකලෙක්හි දෙ ද, ආගාමි ඵලයෙහි ආදර නැති වැ‍ දෙ ද මෙ අසත් පුරුෂදාන නම්.

වදාළෙ මැ නො:-

“පඤ්චිමානි භික්ඛවෙ අසප්පුරිසදානානි. කතමානි පඤ්ච? අසක්කච්චං දෙති, අචිත්තීකත්වා දෙති. අසහත්ථාා දෙති, අපවිද්ධං දෙති, අනාගමනදිට්ඨිකො දෙති. ඉමානි ඛො භික්ඛවෙ පඤ්ච අසප්පුරිසදානානි”යි.

යමෙක් දන් සකස් කොට දෙද දෙයධර්ම්යෙහි ඔජස් ඇති කොට දක්ෂිණාර්භයන් සොයාගෙන දෙ ද, “අනාදිමත් සංසාරයෙහි මා අත්පා නැති වැ උපන් කල් පමණ නැති, සිය අතින් දුන මැනැවැ”යි ස්වහස්තයෙන් දෙ ද හවුරුද්දෙන් ඵල දෙන සොඬලවැල් සෙයින් කිසිකලෙක්හි නොදී නිරන්තරයෙන් දෙ ද, අනාගතභවයෙහි මට උපද්දි යි කර්මතඵල හදහා දෙ ද, මෙ සත් පුරුෂ දාන නම්.

වදාළෙ මැ නො:-

“පඤ්චිමානි භික්ඛවෙ සප්පුරිසදානානි. කතමානි පඤ්ච? සක්කචච්ං දෙති, චිත්තීකත්වා දෙති, සහත්ථා දෙති, අනපවිද්ධං දෙති, ආගමනදිට්ඨිකො දෙති. ඉමානි ඛො භික්ඛවෙ පඤ්ච සප්පුරිසදානානි”යි.

‍යමෙක් ශ්ර ද්ධායෙන් දෙ ද, සත්කාර කොට දෙ ද, කාලයෙන් දෙ ද, මත්සය්ය්් ශයෙන් අපරිගෘහීතචිත්ත වැ දෙ ද, තමහට ද මෙරමාහට ද උපඝාත නො කොට දෙ ද, ශ්රධද්ධායෙන් දන් දුන්නෙ යම් යම් තැනෙක්හි එ දානය ඵල දුන් කලැ මහාභොග ද වෙයි. අභිරූප ද වෙයි. සත්කාර කොට දන් දුන්නෙ එසෙයින් මැ මහාභොග ද වෙයි, ඔහුගෙ පුත්රයදාර දාසකර්ම්කාරාදීහු විධෙය ද වෙති. කාලයෙන් දන් දුන්නෙ මහාභොග ද වෙයි, යුක්තප්රාදප්ත කාලයෙහි සම්පත් අනුභව කරන්නට නිසි වයසැ ඔහට උපදනා අර්ථ යො විපුල වැ උපදිති.

අභිසම්බොධිකථා 111

මාත්සය්ය්ිකථයෙන් අපරිගෘහීතචිත්ත වැ දන් දුන්නෙ මහා භොග ද වෙයි, උදාර වූ පඤ්චකාමගුණ පරිභොගයට චිත්තය අවනත වෙයි. තමහට ද මෙරමාහට ද උපඝාත නො කොට දන් දුන්නෙ මහාභොග ද වෙයි. ඔහුගෙ සම්පතට ගිනින් දියෙන් රජුන් සොරුන් විසින් භය නො ද වෙයි. මෙයිදු සත්පුරුෂදාන යි.

වදාළෙ මැ නො:-

“පඤ්චිමානා භික්ඛවෙ සප්පුරිසදානානි. තකමානි පඤ්ච? සද්ධාය දානං දෙති, සක්කච්චං දානං දෙති, කාලෙන දානං දෙති, අනග්ගහිතචිත්තො දානං දෙති, අත්තානඤ්ච පරඤ්ච අනුපහච්ච දානං දෙති. සද්ධාය ඛො පන භික්ඛවෙ දානං දත්වා යත්ථ යත්ථ තස්ස දානස්ස විපාකො නිබ්බත්තති, අඩ්ඪො ච හොති මහද්ධනො මහාභොගො, අභිරූපො ච හොති දස්සනීයො පාසාදිකො පරමාය වණ්ණපොක්ඛරතාය සමන්තා ගතො. සක්කච්චං ඛො පන භික්ඛවෙ දානං දත්වා යත්ථ යත්ථ තස්ස දානස්ස විපොකො නිබ්බත්තති, අඩ්ඪොච හොති මහද්ධනො මහභොගො, යෙපිස්ස තෙ හොන්ති පුත්තාති වා දාරති වැ දාසති වා පෙස්සාති වා කම්ම කරාති වා තෙපි සූස්සුසන්ති, සොතං ඔදහන්ති, අඤ්ඤා චිත්තං උපට්ඨපෙන්ති. කාලෙන ඛො පන භික්ඛවෙ දානං දත්වා යත්ථ යත්ථ තස්ස දානස්ස විපාකො නිබ්බත්තති, අඩ්ඪො ච හොති මහද්ධනො මහභොගො, කාලාගතා වස්ස අත්ථා පවුරා හොන්ති. අනග්ගහිත චිත්තෙන ඛො පන භික්ඛවෙ දානං දත්වා යත්ථ යත්ථ තස්ස දානස්ස විපාකො නිබ්බත්තති, අඩ්ඪො ච හොති මහද්ධනො මහාභොගො, උළාරෙසු වස්ස පඤ්චසු කාමගුණෙසු භොගාය චිත්තං නමති. අත්තානඤ්ච පරඤ්ච අනුපහච්ච ඛො පන භික්ඛවෙ දානං දත්වා යත්ථ යත්ථ තස්ස දනස්ස විප‍ාකො නිබ්බත්තති, අඩ්ඪො එ හොති මහද්ධනො මහභොගො, නමස්ස කුතොචි භො‍ගානං උපඝාතො ආගච්ඡති අග්ගිතො වා උදකතො වා රාජතො වා චොරතො වා අප්පියදායාදතො වා. ඉමානි ඛො පන භික්ඛවෙ පඤ්ච සප්පුරිසදානානි”යි.

112 ධර්මඡප්රහදීපිකා

එක්සමයෙක්හි සමන් රජකුමරි පන්සියක් රථපිරි වරින් දෙව්රම් ගොස් පන්සියක් කුමරියන් පිරිවරා බුදුන් කරා එළඹ වැඳ එකත්පස් වැ හිඳ පැන පුළුවුස්නී: භගවත්හුගෙ ශ්රඑවකයො දෙදෙනෙක් ශ්ර ද්ධායෙන් සම යහ, ශී‍ලයෙන් සම ය හ, ප්රරඥායෙන් සම ය හ, ඔවුන් දෙදෙනා කෙරෙන් එක්කෙනෙක් තමන් ලද දැයක් අන්නට බෙදා දී වළඳ කෙරෙති; එක්කෙනෙක් නො දී වළඳ කෙරෙති. මෙ දායක අදායක දෙදෙනා දිව්ය්ලොකයෙහි උපන් කලැ විශෙෂ හා ඇති හො?” යූ.

එකලැ බුදුහු අපරිභොග දුෂ්පරිභොග අස්ථාන නියොජන ශ්ර‍ද්ධාදෙය විනිපාතන කුලදූෂණයට නො පමුණුවා සාරාණීයධර්මයෙහි සිට දුන් දායකයා දිව්යා වූ වර්ණණයෙන් දිව්යු වූ සුඛයෙන් දිව්යල වූ යසසින් දිව්ය‍ වු ආධිපත්ය යෙන් සෙසු දෙවියන් අභිභවන ශක්රනදෙවරාජයා සෙයින් අදායකයා අභිභවන පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“යො ‍ෙසා සුමනෙ දායකො සො අමුං අදායකං දෙව භූතො සමානො පඤ්චහි ඨානෙහි අධිගණ්හාති: දිබ්බෙන ආයුනා දිබ්බෙන වණ්ණෙන දිබ්බෙන සුඛෙන දිබ්බෙන යසෙන දිබ්බෙන ආධිපතෙ‍ෙය්යාන”යි.

“දෙදෙනා මීනිස්පියෙහි උපන් කලැ විශෙෂ හා ඇති හො?” යූ. එහිදු බුදුහු දායකයා මානුෂක ආයුෂයෙන් මානුෂක වර්ණයෙන් මානුෂක සුඛයෙන් මානුෂක යසසින් මානුෂක ආධිපත්යකයෙන් සෙසු ජනයන්න අභිභවන චක්රෂවර්තීහු සෙයින් අදායකයා අභිභවන පරිදි දක්වන්නට ‍වදාළහ:-

“යො සො සුමනෙ දායකො සො අමුං අදායකං මනුස්සභූතො සමානො පඤ්චහි ඨානෙහි අධිගණ්හාති: මානුසකෙන ආයුනා මානුසකෙන වණ්ණෙන මානුස කෙන සුඛෙන මානුසකෙන යසෙන මානුසකෙන ආධි පතෙයෙයන”යි.

“දෙදෙනා පැවිජි වුව විශෙෂ හා ඇති හො?” යූං එහිදු බුදුහු දායකයා බක්කුල මහතෙරුන් සෙයින් දායකයන්ගේ ආරාධනායෙන් වීවරපරිභොග කරන පරිදි,

  අභිසම්බොධිකථා                                               113

ඛදිරවනමාර්ගසයෙහි සිහිල්මහතෙරුන් සෙයින් දායක යන්ගේ ආරාධනායෙන් පිණ්ඩපාත පරිභොග කරන පරදි, අට්ඨකනාගර සූත්රකයෙහි අනඳ මහතෙරුන් සෙයින් දායකයන්ගේ ආරාධනායෙන් ශයනාසන පරිභොග කරන පරිදි, පිලින්දිවත්ස මහතෙරුන් සෙයින් දායකයන්ගේ ආරාධනායෙන් ග්ලානප්ර,ත්යනය පරිභොග කරන පරිදි දක්වන්නට වදාළහ.

“යො සො සුමනෙ දායකො සො අමුං අදායකං පබ්බජිතො සමානො පඤ්චහි අප්පං අයාචිතො, යාචිතොව බහුලං පිණ්චපාතං -පෙ- සෙනාසනං, ගිලාන පච්චයභෙසජ්ජපරික්ඛාරං පරිභුඤ්ජති. අප්පං අයාචිතො” යනාදි.

“දෙදෙනා රහත් වූව විශෙෂ හා ඇති හො?” යූ. එහි වූ කල බුදුහු විශෙෂ නැති පරිදි දක්වන්නට වදාළහ:-

“එත්ථල ඛො පනෙසාභං සුමනෙ න කිඤ්චි නානා කරණං වදාමි”යි.

මෙසෙ දානය නිර්මාණප්රාපප්තවන තැන් දක්වා විශිෂ්ට ඵලදායක යි.

බුදුහු “මහණෙනි, ඉදින් සත් හු මා සෙ මැ දානයෙහි ඵල දනිත් නම් නො දී නො වළඳති. එක අලොපයකුදු ලද බෙදා දී වළඳ කෙරෙති. ඉදින් ගන්නා කෙනෙක් ඇත් නම්” යි වදාළො:-

“එවඤ්චෙ භික්ඛවෙ සත්තා ‍ජානෙය්යුංෙ දානසංවිභා ගස්ස විපාකං යථාහං ජානාමි න අදත්වා භූඤ්ජෙය්යුංඅ; න ච තෙසං මච්ඡෙරමලං චිත්තං පරියාදාය තිට්ඨෙය්යඅ; යොපි තෙසං අස්ස චරිමො ආලොපො චරිමං කබළං තතොපි න අසංවිබජිත්වා භුඤ්ජෙය්යුං සචෙ තෙසං පටිග්ගාහකා අස්සු”යි.

මනාපදාන දුන්නේ මනාපස්ථාන ලැබෙයි; අග්රහදාන දුන්නේ අග්ර.ස්ථාන ලැබෙයි; වරදාන දුන්නේ වරපදප්රාපප්ත

                                                                                                                8

114 ධර්මප්ර දිපිකා

වෙයි; ශ්රෙ ෂ්ඨ දාන දුන් නෙ ශ්රෙ ෂ්ඨපදාප්රාරප්ත වෙයි; හෙ උපන් උපන් තන්හි දීර්ඝ වූ ආයුෂ හා මහත් යශස් ඇතිවෙ.

වදාළෙ මැ නො උග්ර දෙවපුත්ර්යහට:-

“මනාපදායී ලබතෙ මනාපං අග්ගස්ස

                                            දාතා ලභතෙ පුනග්ගං

වරස්ස දාතා වරලාභි හොති සෙට්ඨන්ද දො සෙට්ඨමුපෙති ඨානං යො අග්ගදායි වරදායී සෙට්ඨදායී ච යො නරො දීඝායු යසවා හොති යත්ථට යත්ථූපපජ්ජති”යි. 87 දානයෙන් සිද්ධ නො වන ලෞකික ලොකොත්තර සම්පත් නම් නැති.

“දානං හි ලොකො සක්කසම්පත්තිං දෙති, මාර සම්පත්තිං දෙති, බ්ර්හ්මසම්පත්තිං දෙති, චක්කවත්ති සම්පත්තිං දෙති සාවකපාරමීඤාණං දෙති, පච්චෙකබොධි ඤාණං දෙති, අභිසම්බොධිඤාණං දෙති”යි.

අපි ච: දඹදිව්තෙලෙහි වාසුදෙව යැ බලදෙව යැ අර්ජුන යැ ප්රාද්යුපම්න යැ1චන්ද්රදදෙව යැ සූය්ය්ැ දෙව යැ යඥදෙව යැ අග්නිදෙව යැ ඝත යැ අඞ්කුර යැ යන දසබෑරජදරුවො2 දිග්විජය කොට තෙසැටදහසක් නුවර ගෙන ද්වාරවතී නුවර වෙසෙමින් දඹදිව බෙදන කලැ තමන් බුහුනැණියන් අඤ්ජනදෙවීන් සඳහන් නො කොට දසකොටසක් කොට බෙදා ගත්හු. ඔවුන් හැමදෙනහට සග ‘අඞ්කුර’ නම් රජ “මා ලද භාගය බුහුන්හඹුවට3 දෙමි, මම වෙණෙඳාම්4 කොට වැටෙමි. තොප තොපගෙ ජනපදයට ගිය කලැ මාගෙන් සුක්වත් නො ගන්නෙය”යි කීය. හැමදෙන මැ මැනැවැයි ගිවිස්සහ. හෙ වණික්කර්ම යෙන් ජීවනය කෙරෙ.

එකල්හි වාසුදෙව මහරජ තමා දසකු භාණ්ඩාගාරික ස්ථානයෙහි තබා ඕහට කුලදුව ගෙන්වාගෙන දක්වා දින. හො ඔහට ගහග්රහහණ කොට පුතකු ලද. පුතු උපන්කල්හි භාණ්ඩාගාරික මෙළෙ. වාසුදෙව මහරජ 1. පර්ජුන්නයැ. 2. රජ්ජු‍රුවො. 3. බින්හැඹුවට. 4. වෙළඳාම්, වෙණදම්

                                          අභිසම්බොධිකථා                                                  115

පියහට දුන් භොග පුත්හට මැ දිනි. ඔහු වස්ත්රාසභරණ විභූෂිත රජකුලෙහි විජෘම්හණ’ කෙරෙමින් ඇවිදුනා කල්හි ‘මෙ දස හො? නො දස හො?’ යන කථා උපන් එකල්හි අඤ්ජනදෙවි ධෙනුපම න්යාතයයෙන් ඔහු නො දස් කළා. හෙ ලජ්ජා ඇති වැ ද්වාරවති නුවරින් නික්ම රොරුව නම් නුවර ගොස් තුණාකම් කොට ජීවනය කෙරෙ.

එනුවර අසය්හ නම් සිටෙක් යාචකයනට දන් දෙයි. එ තුණා දරු දන් දෙන ගෙය පිළිවිස ආවනට පහන් සිතින් අත් නඟා පැවි. හෙ එ පින්කමින් මරුකාන්තාර යෙහි මහත් නුඟයෙක දිව්ය පුත්රරයක් වැ උපන. ඔහුගෙ හස්තතලයෙහි පසැඟිල්ලෙන් කැමැති කැමැති දෑ වැහෙයි. ඔහු අත කල්පලතාවක් වැනි මැ යැ චින්තාමණික්යතයක් වැනි මැ යි.

එකල්හි අඞ්කුර රජු හා බමුණකු හා දෙදෙන දහසක් ගැලින් බඩු ගෙන කාම්බොජ නම් ජනපදයට යන්නාහු සැටයොදුන් මරුභූමියට ගොස් වන්හු. ඔහු දාවල් හුණු වැලේලහි නො ඇක්මියැ හැක්කෙන් ගැල් යට හිඳ රෑ රෑ ගමන් යෙති. කාන්තාර මධ්යැයට යන්නා හා ඔවුන්1 ගෙනගිය උදක ක්ෂය වැ ගියෙ. අඞ්කුර රජ “යම්තැනක විලෙක් හොයෙක් සෙවණෙක් ඇත්නම් කාන්තාරයෙහි කෙළවරෙක් පැනෙ නම් බලා තන් කොට එය”යි සතරදිශාවට දූතයන් සතරදෙනකු යවීයැ. ඔහු අසුන් නැඟී ගොස් තුන්දෙනෙක් නොදැක ආහ. එකෙක් දිව්යීප‍නුත්රඟයා වසන නුගය දැක ගොස් රජහට කී යැ. රජ පරිජනයන් ගෙන ගොස් නුගරුපපයට වැද “මෙවැනි ශාඛාවිටසම්පන්න සාන්ද්රදච්ඡාය වූ න්ය ග්රොටධයෙහි වසන්නෙ මහෙශාක්යමදිව්යැපුත්ර යෙක් වෙයි; ඔහු අපට පැනක් දුනහොත් මැනැවැ” යි කී යැ.

දෙව්පිත් රජු හැඳින න්ය ග්රෙිධෙවිටපයෙහි සිට අත දික්කෙළෙ. ඔහු අත පස් ඇඟින්ලෙන් ආකාශගඞ්ගාධාරා සෙයින් ස්ඵටිකමණිවණී උදකධාරා නිෂ්ක්රා්න්ත වියැ. රජ සහපිරිවරින් ස්නානපාන කොට සිට “අපට 1. මොවුන්

116 ධර්ම ප්ර“දිපිකා

භොජනයක් දුනහොත් මැනැවැ”යි කී යැ. එම අතින් දිව්ය්භොජන වැහිණ. දිව්යකවස්ත්රැ දිව්යකභරණ දිව්ය මාලා ගන්ධවිලෙපන වැහිණ. දිව්යන වූ සයනාසන වැහිණ. රජ පරිජනයන් හා සමඟ දිව්ය‍ භොජන වළඳා දිව්ය වස්ත්රහ හැඳ පෙර වැ දිව්යකභරණ විභූසිත වැ දිව්යව වූ මාලාගන්ධ විලෙපනධර වැ දිව්ය්ශය්යාහයෙහි හෙ නිදී යැ.

බමුණු රජහට “අපි ධන සඳහා කාම්බොජයට කුමට යම්හ? මෙ යක්ෂයා තිරකොට බැඳගෙන ගෙට යම්හ, මොහු අතින් අප කැමැති තාක් දැ ලැබෙන බැවිනැ”යි කීයැ. රජ “එසෙ වන්නා හා මිත්රැබිඳිකම් කළා වමො නො”යි ප්රිතික්ෂෙප කෙළෙ. දිව්යඅපුත්ර් බමුණාගෙ කථා අසා ඔහුගෙ ගැල් පන්සියය අන්තර්හිත කොටපී ය. බමුණු එ නො දැකැ කම්පිත වියැ. රජුගෙ ආරාධනායෙන් දිව්යයපුත්රු ගැල් පන්සියය පැන්විය.

එකල්හි අඞ්කුර රජ දිව්යෙපුත්රඑයහට “කියග හිමි තා අත පස් ඇඟිල්ලෙන් චින්තාමාණික්ය යක් සෙයින් කැමැති කැමැති දෑ වැහෙයි. තා ශක්රිදෙවරාරජයා යයි සිතූයෙම් ‍ම ය ගන්ධර්ව දෙවරාජයෙකැ යි ගත්තෙම් ම ය. තො කවරෙහි? කිනම් පින්කමක් කෙළෙහි?” යි පිළිවිත්,

එයින් කීහ:-

“පාණි තෙ සබ්බසොවණ්ණො පඤ්චාධාරො මධුස්සවො, නානා රසා පග්ඝරන්ති මඤ්ඤෙ ‘හන්තං පුරින්දදං 88 කෙන පාණි කාමදදෙ කෙන පාණි මධුස්සවො, කෙන තෙ බ්රාහ්මචරියෙන පුඤ්ඤං පාණිම්හි ඉජ්ඣති?”යි 89

එකල්හි දෙව්පිත් “මහරජ, මම සක්දෙව්රජිම් නො ද වෙමි; ගන්ධර්වදදෙවරාජයෙකිම් නො ද වෙමි; රොරුව නුවර අයස්හ මහසිටු යාචකයනට දන් දෙයි; මම් එනුවර දරිද්ර; එක් තුණා දරුවක් වැ දන් දෙන ගෙය පිළිවිසැ ආව‍ානට පහන් සිතින් අත් නඟා පෑමි; එ පින්කමින් මෙහි රුක්දෙවි වැ උපමින්; එ පින් කමින් මා අත කල්පලතාවක් සෙයින් සර්වාකාමදද විය”යි කී.

                         1 සිතුයෙම් ම යැ.

  අභිසම්බොධි කථා                                                  117

එයින් කීහ:-

“තෙන පාණි කාමදදො තෙන පාණි මධුස්සවො තෙන මෙ බ්රණහ්මචරියෙන පුඤ්ඤාං පාණිම්හි ඉජ්ඣති” යි. 90

එ අසා පැහැද අඞ්කුර රජ තමාගේ නුවරට ගොස් දොළෙස් යොදනක් තන්හි ලිප් 1 බඳවා දසවාදහසක් දවස් මුළුදඹදිව් වැස්සනට මහදන් දින්.

මෙසෙ දන් දෙන ගෙයක් අත් නඟා පෑ පමණෙකින් මෙතෙක් දෑ වන කැලැ දන් දුන්නන් ලබන දෙව්සැපත් මැ කෙනම් කියනුවහ?

මෙසෙයින් අනෙකානෘශංස ඇති දානය දෙනුවහු සිල්වත්නට මැ දුන ඵල මහත් වෙ. කිසේ යැ යත්? ගවරවළැ හො මොළෙහි2 හො යම් පණුකෙනෙක් ඇද්ද ඔහු මෙයින් යැපෙත්වයි යමෙක් බඳුන් වළන් දෙවැ දිය පියේවි නම් එහි පවා පින් වෙයි, මිනිස්සනට දුන් දන්හි මැ කියැයුතු කවර? එතෙකුදු වුව සිල්වත්නට දුන් දන්හී ඵල මහත් වෙයි; එතෙකුදු වුව සිල්වත්නට දුන් දන්හී ඵල මහත් වෙයි; දුශ්ශීලයනට දුන් දන්හි ඵල එසෙ වන්නෙ නො වෙයි.

එයින් වදාළහ වත්සගොත්රු නම් පරිව්රා ජකයහට:-

“යෙපි තෙ චන්දතිකාය වා ඔළිගල්ලෙ වා පාණා තත්රාෙපි යො ථාළිධොවනං වා සරාවධොවනං වා ඡඞ්ඩෙති යෙ තත්ථ පාණාතෙ’නෙන යාපෙන්තුති; තතො නිදානම්පහං වච්ඡ පුඤ්ඤස්ස ආගමං වදාමි; කො පන වාදො මනුස්සභූතෙ? අපි චාහං වචඡං සීලවතො දින්නං මහප්ඵලං වදාමි, නො තථා දුස්සිලෙ”යි.

සිල්වත්නට දුන් දන්හි ඵල මහත් වන පරිදි කිසෙ යැ යත්?

බුදුන් තව්තිසාදෙව්නුවර දෙව්පිරිස් පිරිවරා විජම් දෙසන්නට වැඩහුන් කල්හි ඉන්ද්රසක නම් දිව්ය් පුත්ර යෙක් අවුදු බුදුන් වැඳ දකුණත්පස් වැ හින. අඞ්කුර නම් දිව්යදපුත්ර යෙක් වමත්පස් වැ හින්, ඔවුන් දෙදෙනා කෙරෙහි අඞ්කුර මහෙශාක්යය දෙවියන් එත් එත් ඔවුනට 1. ළුප්. 2. මො‍හොළෙහි.

118 ධර්මහප්ර.දීපිකා

අවසර දෙමින් දෙළොස්යොජනක් තැන් ගිය කලැ හිඳිනා අවකාශයක් ලද, ඉන්ද්රකක හිනස්නෙහි මැ හුන්නෙ යි. බුදුහු එ දෙදෙනා බලා සිල්වත්නට දුන් දනැ ඵල මහත් පරිදි දක්වනු සඳහා “අඞ්කුරය, තො දොළොස්යොජනක් තැන ලිප් බඳවා දසවාදහසක් දවස් මුළු දඹදිව් සංක්ෂොභ කොට මහදන් දුන්නෙහි; දැන් මාගෙ සමාගමයට පැමිණ දොළොස් යොජනක් තැන් කුමට බැස ගියෙහි? මොබ එ මා වැළැතට”යයි වදාළො:-

“මහාදානං තයා දින්නං අඞ්කුර දීඝමන්තරෙ, සුවිදුරෙ නිසින්නො ‘සි ආගච්ඡ මම සන්තිකං”යි. 91 එකල්හි අඞ්කුර හුනස්නෙන් නැඟී බුදුන් වැද මුදුනෙහි ඇඳිලි බැඳ “වහන්සෙ. මම දඹදිව් තෙළෙහි අඞ්කුර නම් රජක් වැ දොළොස් යොජනක් තන්හි ලිප් බඳවා දසවා දහසක් දවස් මුළු දඹදිව් වැස්සනට මහ දන් දුන්නෙයිම් මාගෙ දන් ගන්නට සිල්වත් එක්කෙනකුනුදු නො ලදිමි; හැම දුශ්ශීලයහ දන් ගත්තාහු. එතෙකුදු වුව එදන් මා ස්වර්ගයෙහි උපදවමින්1 ඉන්ද්රාකයා සෙ මහෙශාක්ය නො කටහිණ. ඉන්ද්රගක වූ කලැ සිල්වත් කෙනක්නට මඳ දානයක් දී දෙව් පිරිස් මැද තරුපිරිවරන ලද පුන් සදක් සෙයින් දිලියෙයි” කී ය.

එයින් කීහ:-

“චොදිතො භාවිතත්තෙන අඞ්කුරො එතදබ්රැකවි, කීං මය්හං තෙන දානෙන දක්ඛිණෙයෙයන සූඤ්ඤකං. 92 අයං සො ඉන්දෙකො යක්ඛො දත්වා2 දානං පරිත්තකං, අතිරොවති අම්හෙහි වන්දො තාරාගණෙ යථා”යි. 93 එකල්හි බුදුහු “ඉන්ද්ර කය, තා හා සම වැ හුන් අඞ්කුර දොළොස් යොජනක් තැන් බැස ‍ගියෙ; තො හුනස්නෙහි මැ දිලිහි දිලිහි හුන්නෙහි; කවර නම් පින්කමක් කෙළෙහී”යි වදාළො. එසඳ ඉන්ද්ර ක හුනස්නෙන් නැඟී බුදුන් වැද මුදුනෙහි ඇඳිලි බැද “වහන්සෙ, මම් පූර්වර ජන්මයෙහි දූගිත පුරුෂයක් වැ භික්ෂා සඳහා එක් දොරෙකැ සිටියෙම්

                          1.       උපදවත්.                 2.  දජ්ජා

                                           අභිසම්බොධිකථා                                                119

මට අළ බත් කෙණෙස්සක් භගවත්හුගෙ සස්නෙහි අනුරුදු මහ තෙරුන් එදෙරට සිඟා වැඩියවුන් දැක ඔවුනට දෙවීමි; මෙසෙ එක් සිල්වත් කෙනක්නට එක් දවසක් දුන් එක් බත් කෙණෙස්සෙක්හි ඵලයෙන් ස්වර්ග පද ප්රාදප්ත වැ හැම දෙවියන් විසින් අනහි භවනීය විමි; නිසරු කෙතැ බොහො බිජු වපුළ ද ඵල විපුල නො වෙයි; ගොවි හට පරිතොෂ නො ද වෙයි; එසෙයින් මැ දුශ්ශීලයනට බොහො දන් දුන ද ඵල විපුල නො වෙයි, දයකය හට පරිතොෂ නො ද වෙයි; යම්සෙ සරු කෙතෙකැ මඳ බිජයකුදු වපුළ ඵල විපුල වෙයි; එසෙයින් මැ සිල්වත්නට මඳ දැයකුදු දුන ඵල මහත් වෙයි” යෙමින් කීය:-

“උජ්ජඞ්ගලෙ යථා ඛෙත්තෙ බීජං බහුකම්පි රොපිතං න ඵලං විපුලං හොති නපි තොසෙති කස්සකං. 94

තථෙව දානං බහුකං දුස්සීලෙසු පතිට්ඨිතං, න ඵලං විපුලං හොති නපි තොසෙති දායකෙ. 95

යථාපි භද්දකෙ ඛෙත්තෙ බීජං අප්පම්පි රොපිතං සම්මා ධාරං පචෙච්ඡන්තෙ1 ඵලං තොසෙති කස්සකෙ. 96

තථෙව සිලවන්තෙසු ගුණවන්තෙසු තාදිසු, අප්පකම්පි කතං කාරං පුඤ්ඤං හොති මහප්ඵලං” යි. 97

ඉන්ද්ර්කයාගෙ බස් අසා බුදුහු “අඞ්කුරය, තො සම්ප්රා්ප්ත යාචකයනට දන් දුන්නා මිස සිල්වත් කෙනකුන් නිශ්චය කොට ගෙන දන් නො දුන්නෙහි; එයින් තා දොළොස් යොජනක් තන්හි ලිප් බඳවා දසවා දසහක් දවස් මුළු දඹදිව් වැස්සනට දුන් දන් ඉන්ද්රනකයා දුන් බත් කෙණෙස්ස හා සම නො වියැහිණ; දාන ඵල වින්දැටියවුන් විසින් සිල්වතුන් සොයා ගෙන දන් දියැ යුත්තේ යයි:-

“විචෙය්යන දානං සුගතප්පසන්ථං

                            යෙ දක්ඛිණෙය්යාය ඉධ ජීවලොකෙ,

එතෙසු දින්නානි මහප්ඵලානි බීජානි

                                චුත්තානි යථා සුඛෙත්තෙ”.      98

යනාදි ක්ර මයෙන් ධම් දෙසුහු. 1. පවස්සන්තෙ

120 ධර්මප්රළදීපිකා

මෙසෙයින් සිල්වත්නට දුන් දන්හි ඵල මහත් වන පරිදි වෙලාම සූත්ර යෙහි වදාළ නිය‍ායෙනුදු දත යුතු වෙ.

කි‍සේ යැ යත්?

එක් කලක් අප මහසත් බරණැස් මහ රජහුගෙ වෙලාම නම් පුරොහිතයෙක් වී. එබමුණු තරුණ අවස්ථායෙහි මැ දඹදිව සුවාසු දහසක් රජ කුමරුවන් සර්ව ශිල්පයෙහි නිෂ්පත්තියට පැමිණ වූ හෙයින් ඔවුන් හැම දෙන හට ඒකාවය්ය්් වී. එ රජ කුමරහු තමන් තමන්ගෙ රාජ්යරයෙහි ප්රකතිෂ්ඨිත වැ හවුරුදු පතා බරණැස් මහ රජු කරා උපස්ථානයට එළඹ රජු දැක වෙලාම බ්රාුහ්මණයා කරා ‍ගොස් “ආචාය්ය් ය, ඇපි රජයෙහි පිහිටියාම්හ; කැමැති යම් දැයක් අපට කියන්නෙ ය” යි නිමන්ත්රාණය කොට තමන් තමන්ගෙ නුවර යෙත්.

එක් දවසක් මහසත් ශිරඃස්නාන කොට තමාගෙ අන්තො නිමෙසනයෙහි සප්තරත්න පරිපූර්ණ් වූ ගර්භ යන්ගෙ ද්වාර විවර කරවා සත්වන කුල පරම්පරායෙහි පටන් ගෙන සඤ්චිත ධන රාශිය දැක ආයච්යවය චින්තා කොට “මා සකල ජම්බුද්වීපය ක්ෂොභ කොට දන් දුන මැනැවැ”යි රජ හට සැළකොට ගඞ්ගා තීරයෙහි දොළොස් යොජනක් තන්හි ලිප් බඳවා තන්හි තන්හි ඝෘතගුඩමධු ශර්කරා ‍ෛතෙලතිලතණ්ඩුලාදී තබනු සදහා මහත් කොෂ්ථාගාර පිහිටුවා “මෙතෙක් මෙතෙක් තන්හි සිට මෙතෙක් මෙතෙක් දෙනා සංවිධාන කරන්නෙ යැ, මිනිස්නට වුවමනා ‍යම් දැයක් ඇත්නම් එයින් එකකුදු නැත මට කියන්නෙය”යි පරිජනයනට කම්සන් එව “අසුවල් දවස් පටන් කොට වෙලාම බ්රා්හ්මණයාගෙ දන් ගන්නෙ ය”යි නුවර බෙර හසුරුවා දන් දෙන දවස් දහස් වටනා වස්ත්රරයක් හැඳ පන්සියයක් වටනාන වස්ත්ර යක් එකස් කොට බහාලා සර්වාවභාරණ විභූෂිත වැ දන් විමසනු සඳහා ස්ඵටික මණිවර්ණ උදකයෙන් ස්වර්ණහ භෘඞ්ගාරයක්1 පුරා ගෙනැ “මෙ ලොකයෙහි මෙ දන් පිළිගන්නට නිසි දක්ෂිණීය පුඟුලො ඇත්නම් මෙ උදකය නික්ම ගොස් 1. හිඞ්කාරයක්.

                                             අභිසම්බොධිකථා                                               121

පොළොව ගනීව යි, ඉදින් නැත්නම් තුබූ සේ මැ තිබේවා” යි සත්ය ක්රි යා කොට භෘඞ්ගාරය අධොමුඛ කෙළෙ දිය ඩබරායෙන් ගත් දිය සෙයින් නො නික්මැ සිටියෙය. මහසත් ‘දඹදිව ශුන්ය් යැ, දක්ෂිණා පිළිගන්නට නිසි එකෙකුදු නැතැ’ යි විප්ර තිසාර නො කොට “දායකයා විසින් දක්ෂිණා විශුද්ධ වන්නෙ වී නම් උදකය නිර්ගධත වේවි”යි සිතී යැ. ස්ඵටිකමණිවර්තියක් සෙයින් උදක ධාරා1 නික්ම ගොස් පොළොව ගත. දැන් කලි දන් දුන මැනැවැ යි දනගට පැමිණ දාන සම්භාර බලා හඹු වේලෙහි හඹු දෙවයි. කනදැ වේලෙහි කනදෑ දෙවයි. බත් වේලෙහි බත් දෙවයි. එදනගැ ‘මෙනුම් ‍දැයෙක් ඇති, මෙනම් දැයෙක් නැති; යනු නො වි.

මෙනියායෙන් දවස දවස දන්2 දෙනුයෙ මෙදන් මෙපමණෙකින් නො නිමවුව මැනැවැයි රක්තස්වර්ණ හරවා ගෙන ස්වර්ණ පාත්ර යන්3 කරවා සූවාසු දහසක් රජනට දී යවී. දී යවනුයෙ “මෙබඳු පාත්ර්යෙන් එකෙකි රන්පා පුරා රිදී දෙන්නෙ යැ, එකෙකි රිදීපා පුරා රන් දෙන්නෙ යැ, එකෙකි කස්පා4 පුරා සත්රුවන් දෙන්නෙ යැ, එකෙකි ඇතුන් සදා දෙන්නෙ යැ, එකෙකි අසුන් සදා දෙන්නෙ යැ, එකෙකි රථ සදා දෙන්නෙ යැ, එකෙකි ස්ත්රීඑන් සදා දෙන්නෙ යැ, එකෙකි පය්ය්න ඞ්ක දෙන්නෙ යැ, එකෙකි වස්ත්රඑකොටි දෙන්නෙ ය”යි යවි.

එකල්හි සුවාසු දහසක් රජ දරුවො ‘බොහො කලෙකින් ආචාය්ය්එකෙ අපට අනුග්ර හ කෙළෙය’ යි සතුටු වැ සුවාසු දහසක් රන්පා පුරා රිදී දුන්හ. දෙන්නාහු රිදී කැට රිදී පලු රිදී මසු එවැ රිදී සුන්නෙන් අතුරු හැස්වුහ; එසෙයින් මැ සුවැසු දහසක් රිදීපා පුරා රන් දුන්හ; සුවාසූ දහසක් කසුන්පා පුරා සත් රුවන් දුන්හ; ස්වර්ණාි ලඞ්කාරාදීන් අලඞ්කෘත සුවාසූ දහසක් ඇතුන් දුන්හ; එසෙ මැ සුවාසු දහසක් අසුන් දුන්හ; සිංහචර්මාවදීන් පරිෂ් කෘත සර්ව රත්නමය සුවාසු දහසක් රථ දුන්හ; සුවාසු දහසක් කිරි දෙනුන් දුන්හ; කිරි දෝනට රිදී මුවා පාත්රස දුන්හ; දෙනුන් හැඟැ රන්කොසු කම් කළහ; ග්රී වායෙහි

  1.  ධාරායෙන්.   2.  දවස දවස.     3.  පාත්රරයක්        4.  කසුන් පා

122 ධර්මප්රිදීපිකා

සමන් මල්දම් පැළැඳැවුහ; සතරපයැ මණි නුපුර පැලැඳැ වූහ; පිට වරදුහුල් බහාලූහ; කණ්ඨයෙහි ස්වර්ණප ඝණ්ටා බැඳැවුහු; නව යෞවන විලාසයෙන් දිලියෙන සර්වා භරණ විභූෂිත සුවාසූ දහසක් කන්යාබවන් දුන්හ; විසුතුරු ආස්තරණ අතුළ සුවාසු දහසක් පය්ය්ර ඞ්ක දුන්හ; ක්ෂෞම කෞශෙයාදී වස්ත්රරයෙන් පරිපූර්ණ සුවාසූ දහසක් වස්ත්රය කොටි දුන්හ.

වෙලාම බ්රාකහ්මණයා දන් දෙත් දෙත් සත් හවුරුදු සත් මසෙක් අතික්රාමන්ත වියැ. එකල්හි මහසත් “මුළු දඹදිව් වැස්සනට රුවන් බෙදා දුන මැනැවැ”යි මහත් ප්රැදෙශයෙක්හි දාන සම්භාර සැදවී එහි එක් කිරියක් පමණ තන්හි සතර පාත්ර යෙක් තිබියෙයි; පය මුහුළු නවරියැ, පා මුවවිට දක්වා අට රියනැ, අසුන් සදෙනකු යුත් රථයක් පා මුවවිට වටා ඇවිද්ද හැක්කැ. මහසත් ප්රනතිග්රාාහකයන්වර්ග වර්ග කොට සිටුවා පළමු පාත්රපයෙහි ප්ර ක්ෂිප්ත රුවන් දී පැසුළු සන්ධි සන්ධිය ගළවා පාත්ර් දින්. මෙසෙ සුවසූ දහසක් රන් පා පුරා රිදී දන් දින; සුවාසූ දහසක් කස්පා පුරා සත් රුවන් දන් දීන; රත්නාභරණයෙන් විභූෂිත සුවාසු දහසක් ඇතුන් දින: රත්නාභරණ විභූෂිත සුවාසූ දහසක් අසුන් දින රත්නාලඞ්කාරයෙන් දිලියෙන සුවාසු දහසක් රථ දින; සුවාසු දහසක් කිරි දෙනුන් දින; සුවාසු දහසක් වරාඞ්ගනාවන් දින; සුවාසු දහසක් පය්ය්න ඞ්ක දින; සුවාසු දහසක් වස්ත්ර කොටි දින; මහ ගඟ වතුරක් සෙයින් දනුදු දින්.

එ දනගැ1 සමහරහු ප්රොතිග්රානහකයන්මස්වලු මෙහෙ නිමවති; සමහරහු නිය කපති; සමහරහු නිය මට කෙරෙති; සමහරහු හිස නහනු ඔවති; සමහරහු පණා ගාති; සමහරහු සුනු ගල්වති; සමහරහු වෙර උළති; සමහරහු තෙල් ගල්වති; සමහරහු ගඳමල් පළඳවති; සමහරහු වස්ත්රානභරණයෙන් සදති; සමහරහු අන්නපාන යෙන් සන්තෘප්ත කෙරෙති; සමහරහු ළදරුවන් නහවා ගඳින් මලින් සදා කුමරාභරණයෙන් විභූෂිත කොට 1. එදන ගන්නා.

                                               අභිසම්බොධි කථා                                             123

මවුපියන් ‍ඇකයෙහි ඇර හිඳුවති; ඔහු “මොහු අප දරුවහ හො නො දරුවහ හො”යි සැක ඇති වැ බලත්.

මෙසෙ වෙලාම බ්රාසහ්මණයා ලෞකික මහාජනයනට සත්හවුරුදු සත්මස් සත්දවසක් දවස් මෙපමණ හිරණ්යය ස්වර්ණය පරිත්යා්ග කරනුවහු විසින් දුන් දන් තෙසරණ පිහිටි එක් පුඟුලක්හට දුන් දන්හි සොළොස්වන කලාව අගනො නො වෙ; තෙසරණ පිහිටියන් එසියක් දෙනහට දුන් දන් සරණසිලැ පිහිටි එක් පුඟුලක්හට දුන් දන් හා සම නො වෙයි; සරණසිලැ පිහිටියන් එසියක් දෙන හට දුන් දන් සොවාන් එක් පුඟුලක්හට දුන් දන් හා සම ‍ෙනා වෙයි; සොවාන් එසියක් දෙනහට දුන් දන් සෙදගැමි එක් පුඟුලක්හට; සෙදගැමියන් එසියක් දෙන හට දුන් දන් අනගැමි එක් පුඟුලක්හට; අනගැමියන් එසියක් දෙනහට දුන් දන් රහත් එක් පුඟුලක්හට; රහතන් එසියක් දෙනහට දුන් දන එක් පසෙබුදු කෙනෙක්නට දුන් දන් හා සම නො වෙයි; පසෙබුදුන් එසියක් දෙනහට දුන් දන් එක සම්යටක්සම්බුද්ධ කෙනක්නට දුන් දන්හි ‍සොළොස් වන කලාභාගය හා සම නො වෙ.

ඉදින් දඹදිව්තලය හෙරිතලයක් සෙයින් සමකොට කෙළවර පටන් ගෙන පලක් අතොට ආය්ය් පුද්ගලයන් එහි වඩා හිඳුවුහු ද; එහි සොවානුන්ගෙ දශපඞ්තියෙක් වීද, සෙදගැමියන්ගෙ පස්පඞ්තියෙක් වි ද, අනගැමියන්ගෙ අචුතුන්පඞ්ක්තියෙක් වී ද; රහතන්ගෙ අඩු දෙපඞ්තියෙක් වී ද; පසෙබුදුන්ගෙ එක් පඞ්ක්තියෙක් වී ද; සම්යරක් සම්බුද්ධයො හුදකලාහු ද; මෙතෙක් දෙනහට දුන් දනට වඩා බුදුනට දුන් දන මැ මහාඵල යි. එයට වඩා දාගැබ් මහබො ඇති බණ පවත්නා අවසෙක සතරදෙසෙන් ආ සඟුන් පා දෙව කෙසි ගෙන අඟුළු හැර වැද ලග්නට නිසි සඞ්ඝික සෙනස්නක් කැරවූයෙහි ඵල මහතැ. එයට වඩා මෙ කී සෙයින් සරණ පිහිටි පන්සිල් සමාදන් වූයෙහි ඵල මහතැ. එයට වඩා කිරි

124 ධර්මඑප්රබදීපිකා

සිඳක් දෝන පමණ කලෙක්හිදු හැම සතුන් කෙරෙහි මෛත්රිෙ පැවැත්වූයෙහි ඵල මහතැ. මෙ හැම පින්කමට වඩා අසුරුසනෙක්හිදු තුන්ලකුණු මෙනෙහි කෙළෙහි ඵල මහත් මේ මනස්කාරය පුද්ගලාධිමුක්ති තුබූ පරිද්දෙන් තුන්බොධියෙන් එක්බොධියකට පමුණුවා මිසැ නො නවත්නා බැවින් හැමට අග්රබ වේ.

මෙසෙ වෙලාමසූත්රේයෙහි වදාළ නියායෙන් දානාදියැ විභාග දතයුතු.

වදාළෙ මැ නො බුදුන් විසින් අනෙපිඬුමහසිටුහට:-

“භූතපුබ්බං ගහපති, වෙලාමො නාම බ්රාබහ්මණො අහොසි; සො එවරූපං දානං අදාසි මහාදානං යනාදී විසින්.

දානඵලවිභ‍ාග දක්ෂිළණවිභඩ්ගසුත්රොයෙහි වදාළ නියා යෙන් දතයුතු.

කිසෙ යැ යත්?

‍යමෙක් තිරිසන්ගතියැ බලු, කුකුළු, බළල්, හුරු ආදින් කෙරෙහි එක්සතක්හුගෙ ගුණ හො උපකාර හො නො සලකා කරුණායෙන් ඔහු වළඳන පමණ අහරක් දින් ද; එපින්කමින් සියක් ජන්මයෙහි ආයුෂ ඇති වෙයි, යහපත් වෙයි, බල ඇති වෙයි, නුවණැති වෙයි, මෙසෙයින් එ දානය ඔහට සියක් අත්බැවැ පන්සියයක් අනුසස් දෙයි, පිරිතැස්ලි නැති කෙරෙ.

වදාළෙ මැ නො:-

“තිරච්ඡානගතෙ දානං දත්වා සතගුණා දක්ඛිණා පාටිකංඛිතබ්බා”යි.

එසෙයින් මැ දුශ්ශීල මිනිසක්හට දුන් දන් දහසක් අත්බැවැ පන්දහසක් අනුසස් දෙයි; සිල්වත් මිනිසක් හට දුන් දන් ලක්ෂයක් අත්බැව් පස්ලක්ෂයක් අනුසස් දෙයි; සස්නෙන් පිටත් ධ්යා නලාභියක්හට දුන් දන් කෙළසුවහසක් අත්බැවැ පස්කෙළසුවහසක් අනුසස් දෙයි; තෙසරණ පිහිටි උපාසකයක්හට දුන් දන්හි ඵල

                  අභිසම්බොධිකථා                                                 125

අසඞ්ඛ්යෙ ය වෙයි; අප්ර මෙය වෙ. පන්සිල් රක්නා සරණ ගිය උපාසකයක්හට දුන් දන්හි ඵල එයට වඩා අසඞ්ඛෙය්යො වෙයි; අප්ර.මෙය වෙ. එසෙයින් ම දසසිල් රක්නා උපාසකයක්හට දුන් දන්හි ඵල එයට වඩා අසඞ්ඛ්යෙ ය වෙයි; අප්ර මෙය වෙ. පුහුදුන් හෙරණපැවිදි කෙනක්නට දුන් දන්හි ඵල එයට වඩා අසඞ්ඛෙය්යර වෙයි; අප්රදමෙය වෙ. උපසම්පන්න පැවිදිකෙනක්නට දුන් දන්හි ඵල එයට වඩා අසඞ්ඛ්යෙ;ය වෙයි; අප්ර.මෙය වෙ. උපසම්පන්න ව්රිතසම්පන්න1 පැවිදි කෙනක්නට, විදර්ශෙක පැවිදි කෙනක්නට. ආරබ්ධවිදර්ශමක පැවිදි කෙනක්නට දුන් දන්හි ඵල එයින් එයට වඩා අසඞ්ඛ්යෙයය වෙයි; අප්රආමෙය වෙ. සොවාන්මාර්ග්ග ප්රාිප්ත පැවිදි කෙනක්නට එසෙයින් මැ ඵලප්රාඅප්ත, සෙදගැමි මාර්ගප්රා්ප්ත, ඵල ප්රාිප්ත, අනගැමි මාර්ගප්රානප්ත, ඵලප්රාෙප්ත, අර්ගත් මාර්ග ප්රාිප්ත, ඵලප්රාකප්ත පැවිදි කෙනක්නට දුන් දන්හි ‍ඵල එයින් එයට වඩා උත්තරීතර වැ අසඞ්ඛ්යොය වෙයි; අප්ර්මෙය වෙ. එක් ‍පසෙබුදු කෙනකුන්ට දුන් දන්හි ඵල එයට වඩා අසඞ්ඛ්යෙගය වෙයි; අප්ර,මෙය වෙ. එක් සම්ය ක්සම්බුද්ධ කෙනෙක්නට දුන් දන්හි ඵල එයට වඩා අසඞ්ඛ්යෙරය වෙයි; අප්රපමෙය වෙ. බුදුහු දක්ෂිණාර්භයන් කෙරෙහි මස්තකප්රා්ප්ත යහ; බුදුනට වැඩි දක්ෂිණීය පුඟුලො නම් නැත්. යම්සෙ කළවිටිමඬලක් පමණ තන්හි පසට වඩා යොදනක් පමණ තන්හි පස් අනන්තා පරිමාණ වෙ ද, යොදනක් පමණ තන්හි පසට වඩා සියක්‍ යොදුන් පමණ තන්හි, දහසක් යොදුන් පමණ තන්හි, සුවහසක් යොදුන් පමණ තන්හි පස් අනන්තා පරිමාණ වෙද, එසෙයින්මැ තෙසරණ පිහිටියන් කෙරෙහි පටන් ගෙන බුදුන් දක්වා සිල්වත් ගුණවත්නට දුන් දන්හි ඵල එයින් වඩා උත්තරීතර වැ අසඞ්ඛ්යෙලවෙයි; අප්රනමෙය වෙ. මහහොය දියට මහගඟ දිය සෙයින් මහගඟ දියට ම්හ්මුහුදැ දිය සෙයින් එයින් එයට අධික තරු වැ අසඞ්ඛෙය්යගය වෙ මැ යි, අප්රදමෙ වෙ මැයි.

             1.    ව්රමත්තසම්පන්න

126 ධර්ම‍ප්ර දීපිකා

මෙ හැම දනට වඩා බුදුපාමොක් මහසඟනට දුන් දන්හි ඵල මහත්වෙ. කිසෙ යැ යත්? හෙ එක්පසෙක්හි පිරිමිසඟුන් වඩා හිඳුවා එක් පසෙක්හි මාගම්සඟුන් වඩා හිඳුවා මධ්ය යෙහි බුදුන්න වඩා හිඳුවා දෙන දනි. බුදුන් පිරිනිවි කලැ හා උභතොසඞ්ඝයාහට දන් දෙන්නට ශක්යහ ද යත්? ශක්ය. යි. කිසෙ යැ යත්? උභතොසඞ්ඝයා මධ්යශයෙහි බුදුනට අසුන් පනවා එ අස්නට සධාතුක පිළිමයක් වඩා බුදුන් පෙරට ආධාරයක් තබා දක්ෂීණොදක පටන් ගෙන හැම දැ පළමු බුදුන්ට දී උභතොසඞ්ඝයාහාට දියයුතු මෙතෙකින් බුදුපාමොක්සඟනට දන් ‍දුන්නා වෙ.

බුදුනට දුන් දැ කුමක් කටයුත්තෙ යැ යත්? බුදුන් පිරිමසන1 වත්සපන් පැවිදිකෙනක්නට හො පියන් අයත් දරුවන් ගැතිවන බැවින් සඟනට හො දියැ යුතු.

පෞද්ගලික දානයට වඩා සඞ්ඝගතදක්ෂිණායෙහි ඵල මහත්වෙ.

කීසෙ යැ යත්?

‍යමෙක් එක් පැවිදිකෙනක්නට ද සඟුන් උදෙසා ‘සඟැ දෙමි’ යි දුන්නෙ වි නම් ඔහුගෙ දක්ෂිණා සඞ්ඝගත වෙ. යමෙක් ‘සඞ්ඝගත දක්ෂිණා දෙමි’යි දෙයධර්ම පිළියෙළ කොට තබා වෙහෙරට ගොස් “සඟින් එක් කෙනකුන් දෙන්නෙ ය”යි කී ද, හෙ සඟුන් උදෙසා දුන් හෙරණ පැවිදිකෙනකුන් ලදින් ‘හෙරණ පැවිදි කෙනෙක මා ලද්දාහ’ යි දොම්නස් වී නම් ඔහුගෙ දක්ෂිණා සඞ්ඝගත නො වෙ.

‍මහතෙරකෙනකුන් ලදින් මහතෙරකෙනක මා ලද්දාහ’යි සොමනස් වි නම් ඔහුගෙ දක්ෂිණා සඞ්ඝගත නො වෙ. යමෙක් හෙරණපැවිදිකෙනකුන් හො මහලු පැවිදිකෙනකුන් හො සගකෙනකුන් හො තෙරකෙනකුන් හො බාලකෙනකුන් හො පණ්ඩිතකෙනකුන් හො උදෙසා දුන් යම් කවරකෙනකුන් සඟින් ලදින් සඟුන්

         1.  පිරිපස්නා.

   අභිසම්බොධිකථා                                         127

කෙරෙහි කරන බුහුමනින් පුදා ‘සඟැ දෙමි’යි විමති නැතිවැ දෙන්නෙ වී නම් ඔහුගෙ දක්ෂිණා සඞ්ඝගත වෙ.

දඹදිවැ වෙහෙරක් කැරවූ කෙළෙඹියක් ‘සඞ්ඝගත දක්ෂිණා දෙමි’යි දෙයධර්මය පිළියෙළ කොට තබා වෙහෙරට ගොස් සඟින් එක් පැවිදිකෙනකුන් ඇරැවි ය. හෙ එ සඟුන් දුන් එක් දුශ්ශීලයකු ලදින් ගෙහි පිරිබඩ කරවා උඩවියන් බදවා මලොලඹු දී වැටසිරි1 පහයා හිඳුනා අසුන් පනවා වඩා හිඳුවා පා දොවා තෙල් ගල්වා ගඳින් මලින් දුමින් පුදා සඟුන් කෙරෙහි බුහුමනින් බුදුනට සෙයින් සත්කාර කොට දෙයධර්මල දින එ වත් හිමියො පස්වරු වෙහෙරැ තණ සස්නා හුදැල්ලක් ඉල්වා එගෙට ගියහ; එගෙහි උපාසිකා හිඳ මැ හුදැල්ල් පයින්න පැව. මිනිස්හු “තොප පෙරවරු මොවුනට කළ සත්කාර කියන්නට අමිතැ. දැන් හුනස්නෙන් නැ‍ඟෙන පමණකුදු නො විය, මෙ නකිම් දැයෙකැ”? යි කීහ. උපාසිකා “අපි එ සත්කාර සඟනට කළම්හ; මොහට කළමො නො වම්හ” යි කිව. මෙසෙ දෙන දන් මත්තේ ‍ගොත්රනභූ වූ දුශ්ශීලයන්ට ද සඟුන් උදෙසා දුන්හු නම ඵල මහත් වෙයි.

වදාළෙ මැ නො:-

“භවිස්සන්ති ඛො පනානන්ද අනාගතමද්ධානං ගොත්රගභූ නො කාසාවකණ්ඨා දුස්සීලා පාපධම්මා, තෙ දුස්සීලා දුස්සීලෙසු සඞ්ඝං උද්දිස්ස දානං දස්සන්ති, තදාපහං ආනන්ද සඞ්ඝගතං දක්ඛිණාං අසඞ්ඛ්යෙ යං අප්පමෙය්යං් වදාමි, න ත්වෙවාහං ආනන්ද කෙනවි පරියායෙන සඞ්ඝගතාය දක්ඛිණාය පටිපුග්ගලිකං දානං මහප්ඵලතරං වදාමි”යි.

මෙ මෙසෙ වන බැවින් භවභොගසම්පත් සඳහා දුන් දන් වර්ත්මාපාක්ෂික වැ මිථ්යාමප්රුතිපත් වෙයි. නිර්වාලණ සම්පත් සඳහා දුන් දන් විචර්ත්මාපාක්ෂික වැ සම්යමක්ප්රනතිපත් වෙයි. එබැවින් කුලුණු නුවණින් යෙදී නිවාණසම්පත් සඳහා සම්යමක්ප්ර්තිපතැ සිට දන් දියයුතු.

        1.  දීපවැටිසිරි

128 ධර්මටප්රණදීපිකා

මෙසේ දන් දෙනුයෙ ප්ර තිග්රා හකයනට දෙයවස්තු මතු දුන්නා නො වෙයි; ආයුෂ ද වර්ණන ද සුඛ ද බල ද ප්ර තිභාන ද දුන්නා වෙ.

වදාළෙ මැ නො දානඵල දක්වන බුදුන් විසින්:-

“භොජනං භික්ඛවෙ දදමානො දායකො පටිග්ගාහකානං පඤ්ච ඨානානි දෙති. කතමානි පඤ්ච? ආයුං දෙති; වණ්ණං දෙති; සුඛං දෙති: බලං දෙති. ආයුං ඛො පන දත්වා ආයුස්ස භාගි හොති දිබ්බස්ස වා මානුසස්ස වා: වණ්ණං දත්වා -පෙ- සුඛං දත්වා - බලං දත්වා - පටිහානං දත්වා පටිහානස්ස භාගී හොති දිබ්බස්ස වා මානුසස්සා වා”යි.

මෙකී තාක් ප්රාකාරයෙන් දන් දෙනුයෙ ප්රනතිග්රා හකයනට මතු දායක වෙයි; සිල්රක්නෙ වනාහි හැම සත්නට අභයදායක වෙ.

වදාළෙ මැනො සීලයෙහි අනුසස් දක්වන බුදුන් විසින් :-

“ඉධ භික්ඛවෙ අරියසාවකො පාණාතිපාතං පහාය පාණාතිපාතා පටිවිරතො ‍ෙහාති, පානාතිපාතා පටිවිරතො භික්ඛවෙ අරියසාවකො අපරිමාණං සත්තානං අභයං දත්වා අවෙරං දත්වා අබ්යා පජ්ඣං දත්වා, අ‍භයස්ස අවෙරස්ස අබ්යාාපජ්ඣස්ස භාගී හොති. ඉදං භික්ඛවෙ පඨමං දානං මහාදානං පුන ව පරං භික්ඛවෙ අරියසාවකො අදින්නාදානං පහාය - පෙ- කාමෙසුමිච්ඡාචාරාං පහාය - මුසාවාදං පහාය- සුරාමෙරයමජ්ජපමා දට්ඨානං පහාය සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතො ‍ෙහාති. සුරාමෙරයමජ්ජපමාදට්ඨානා පටිවිරතො භික්ඛවෙ අරියසාවකො අපරිමාණානං සත්තානං අභයං දෙති, අවෙරං දෙති, අබ්යිපජ්ඣං දෙති. අපරිමාණානං සත්තානං අභයං දත්වා අවෙරං දත්වා අබ්යෙපජ්ඣං දත්වා, අභයස්ස අවෙරස්ස අබ්යානපජ්ඣස්ස භාගී හොති. ඉදං භික්ඛවෙ පඤ්චමං දානං මහා දානං”යි.

                                              අභිසම්බොධිකථා                                             129

මෙ හැම දානයට වඩා ත්රි විධපය්යා ප්තියැ අලගර්දපය්යා ප්තියෙන් විනිර්මූක්ත වූ නිස්සරණාධ්යා ශයෙන් පවත්වනලද ධර්මවදාන මැ මහාදාන නම් වේ.

ත්රිරවිධපය්යාාධ ප්ති නම් කවරැ යත්?

අලගර්දපය්යා ප්ති යැ, නිස්තරණ1 පය්යාන න ප්ති යැ භාණ්ඩාගාරික පය්යාි ප්ති යැ යන මේ යි.

‍යමෙක් බුද්ධවචන ලාභසත්කාර සඳහා ග්රනහණධාරණප්රණතිපාදනා කෙරෙද උහුට එ පය්යාද්ධවප්ති ‘අලගර්ද පය්යාරතිපප්ති’ නම් වෙ. යමෙක් බුද්ධවචන ඉගෙනන “සිල් ආ තන්හි සිල් පුරමි, සමාධි ආ තන්හි සමාධි ගබ්ගන්වමි, විදර්ශානා වඩමි, මාර්ගිඵල ආ තන්හි මාර්ගමභාවනා කෙරෙමි, ඵල සාක්ෂාත් කෙරෙමි” උගනී ද උහුට එ පය්යාධව ප්ති ‘නිස්තරණ පය්යාරෙම ප්ති, නම්වෙ. ‘භාණ්ඩාගිරිකපය්යා් ප්ති’නම් අප්රරභීණ වු අභාවිත වූ අසාක්ෂාත්කෘත වූ අර්ථපයෙක් ඇත්තෙ නො වෙයි; හෙ පරිඥාතස්කන්ධ යැ, ප්රකභීණක්ලේශ යැ, භාවිතමාර්ග් යැ, සාක්ෂාත්කෘතඵල යැ. හෙ බුද්ධවචන උගන්නෙ සද්ධර්මවංශපරිපාලක වැ උගන්නි. එයින් එ පය්යාද්ධ ප්ති උහුට ‘භාණ්ඩාගාරික පය්යාත ව ප්ති’ නම් වෙ.

මෙහි “අලගර්ද” නම් කිමෙක යත්? “අලං ගර්ද්දෙනෙති2 අලගර්දඃ”යි නිර්දිෂ්ට ආශීවිෂ යැ. යම්සෙ ඵ අලගර්ද්දයා වරදවා ගත් පුරුෂයහට මරණ හො මරණ සම දුක් හො වෙ ද, එසෙයින් මැ දහම් වරදවා ගත් පුඟුලහට එ දහම් දීර්ඝමරාත්රදයෙහි අබිතයට දුඃඛයට අනයව්යදසනයට වැටෙ.

එයින් වදාළහ:-

“සෙය්යළථාපි භික්ඛවෙ පුරිසො අලගද්දත්ථිවකො අලගද්දගවෙසී අලගද්දපරියෙසනං චරමානො, සො පස්සෙය්යව මහන්තං අලගද්දං, තමෙනං හොගෙවා නඞ්ගුට්ඨෙ වා ගණ්හෙය්යෙ. තස්සසො අලගද්දො 1. නිස්සරණ 2. ආලංගදෙනෙති.

                                                                                                             9

130 ධර්ම ප්ර දීපිකා

පටිපරිවත්තිත්වා හත්ථෙ වා බහාය වා අඤ්ඤතරස්මිං වා අඞ්ගපච්චඞ්ගෙ ඩසෙය්යව; සො තතො නිදානං මරණං වා නිගච්ඡෙය්යඞ, මරණමත්තං වා දුක්ඛං තං කිස්ස හෙතු? දුග්ගහීතත්තා භික්ඛවෙ අලගද්දස්ස. එවමෙව ඛො භික්ඛවෙ ඉධෙකච්චෙ මොඝපුරිසා ධම්මං පරියාපුණන්ති: සුත්තං ගෙය්යං වෙය්යාභකරණං ගාථාං උදානං ඉතිවුත්තකං ජාතකං අබ්භූතධම්මං වෙදල්ලං තෙ තං ධම්මං පරයා පුණිත්වා තෙසං ධම්මානං පඤ්ඤාය අත්ථං න උප පරික්ඛන්ති. තෙසං තෙ ධම්මා පඤ්ඤාය අත්ථං අනුපපරික්ඛතං න නිජ්ඣානං ඛමන්ති. තෙ උපාරම්හානි සංසා වෙව ධම්මං පරියා පුණන්ති, ඉතිවාදප්පමොක්ඛානිසංසා ව යස්ස චත්ථාය ධම්මං පරියා පුණන්ති තඤ්චස්ස අත්ථං නානුහොන්ති. තෙසං තෙ ධම්මා දුග්ගහීතා දීඝරත්තාය අහිතාය දුක්ඛාය සංවත්තන්ති. තං කිස්ස හෙතු? දුග්ගහීතත්තා භික්ඛවෙ ධම්මානං”යි.

යම්සෙ අලගද්දර්යා තිරැකොට ගත් පුරුෂයහට එ අලගර්ද්ද ජීවනහෙතු වෙ ද, එසෙයින් මැ දහම් නො වරදවා ගත් පුඟුලහට එදහම් සුඛහෙතු වෙ.

එයින් වදාළහ:-

“සෙය්යළථාපි භික්ඛවෙ පුරිසො අලග්ගද්දත්ථි‍ෙකා අලගද්දගවෙසි අලගද්දපරියෙසං වරමානො, සො පස්සෛය්ය් මහන්තං අලගද්දං තමෙනං අජපදෙන දණ්ඩෙන සුනිග්ගහීතං නිග්ගණෙහය්යය, අජ පදෙන දණ්ඩෙන සුනිග්ගහීතං නිග්ගහෙත්වා ගීවාය සුග්ගහහීතං ගණ්හෙය්ය‍. කිඤ්චාපි සො භික්ඛ්වෙ අලගද්දො තස්ස පුරිසස්ස හත්ථං වා බාහං වා අඤ්ඤතරං වා අඞ්ගපච්චඞ්ගං හොගෙහි පලි වෙඨෙය්යර; අථ ඛො සො නෙව තතො නිදානං මරණං වා නිගච්ඡෙය්යි මරණමත්තං වා දුක්ඛං තං කිස්ස හෙතු? සුග්ගහීතත්තා භික්ඛවෙ අලගද්දස්ස. එවමෙව ඛො භික්ඛවෙ. ඉධෙකච්චෙ කුල පුත්තා ධම්මං පරියාපුණන්ති: සුත්තං - පෙ - වෙදල්ලං තෙ තං ධම්මං පරියාපුණිත්වා තෙසං ධම්මානං පඤ්ඤාය අත්ථං උප

                   1.   නිස්තරණ,   2.   ගර්දෙනෙති.

  අභිසම්බොධිකථා                                                131

පරික්ඛන්ති. තෙසං තෙ ධම්මා පඤ්ඤාය අත්ථං උපපරික්ඛතං නිජ්ඣානං ඛමන්ති. තෙ නචෙව උපාරම්භානිසංසා ධම්මං පරියා පුණන්ති, න ඉතිවාදප්ප මොක්ඛානිසංසා. යස්ස වත්ථාය ධම්මං පරියාපුණන්ති තඤ්චස්ස අත්ථං අනුහොන්ති. තෙසං තෙ ධම්මා සුග්ග හීතා දීඝරත්තං හිතාය සුඛාය සංවත්තන්ති. තං කිස්ස හෙතු? සුග්ගහීතත්තා භික්ඛවෙ ධම්මානං”යි.

මෙසේ අලගර්දපය්යා. කථප්තින් විනිර්මුක්ත වැ නිස්තරණා ධ්යාාශ1 යෙන් පවත්වන ලද ධර්මය මහාදාන වනපරිදි කිසෙ යැ යත්?

යමක්හු ඉදින් සියලු සක්වළගබ බඹලොව දක්වා නිරන්තරයෙන් වැඩහුන් බුදු පසෙබුදු මහරහත්නට දුන් සියුම්සිවුරුදනට වඩා එමැ පිරිස පා පුරා දුන් ප්රබණීතපිණ්ඩපාතදනට වඩා, එසෙයින් මැ පා පුරා දුන් සර්පිසාදිභෛෂජ්යපදානයට වඩා, මහාවිහාර සදෘශ වූ විහාරසහස්රපයන් හා ලොහප්රාදසාදසදෘශ වූ ප්රාදසාදසහස්රුයන් කරවා දුන් සෙනසුන්දනට වඩා, අනේවඩුමහසිටුහු දෙව්රම් සඳහා කරනලද සූපනස්කෙළක් දණපරිත්යාරගයට වඩා, යටත් පිරිසෙයින් සිවුපැදි ගයෙකින් කරන අනුමොදනා විසින් පවත්වනලද ධර්මහදානය මැ අග්රි යැ. මෙවැනි මහාදාන ද පවා එ ගය පින් සොළසක් කොට බෙදූ කලැ එයින් එක්භාගයක් අ‍ගනෙ නො වෙයි. මෙසෙ බණ කියනුදු කියවනුදු අසනුදු මහාඵල යැ, යමක්හු විසින් ධර්මාශ්ර වණකරවන ලද ද ඔහට මැ මහාඵලය යි. එයට හෙතු කවරැ යත්? එබඳු පින්කම් කරන්නාහු බණ අසා ම කෙරෙති, නො අසා නො කෙරෙත්. ඉදින් සත්හු බණ නො ඇසුවාහු වූහු නම් එවක්2 පමණ හඹුදු කෙණෙස්සක් පමණ බතුදු අන්හට නො දෙත්.

අපි ව, කපක් දවස් වට වැස්සෙහි දියබිඳු ගණන්නට පොහොසත් නුවණ ඇති ධර්ම,සෙනෙවි සැරියුත් මහ තෙරුන් වැනි මහාපුරුෂයො ද පවා තමන්ගෙ ධර්ම 1. නීස්සරණාධ්යාසශ. 2. සාළුවක්.

132 ධර්ම ප්රකදීපිකා

තායෙන් සොවාන්ඵල පසක් කරන්නට නො පොහොසත් වූහ; අස්සජිමහතෙරුන් වදාළ ගාථාර්ධයක් අසා සොවාන් වූහ; බුදුන් වදාළ ධම්දෙසුන් අසා රහත් වුහු.

මහාධර්මශ්රඅවණ ද ප්ර්කෘතිධර්මශ්රහවණද උපනිෂ්ණ්ණක කථා ද චතුෂ්පදිකගාථායෙකින් කරන ලද අනු‍ෙමාදනා ද ධර්මවදාන යි.

මෙසෙ සර්වගදානයට වඩා අග්රඅ වන බැවින් මහාදාන යි ධර්මදාන.

එයින් වදාළහ සක්දෙව් රජහට:-

“සබ්බදානං ධම්මදානං ජිනාති

   සබ්බං රසං ධම්මරසො ජිනාති,

සබ්බං රතිං ධම්මරතී ජිනාති

             තණ්හක්ඛයො සබ්බදුක්ඛං ජිනාති”යි.

________

14. දහනපරිගතා විය කුඤ්ජරො වනගහණා ගෙහා නික්ඛමිත්වා යන මෙයින් මහා පුරුෂයා ශ්රගද්ධාදි පඤ්ච ධර්මගයෙහි සිට පඤ්චදුශ්ශීලයෙහි ආදීනව දැකැ පඤ්චසීල හා උපොසථසීල ගිහිගෙහි සිට පිරියහැකි වුව ද සර්වාිකාර ප‍රිපූර්ණ කොට සමාධිපද ස්ථාන වූ බ්රරහ්මචය්යාවාි පුරන්නට අශක්යකයෙන් ‘මනාපකායිකා’ නම් දෙවතාවන් බඳු අභිරූපස්ත්රීරන් විසින් රම්යශ වූ ගිහිගෙ පියා ළැව් ගිනි ගත් වනගහණයෙකින් නික්මෙන ඇතක්හු සෙයින් නික්මුණු පරිදි කීහු.

මෙහි ශ්ර.ද්ධාදිපඤ්ච ධර්‍න යෝ නම් කවර හ යත්?

ශ්රිද්ධා යැ, ශීල යැ, ශ්රැවත යැ, ත්යාශග යැ, ප්රපඥා යැ යන මොවුහු යි.

යමක්හට ශ්රගද්ධාදී පඤ්චධර්ම යො ඇද්ද. හෙ ‘ක්ෂත්රි ය මහාසාර කුලයෙහි උපදිමි’ යි සිතුව එහි උපද්දි.

එයින් වදාළහ:-

“ඉධ භික්ඛවෙ භික්ඛු සද්ධාය සමන්නාගතො හොති, සීලෙන -පෙ- සුතෙන - වාගෙන - පඤ්ඤාය

අභිසම්බොධිකථා                                                  133

සමන්නාගතො හොති, අහො වතාහං කායස්ස හෙදා පරම්මරණා ඛත්තියමහාසාලානං සභව්ය තං උපපජ්ජෙය්ය්න්ති. සො තං චිත්තං දහති. තං චිත්තං අධිට්ඨාති, තං චිත්තං භාවෙති, තස්ස තෙ සංඛාරා ච විරාගා ව එවං භාවිතා එවං බහුලීකතා තත්රෑ පපත්තියා සංවත්තනිති”යි.

එසෙයින් මැ ‘බ්රරහ්මණමහාසාරකුලයෙහි ගෘහපති මහාසාර කුලයෙහි චාතුර්ම භාරාජිකයන් කෙරෙහි ත්රහයස්ත්රිංහශත්, යාම, තුෂිත, නිර්මාණරති, පරිනිර්මිත වශවර්ති දෙවියන් කෙරෙහි උපදිමි’යි සිතුව ඔවුන් කෙරෙහි උපද්දි. එම පඤ්චධර්මදයෙහි සිට රූපධ්යාින උපයා ‘සහශ්රීදලොකධාතු වැ ආ‍ෙලාකස්ඵරණයට සමර්ථ වූ සහස්රනබ්ර‘හ්මයා කෙරෙහි උපදිමි’ යි සිතුව ඔහු කෙරෙහි උපද්දි. එසෙයින් මැ, ද්විසහස්රීශ, ත්රි’සහස්රී , චතුස්සහස්රීය, පඤ්චසහස්රී , දශසහස්රීප ශතසහස්රීය ලොකධාතුවැ ආලොකස් ඵරණයට සමර්ථ වූ ශතසහස්රඋ බ්රහහ්මයා කෙරෙහි උපදිමි’යි සිතුව ඔහු කෙරෙහි උපද්දි.

එයින් වදාළහ:-

‘පුන ව පරං භික්ඛවෙ භික්ඛු සද්ධාය සමන්තා ගතො හොති, සිලෙන සුතෙන වාගෙන පඤ්ඤාය සමන්නාගතො හොති. තස්ස සුතං ‍ෙහාති: සතසහස්සො බ්රපහ්ම දීඝායුකො වණ්ණවා සුඛ බහුලොති. සතසහස්සො භික්ඛවෙ බ්රරහ්ම සතසහස්සිං ලොකධාතුං ඵරිත්වා අධිමුච්චිත්වා විහරති යෙපි තත්ථ සත්තා උපපන්නා තෙපි ඵරිත්වා, අධිමුච්චිත්වා විහරන්ති. සෙය්යතථාපි භික්ඛවෙ නෙක්ඛං ‍ජම්බොනදං දක්ඛනම්මාරපුත්ත සුපරිකම්මකතං උක්කාමුඛෙ2 සුකුසලසම්පහට්ඨං පණුඩු කම්බලෙ නික්ඛිත්තං භාසතෙ ව තපෙතෙ ව විරොචති ව. එ‍වමෙව ඛො භික්ඛවෙ සතසහස්සො බ්රභහ්මා සත සහස්සිං ලොකධාතුං ඵරිත්වා අධිපුච්චිත්වා විහරති. යෙපි තත්ථ සත්තා උපපන්නා තෙපි ඵරිත්වා අධිමුච්චිත්වා විහරන්ති. තස්ස එවං හොති: අහො වතාහං කායස්ස හෙදා පරම්මරණා සත සහස්සස්ස _________________________________________________________ 1. ඛත්තියමහාසාරකුලානං 2. දක්ඛකම්මාරපුත්ත උක්කාමුඛෙ.

134 ධර්මප්ර දීපිකා

බ්ර හ්මුතො සභව්ය තං උපපජ්ජෙය්ය න්ති. සො තං චිත්තං දහති, තං චිත්තං අධිට්ඨාති, තං චිත්තං භාවෙති. තස්ස තෙ සංඛාරා ච විරාගා ච එවං භාවිතා එවං බහුලීකතා තත්රෑංපපත්තියා සංවත්තන්ති” යි.

එසෙයින් මැ පරිත්තාහදෙවියන් කෙරෙහි අප්ර මාණා භයන් කෙරෙහි ආභස්වරයන් කෙරෙහි උපදිමි’යි සිතුව ඔවුන් කෙරෙහි උපද්දී. ‘පරිත්තසුභයන් කෙරෙහි, අප්රනමාණසුභයන්, ශුභකෘත්ස්නයන්, බෘහත් ඵලයන් කෙරෙහි උපදිමි’යි සිතුව ඔවුන් කෙරෙහි උපද්දී. එසෙයින් මැ එම පඤ්චධර්මියෙහි සිට සමාපත්ති පදස්ථාන විදර්ශනා වඩා අනාගාමිඵල පසක් කොට අවිහාදි අකනිෂ්ඨපය්ය්පදසන්ත පඤ්චසුද්ධාවාසයෙන් එක් තලයෙක්හි උපදිමි’යි සිතුව එහි උපද්දි. එම පඤ්ච ධර්මයයෙහි සිට අරූපධ්යා න උපයා ‘ආකාශානන්ත්යා යතානාදී සතර අරූපභවයෙන් එක්තරා භවයෙක්හි උපදිමි’යි සිතුව එහි උපද්දි. එම පඤ්චධර්මයෙහි සිට ‘රහත්වෙමි’යි සිතුව උපරිමාර්ගභාවනා කොට ආශ්රධවක්ෂයට පැමිණෙ.

එයින් වදාළහ:-

“පුන ච පරං භික්ඛවෙ භික්ඛු සද්ධාය සමන්නා ගතො හොති සීලෙන. සුතෙන, චාගෙන, පඤ්ඤාය සමන්නාගතො හොති. තස්ස එවං ‍හොති; අහො වතාහං ආසවානං ඛයා අනාසවං චෙතො විමුත්තිං පඤ්ඤාවිමුත්තිං දිට්ඨෙව ධම්මෙ සයං අභිඤ්ඤා සච්ඡි කත්වා උපසම්පජ්ජ විහරෙය්යමන්ති. සො ආසවානං ඛයා- පෙ - උපසම්පජ්ජ විහරති. අයං භික්ඛවෙ භික්ඛු න කත්ථවි උපපජ්ජති, න කුභිඤ්චි උපපජ්ජති”යි.

යමක්හට ශ්ර්ද්ධාදි පඤ්ච ධර්මප හා ප්රාිර්ථ නා ඇත්නම් ඔහට ගති නියත යි.

එයින් කීහ සඟිඅටුවායෙහි:-

“යස්ස හි පඤ්චධම්මා අත්ථි න පත්ථනා, තස්ස ගති අනිබද්ඛා. යස්ස පත්ථනා අත්ථි න පඤ්චධම්මා,

                                           අභිසම්බොධිකථා                                                 135

තස්සපි ගති අනිබද්ධාව. යෙසං උභයමත්ථි, තෙසං ගති නිබද්ධා. යථා හි ආකාසෙ ඛිත්තදණ්ඩො අග්ගෙන වා මජ්ඣෙනවා මූලෙන වා නිපත්ස්සතීති නියමො නත්ථි. එවං සත්තානං පටිසන්ධිගහණං අනියතං, තස්මා කුසල කම්මං කත්වා එකස්මිං ඨානෙ පත්ථනං කාතුං වට්ටති”යි.

මොහු ය ‘ශ්රපද්ධාදිපඤ්චධර්මියො’ නම්. _________

පඤ්චදුශ්ශීල නම් කවරැ යත්?

ප්රාදණාතිපාත යැ අදත්තදාන යැ කාමමිථ්යාණචාර යැ මෘෂාවා ද යැ සුරාපාන යි.

මෙහි ආදීනව නම් කවරැ යත්?

ප්රා ණවධ කරනුයෙ මෙමැ ජන්මයෙහි ශස්ත්රාශෘඞ්ගාදීන් උපහත වෙයි; නරකයෙහි ඉපැදැ අනෙක වර්ෂෙකොටිසහස්රතයෙහි පැසී එයින් මුක්ත වූ කලැ මහත් විභූති ඇති කුලයෙහි අභිරූප වැ උපන්නෙ ද වී නම් සම්පත් නො වළඳා මැ නවයොවුනෙහි මරණ ලැබෙ.

එයින් කීහ:-

“සබ්බොපභොගධනධඤ්ඤවිසෙසලාභී රූපෙන භො ස මකරද්ධජසන්තිහො ‘පි, යො යොබ්බනෙ ‘පි මරණං ලඟතෙ අකාමං කාමං සදා තු පරපාණහරො නරොහි”යි. 100

යමෙක් ප්රාපණවධ කෙළෙ ද ඔහට අන්තරීක්ෂයෙහිදු සිටිය සමුද්රමමධ්යරයෙහිදු සිටිය විදුරුගුහාවට ද වන පාපකර්මයෙන් මුක්ති නැත්.

කිසෙ යැ යත්?

කර්මාන්තයෙහි නො පවත්නා ගොනක්හු බැඳ හොවා පිදුරු ගිනින් දවා මැරූ මිනිසෙක් අවිචිමහා නරකයෙහි ඉපද අනෙක වර්ෂුකොටිසහස්ර යෙහි පැසී එයින් මිදී1 ගිය කලැ සියක් අත්බැවැ ආකාශගතකල ද පිදුරුගිනින් දදා මෙළෙ.

         1.  මුක්තවැ.

136 ධර්ම ප්ර්දීපිකා

බල්ලකු කුර වැලිකළයක් බැඳ දියෙහි ගලා මැරු ස්ත්ර යක් අවිචියෙහි ඉපද අනෙවාසුවහස් පැසී එයින් මිදී ගිය කලැ සියක් අත්බැවැ සමුදුමධ්යෙගතකල ද කර වැලිකළ බැඳ දියෙහි ගලා මරනනලදු.

ගොයකු තුඹසෙකු තිරැ කොට හොවා සතීන් හළ ගොපලු දරුවො සත්දෙනෙක් ඔහු නො මැරූයෙන් නිරැ නො ගොස් තුදුස් අත්බැවෙකැ පර්වෙතවිවරයට වන්නාහු පහණින් පිහිතවූ ලෙණදොර ඇති වැ සත් සත් දවස් නිරාහාර වුහු.

මෙසෙයින් අන්තරීක්ෂයෙහිදු සිටිය සමුද්ර මධ්ය යෙහිදු සිටිය අද්රිිගුහාවට ද ඇදුරු වන පාපකර්මයෙන් මුක්ති නැත්.

එයින් වදාළහ,-

“න අන්තලික්ඛෙ න සමුද්දමජ්ඣෙ න පබ්බතානං විවරං පවිස්ස, න විජ්‍‍ජතී සො ජගතිප්පදෙසො යත්ථට්ඨිතො මුච්චෙය්යජ පාපකම්මා”යි. 101

අපි ච; මල්ලිකාදෙවි එක් ජන්මයෙක්හි කුලදුවක් වැ පතිකුලයෙහි වසන්නී අමුත්තක්හු දැක ඔහට බත් දියටි වැ මස් සොයා නො ලදීන් පැසුළුදොර හොත් එළියක හිස් සුන. එ පාපයෙන් අනෙවාසුවහස් නරකයෙහි පැහී එයින් මිදී ගිය කලැ උපන් උපන් තන්හි එ එළියගෙ ලොම්ගණනින් හිස් සිඳුනාලදු. එයින් කිව තමා දින්නා දෙවි කල්හි ජාතිමස්මරඥනයෙන් තමා වුන් දුක් දැක එසියක් රජුන් හිස් සිඳුවන්නට සිටි බරණැස් රජහට:-

“එකිස්සා කණ්ඨං ඡින්දිත්වා ලොමගණානාය පචිචිසං, බහුන්නං කණ්ඨෙ ඡෙත්වාන කථං කාහසි ඛන්තිය”යි. 102

එ මැ දක්වන්නට වදාළහ බුදුහු:-

“එව‍ෙඤ්ච සත්තා ජානෙය්යුංං දුක්ඛායං ජාතිසම්භවො, න පාණො පාණිතං භඤ්ඤෙ පාණඝාතී හි සොවති”යි. 103

           1.   විදුරුගුහාවටදු

                                                   අභිසම්බොධි කථා                                         137

අපි ව, සිහිල්මහතෙරහු සසර වසන කලැ එක් ජන්මයෙක රජ වැ සිවුරඟසෙනඟ ගෙන ගොස් අනෙක් නුවරක් වටා පිහිත කොට ගෙණැ සිටැ සත්වන දවස් අවසර දුන්හ එ පාපයෙන් රහත්වන අත්බැවැ සත් හවුරුදු සත්මස් සත්දවසක් මවුකුසැ,

“‍ජරායෞ හස්ත්රාසයං නියමනතිරුච්ඡවාසවිධුරො වසන් වර්චඃකූපෙ ජඨරදහනක්වාථකටුකෙ, න චක්තුං න ශ්රොජතුං න චලිතුමධීශො න ශයිතුං න රො ගහීක්ලෙශානනුභවති මාසාන් පරිදශාන්” 104

යනාදිවිසින් ගර්භශවාසයෙහි දක්වනලද මහත් දුක් අනුභව කළහ. මෙපමණක් මෙසෙ වන කැල ප්රාභණාති පාතයෙහි මැ කවර කතා යැ? එබැවින් තමන් තමනට සෙනෙහැති කෙනකුන් සත්නට දුක් නුදුන මැනැවැ.

එයින් කීහ:-

“ස්වප්රාෙණාත්මප්ර ගල්හත්වාත් කො නු භක්ත්යාැන පාලයෙත්, ස්වජීවිතමිව ප්රා ණාන් ප්රා ණිනාං හිතවෙතනඃ”1යි. 105

ප්රාීණාතිපාතයෙන් අපායභාග් වන පරිදිදු මනුෂ්යෙත්වයක් ලද ද අල්පායුෂ්ක වන පරිදිදු දක්වන්නට වදාළහ බුදුහු:-

“පාණාතිපාතො භික්ඛවෙ ආසෙවිතො භාවිතො‍ බහුලීකතො නිරයසංවත්තනිකො හොති, තිරච්ඡානයො නිසංවත්තනිකො හොති, පෙත්තිවිසයසංවත්තනිකො හොති, යො සබ්බ ලහුසො පාණාතිපාතස්ස විපාකො මනුස්සභූතස්ස අප්පායුක සංවත්තනිකො හොති”යි.

මෙ ප්රාමණාතිපාතයෙහි ආදීනව යැ.

අදාත්තාදානයෙහි ආදීනව නම් කවරැ යත්,

පරද්රතව්යදයාගෙ ආදානය අත්මන්ද්රහව්යපයාගෙ විනාශයට හෙතු වෙ. සොරකම් කළවුන්ගෙ සර්වස්ව ගන්නා බැවින්.

               1.   හි සචෙතනඃ 

138 ධර්මයප්රටදීපිකා

එයින් කීහ නීතිශාස්ත්ර යෙහි:-

“පරද්ර ව්යසභරණමාත්මද්ර:ව්ය ස්යය විනාශහෙතුඃ”යි. පරස්වභරණයෙන් මෙ මැ ජන්මයෙහි කණ්ට කලතාභිඝාතාදි අනෙක ප්ර්කාර කම්කටුලට පැමිණෙත්.

එයින් වදාළහ:-

“යථාරූපානං ඛො පන පාපකානං කම්මානං හෙතු රාජානො චොරං ආගුචාරිං ‍ගහෙත්වා විවිධා කම්ම කාරණා1 කාරෙන්ති: කසාහිපි තාළෙන්ති, චෙත්තෙහිපි තාළෙන්ති, අද්ධදණ්ඩකෙහිපි තාළෙන්ති, හත්ථම්පි ඡින්දන්ති, පාදම්පි ඡින්දන්ති, භත්ථපාදම්පි ඡින්දන්ති, කණ්ණම්පි ඡින්දන්ති, නාසම්පි ඡින්දන්ති, කණ්ණ නාසම්පි ඡින්දන්ති, බිලඞ්ගථාලිකම්පි කරොන්ති, සංඛ මුණ්ඩිකම්පි කරොන්ති, රාහුමුඛම්පි කරොන්ති, ජොති මාලිකම්පි කරොන්ති, හත්ථ්පජ්ජොතිකම්පි කරොන්ති, එරකවත්තිකම්පි කරොන්ති, චීරකවාසිකම්පි කරොන්ති, එණෙය්ය්කම්පි කරොන්ති, බළිසමංසිකම්පි කරොන්ති. කහාපණකම්පි කරොන්ති, ඛාරාපතච්ඡිකම්පි කරොන්ති, පලිඝපරිවත්තිකම්පි කරොන්ති, පලාලපිඨකම්පි කරොන්ති, තත්තෙනපි තෙලෙන ඔසිඤ්චන්ති, සුනඛෙහිපි ඛාදපෙන්ති, ජීවන්තම්පි සූලෙ උත්තාසෙන්ති, අසිනාපි සීසං ඡින්දන්ති” යි.

චෞරකර්මතයට වැඩි අනෙක් මරණපාශයෙක් ඇත්තෙ නො වෙයි. එයින් කීහ නීති යැ “න චෞය්යාක් මත්පරං මෘත්යුිපාශඃ”යි

මෙසෙයින් ජන්මාන්තරයට නො යනතුරු මැ මහා නර්ථඇකරවන බැවින් පරද්රිව්යත ගිනි සෙයින් විෂ සෙයින් ආශීචිෂයන් සෙයින් ඝොරවිෂ සර්පදයන් සෙයින් දුරින්මැ දුරු කටයුතු.

එයින් කීහ:-

“හස්තපාදශීරශ්ඡෙදි බහුවිඝ්නස්ය. කාරණම්, ස්වප්නෙනාපි පරද්රිව්යං විෂවත් ‍ෙකා න වාරයෙත්”යි 106

              1.  කම්මකරණා

                                               අභිසම්බොධිකථා                                               139

මෙසෙ මෙ මැ ජන්මයෙහි මහත් අනයව්ය සනයට පමුණුවන අදත්තාදානය කළාහු නරකයෙහි ඉපිද අනෙක වර්ෂ කොටිසහස්රතයෙහි පැසී එයින් මිදී ගිය කලැ ප්රෙනතාත්ම භාවයට පැමිණ බලවත් ක්ෂුත්පිපාසායෙන් අභිභූත වැ අනෙක අන්තඃකල්පයෙහි වෙහෙසී මිනිස්පියක් ලදහු නම් යදි වැ කපණ වැ විවණ වැ ‘ධික් ධික්’ යන අක්ෂර ශතයෙන් සන්තර්ජිත වැ හිනපිරුණු රෙදි ඇති වැ හිස් පිරුණු උකුණන් ඇති වැ වෙරපිරුණු දැලි ඇති වැ සිත්පිරුණු ශොක ඇති වැ ඇස්පිරුණු කඳුළු ඇති වැ මුවපිරුණු වල්ප ඇති වැ කැඳැ නො ලදින් බත් නො ලදින් මනුෂ්යුප්රෙිත වැ වෙවුලමින් ඇවිදිත්.

එයින් කීහ:-

“යො යාචකො භවති භින්න්කිපාලහ‍ ෙත්ථාි මුණ්ඩො ධිගක්ඛරසතෙහි ච තජ්ජයන්තො, භික්ඛං සදාරිභවනෙ සකුවෙලවාසො දෙහී පරත්ථර පරවිත්තහරො නරො හි”යි. 107

මෙසෙ අත්තාදානයෙන් අපායභාග් වන පරිදි හා මිනිස් පියක් ලදහොත් මනුෂ්යහදුර්භග වන පරිදි දක් වන්නට වදාළහ බුදුහු:-

“අදින්නාදානං භික්ඛවෙ ආසෙවිතං භාවිතං බහුලී කතං නිරයසංවත්තනිකං හොති, තිරච්ඡානයොනිසං වත්තනිකං හොති, පතේතිවිසයසංවත්තනිකං හොති, යො සබ්බලහුසො අදින්නාදානස්ස විපාකො මනුස්ස භූතස්ස මනුස්සදොභග්ගසංවත්තනිකො හොති”යි.

මෙ අද්ත්තාදානයෙහි ආදීනව යැ.

කාමිමිථ්යාදචාරයෙහි ආදීනව නම් කවරැ යත්?

පරදාරපරිග්රාහ කළාහු මෙ මැ ජන්මයෙහි ධිග්දණ්ඩයෙන් ධනදණ්ඩයෙන් වධදණ්ඩයෙන් අභිභූත වැ ගොස් නරකයෙහි ඉපැදැ අනෙවාසුවහ් පැසී මිනිස්පියක් ලදහු නම් සියක් අත්බැවැ ස්ත්රීහ බවට පැමිණෙත්.

140 ධර්මෙප්රලදීපිකා

එයින් කීහ:-

“පුරිසා හි ඉත්ථියො වා ඉත්ථියො වා පුරිසා අභූත පුබ්බා නාම නත්ථි, පුරිසා හි පරස්ස දාරෙ අතිවරිතවා කාලං කත්වා බහුනි වස්සසතසහස්සානි නිරයෙ පච්චිත්වා මනුස්සජාතිං ආගච්ඡන්තා අත්තභාවසෙත ඉත්ථිභාවං ආපජ්ජන්ති”යි.

කප්ලක්ෂයක් පිරූ පැරුම් ඇති අප අනඳමහ තෙරහු එක් ජන්මයෙක්හි සිද්ධකළ පරස්ත්රීපසමාගම යෙකින් නරකයෙහි පැසී එයින් මිදී ගිය කලැ තුදුස් අත්බැවෙක ස්ත්රීී වූහ; සත්අත්බැවෙක අණ්ඩච්ඡෙද1 බවට පැමිණියො.

එවුහු සසර වසන කලැ මගධරට රජගහානුවර තරහල්දරු‍වක් වැ පාපමිත්රරසංසර්ගයෙන් පරදාරපරිග්රදහ‍ කොට ජීවිතපය්ය්මි වසානයෙහි අවසරගත් අනෙක් පින් කමෙකින් වඟුරට කොසඹූ නුවර අසූකෙළක් ධන ඇති සිටුදරුවක් වැ ඉපැදැ කල්යාකණමිත්රඹ සංසර්ගයෙන් බොහො පින්කම් කොට මියනකල්හි රජගහානුවර ලා කළ පව් අවසර ගත්තෙන් රෞරවමහානරකයෙහි ඉපැදැ අනෙකවර්ෂකොටිසහස්රවයෙහි පැසී බො‍ෙහා දුක් විඳ පව් ගෙවා කර්ණාරටජනපදයෙහි කොටළුවක් වැ උපන්හු. එහි ඇමැතිදරුවො මේ2 පිළිකළ කලැ ජවසම්පන්න බලසම්පන්න වෙ’යි අණ්ඩචඡෙද කොට තමනට වාහන කොළො.

එයින් සැවැ මහත් වනයෙක්හි වඳුරුයොනෙක්හි ඉපැදැ උපන් දවස් මැ යූථපතිහු විසින් ‘මපුතු මුඛ ගෙනෙව’යි ගෙන්වා ගෙන හඬව හඬවා තරකොට දතින් ඩැහැ ‍ඵලය උපුටපියනලදහු.

එයින් සැවැ දශාර්ණනදෙශයෙහි ගොනක් වැ ඉපැදැ නහඹු කල්හි මැ උද්ධෘතඵල වූහු.

එයින් සැවැ වැදිරට මහාභොගකුලයෙක්හි නපුංසකවැ ඉපැදැ දිලිබු මිනිස්පියෙහි නො ගැහැනී නො පිරිමි වූහු. 1. අණ්ඩච්ඡෙද්යන 2. මොහු

              අභිසම්බොධිකථා                                              141

එයින් සැවැ තව්තිසා දෙවුනුවර සක්දෙව්රජහට දිව්ය ක්යා වක් වුහු. දෙවන වර ද තුන්වන වර ද සතරවන වර ද එසෙයින් මැ දෙවකන්යාය වූහු. පස්වන වර එ මැ දෙව්ලොව ජවනි නම් දෙව්පුතක්හට අගමෙහෙසුන් වුහ.

එයින් සැවැ වැදැහැරට මියුලුනුවර අඞ්ගාති නම් රජුගෙ අග මෙහෙස්නා කුස ඉපද අභිරූප වැ රුජා නම් රාජකන්යාාවක් වුහු. පියරජ රතිවර්ධන නම් සත්බුමු පහයක් කරවා දි දවස් පතා පස් විසි සුමුහක් මල් දෙවයි. වස්ත්රා භරණයෙහිදු අන්නපානයෙහිදු පමාණ නැත්, දන් දෙනු සඳහා අඩමසකට රන් දහසක් දෙවයි, එ ගෙන දන් දී සිල් රැක ජීවිතාවසානයෙහි තව්තිසා දෙව්නුවර ‍මහෙශාක්ය දිව්යීපුත්රතයක් වැ උපන්හු.

එයින් කීහ:-

“ඉත්ථි න මුච්චති සදා පුන ඉත්ථිභාවා නාරි සදා භවති සො පුරිසො පරත්ථ, යො ආචාරෙය්යත පරදාරමලඞ්ඝනීයං ඝොරඤ්ච වින්දති සදා ව්යපසනඤ්ච නෙකං”යි.

අපි ච, පසෙබෝසත් කෙනෙක් දෙඅසඞ්ඛ්යක කප්ලද්ෂයක් පැරුම් පුරා අවුදු කසුප් සම්මා සම්බුදුන්ගෙ සස්නෙහි පැවිදි වැ විසිවාදහසක් හවුරුදු මහණුවම් කොට කාම‍ාවචර දෙවලොකයෙහි උපැදැ එයින් සැවැ බරණැස සිටුදරුවක් වැ පාපමිත්රුසංසගීයෙන් පරදාරපරිග්ර්හ කොට නරකයෙහි ඉපැදැ අනෙකවර්ෂකකොටි සහස්රරයෙහි පැසී පව් ගෙවා එයින් සැවැ බරණැස සිටු දුනක කුස අඹුන්මිනිස්පිළිසඳින් පිළිසිඳගෙන ගැහැනී වැ ඉපැදැ මව්පියන් විසින් ද්වෙෂ්යන වැ සර්වපජනයනට අප්රීැය වැ පතිකුලයට ගොස් එහිදු සර්වකජනයන් විසින් ද්වෙෂ්යන වැ වැටෙන්නාහු පසෙබුදු කෙනෙක්නට බත්පයක් දී පියුම් කලබක් පුදා පිරිමිබවට පතා ජීවිතාවසානයෙහි තව්තිසා දෙව්නුවරෙහි මහාපදුම නම් දිව්යි පුත්රියක් වැ උපැදැ දෙව්සපු වළඳා වසන්නාහු බඹදත්රජුහුගෙ අගමෙහෙස්න

142 ධර්මප්ර්දීපිකා

ශීලවතී දෙවියට දරු දියටි සක්දෙවිරජහුගෙ අයජමෙන් දෙව්ලොවින් සැවැ රජඋයන්හි මඟුල් පොකුරුණියැ පියුම් ගැබ්හි ඉපැදැ ශීලවතී දෙවිය හස්තගත වැ මහපෙරහරින් වඩනාහු ඉසිපතන් ගොස් පසෙබුදු වුහු.

මෙසේ අප අනඳමහතෙරුන් වැනි පුන් පැරුම් සව්බෝසත්නට ද මහපියුම් කුමරහු වැනි පුන් පැරුම් පසෙබෝසත්නට ද අපායදුඃඛදායක වැ එයින් මිදී ගිය කල්හි අණ්ඩච්ඡෙදකත්වයට නපුංසකත්වයට ස්ත්රීාත්වයට පමුණුවනු වූ පරදාරයන් ඩාකිනීන් සෙ දැක්කැ යුතු.

එයින් කීහ:-

“සර්ව දුඃඛාස්පදාන් ඝොරාන් පරදාරානපායදාන් න ‍පශ්යොන් මනසා චාපි ඩාකිනීරිව න ස්පෘශෙත්”යි.

අපි ච, කසුප් සම්මාසම්බුදුන් දවස බරණැස්නුවර සිටුදරුවො සතර දෙනෙක් පරදාරපරිග්රුහ කොට අවීචි යැ උපැදැ එක් අතුරු කපක් පැසී එයින් සැවැ සැටයොදුන් ලොහොකුඹු නරකයෙහි උපැදැ කිකයන උදුනෙහි සාල් සෙයින් උඩුයටි වැ පස්නාහු තිස්වා දහසෙකින් පත්ලට බැසැ තිස්වාදහසෙකින් මුවවිටට නැංගාහු ඔවුනොවුන් දැක එකෙකි ගාථා කියටි වැ කියන්නට කල් නැත් තෙන් ‘දු’ යන ‘ස’ න ‘සො’ යන සතර අකුරක් සතර දෙන කියා ලොහොකුඹුහි ගැලී ගියහ. කොසොල් රජ මැදිම් යම්හි අසා බියපත් වැ මල්ලිකා දෙවියගෙ නියොගයෙන් බුදුන් කරා‍ ගොස් සැළ කෙළෙ.

බුදුහු සතරනෙරිසත් කෙනකුන් පරදාරපරිග්ර්හ කළ හෙයින් නිරයදුක් විඳුනාපරිදි දක්වා ඔවුන් කී සතර අකුරු ගෙන ඔවුන් විසින් අපරිපූර්ණ සතර ගාථාවන් පරිපූර්ණ කොට වදාළෙ:-

“දුජ්ජීවිතං අජීවිම්භ යෙ සන්තෙ න දදම්හසෙ විජ්ජමානෙසු භොගෙසු දීපං නාකම්භ අත්තනො. 110

සට්ඨිං වස්සසහස්සානි පරිපූණ්නානි සබ්බසො, නිරයෙ පච්චමානානං කදා අන්තො භවිස්සති. 111

අභිසම්බොධිකථා

නත්ථි අන්තො කු‍ෙතා අන්තො න අන්තො

                                                             පතිදිස්සති,

තදා හි පකතං පාපං මම තුය්භඤ්ච මාරිස. 112 සො හි නූන ඉතො ගන්ත්වා යොනිං

                                          ලද්ධාන මානුසිං 

වදඤ්ඤෑ සීලසම්පන්නො කාහාමි කුසලං

                                           බහුං” යි.           113

මෙ සතර ශබ්දයන් කොසොල් රජු ඇසූ තැන් පටන් ගෙන ඔහු යටට බස්ති; ඔවුන් බස්නා තිස්වාදහසින් තව එක්වාදහසෙකුදු නො ගියෙ යැ. ඔහු අනෙකවර්ෂ කොටිසහස්රුයෙහි පැසී සතර අපායෙහි වෙහෙසී කුරිරු දරුණු විඳ පව් ගෙවී ගිය කලැ මිනිස්පියක් ලද ගැහැනී වෙති, මවුපියනට ද පවා අප්රිඔය වෙති, සර්විජනයන් විසින් ද්වෙෂ්ය වෙත්.

එයින් වදාළහ:-

“කාමෙසු මිච්ඡාචාරො භික්ඛවො ආසෙවිතො භාවිතො බහුලී කතො නිරයසංවත්තිනිකො හොති, තීරච්ඡානයොනි සංවත්තිනිකො හොති. පෙත්තිවිසයසං - වත්තනිකො හොති, යො සබ්බ ලහුසො කාමෙසු මිච්ඡාචාරස්ස විපාකො මනුස්සභූතස්ස සපත්ත වෙර සංවත්තිකො හොති”යි.

මෙ කාමමිථ්යා චා‍රයෙහි ආදීනව සැ.

මෘෂාවාදයෙහි ආදීනව නම් කවරැ යත්?

මෘෂාවාදී පුද්ගලයා නො කටහැකි පව් නම් නැත්.

එයින් වදාළහ:-

“එකං ධම්මං අතීතස්ස මුසාවාදිස්ස ජන්තුනො චිතිණ්ණපරලොකස්ස නත්ථි පාපං අකාරියං”යි. 114

යම් ගිහිගෙවැසි කෙනක්නට මෘෂාවාදයෙහි හැකුළුම් නැත්නම් ඔවුන්ගෙ සන්තානයෙහි ගුණලව නැති, සසුන්වැසි කෙනක්නට මෘෂවාදයෙහි ලජ්ජා නැත්නම් ඔවුනට මහණුවම් නැත්.

144 ධර්මැප්ර.දීපිකා

එයින් වදාළහ:-

“පස්සසි නො ත්වං රාහුල ඉමං උදකාධානං රිත්තං තුච්ඡන්ති? එවං භන්තෙ. එවං රිත්තං තුච්ඡං ඛො රාහුල තෙසං සාමඤ්ඤං යෙසං නන්ථි සම්පජානමුසාවාදෙ ලජ්ජා”යි.

මෙසෙ මහාදොෂවහ වූ මෘෂවාද සේවා කෙළෙ “අභූතවාදීනිරයං උපෙති”යි වදාළ බැවින් නරකයෙහි උපද අනෙකවර්ෂ කොටිසහස්ර යෙහි පැසී එයින් මුක්ත වු කලැ මිනිස්පියට පැමිණැ නොයෙක් දෑ සියෙහි අභූතයෙන් අභ්ය්ඛ්යාැන කරනු ලැබෙයි. දීන වෙයි, ජඩ වෙයි, අඥාන වෙයි, මූක වෙයි, අප්රි යදර්ශ න වෙයි, මිනයන් සෙ දිවිනැති වෙයි, සර්පරයන් සෙ දෙදිව් වෙයි, කපිල මත්ස්යමය සෙ දුර්ගින්ධමුඛ වෙයි, දරුවො නො උපදිති, උපදිත් නම් දුහු වෙති, උපන ද වහල් නො ව යෙත්.

එයින් කීහ:-

“දීනො විගන්ධවදනො ච ජළො අපඤ්ඤො මූගො සදා භවති අප්පියදස්සනො ච, පප්පොති දුක්ඛමතුලඤ්ච මනුස්සභූතො වාචං මූසා භණති යො හි අපඤ්ඤසත්තො”යි. 115

චෙතිය රජු මුඛයෙන් උත්පලගන්ධ වැහෙයි, ශරීරයෙන් චන්දනගන්ධ වැහෙයි, ආකාශයෙහි බද්ධපය්ය් යිඞ්ක වෙයි, ඛඞ්ගහස්ත විද්යාදධරයො සතරදෙනෙක් චතුර්දිශායෙහි රක්ෂා කෙරෙති. එ රජු මෘෂාවාද කී තැනැ සිට විද්යාෙධරයො කඩු දමා පියා ගියහ, මීයෙන් වැහෙන මහනෙල්මල්ගඳ ද ඇඟින් වැහෙන සඳුන්ගඳ ද අන්තර්භිත විය, ආකාශයෙහි නො හින්ද භී බිමට බට, බිම ඇක්මෙත් මැ පොළොව විවර විය, එ විවරයෙන් ගොස් ස්වකායයෙන් මැ නිරෑ වන්.

එයින් වදාළහ බුදුහු:-

“මුසාවාදො භික්ඛවෙ ආසෙවිතො භාවිතො බහුලි කතො නිරයසංවත්තනි‍කො හොති, තිරච්ඡානයොනි.

       අභිසම්බොධිකථා                                                     145

සංවත්තනිකො හොති, පෙත්තිවිසයසංවත්තනිකො හොති, යො සබ්බලහුසො මුසාවාදස්ස විපාකො මනුස්ස භූතස්ස අභූතබ්භක්ඛානසංවත්තනිකො හොති”යි.

මෙසෙ බැවින් සුභාෂිතවචනයෙක් මැ බිණියැයුතු වෙයි; දුර්භාැෂිතවචනයෙක් නො වැ බිණියැයුතු වෙ.

මෙහි සුභාෂිතවචන නම් කවරැ යත්? හෙ බුදුන් විසින් මැ දර්ශිත යි:-

“ඉධ භික්ඛවෙ භික්ඛු සුභාසිතඤ්ඤෙච භාසති නො දුබ්භාසිතං, ධම්මඤ්ඤෙච භාසති නො අධම්මං, පියඤ්ඤෙව හාසති නො අප්පියං, සච්චඤ්ඤෙච භාසති නො අලිකං ඉමෙහි ඛො භික්ඛවෙ චතුභි අඞ්ගෙහි සමන්නාගතා වාචා සුභාසිතා හොති නො දුබ්භාසිතා”යි.

එයින් වදාළහ වඞ්ගීස මහතෙරහු:-

“තමෙච වාචං භාසෙය්යග යායත්තානං න තාපයෙ, පරෙ ච න විහංසෙය්යග සාවෙ වාචා සුභාසිතා. 116

පියවාචාමෙව භාසෙය්යය යා වාචා පතිනන්දිතා, යං අනාදය පාපානි පරෙසං භාසතෙ පියං. 117

සච්චං චෙ අමතා වාචා එස ධම්මො සනන්තනො, සච්චෙ අත්ථෙ ච ධම්මෙ ච ආහු සන්තො පතිට්ඨිතා. 118

යං බුද්ධො භාසති වාචං ඛෙමං නිබ්බානපත්තියා දුක්ඛස්සන්තකිරියාය සා වෙ වාචානමුත්තමා”යි. 119

මෙසෙ වූ සුභාෂිතවචනයක් මැ මිස දුර්භාමෂිතවචනයක් නො මැ බිණුව මනාබැවින් බොහො නො බිණියැයුතු වෙ. බොහො බිණුව කවර දොෂ යැ යත්? එහි පස් ආදීනවයෙක් වෙ. කවර පස් ආදීනව යැ යත්?

වදාළෙ මැ නො:-

“පඤ්චිමෙ භික්ඛවෙ ආදීනවා බහුභාණිස්මිං පුග්ගලෙ. කතමෙ පඤ්ච? මුසා භණති, පිසුණං භණති, ඵරුසං භණති, සම්ඵං පලපති, කායස්ස හෙදා පරම්මරණා අපායං දුග්ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්ජති”යි.

                                                                                                         10

146 ධර්ම ප්ර දීපිකා

පරිමිතභාෂායෙහි කවර අනුසස යත්? හෙ ද වදාළෙ මැ නො:-

“පඤ්චිමෙ භික්ඛවෙ ආනිසංසා වතභාණිස්මිං කතමෙ පඤ්ච? නමුසා භණති, න පුසුණං භණති, න ඵරුසං භණති, න සර්මභඵං පලපති, කායස්ස භෙදා පරම්මණා සුගතිං සග්ගං ලොකං උපපජ්ජති”යි.

මෙසෙයින් සුභාෂිතපරිමිතවචනයක් මැ මිස මහානර්ථර කරවූ දුර්භා ෂිත වචනයෙක් නො මැ බිණියැ යුතු වෙ.

මෙ මෘෂවාදයෙහි ආදීනව යැ.

මද්‍යපානයෙහි ආදීනව නම් කවරැ යත්?

යම් කෙනෙක් භලාහලවිෂ සෙයින් සුරාමෙරය මද්යරපාන කොළො ද ඔහු නරකයෙහි ඉපිද අනෙකවර්ෂෙකොටිසහස්ර්යෙහි පැසී එයින් මුක්ත වූ කල්හි උන්මත්ත වෙති, ලජ්ජා නැති වෙති, දීන වෙති, දුඃඛිත වෙති, ශොකි වෙති, විරූප වෙත්.

එයින් කීහ:-

“උම්මත්තකා විගතලජ්ජගුණා භවන්ති දීනා සදා ව්ය-සනසොකපරායනා ච, ජාතා ‍භවෙසු විවිධෙසු විරූපදෙහා පීත්වා භලාභලවිසංව සුරං විපඤ්ඤා”යි. 120

සුරා දිව්ය ලොකයට ආවරණ යැ, රාගාදීනට ප්රයභව යැ, තුන් භවයට පිහිට යැ, තුන්මහාපුරුෂයන් විසින් ගර්භිත යැ, ත්රිරවිධ දුශ්චරිතයට කාරණ යැ, තුන්ලොවට පිහිට වූ සස්නට විනාශ කර යි.

එයින් කීහ:-

“තිදිවාවරණං තිමලප්පභවං -

                                        තිභවස්ස ගතිං තිජනාවමතං

තිවිධස්සපි දුච්චරිතස්ස හිතං

                                         තිහවුබ්භවසාසනනාසකරං”යි.        121

අභිසම්බොධිකථා 147

ජනයො පිපාසාමාත්ර යක් නො සැහැ මද්ය පාන කරන්නාහු නරකයෙහි තන්නිදාන වූ ගොරබිරම් දුක් කෙසේ සහනුවහ?

කීයෙ මැ නො:-

“පිබන්ති යෙ මජ්ජමාසාධුකන්තං පිපාසමත්තං සහිතාසහන්තා, තෙ තන්නිදානං නරකෙසු දුක්ඛං කථං සහිස්සන්ති සුඝොරරූපං”යි.

මද්යකපාන නො කළාහු නරලෙව්හි රුවන්රස කදඹෙන් වොරජනා සක්රුවනින් සක්වළ විජය කොට සක්විති රජසිරි විඳිති; දෙව්ලෙව්හි නන්විසිතුරුමිණිරසින් සක්විති රජසිරි විඳිති; දෙව්ලෙව්හි නන්විසිතුරුමිණිරසින් අලු රුවන්විමන් කුස්හි නැටුම් ගඳැව් ගත් සුරකතුන්ගෙ මඳලස්වහස්බැල්මෙන් පිනපිනා දෙව්රජ කෙරෙති; අවසන්හි නුවණතුරඟසියො අරීඅටඟිමහරිය අරා සසර කතර තැරැ නිවන්පුර වදිත්.

එයින් කීහ:-

“නරන්දැසම්පත්ති නරින්ද.ලොකෙ සුරින්ද්සම්පත්ති සුරඞ්ගමජ්ඣෙ, මුනින්ද්සම්පත්ති මහාරහන්තෙ න දුල්ලහෙකන්තසුරාවිරත්තෙ”යි. 123

මද්යලපානයෙන් අපායහාග් වන පරිදිදු මිනිස්පියට පැමිණ උන්මත්ත වන පරිදිදු දක්වන්නට වදාළහ.

“සුරාමෙරයපානං භික්ඛවෙ ආසෙවිතං භාවිතං බහුලීකතං නිරයසංවත්තනිකං හොති, නිරච්ඡානයොනි සංවත්තනිකං හොති, පෙත්තිවියසංවත්තනිකං හොති; යො සබ්බලහුසො සුරාමෙරය පානස්ස විපාකො මනුස්ස භූතස්ස උම්මත්තකසංවත්තනිකො හොති”යි.

අපි ච, මද්ය පාන කොට රහමෙදෙන් උදම් වූවාහු ස්වතන්ත්රල වැ යන්නට නො නිසි ව න බැවින් තත්තත්ස්ථානයෙහි ප්රහපතනය කෙරෙති, භක්ෂ්යාථභක්ෂ්ය‍විචාරණයට නො නිසි වන බැවින් තත්තත් ආස්වාදනය කෙරෙති, ස්වචිත්තයෙහි ඊශ්වර නො වන බැවින් මුඛපටහයෙ 148 ධර්මිප්රසදීපිකා

පැහැර පර්ෂද්මධ්ය යෙහි නර්තනය කෙරෙති, ලජ්ජාවිරහිත වන බැවින් නග්න වැ පෞරජනාකු මාර්ගයට අවතීර්ණ වෙති, සුරායෙන් පරිමුෂිතමති වන බැවින් මාතෘදුහිතෘ ආදීන් කෙරෙහි නිරවධි වැ ප්රවවෘත්ත වෙති, ආත්මයට ද ජීවිතයට ද සම්පතට ද විනාශ කෙරෙත්.

එයින් කීහ:-

“ආද්යහන්තමශීවං මද්යංව කඃපිඛෙද්විෂයොත්සවම්. ආත්මජීවිතසම්පත්තිවිපත්තිමතිදුස්තරම්” යි. 124

සකල ජම්බුද්වීපයෙහි තෙසැට දහසක් නුවර පිරිවරන ලද ද්වාරවතී නුවර වාසුදෙව නරෙන්ද්රාැදී දසබෑරජ්ජුරුවො රහ බී මහමුගුරු ගෙනැ උනුන් සපා මිය අපායභාග් වූහු.

එයින් කීහ ශුරපා‍දයො:-

“යාම් පීතවන්තො මදලුප්තසංඥා වෘෂ්ණ්යතන්ධකා විස්මෘතබන්ධුභාවාඃ, පරස්පරං නිෂ්පිපිෂුර්ගාදාභි- රුන්මාදනී සා නිභිතෙහ කුම්හෙ”යි. 125

පූර්වුදෙවයො සුරාපානය කොට මෙරුමස්තකයෙහි නිෂන්න වූවාහු ත්රිවදශයන් විසින් අපහෘත වැ ක්ෂාර සාග‍රයෙහි නිමග්ග වූහු.

එයින් කීහ:-

“යස්යහ දොෂාත් පූර්වෘදෙවාඃ ප්රනමත්තා හෘතාශ්රනයාස්ත්‍ිවෘදශෛර්භග්ගමානාඃ, ත්රාශණෛෂිණො ලවණජලෙ මමජ්ජු- ස්තස්යඃන පූර්‍ණං කුම්භමිමං ක්රිශණීධ්වම්”යි. 126

සුරා උන්මාදවිද්යාඃ යැ, ව්යංසනප්රණතිෂ්ඨා යැ, දාරිද්රපය කර යැ, පාප ජනක යැ, අපායමාර්ගා යැ, අන්ධකාරගර්භ යි.

එයින් කීහ:-

“උන්මාදවිද්යාංප ව්ය සනප්ර්තිෂ්ඨාං සාක්ෂාදලක්ෂ්මිං ජනනීමඝානාම්, අදෛවසිද්ධාං කලිපද්ධතිං තාං ක්රීසණිත ඝොරං මනසස්තතමිස්රා ම්” යි. 127 1. අද්චෛතසිඬා. - ජාතකමාලා

                                              අභිසම්බොධිකථා                                                 149

මද්ය පාන කළාහු භයානක වූ නරක ප්ර පාතයෙහි ප්රධපතිත වෙති; තිය්ය් ක්ප්රෙ තගතියට උපගත වෙති. එබැවින් සුරා මනසිනුදු ද්ර ෂ්ටව්ය නො වෙ.

එයින් කීහ:-

“නිෂෙව්ය යද්දුශ්චරිතප්රරසක්තාඃ පතන්ති භීෂ්මාන්තරකප්ර පාතාන්, තිය්ය් භ ග්ගතිං ප්රෙරතදරිද්රිතාඤ්ච කො නාම තද්ද්ර්ෂ්ටුමපි ව්යපවස්යෙතත්”යි. 128

මද්‍යපාන කළාහු ගොරබිරම් දෙලෙන් අවුල් දස යොදුන් දහස් ඇවිදු මඬලෙහි වෙසෙති, තිරිසන්යොන්හි බලු කවුඩු ගර බරණ සිනි පහඟ පණු කිහිඹි වැ පුන පුනා උපදිති. පෙත ලොකයෙහි “අහො දුක්ඛං අහො දුක්ඛං”යි ළෙහි පැහැර පැහැර දළ කඳුළු විහිදුවති, අසුරකාහි බිහිසුණු දරුණු දුක් අනුභව කෙරෙත්.

එයින් කීහ:-

ලඝුරපි ච විපාකො මධ්ය පානස්යහ යස්මාන්- මනුජගතිගතානාං ශීලදෘෂ්ටිං ජහාති, ජ්වලිතදහනරෞද්රෙී යෙන භූයො’ප්යයවීචෞ නිසවති පිතෘලොකෙ හීනතිය්ය්න භක්ෂු චෛව”යි. 129

සුරාපාන ශිලසංක්ලිෂ්ට කෙරෙයි, යශස් නසයි, ලජ්ජා නිරස්ත කෙරෙයි, ප්රාඥා නැති කෙරෙයි, තත්තද් ගුණයන් විධ්වංසනය කෙරෙයි.

එයින් කීහ:-

“ශීලං නිමිලයති භන්ති යශඃ ප්රිසභ්යත ලජ්ජාං නිරස්ය ති මතිං මලිනී කරොති, යන්නාම පීතතමුපහන්ති ගුණාංශ්ච තාංස්තාං - ස්තත් පාතුමර්හසි කථං නෘප, මද්යයමද්ය ”යි. 130

මෙ මද්යතපානයෙහි ආදීනව යැ.

150 ධර්ම”ප්ර.දීපිකා

එබැවින් ප්රා ණවධ නො ද කටයුත්තේ යැ, නො ද කැරැවියැ යුත්තෙ යැ, නො ද පැසැස්සයුත්තෙ යි.

වදාළෙ මැ නො,-

“පාණං න ‍භානෙ1 න ච ඝාතයෙය්ය න වානුජඤ්ඤා භනතං පරෙසං, සබ්බෙසු භූතෙසු නිධාය දණ්ඩං යෙ ථාවරා යෙ ච තසන්ති ලොකෙ”යි. 131

අදත්තාදාන නො ද ගතයුත්තෙ යැ, නො ද ගැන්වියැ යුත්තෙ යැ, නො ද පැසැස්සැයුත්තෙ යි.

වදාළෙ මැ නො:-

“තතො අදින්නං පරිවජ්ජයෙය්යෙ කිඤ්චි ක්වචී සාවකො බුජ්ඣමා‍ෙනා, න භාරයෙ හරතං නානුජඤ්ඤා සබ්බං අදින්නං පරිවජ්ජයෙය්යද” යි. 132

දිලියෙන අඞ්ග‍ාරකර්ෂුවක් සෙයින් අබ්රාහ්මචය්යා්තෙ පරිවර්ජන කටයුත්තෙ යැ. බ්රනහ්මචය්යා අබ ‍ෙනා රැක්කැ හෙන්නක්හු විසින් පරදාරපරිග්රමහ නො කටයුත්තෙ යි.

වදාළෙ මැ නො:-

“අබ්ර හ්මචරියං පරිචජ්ජයෙය්යඅ අඞ්ගාරකාසුං ජලිතංච විඤ්ඤෑ, අසම්භුණන්තො පන බ්ර්හ්මචරියං පරස්ස දාරං නාතික්කමෙය්යර”යි. 133

මෘෂාවාද නො ද කියැයුත්තෙ යැ, නො ද කියවියැ යුත්තෙ යැ, නො ද පැසැස්සැයුත්තෙ යි.

වදාළෙ මැ නො:-

“සහග්ගතො වා පරිසග්ගතො වා එකස්ස චෙකො න මුසා භණෙය්ය , න භාණයෙ භණතං නානුජඤ්ඤා සබ්බං අභූතං පරිවජ්ජයෙය්යඤ”යි. 134

                 1.  භඤ්ඤෙ

                                             අභිසම්බොධිකථා                                                  151

සුරා නො ද පියැයුත්තෙ යැ, නො ද පෙවියැ යුත්තෙ යැ, නො ද පැසැස්සැයුත්තෙ යි.

වදාළෙ මැ නො:-

“මජ්ජඤ්ච පානං න සමාචරෙය්ය. ධම්මං ඉමං රොචයෙ යො ගහට්ඨො, න පායයෙ පිවතං නානුජඤ්ඤා උම්මාදනන්තං ඉති නං විදිත්වා”යි. 135

“මදා හි පාපානි කරොන්ති බාලා කාරෙන්ති වඤ්ඤෙපි ජනෙ පමත්තෙ, එතං අපුඤ්ඤායතනං විවජ්ජයෙ උම්මාදනං මොහනං බාලකන්තං”යි. 136

මෙ යැ පඤ්චදුශ්ශීලයෙහි ආදීනව නම්.

ප්රාැණාතිපාතාදින් විරති යැ. ඔහු සමාධානොප ධාරණයෙන් ‘ශීල’ නම් වෙත්. ‘ශීල සමාධෞ’ යන ධාතුහු ගත් පක්ෂියෙහි කායකර්මාදීන්ගේ අවිප්රපකීර්ණතායෙන් සමාධානය ‘ශීල’ නම් වෙයි, ‘ශීල උපධාරණෙ’ යන ධාතුහු ගත් පක්ෂයෙහි සර්වකුශලධර්මයනට ප්රදතිෂ්ඨා වන බැවින් ආධාරය ‘ශීල’ නම් වෙ. නොහොත් ශිරො ‘ථියෙන් ‘ශීල නම් වෙ මැ යැ. ශීතලාර්ථයෙන් ‘ශීල’ වෙ මැ යැ. ශලනාර්ථයෙන් ‘ශීල’ වෙ මැ යැ. ශාලාර්ථයෙන් ‘ශීල’ වෙ මැ යි.

කිසෙ යැ යත්?

යම්සෙ ශිරශ්ඡෙද කළ කලැ සියලු ආත්මභාවය විනාශයට යෙ‍ද එසෙයින් මැ ශීලහෙද වූ කලැ සියලු ගුණශරීරය විනාශයට යෙයි; එ හෙතුවින් ගුණශිරශ්නෛරුක්තිවිධීන් ‘ශීල’ වෙ. සර්වක්ලේශපරිදාහ සන්සිඳුවන බැවින් ශීතලාර්ථයෙන් ‘ශීල’ වෙයි. සර්ව අකුශලධර්මයන්ගෙ ශලන සංවරණ කරන බැවින් ශලනාර්ථයෙන් ‘ශීල’ වෙයි; සර්වකුශලධර්මප්ර වෙශයට ශාලා වන බැවින් ශාලාර්ථයෙන් ‘ශීල’ වෙ.

152 සර්මකප්රසදීපිකා

එහි ඵල කවරැ යත්?

සිල් නම් බියමුහුදු තරණ මහනැව, රූ තවරණ වණවැටි ය, කුසලසඳ1 දිනු කිරිමුහුද, කුසල්ධම් හටන බිජුවළ, ගුණරුවන් පිරූ විදුරුදෙණ, බුහුමන් බිඟුමුළු වතළ කුසුම්කැණ, හැමසැපත් කැඳවන අත්සන මරණ නොබන පුරිසර, මුළුලො දස්කළ පත් කරණ, සකමහරුක් හැම්නු දෙරණ, නාදෙව්බඹගජමුදුන් නමන අකුස්ස, දෙව්ලොමහපා අරණ රුවන්හිණ, සතුන් සිරිරු පහයන රයසින, ධර්මදසක්විතියහට කිරුළුකුළ, හැම මනදොළ පුරන කප්රුක, සසුන්මහවිල්හි පුබුදු ගුණගඳවහන මහපියුම, තුනුරුවන් උපන් මහසයුර, හැදහැව්ලි හස්මුළු සරණ පියුම්විල, දුගී අඳුරු හරණ සරාහිර, මෙත්ඌල් සිලියෙන වසාවිට, කෙලෙස් ගජකුඹු පළන සීනියපඳුර, නිවන්පුර වදුත් එක්යහන, සසර සයුරු තරණ වහහෙය, රජමුළු කීරුළුකුලු මිනිරස්නි දෝ පාපිළ, සිවු අවයට මහහකුළ, දෑජරමරණ මහගිම් නිවනුවට මහමෙ යැ, හැම සත්නට අබාදා දහම්රජ අට අකණ අඳුරු දුරුකරණ සරාහිර, අටඅරීකෙළෙඹියන් අත්සරි යැ, බුදුසසුන් රක්නා මහමතුරි.

එබැවින් රථසකින් මිරිකෙන ගුරුළුපිළවුන් දැක දිවියෙහි ආශා පිය අසුරසමර වන් සක්දෙව්රජහු සෙයින්, ගිලූ මසුගෙ අග්වැලැ පොපි දැක නඟාගෙන දියෙහි බහා හෙවූ කෙකින්න සෙයින්, තුන්හවුරුද්දෙකින් එන පුරුෂයා දැකැ පණයම්දහසට දික්කළ අත හකුළුවාගත් ගණිකාව සෙයින්, කුකුළකු නො මරන්නෙන් තමා දහම්ගෙඩියෙහි හොවා හිස් සිඳුනට නැඟූ පොරව දැකැ “කුකුළු හිමි, මා දිවි තොපට දින්මි”යි කී දරුවා සෙයින්, වටුමස්රස වැළදියටි වැ තුන්හවුරුද්දක් ගිය කලැ විමසා ගත් දරුවහට කී දැහැමි තිස්රජහු සෙයින්, බිජු රක්නා කිරළක සෙයින්, වල් රක්නා සෙමෙරක සෙයින්, ප්රිැය පුතක්හු රක්නා මවක සෙයින් එක ඇසක් රක්නා මිනසක්හු සෙයින් සිල් නො කඩ කොට රැක්කයුතු. 1. කුලසද 2. මහහගුළ

                                            අභිසම්බොධිකථා                                             153

එයින් වදාළහ:-

“කිකීව අණ්ඩං චමරීව වාලධිං

                            පියං ච පුත්තං නයනං ච එකකං,

තථෙව සීලං අනුරක්ඛමානකා

                               සුපෙසලා හොථ සදා සගාරවා”යි.  137      

අපි ච, ශීලසම්පන්න පුද්ගල අප්ර මත්ත වැ මහත් හොගස්කන්ධයට පැමිණෙයි; යශස් දශදිශායෙහි පහළ වෙයි; යම් පර්ෂදකට වදී නම් විශාරද වැ එළඹෙයි; අසම්මූඪ වැ කාලක්රිළයා කෙරෙයි; ස්වර්ගයෙහි උපද්දි.

එයින් වදාළහ:-

“පඤ්චිමෙ ගහපතයො ආනිසංසා සීලවතො සීල සම්පදාය” යන එවමාදි ධම්දෙසුන්.

අපි ච, බුදුන් දෙවුරම්හි වැඩවසන කල්හි වණිග් ජනයො සත්සියයක්දෙන නැව් නැගී සමුද්ර්යට ප්රහස්කන්න වූහ. ඔවුන් නැඟි නැව ශරවෙගයෙන් යන කලැ සත්වන දවස් සමුද්රැමධ්ය යෙහි මහත් උත්පාතයෙක් ප්රාගදූර්භූත විය. රළ නැඟී නැඟී නැව දියෙන් පුරයි; නැව ගැලෙනකලැ ජනයා තමන් තමන්ගෙ දෙවියන් නම් කියා අයජ වලප්ති. ඔවුන් කෙරෙහි එක් පුරුෂයෙක් “මට මෙ භයෙහි ප්රපතිෂ්ඨා ඇති හො”යි ආවර්ජනා කරනුයෙ තමාගෙ පිරිසිදු සරණසිල් දැක රළපිට පලක් බැඳ හුන්නේ යැ. තුබුවො ඔහුගෙ අභය කාරණ දැක පුළුවුත්හ. හෙ “මම් නැව් නැ‍ඟෙන දවස් සඟනට දන් දී සරණසිල් ගතිමි, එහෙයින් මට භය නැතැ”යි කීය. “කිම හිමි, එ සරණසිල්හු අන්නට වටිදිදැ?” යි කීහ. ‘වටිති’ යි කීය. ‘එසෙ වුව අපට ද දෙව’ යි කීහ. හේ එ මිනිසුන් සිය සිය බැගින් සත් කොටසක් කෙළෙ. එක්බිති පන්සිල් දින. ඔවුන් කෙරෙහි පළමු සියක් දෙනෙ ගොප්මස ගැලෙන පමණ දියෙහි සිට සිල් ගත්හ; දෙවන සියය දණ පමණ දියෙහි සිට සිල් ගත්හ; තුන්වන සියය හිණි පමණ දියෙහි සිට සිල් ගත්හ; සතරවන සියය නාභි පමණ දියෙහි

154 ධර්මප්රයදීපිකා

සිට සිල් හත්හ; පස්වන සියය තන පමණ දියෙහි සිට සිල් ගත්හ; සවන සියය ගල පමණ දියෙහි සිට සිල් ගත්හ; සත්වන සියය මුවට කරදිය වදනා කලැ සිල් ගත්හ. හෙ ඔවුනට සිල් දී “තොපට අනෙක් පිළිසරණෙක් නැති, සිල් මැ ආවර්ජනා කරව” යි ඝොෂණය කෙළෙ. එ සත්සියක් වෙණෙ‍ඳො එහි මියැ ආසන්න කාලයෙහිදු ගත් සීලයෙහි ආනුභාවයෙන් තව්තිසා දෙව්නුවර උපන්හු. ඔවුන් හැමදෙනහට එක තෙනැ වීමන් උපන. ආචාය්ය්ර හට සියක් යොදුන් රන් විමනෙක් විය. සෙසු විමන් එයට පරිවාර වැ පසු පසු වැ සිල් ගතුවනට උනුවෙමින් උපන. හැමයෙන් කුඩා විමන් දොළොස් යොදුන් වී. ඔහු උපන් විගස තමන් කළ පින්කම් ආවර්ජනා කරනුවො ආචාය්ය්. ද නිසා එ සම්පත් ලදබැව් දැනැ ‘යම්හ බුදුන් කෙරෙහි අපගෙ ආචාර්යාගෙ ගුණ කියම්හ’යි දෙවතාසංයුක්තයෙහි කී පරිද්දෙන් මධ්ය මයාමයෙහි බුදුන් කරා එළැඹැ ආචාය්ය්තය යා තමනට වහල් වූ පරිදි කියා බුදුන් වැඳ පැදකුණු කොට දෙව්ලො ගියො.

එයින් වදාළහ:-

“පඤ්චහි භික්ඛවෙ ධම්මෙහි සමන්නාගතො යථාභතං නික්ඛි‍ත්තො එවං සග්ගෙ. කතමෙහි පඤ්චහි පාණාතිපාතා පටිචිරතො හොති, අදින්නාදානා පටිවිරතො හොති කාමෙසු මිච්ඡාචාරා පටිවිරතො හොති, මුසාවාදා පටිවිරතො හොති, සුරාමෙරයමජ්ජපමා දට්ඨානා පටිවිරතො හොති. ඉමෙහි ඛො භික්ඛවෙ පඤ්හි ධම්මෙ හි සමන්නා ගතො යථාභතං නික්ඛිත්තො එවං සග්ගෙ”යි.

අපි ච, කසුප් සම්මාසම්බුදුන් දවස සොරහු දහසක් දෙනෙ ජනපදමනුෂ්යොයන් විසින් ලුහුබඳනාලද්දාහු පලාගොස් අරණ්ය යට වැද සැඟවෙන්නට නිසි ගහණයක් නො ලදින් වැළත ගල් තලෙක්හි වසන තපස්වීකෙනකුන් දැක වහන්නසෙ, අපට සරනවව’යි කීහ.

ඔහු ‘තොපට සිල් හා සම පිළිසරණෙක් නැති; හැමදෙනෙ පන්සිල් ගන්ව’ යුහු.

                                         අභිසම්බොධිකථා                                                      155

සොරහු මැනැවැ යි සිල් සමාදන් වුහු. තෙරහු “තෙපි සිල්වත් වව. දැන් තොප ‍ජීවිතවිනාශ වන කලද පරද්වෙෂ නහමක් කරව”යි අවවාද කළහ. ඔවුන් මැනැවැ යි ගිවිසි කල්හි ජනපදමනුෂ්යොයො ගොස් සොරුන් දැක හැමදෙනා ම මැරූහු. ඔහු මියැ කාමාවචරදිව්ය්ලොකයෙහි උපන්හු. ඔවුන් කෙරෙහි සොරදෙටු දෙටදිව්යයපුත්රා විය. තුබුවො ඔවුහට මැ පරිවාරදිව්යෙ පුත්ර වූහ. ඔවුහු අනුලොම ප්රවති‍ෙලාමයෙන් සදෙව්ලොව දිව්ය සම්පත් වළඳා එක් බුද්ධාන්තරවයක් ගුණුකලැ අප බුදුන් උපන් කලැ දිව්ය්ලොකයෙන් සැවැ සැවැත් නුවරට නුදුරුතන්හි දහසක් කෙවුළන් ඇති ගමෙක්හි ඉපැදැ වැඩිවිය පැමිණැ සූත්රුනිපාතයෙහි කී පරිද්දෙන් කපිලමත්ස්යැයා ගෙන බුදුන් කරා දෙව්රම්වෙහෙරට ගොස් බණ අසා මහණ වැ රහත් වූහු.

එයින් වදාළහ:-

“ඤාතිනඤ්ච පියො හොති මිත්තෙසු ච විරොචති, කායස්ස හෙදා සුගතිං උපපජ්ජති සීලවා”යි. 139

අපි ච, රජගහානුවර දරිද්රා වූ නිචකර්ම කරණ සර්ව9 ජනයන් විසින් ගර්භිත බො‍හෝදෙනා වඳනා සුනීත නම් චණ්ඩාලපුත්ර යෙක් පැවිදි වැ ශීලාදිගුණයෙහි පිහිටියෙ එම ජන්මයෙහි ශක්ර් බ්ර හ්මාදීන් විසින්:-

“නමො තෙ පුරිසජඤ්ඤ නමො තෙ පුරිසුත්තම, යස්ස තෙ ආසවා ඛීණා දක්ඛිණෙයෙය’සි මාරිස” 140

යනාදීන් නමස්කාර කොට වඳන පුදනා ලද.

බුදුහු ඔවුන් දෙව්පිරිස් පිරිවරා සිටියන් දැක සිනා පහළ කොට ඔවුන් මහබඹාහට ද උතුම් සෙ වදාළො.

කීයෙ මැනො එ මැ මහතෙරුන් විසින්

“තතො දිස්වාන මං සත්ථා දෙවසඞ්ඝපුරක්ඛතං, සිතං පාතුකරිත්වාන ඉමමත්ථං අභාසථ. 141

              1.     ගිය කලැ

156 ධර්ම ප්ර දීපිකා

තපෙන බ්ර හ්මචරියෙන සඤ්ඤමෙන දමෙන ච, එතෙන බ්රා හ්මණො හොති එතං බ්රාෙහ්මණ මුත්තමං”යි. 142

මෙසෙයින් සිල් ලෞකික ලොකොත්තර ‍ඓහලෞකික පාරලෞකික සම්පතට කාරණ යි.

“සීලමෙවෙධ සික්ඛෙථ අස්මිං ලො‍ෙකා සුසික්ඛිතං, සීලං හි සබ්බසම්පත්තිං උපනාමෙති සෙවිතං. 143

සීලං රක්ඛෙය්යම මෙධාවී හත්ථයානො තයො සුඛෙ, පසංසං විත්තලාහඤ්ච පෙච්ච සග්ගෙ ව මොදනං. 144

සීලවා හි බහූ මිත්තෙ සඤ්ඤමෙනාධිගච්ඡති, දුස්සිලො පන මිත්තෙහි ධංසතෙ පාපමාචාරං 145

අවණ්ණඤ්ච අකිත්තිඤ්ච දුස්සීලො ලහතො නරො, වණ්ණං කිත්තිං පසංසඤ්ච සදා ලභති සීලවො. 146

ආදී සීලං පතිට්ඨා ච කල්යාාණානඤ්ච මාතුකං, පමුඛං සබ්බධම්මානං තස්මා සීලං විසොධයො. 147

වෙලා ච සංවරො සීලං චිත්තස්ස අභිභාසනං තිත්ථඤ්ච සබ්බබුද්ධානං තස්මා සීලං විසොධයො. 148

සීලං බලං අප්පටිමං සීලං ආවුධමුත්තමං, සීලං ආභරණං සෙට්ඨං සීලං කවචමබ්භූතං. 149

සීලං සෙතු මහෙසක්ඛො සීලං ගන්ධො අනුත්තරො, සීලං විලෙපනං සෙට්ඨං යෙන වාති දිසොදිසං. 150

සීලං සම්බලමෙවග්ගං සීලං පාථෙය්යිමුත්තමං, සීලං සෙට්ඨො අතිවාහො යෙන වාති දිසොදිසං 151

ඉධෙව නින්දං ලභති පෙච්චාපායෙ ච දුම්මානො, සබ්බත්ථ දුම්මනො බා‍ෙලා සීලෙසු අසමාහිතො. 152

ඉධෙව කිත්තිං ලභති පෙච්ච සග්ගෙ ච සුම්මනො, සබ්බත්ථ සුමනො ධීරො සීලෙසු සුසමාහිතො. 153

සීලමෙච ඉධ අග්ගං පඤ්ඤවා පන උත්තමො, මනුස්සෙසු ච දෙවෙසු සීලපඤ්ඤාණ‍ෙතා ජයං”යි. 154

                                        අභිසම්බොධිකථා                                                       157

යම් ගිහිමිනිසක්හුගෙ සිල් නිර්ම ල වි ද ඔහුගෙ ජන්මලාභ සඵල වෙයි, හෙ අනෙකානෘශංසලාභි වෙ. යම් භික්ෂුවක්හුගෙ ශීල නිර්ම ල වී ද ඔහුගෙ ප්රිව්ර ජ්යන සඵල වෙයි, හෙද අනෙකානෘශංසලාභි වෙ.

එයින් කීහ:-

“තස්ස පාසාදිකං හොති පත්තචීවරධාරණං පබ්බජ්ජා සඵලා තස්ස යස්ස සීලං සුනිම්මලං. 155

අත්තානුවාදාදිභයං සුද්ධසීලස්ස භික්ඛුනො, රන්ධකාරං විය රවිං හදයං නාවගාහති, 156

සීලසම්පත්තියා භික්ඛු සොභමානො තපොවනෙ, පභාසම්පත්තියා චන්දො ගගනෙ විය සොභති. 157

සීලගන්ධසමො ගන්ධො කුතො නාම භවිස්සති, යො සමං අනුවාතෙ ච පටිවාතෙ ච වායති. 158

සග්ගාරොහන‍සොපානං අඤ්ඤං සීලසමං කුතො, ද්වාරං වා පන නිබ්බානනගරස්ස පවෙසනෙ. 159

ගුණානං මූලභූතස්ස දොසානං බලඝාතිනො. ඉති සීලස්ස විඤ්ඤෙය්යංන ආනිසංසකථාමුඛං” යි. 160

යථොක්තක්රසමයෙන් සත්සියයක් වෙළඳනුදු දහසක් සොරනුදු මුහුර්තියෙක්හි රැකි පන්සිල් එබඳු ස්වර්ගදමොක්ෂසුඛ ලද වන බැවින් අනෙක් දිවස මාස සංවත්සරයෙහි අඛණ්ඩ යැ අච්ඡිද්රග යැ. අශබල යැ අකල්මාෂයැ භුජිෂ්යස යැ වීද්වත්ප්රචශස්ත යැ අපරාමෘෂ්ට යැ සමාධිසංවතීනික යැ යන අෂ්ටාඞ්ගසමන්වාගත කොට පඤ්චශීල අෂ්ටාඞ්ගශීල දශශීල ප්රපව්රැජ්යාිශීල ප්රටතිමොක්ෂ සංවරශීල ඉන්ද්රිගය සංවරශීල ආජීවපාරිශුද්ධිශීල ප්රටත්යොයසන්නිශ්ශ්රිශතශීල යාවජ්ජීවයෙන් පිරූවන් ලබන ස්වර්‍ශීමොක්ෂසම්පත් කෙ නම් කියනුව හ?

ආය්ය්් කයො වනාහි භවාන්තරගත කල ද තමන් ආය්ය්ය බව ‍ෙනා දන්නාහුදු දෙව්රජක්හු අහස සිට තමන් විමසනු සඳහා ‘මෙ පිපීලිකාව මරාපිහි නම් සක්විති වැ

158 ධර්ම ප්ර්දීපිකා

සියලු සක්වළගැබ රජ කෙරෙහි’ කිව ද ඇය දිවි නො ද ගළවති. ‘තො මෙ පිපීලිකාව මිරිකා නො පිහි නම් තා හිස සිඳපියමි’ කියා තමන් ශීර්ශ්ඡෙද කරත් ප්රා ණවධ නො කෙරෙත්. අදත්තාදානාදිය ද මෙමැ නය යි.

මෙ පඤ්චශීල යැ.

    	පෞෂථශීල නම් කවරැ යත්?

අෂ්ටාඞ්ගසමන්වාගත කොට පොහොදවස ගෘහස්ථයන් විසින් රැක්කයුතු ශීල යි.

කිසෙ යැ යත්?

යමෙක් “ආය්ය්පොහයො යාවජ්ජිවයෙන් ප්රාෙණාතිපාත පරිත්යාීග කොට සර්ව්සත්වභිතානුකම්පී වැ වෙසෙති, මම ද අද මෙ රෑ මෙ දාවල් ප්රාරණාතිපාත පරිත්යා ග කොට සර්ව සත්වහිතානුකම්පී වැ වෙසෙමි, මෙ අඟින් ආය්ය්පා යන් කළා කෙරෙමි. පෙහෙවස් වෙසෙමි”යි පළමුවන අඟින් සමන්වාගත වෙ ද;

“ආය්ය්ි්ීයො යාවජ්ජීවයෙන් අදත්තාදාන පරිත්යා්ග කොට අස්තෙයච්ත්තයෙන් නො‍ෙසාර වැ වෙසෙති, මම ද අද මෙ රෑ මෙ දාවල් අදත්තාදාන පරිත්යාොග කොට අස්තෙයච්ත්තයෙන් වෙසෙමි, මෙ අඟින් ආය්ය්ාදායන් කළා කෙරෙමි, පෙහෙවස් වෙසෙමි”යි දෙවන අඟින් සමන්වාගත වෙ ද;

“ආය්ය් පරයො යාවජ්ජීවයෙන් අබ්රෙහ්මචය්යාි ර පරිත්යාවග කොට බ්ර්හ්මචාරී වැ වෙසෙති, මම ද අද මෙ රෑ මෙ දාවල් අබ්ර්හ්මචය්යාි ර පරිත්යාවග කොට බ්රවහ්මචාරී වැ වෙසෙමි, මෙ අඟින් කළා කෙරෙමි, පෙහෙවස් වෙසෙමි”යි තුන්වන අඟින් සමන්වාගත වෙ ද;

“ආය්ය්ින්යො යාවජ්ජීවයෙන් මෘෂාවාද පරිත්යා ග කොට සත්යපවාදී වැ වෙසෙති, මම ද අද මෙ රෑ මෙ දවල් මෘෂාවාද පරිත්යා්ග කොට සත්යසවාදී වැ වෙසෙමි, මෙ අඟින් ආය්ය්මෙ යන් කළා කෙරෙමි, පෙහෙවස් වෙසෙමි”යි සතරවන අඟින් සමන්වාගත වෙ ද;

                                            අභිසම්බොධිකථා                                                      159

“ආය්ය් යො යාවජ්ජීවයෙන් සුරාමෙරයමද්යිපාන පරිත්යා ග කොට එයින් විරත වැ වෙසෙති, මම ද අද මෙ රෑ මෙ දවල් සුරාමෙරයමද්යිපාන පරිත්යාිග කොට එයින් විරත වැ වෙසෙමි, මෙ අඟින් ආය්ය්ාන යන් කළා කෙරෙමි, පෙහෙවස් වෙසෙමි”යි පස්වන අඟින් සමන්වාගත වෙ ද;

“ආය්ය්ත වයො යාවජ්ජීවයෙන් එකභක්තික වැ විකාලභොජන පරිත්යායග කොට එයින් විරත වැ වෙසෙති, මම ද අද මෙ රෑ දාවල් එකභක්තික වැ විකාල භොජන පරිත්යාවග කොට එයින් විරත වැ වෙසෙමි. මෙ අඟින් ආය්ය් භොයන් කළා කෙරෙමි, පෙහෙවස් වෙසෙමි”යි සවන අඟින් සමන්වාගත වෙ ද;

“ආය්ය්න පයො යාවජ්ජීවයෙන් නෘත්යමගීතවාදිත විසූක අශීනමාලාගන්ධවිලෙපනධාරණමණ්ඩන පරිත්යාජග කොට එයින් විරත වැ වෙසෙති, මම ද අද මෙ රෑ මෙ දාවල් නෘත්යඑගීත වාදිතවිසූකදර්ශමනමාලාගන්ධවිලෙපනධාරණ මණ්ඩන පරිත්යාාග කොට එයින් විරත වැ වෙසෙමි, මෙ අඟින් ආය්ය්පන යන් කළා කෙරෙමි, පෙහෙවස් වෙසෙමි’ යි සත්වන අඟින් සමන්වාගත වෙ ද;

“ආය්ය්ෙසෙයො යාවජ්ජීවයෙන් උච්චාසයන මහාසයන පරිත්යා ග කොට නීචාසයනයෙහි ශය්යා් කෙරෙති, මම ද අද මෙ රෑ මෙ දාවල් උච්චාසයන මහාසහන පරිත්යා්ග කොට නීචාසනයෙහි ශය්යාම කෙරෙමි, මෙ අඟින් ආය්ය්න පයන් කළා කෙරෙමි, පෙහෙවස් වෙසෙමි”යි අටවන අඟින් සමන්වාගත වෙ ද; යන මෙ අෂ්ටාංගයෙන් සමන්වාගත කොට වූසු පෙහෙවස් මහත්ඵල මහානෘශංස වෙ.

එයින් වදාළහ:-

“එවං උපචුත්ථො ඛො විසාඛෙ අට්ඨඞ්ගසමන්නා ගතො උපොසථො මහප්ඵලො හොති මහානිසංසො මහාජුතිකො මහා විප්ඵරො”යි.

160 ධර්ම”ප්රඅදීපිකා

කිලිටි කැටපතැ හැඳ පැළඳ සිටි අත්බැව් බලන කලැ හොබනෙ නො වෙයි, පිරිසුදුකල මැ හොබි. එසෙයින් මැ කිලිටි සිතැ වූසු පෙහෙවස් මහත්ඵල වන්නෙ නො වෙයි, සිරිසුදු සිත මැ මහත්ඵල වෙයි. එබැවින් සෙට පෙහෙවෙමි යි සිතූ දවස් මෙයිදු මෙයිදු කරන්නෙ ය යි ආහාරදියට විධාන කටයුත්තෙ යැ, පොහොදවස් රැයින් මැ භික්ෂුවකු හො භික්ෂුණියක හො පෙළ පුහුණු උපාසකයකු හො උපාසිකාවක හො එක්තරා කෙනකුන් කෙරෙහි වාග්භෙද කොට පෞෂථාඞ්ග සමාදාන කට යුත්තෙ යැ. ඔවුන් පෙළ නුපුහුණු වුවහොත් බුද්ධප්රඞඥප්ත පෞෂථාඞ්ග අධිෂ්ඨාන කෙරෙමි’ යි ඉටාගැන්විය යුත්තෙ යැ. අනෙකක්හු නො ලද හොත් තමා ඉටාගතැ යුත්තෙ යැ. ඉටාගන්නා කලැ ව‍ග් භෙද කටයුත්තෙ යැ. පෙහෙවස් වසනුවහු විසින් පරපීඩායෙන් යුත් කර්මා න්ත නො ද කැරවියැ යුත්තෙ යැ. ආයච්යහය ගණන් කොට දවස් නො ද යැවියැයුත්තෙ යැ, ගෙයි ලද අහර නිත්යත භක්තික භික්ෂුවක්හු සෙ වළඳා විහාරයට ගොස් බණ හො ඇසියැ යුත්තෙ යැ. එක්තරා කර්මාසස්ථානයක් හො මනස්කාර කටැයුත්තෙ යි.

මෙසෙ වූසු පෙහෙවස්හි ඵල කවරැ යත්? යමෙක් හෙරිතලයක් සෙයින් සම වූ ෂොඩශමහාජනපදයෙන් අලංකෘත වූ හිණි පමණ සත්රුවනින් පරිපූර්ණඩ වූ දඹදිව් තෙලෙහි චක්ර වර්ති වැ රජ කෙරෙද, එබඳු ඓශ්චය්ය්න් අහොරාත්ර්යෙහි වූසු පෙහෙවස්හි පින්කම් සොළොසක් කොට බෙදූ කලැ එයින් එක් භාගයක් අගනෙ නො වෙයි. එයට හෙතු කවරැ යත්? මානුෂක වූ චක්ර වර්තිරාජ්යො දිව්යහසුඛ පිණිස පරිත්ත වෙ.

එයින් වදාළහ:-

“සෙය්යළථාපි විසාඛෙ ඉමෙසං සොළසන්නං මහාජනපදානං පහූතස්තරතනානං ඉස්සරාධිපච්චං රජ්ජං කාරෙය්යන, සෙය්යසථීදං? අඞ්ගානං මගධානං කාසීනං කොසලානං වජ්ජිනං මල්ලානං චෙතීනං වඞ්ගානං

                                                    අභිසම්බොධිකථා                                         161

කූරූනං පඤ්චාලානං මච්ඡානං සූරසෙනානං අස්සකානං අවන්තිනං ගන්ධාරානං කම්බොජානං, අට්ඨඞ්ගසමන්නා ගතස්ස උපොසථස්ස එකං කලං නාග්ඝති සොළසිං තං කිස්ස හෙතු? කපණං විසාඛෙ මානුසකං රජ්ජං දිබ්බං සුඛං උපනිධාය”යි.

මෙහි දිව්යිසුඛ නම් කවරැ යත්?

චාතුර්මාහාරාජික නම් දිව්යකලොකයෙහි දෙවියො මනුෂ්යමගණනායෙන් අනු ලක්ෂයක් හවුරුදු දිව්ය සුඛ අනුභව කෙරෙති. තව්තිසා වැසි දෙවියො තුන්කෙළ සැට ලක්ෂයක්, යාමයො තුදුස්කෙළ සතළිස් ලක්ෂයක්, තුෂිතයො සත්පණස්කෙළ සැට ලක්ෂයක්, නිර්මා ණරතීහු දෙසියතිස්කෙළ සතලිස් ලක්ෂයක්, පරනිර්මිතවශවර්තීහි දෙවියො නවසියඑක්විසිකෙළ සැට ලක්ෂයක් හවුරුදු දිව්යරසුඛ අනුභව කෙරෙත්.

යම් ස්ත්රිසයක් මහා පුරුෂයෙක් හෝ අෂ්ටාඞ්ග සමන්වාගත කොට පෙහෙවස් වුසුවාහු වුහු නම් ජීවිත පය්ය්ෝ අවසානයෙහි චාතුර්මහාරාජිකයන් කෙරෙහි උපදිත් මැ යැ. තව්තිසාවැසි දෙවියන් කෙරෙහි; යාමයන් කෙරෙහි, තුෂිතයන් කෙරෙහි, නිර්මාණරතීන් කෙරෙහි පරනිර්මිතවශවර්තීන් කෙරෙහි උපදිත් මැ යි.

වදාළෙ මැ නො:-

“ඨානං ඛො පනෙතං විසාඛෙ විජ්ජති යං ඉධෙ කච්චො ඉත්ථී වා පුරිසො වා අට්ඨඞ්ගසමන්නාගතං උපොසථං උපවසිත්වා කායස්ස භෙදා පරම්මරණා චාතුම්මභාරාජිකානං දෙවානං සහව්යතතං උපපජ්ජෙය්ය් තාවතිංසානං දෙවානං, යාමන දෙවානං, තුසිතානං දෙවානං, නිම්මාණරතීනංදෙවානං, පරනිම්මිතවසවත්තීනං දෙවානං සහව්යවතං උපපජ්ජෙය්යන”යි.

මෙ යැ “පෞෂථශීල” නම්.

මෙය පෙහෙවස් වූසු ජනයන් පොහොය අවුදු දෙවියො රන්පතැ ලියාගනිත්. කිසෙ යැ යත්? අෂ්ටමියැ සතර වරම් මහරජුන්ගෙ පරිචාරකදෙවතාවො අවුදු

                                                                                                             11

162 ධර්ම ප්ර දීපිකා

තත්තද්ග්රා මයට එළැඹැ තමනට පඬුරුගෙන පෙරමඟට එන තන්වැසි දෙවියන් එහි මවුපියන් පුස්නන් මහණුවම් කරනුවන් බ්ර ම්සරවස් රක්නන් කුලදෙටුවන් පුදනුවන් පෙහෙවනුවන් සරණසිලැ පිහිටියන් තුනුරුවන්හි මල් දුම්ගඳපහන් පුදනුවන් දන් දෙනුවන් හල් පැන් පොකුණු හේ කරනුවන් මඟ සොධනුවන් පිළිවිසැ ඔවුන්ගෙ නම්ගොත් රන්පතැ ලියාගන්ති. චාතුද්දශීයැ සතරවරම් මහරජුන් දරුවො අවුදු එසෙයින් මැ පින්කළ ජනයන් රන්පතැ ලියාගන්ති. පන්නරසියැ සතරවරම් මහරජහු තුමුහු මැ අවුදු පින්කළ ජනයන් සමනා රනපතැ ලියාගනිත්.

එයින් වදාළහ:-

“අට්ඨමියං භික්ඛවෙ පක්ඛස්ස චතුන්නං මහා රාජානං අමච්චා පරිසජ්ජා ඉමං ලොකං අනුචිචරන්ති, කච්චි බහූ මනුස්සා මනුස්සෙසු මත්තෙය්යාඉ පෙත්තෙය්යාච සමඤ්ඤා බ්ර හ්මඤ්ඤා කුලෙජෙට්ඨා පචායිනො උපොසථං උපවසන්ති පටිජාගරොන්ති පුඤ්ඤානි කරොන්තීති. චාතුද්දසිම්පි භික්ඛවෙ පක්ඛස්ස චතුන්නං මහාරාජානං පුත්තා ඉමං ලොකං අනුවිචරන්ති, කච්චි බහු මනුස්සා මනුස්සෙසු -පෙ- පුඤ්ඤානි කරොන්තීති. තදහු භික්ඛවෙ උපොසථෙ පන්නරසෙ චත්තාරො මහාරාජා සමඤ්ඤෙච ඉමං ලොකං අනුචිචරන්ති, කචිචි බහූ මනුස්සා මනුස්සෙසු -පෙ- පුඤ්ඤානි කරොන්තීති” යි.

මෙසෙ පින්කම් කළවුන්ගෙ නම්ගොත් රන්පතැ ලියාගෙන තව්තිසා දෙව්නුවර සුධම් දෙව්සභායෙහි දෙව්පිරිස්මැද ඇරැ කියවති; ඉදින් පින්කම් කළාහු මඳ වූහු නම් දෙවියො “රමණී දසයොදුන් දහස් දෙව්නුවර සිස් වෙයි, සතරඅපාය පිරී යෙයි,1 පරිපුර්ණො වූ දෙව්නුවර දෙව්පිරිස්මැද සැණ කෙළනා නො ලබම්හ”යි රැහැණි‍ වෙත්,

           1.  පිරෙයි,

                                                  අභිසම්බොධිකථා                                               163

වදාළෙ මැ නො:-

“තමෙනං භික්ඛවෙ චත්තාරො මහාරාජා දෙවානං තාවතිංසානං දුධම්මායං සභායං සන්නිසින්නානං සන්නිපතිතානං ආරොවෙන්ති: අප්පකා ඛො මාරිසා මනුස්සා මනුස්සෙසු -පෙ- පුඤ්ඤානි කරොන්තීති. තෙන භික්ඛවෙ දෙවා තාවතිංසා අනත්තමනා හොන්ති, දිබ්බා වත හො කායා පරිහායිස්සන්ති, පරිපූරිස්සන්ති අසුරා කායාති” යි.

ඉදින් පින් කළාහු බොහො වූහු නම් සතුටු වෙත්.

වදාළෙ මැ නො:-

“තෙන භික්ඛවෙ දෙවා තාවතිංසා අත්තමනා හොන්ති, දිබ්බා වත හො කායා පරිපූරිස්සන්ති පරි භායිස්සන්ති අසුරා කායාති”යි.

මනාපකායිකා දෙවතාවො නම් කවරහ යත්?

‘මනාපකාය’ නම් ලද නිර්මාිණරතිදෙවලොකයෙහි මනාප කායිකා නම් දෙවතාවන් කෙරෙහි බො‍ෙහා දෙවතාකෙනෙක් තමන්ගෙ සම්පත් බලා ‘මෙ සම්පත් කා නිසා ලදුම්භ හො?’ යි ආවර්ජනා කරන්නාහු අනුරුත් මහතෙරුන් දැකැ “අපි මොවුන් වහන්සේ පූර්ව්ජන්මයෙහි චක්රහවර්තමරාජ්යනය කරනුවනට පාදපරි චාරිකා වැ මොවුන් දුන් අවාදවෙහි සිටැ මෙ සම්පත් ලදුම්හ, යම්හ, මහතෙරුන් ඇරැ මෙ සම්පත් අනුභව කරවම්හ”යි දිවසභාගයෙහි මැ බැසැ ඝොෂිතාරාමයෙහි දිවාවිහාරගත මහතෙරුන් කරා එළැඹැ වැඳ එකත්පස් වැ සිට “වහන්සෙ, අපි මනාප කායිකා නම් දෙවතා වම්හ, තුන්තැනෙක්හි ඓශ්චය්ය්ාවි ඇත්තම්හ:- යම් යම් වර්ණහයක් කැමැති වූමො නම් එවැනි වණර්ණත ලබම්හ, යම් යම් ස්වරයක් කැමැති වූමො නම් එවැනි ස්වර ලබම්හ, යම් යම් සුඛයක් කැමැති වූමො නම් එවැනි සුඛ ලබම්හ. මෙ තුන්ස්ථානයෙහි අප කැමැති කැමැති සෙ ඓශ්චය්ය් සු කරම්හ”යි යූහු.

එ අසා මහතෙරහු “මෙ දෙවතාවන් හැමදෙනා නීලවණ්ර්ණ නීලවස්ත්ර් නීලාලඞ්කාර වුවහොත් මැනැ

164 ධර්මප්රඛදීපිකා

වැ”යි සිතූහු. ඒ දෙවතාවො මහතෙරුන් සිත් දැනැ හැමදෙන මැ නීලවර්ණ නීලවස්ත්ර නීලාලඞ්කාර වුහු. එ දැකැ මහතෙරහු “මෙ දෙවතාවන් හැමදෙනා පීතවර්ණ් පීතවස්ත්රර පීතාලඞ්කාර වුවහොත්, ලොහිත1 වර්ණප ලොහිත වස්ත්රි ලොහිතාලඞ්කාර වුවහොත්, අවදාතවර්ණා අවදාත වස්ත්ර් ‍අවදාතාලඞ්කාර වුවහොත් මැනැවැ”යි සිතූහු. දෙවතාවො මහතෙරුන් සිත් දැනැ කැමැති කැමැති සෙ මැවී ඇතැම්හු නර්තනයට වන්හ, ඇතම්හු ගායනාවට වන්හ, ඇතැම්හු හස්තතාලයට වන්හු. ඔවුන්ගෙ පළ‍ඳනෙහි හඬ පසඟතුරුරැව් සෙයින් ර‍හජනීය විය, කමනී ය විය. මදනීය වී.

එයින් වදාළහ:-

“සෙය්යළථාපි නාම පඤ්චඞ්ගිකස්ස තුරියස්ස සුවීනි තස්ස සුප්පටිපතාළිතස්ස කුසලෙහි සුසමන්තාභතස්ස2 සද්දො හොති, වග්ගු ච රජනීයො ච කමනීයො ච මදනීයො ච, එවමෙව තාසං දෙවතානං අලඞ්කාරානං සද්දො හොති වග්ගු ච රජනීයො ච කමනීයො ච මදනීයො ච”යි.

එසඳ මහතෙරහු ‘මෙ දෙවතාවන් කරන දෑ අසා රුප්යම ය’යි ඇස් පියාලූහු. ‘වහන්සෙ නො කැමැති දෑ වනැ’යි දෙවතාවො අන්තර්භිත වූහු. මහතෙරහු සවස හුනස්නෙන් නැඟී බුදුන් කරා එළැඹැ වැඳැ එකත්පස් වැ හිඳ එ දෙවතාවන් කළ බිණූ දෑ කියා “වහන්සෙ, කිතෙක් ධර්මඇයෙන් සමන්වාගත ස්ත්රීක මනාප කායිකා නම් දෙවතාවන් කෙරෙහි උපද්දි හො?” යි පුළුවුත්හු.

එසඳ බුදුහු අෂ්ට ධර්ම යෙකින් සමන්වාගත ස්ත්රිෙය මනාපකායිකා නම් දෙවතාවන් කෙරෙහි උපදනා පරිදි වදාළො

කවරැ අෂ්ට ධර්මයෙනැ යත්?

යම් ස්ත්රිධයක් ස්වාමිහු කෙරෙහි අනුකම්පායෙන් ශය්යඋස්ථානයෙන් පළමු නැඟී පරිජනයනට කටයුතු යොදා ගෙදොර හමඳවා ක්ෂීරදොහණාදී කරවා ස්වාමිහු

                    1.  ලොහිතක.             1.  සුසමන්නාගතස්ස

                                      අභිසම්බොධිකථා                                                         165

මනාවඩනා නියායෙන් පිළිපැදැ පෙම් වඩනා නියායෙන් බැණැ ස්නානභොජනාදි පිළිවිසැ සපයා සායාහ්ණයෙහි ලදමනාතාක් දෙනහට භොජන දෙවා නො ලද්දානට භොජන සම්පාදනය කරවා දී ව්රටජාගත ගොගණයන් ද්වාරකොෂ්ඨාදිය රක්ෂාවිධාන කරවා කෙසිමුඳු ගෙන්වා ගෙන අගුප්ත භාණ්ඩ ගොපන කොට අනෙක් දවස් කළමනා කාය්ය්ගෙන විචාර පශ්චාත් ශය්යාණ කෙරෙ ද (1); ස්වාමිහු මවුපියනටද ඔව් හට ගුරු වැ සිටි මහණ බමුණනට ද සත්කාර ගරුකාර කොට ආවානට හිඳිනා අසුන් දී පා දොවා භොජනදාන කෙරෙ ද (2); ස්වාමිහුශෙ සූත්රාකතිනාදි මෙහෙයැ දක්ෂ වැ ගත් ගත් දැය අනලස වැ කළ ‍මනා තාක් දෑ කොටැ කැරවියැ යුතු තාක් දෑ කරවා (3); ස්වාමිහුගෙ දැස් දස්සන් දෙවරු මෙහෙ කළානට ද එක්වරැ මෙහෙ කළානට ද මෙහෙ නො කළානට ද කළමනා දැනැ ඉදින් ගිලන් වූහු නම් ඔවුන්ගෙ බලාබල දැනැ භෛෂජ්යක භොජනයෙන් සඞ්ග්රනහ කෙරෙ ද (4); ස්වාමිහු විසින් සඤ්චිත ධන ධාන්යම සුරැකි කොට තබා ද (5); නො ධූතී වැ නො සෙර වැ නොරහසොඬ වැ වැටෙද (6); ශරණ ශීලයෙහි ප්ර තිෂ්ඨිත ද (7); නො මසුරු වැ දානසංවිභාගයෙහි රත ද (8); යන මෙ අෂ්ට ධර්මයෙන් සමන්වාගත ස්ත්රීො ‘මනාපකායිකා’ නම් දෙවතාවන් කෙරෙහි උපද්දී.

වදාළෙ මැ නො:-

“ඉමෙහි ඛො අනුරුද්ධ අට්ඨහි ධම්මෙහි සමන්නා ගතො මාතුගාමො කායස්ස හෙදා පරම්මරණා මනාප කායිකානං දෙවානං සහව්ය තං උපපජ්ජති”යි.

මොහු යැ “මනාපකායිකා” නම් දෙවතාවො

ස්ත්රීැන් අභිරූප වන්නට නිසි හෙතු කවරැ යත්?

ක්රොරධ නො කළාහු යහපත් වෙති, දන් දුන්නාහු සුවපත් වෙති, ඊර්ෂ්යා ව්මා න නො කළාහු අනුභාව සම්පත් හා පරිවාර සම්පත් ඇති වෙත්.

166 ධර්මවප්ර දීපිකා

එක් සමයෙක්හි මල්ලිකා දෙවී දෙව්රම් ගොස් බුදුන් වැඳ එකත්පස් වැ හිඳ සතර පැනයක් පුළුවුස්නී1 “ඇතැම් ස්රීඳ කෙනෙක් දුර්වර්ණ වෙති, දරිද්ර වෙති, අල්පෙශාක්යස වෙති, ඇතැම් කෙනෙක් විරූප වෙති, ආඪ්යද වෙති, මහෙශාක්ය‍ වෙති, ඇතම් කෙනෙක් අභිරූප වෙති, දරිද්රක වෙති, අල්පෙශාක්ය වෙති, ඇතම් කෙනෙක් අභිරූප වෙති, ආඪ්ය, වෙති, මහෙශාක්ය, වෙති. ඔවුන් එසෙ වන්නට හෙතු කවර හො?” යූ.

එසඳ බුදුහු “මල්ලිකා‍ව, මෙ ලොකයෙහි යම් ස්ත්රි යක් ක්රොවධ බහුල ද ශ්ර මණ බ්රාමහ්මණයනට අන්න පානාදින් උපස්ථාන නො කෙරෙද පරලාභ සත්කාර යෙහි ඊර්ෂ්යාාවමාන කෙරෙද, හො එ අත් බැවින් සැව ගොස් මිනිස්පියට ආ කලැ විරූප වෙයි, දරිද්රා වෙයි, අල්පෙශාක්යන වෙ. යමක් ක්රොයධ කෙරෙද දන් දෙ ද පර ලාභසත්කාරයෙහි ඊෂ්යාඅවමාන නො කෙරෙ ද, හො උපන් උපන් තන්හි විරූප වෙයි, ධනවත් වෙයි, මහෙශාක්යහ වෙ. යමක් ක්රො ධ නො කෙරෙද දන් නො දෙ ද පර ලාභ සත්කාරයෙහි ඊර්ෂ්යා්වමාන කෙරෙ ද, හො උපන් උපන් තන්හි අභිරූප වෙයි, දරිද්රව වෙයි, අල්පෙශාක්යක වෙ. යමක් ක්රොනධ නො කෙරෙ ද ශ්රිමණ බ්රාදහ්මණයනට අන්නපානාදීන් උපස්ථාන කෙරෙ ද පර ලාභ සත්කාරයෙහි ඊර්ෂ්යාෙවමාන නො කෙරෙ ද, හො උපන් උපන් තන්හි අභිරූප වෙයි, අඪ්යය වෙයි, මහෙශාක්ය් වෙ”යි වදාළො.

එකල්හි මල්ලිකා දෙවී “වහන්සේ, මම් පූර්ව ජන්මයෙහි ක්රෝධ බහුල වූ බන්දෙමි, එයින් දැන් දුර්වර්ණ වීමි; ශ්රනමණ බ්රාරහ්මණයනට අන්නපානාදීන් උපස්ථාන කළ බන්දෙමි, එයින් දැන් මහභොග වීමි; පර ලාභ සත්කාරයෙහි ඊර්ෂ්යා වමාන නො කළ බන්දෙමි, එයින් දැන් මහෙශක්යන වීම්; මෙ රාජ කුලයෙහි අනෙක ක්ෂත්රිළය බ්රා,හ්මණ ගෘහපති කන්යානවන් මධ්යෙයෙහි 1. පුළුවුත්.

අභිසම්බොධිකථා 167

ඓශ්චය්යාධිකථධිපත්ය, ඇත්තෙමි. වහන්සෙ, මම් අද පටන් ගෙන ක්රොනධ නො ද කෙරෙමි, ශ්රළමණ බ්රා‍හ්මණයනට අන්නපානාදීන් උපස්ථාන ද කෙරෙමි, පර ලාභ සත්කාර යෙහි ඊර්ෂ්යාළවමාන නො ද කෙරෙමි” යි වැඳ සරණ ගිය.

මෙසෙයින් ක්රොහධ නො කළ ස්ත්රී හු යහපත් වෙති, දන් දුන්නාහු සුවපත් වෙති, සෙස්සන්ගෙ ඓශ්චය්ය් ම දැක ඊර්ෂ්යාණවමාන නො කළාහු අනුභාව සම්පත් හා පරිවාර සම්පත් ඇති වෙත්. ___________

ඔවුන් ළැව් ගිනිගත් වන ගහනයෙකින් නික්මෙන ඇතක්හු සෙයින් නික්මුණු පරිදි කිසෙ යැ යත්? යම්සෙ පිළිය හො හිස හො ගිනිගත් පුරුෂයෙක් එ ගිනි නිවන්නට බලවත් උත්සාහ කෙරෙ ද, එ සෙයින් මැ කුසල ධර්ම ප්ර්තිලාභයට බලවත් උත්සාහ කටයුතු වෙ.

එයින් වදාළහ තමන් බුදු වූ කල්හි:-

“සෙය්යළථාපි භික්ඛවෙ ආදිත්තවෙලො වා ආදිත්ත සීසො වා තස්සෙව වෙලස්ස වා සීසස්ස වා නිබ්බාපනාය අධිමත්තං ඡන්දඤ්ච වායාමඤ්ච උස්සභඤ්ච උස්සොළ් භිඤ්ච අප්පටිවානිඤ්ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරෙය්යච, එවමෙව ඛො භික්ඛවෙ තෙන පුග්ගලෙන තෙසසඤ්ඤෙව කුසලානං ධම්මානං පටිලාභාය අධිමත්තො ඡන්දො ව වායාමො ච උස්සාහො ව උස්සොළ්හි ච අප්පටිවානී ච සති ච සම්පජඤ්ඤඤ්ච කරණීයා”ති.

මෙතෙකින් දහනපරිගතා විය කුඤ්ජරො වනගහණා ගෙහා නික්ඛමිත්වා යනුයෙහි සම්භව වන පරිකථා උද්දෙශයෙන් දක්වනු ලදු.1

15. භූතසන්නිසෙවිතං යන තන්හි “භූත” ශබ්දය “සබ්බෙව නික්ඛිපිස්සන්ති භූතො ‍ලොකෙ සමුස්සයං” යන තන්හි සෙයින් දෙවදානවාදීන් කෙරෙහි වැටෙයි. මෙයින් බැහැරැ “භූතමිදන්ති භික්ඛවෙ සමනුපස්සථ” යන තන්හි පඤ්චස්කන්ධයෙහි වැටෙයි. “යානීධ භූතානි සමාගතානි” යන තන්හි අමනුෂ්යනයන් කෙරෙහි 1. දක්වනු ලදී.

168 ධර්ම ප්රමදීපිකා

වැටෙයි. “චත්තාරොමෙ භික්ඛවෙ මහාභූතා1 හෙතු” යන තන්හි පෘථිව්යාකදි සතර ධාතුන් කෙරෙහි වැටෙයි. “භුතස්මිං පාචිත්තියං” යන තන්හි විද්යාතමානයෙහි වැටෙයි. “යො ච කාලඝසො භූතො” යන තන්හි ක්ෂීණාශ්ර්වයන් කෙරෙහි වැටෙයි. “භූතගාමපාතව්ය”තාය” යන තන්හි වෘක්ෂාදීන් කෙරෙහි වැටෙ.