ගිරා සන්දේශ විස්තර වර්ණනා-10

91

අන්වය - පහසුය

අර්ථය - සෞම්යා වූ මුහුණින් ක්රීකඩා කරන ස්ත්රීමන් ජය ගැනීමට මෙන් තාරකා සේනා රැගෙන එන්නා වූ පූර්ණ චන්ච්ද්රවයාට විශේෂයෙන් ආකාශය ඉඩ දී යන පරිද්දේන් සූර්ය බිම්බය කීර්තියෙන් බස්නාහිර ආකාශයට යනු බලන්න.

විස්තර - ‍(1) කාන්තාවන්ගේ මුහුණ සෞම්ය වනුයේ ඔවුන් සතුටින් සිටින නිසාය.

(2) කෙසේ වුවද මෙය එතරම් අලංකාර කාව්ය් නිර්මාණයක් නොවේ. සෞම්යරකමෙන් සෞම්යද මුහුණ ජය ගැනීමට සේනා සන්නද්ධ සටනක් අවශ්යව නොවේ. සූර්යයා ඉවත්ව ගොස් අහස හිස් කරන්නේද රණ බිමක් සකසනු සඳහාය. තවද එවැන්කට ඉඩ සලසා සූර්යයා

කීර්තියෙන් යුක්තම බැස ගිය බව කීමද අනුචිතය. මක් නිසාද යත් ඉන් පරාජයක් ධ්වනිත වන බැවිනි. කෙසේ වුවද සූර්යයා තමාගේ කීර්තිය පලුදු කර නොගෙන ගියේය යන අදහස ඉන් ගත හැකිය.

(3) පැළ’ඹරට - පැළ + අඹරට, බටහිර ආකාශයට

92

අන්වය - වෙනස්ව යෙදී ඇත්තේ පද කිහිපයක් පමණි. පද්ය,ය තේරුම් ගැනීමට එය බාධාවක් නොවේ.

අර්ථය - මිත්රවය නොකඩවා දිලිසෙන්නා වූ සූර්යයා නමැති මධ්ය මාණික්ය යෙන් බොහෝ කොට විරාජමාන වන්නා වූ සන්ධ්යා වලා නමැති ආභරණ පැලඳූ ප්රෝසන්න, ශෝභන අපරදිග කාන්තාව දුටු කල්හි තුඬු රැසින් බබලන ඔබේ බිරිඳ (ඔබට) සිහි වෙයි.

විස්තර - (1) සැළලිහිණි සන්දේශයේ එන සන්ධ්යා වර්ණනය කියවා පුරුදු කෙනෙකුට මෙය කිසි සේත් චමත්කාර ජනක වර්ණනයක් නොවේ. සන්ධ්යා්ව ‘කාන්තාවකි. ගිරවාගේ බිරිඳද කාන්තාවකි. සූර්යයා සන්ධ්යා කාන්තාවගේ අබරණ මැද බැඳි ප්ර ධාන මාණික්යඳයයි. රැස් විහිදෙන්නේ එයිනි. ඒ දකිනා විටය, ගිරවාට බිරිඳ මතක් වන්නේ, ඇගේ රැස් විහිදෙන්නේ රතු පාට තු‍නෙඬනි.

(2) පබඳ - ප්රහබන්ධව - නොකඩවා

දිනමිණි - දවසට මැණිකක් බඳු හෙයින් සූර්යයා දිනමිණි නමි.

වොරැඳි - විරාජමාන වූ

සඳවෙල - සන්ධ්යාන වලාකුළු

පැළ දිග’ඟන - පැළ දිග් + අඟන; පශ්චිම දිශාව නමැති කාන්තාව

93

අර්ථය - අපර පර්වතය නමැති මහේශ්වරයා සූර්යයා නමැති නළල් නෙතින් දවස නමැති අනංගයා අත් නොහැර ජය ගන්නා කල්හි පැතිරී නැඟුණා වූ ගිනි දැල් හා ගිනි පුපුරු සේ සන්ධ්යාන වලා (හා) තාරකා මඳින් මඳ පෙනේ.

විස්තර - (1) මෙයද ඒ තරම් උචිත කවි කල්පනාවක් නොවේ. බැස යන හිර ඊශවරයාගේ ලලාටාක්ෂියට උපමා කළත් දවස අනංග‍යාට උපම කෙළේ කවර හේතු සාධක මතද? කවියෙකු උපම‍ා උපමේය යෙදිය යුත්තේ සිතට ටන පළියට නොව පාඨකයා වෙත කිසියම් රසයක් හෝ පණිවුඩයක් ගෙන ඒම සඳහාය.

(2) අවර ඇදුරු - හිරු පර්වතයකින් උදා වන්නාක් මෙන්ම පර්වතයකින් බැස යන්නේ යැයිද පැරණි කවි සමය ඇදහීය. ඇදුරු (අද්ර ) යනු පර්වතයට නමකි.

දළ නෙතින - ජටාවෙහි පිහිටි ඇසින්

මින්දද - අනංගයා; අනංගයාගේ කොඩියෙහි සලකුණ මත්ස්ය්යෙකි.

නලසිළු - ගිනිදළු

ගි‍නිරොන් - ගිනිපුපුරු

94

අන්වය - මිතුර, නඳා සුපුන් හිමකර පියකර තිසර සිනිඳු සුදු රැස් දිගු පිය පතර. විදා නුඹ තඹර අකර සිත් අඹ සියපත් සදා උදා දෙසෙන් නැඟ එන රඟ බල.

අර්ථය - සිත් සතුටු කරන්නා වූ පූර්ණ චන්ද්ර්යා නමැති හංසයා සිනිඳු රැස් නමැති පියාපත් සමූහය විහිදා ආකාශය නමැති පියුම් විල සුදු වලාකුළු නමැති නෙළුම් මල් අලංකාර ක‍රමින් නැ‍ෙඟනහිරින් නැඟී එන ආකාරය බලන්න.

විස්තර - (1) ඉතා චමත්කාර ජනක වර්ණනයකි, ශාන්ත පරිසරයක සඳ උදාව දුටුවෙකුට මින් ලද හැකි රසය ඉමහත්ය.

(2) හිමකර - සඳ; හිම ඇති කරන හෙයින් සඳට හිමකර යැයි කියති.

සදා - සජ්ජිත ‍කොට; ස‍ෙඳ් පැමිණීමෙන් වලා අලංකාර වන්නා සේ හංසයා පැමිණීමෙන් නෙලුම්මල් අලංකාර වේ.

සති’බ - සිත් + අබ‍; සුදු වලාකුළු, අබ = අභ්රි යනු වලාකුළට නමකි.

තඹර’කර - තඹර + අකර; නෙලුම්වලට ආකර වන බැවින් විල තඹර’කර නමි.

95

අන්යව - කිරණව රළ පැහැ පැහැස දිගත විසුළ සුර ගඟුලැ’ලි දිසි විලස වියත උදුල දියත පතළ වෙසෙස පිරිසිදු සඳ රැස් ගතෙහි සරතැස දැහැ තනෙත පුරා දකු.

අර්ථය - කිරි මුහුදු රළවල වර්ණයට පරිහාස කොට, දිගන්තයෙහි විසිරී ගිය අහස් ග‍ෙඟහි ඇලි පෙනී ගියාක් මෙන් ආකාශයෙහි බැබලුණු ලෝකය පුරා පැතිරී ගිය විශේෂයෙන් පිරිසිදු සඳරැස්, ඔබේ ශරීරයෙහි වෙහෙස දුරු කර ඇස් පුරා බලා යන්න.

විස්තර - වියත - ආකාශය.

කිරණව - ක්ෂීරා’ර්ණවය - කිරි සයුර.

පැහැස - ප්රීහසනය කොට හෝ ස්පර්ශ කොට.

සරතස - ශ්රාපන්තිය - වෙහෙස.

96

අර්ථය - රාහු විසින් අල්ලා ගනු ලැබූ කල්හි විහිදුණු විෂද? (එසේ නැත්නම්) සියලු කොටස් එකතු වීමේදී නොපෑසුණු මැද ඉරද?(එසේත් නැත්නම්) මාතංග සෘෂිවරයා බැස්සා වූ මාර්ගය තවම නොමැකුණේද? මිත්ර්ය, මේ ආකාරයට සැක ඇති කළා වූ සඳ ‘ලපය බලන්න.

විස්තර - (1) පුරාණ ප්ර වෘත්ති කිහිපයක්ම මේ කුඩා කවිය තුළ ගැප් කර ඇත. කවියෙන් වැඩි රසයක් ලබා ගත හැක්කේ ඒ ප්රරවෘත්ති පිළිබඳව දැනීමක් ඇති අයටය.

(2) පලඟ ගහණ කළ සඳ - හඳ රාහු ඇල්ලූ කල්හි; සුරයන් හා අසුරයන් එක්ව කිරි සයුරු අලළන අවස්ථාවේදී එක් අසුරයෙක්ද සුරයන් මැද සිට අමෘතය බිඳක් පානය කෙළේය. ඒ රාහුය. ඔහු කළ හොරකම දුටු චන්ද්රස සූර්ය දෙදෙන එය විෂ්ණුට සැළ කළහ. විෂ්ණු තම අතෙහි වූ අවියෙන් රාහු දෙපලු කෙළේය. ඒ වන විට අමෘතය බිඳක්

ශරීරගතව පැවති නිසා ඔහු නොමළේය. දෙපලු වූ ඔහුගේ ශරීරයෙහි හිස කොටස රාහුද පහළ කොටස කේතුද විය. රිවි සඳු දෙදෙනා තමන්ට කළ අයුක්තිය නිසා රාහු ඔවුන් කෙරේ වෛර බැඳ ගෙන වරින් වර ඔවුන් ගිල ගන්නා බව පුරාණ කතාවන්හි සඳහන් වෙයි. මෙසේ ගිල ගත් කල්හි රාහු මුවෙහි පැවති විෂ සඳට ඇතුළු වීමට පුළුවන.

කලා - හ‍ෙඳන් දහසයෙන් පංගුව දිනකට මෙයින් එකක් එක් වීම හෝ අඩූ වීම සිදු වෙයි. මේවා පෑහී‍මේ මැද අවස්ථාවේ ඇති වූ ඉර නොමැකුණේදැයි කවියා ප්රවශ්න කරයි.

නොහැසුණු - නොපැහෑසුණු; හැසුණු පැහැසුණු දෙකම එක අර්ථය දේ.

මතඟ ඉසිහු - දිට්ඨ මංගලිකාවගේ සැමියා. සැ‍ෙඬාලෙකු වූ මෙතෙම බමුණන්ගේ මන් බිඳිනු සඳහා සෘද්ධි වඩා ‍සඳට ගොස් සඳ පලා ගෙන එළියට පැමිණියේය. මාතංග අමාවතුරෙහි දිට්ඨමංගලිකා කථාවෙහිය.

බලග - බල, කිය ආදී විධික්රිායා පදවලට ‘ග’ ප්රුත්යෙය එක් වන බව පෙනේ.

97

අන්වය - සබඳ, සඳරැස් පිරි තුරු වැළ උදුල නුබ ගැබද මුමන බිඟු රැළ පිරි පුල් මල් වන වන හිසද ලෙළ රළ වතළ පෙණ පිඬු සැදි සමුදුරද මන දොළ වඩා දැක දැක උන් සඳ.

අර්ථය - මිත්රඬය, චන්ද්රක කාන්තිය පිරුණා වූ තාරකාවලියෙන් බබලන අහස් කුසද නාද කරන මී මැසි සමූහයාගෙන් වැසී ගත් පිපුණු මල් සහිත් වන මුදුනද සැලෙන රළ හා පැතිරුණ පෙණ කැටිවලින් අලංකාර වූ සමුද්ර්යද සිතෙහි ආශාව වර්ධනය කරමින් දැක දැක උන් කල්හි.

විස්තර - (1) ස්වභාව සෞන්දර්ය්යිවර්ණනා කිරීමට ගිරාකරු තුළ ඇති දක්ෂතාව මෙයින්ද පෙනී යයි.

මුමන - ගුමු නාදය කරන. රාත්රි කාලය නිසා භෘංගයන් පිරි වනය විස්තර කිරීම අනුචිතය.

වනහිස - වනාන්තරයෙ මුදුන

අන්වය - උදය ගිරි ගං දැඩි කුඹුතලට සිඳුරුව, අඳුරු දිය පිරි නුබ සමුදුරට වළබව ඉඳුරු දිග් අඹට රත් අඹර එක ලෙස පහළව අරුණු රැස් සොඳුරුව පෙර අඹරට පැතිරෙයි.

අර්ථය - උදය පර්වතය නමැති ඇතාගේ තද කුම්භස්ථලයට සින්දරම්ව, අන්ධකාරය නමැති වතුර පිරි, ආකාශය නමැති සමුද්රකයට වඩබාග්නියව පෙරදිග නමැති කාන්තාවට රතු වස්ත්රඅයක් ලෙසින් පැන නැඟී, අරුණ‍ා‍නලෝකය සුන්දරව පෙරදිගට පැතිරෙයි.

විස්තර - සිඳුරුව - සින්දුරම්; රතු සායම් විශේෂයකි. ඇතැම් සංස්කරණවල මෙය ‘රිහිරිව’ කියා දක්නට ලැබේ. වඩා සුදුසු පාඨය එය ලෙස ගතහොත් ‘රුධිරය’ යන තේරුම ඉන් ලැබේ. සිංහයා විසින් ඇත් කුඹ බිඳලූ කල්හි ඉන් වැගිරෙන ලේ ධාරාව ඉන් අ‍පේක්ෂිතයි.

සිංහයෙකු ගැන මෙහි නොකියවෙන නිසා අප ගෙන ඇති පාඨය වඩා සුදුසුය.

වළබ - වඩබාග්නිය; කල්ප විනාශයේදී ලොව පහළ වන අග්නිය වෙළඹකගේ වෙසින් පාතාල ලෝකයෙහි හැසිරෙතැයි කියනු ලැබේ. ඈ මුඛය විවෘත කළ විට රතු ගිනි දැල් සාගරය මැදින් පහළ වන්නේලු.

ඉඳුරු දිග - නැගෙනහිර; ඉන්ද්රමයාට අයිති දිශාව යන අර්ථයෙන් එය යෙදේ.

අඹ - කාන්තාව; දිගඹ යනු දිශාව නමැති කාන්තාවයි.

අඹර - වස්ත්රගය, ‍ආකාශය

අරුණු - අරුණාලෝකය, ඉරපෑයීමට පෙර ඇති වන එළිය.

විමර්ශනය - මීට ඉහත කවියෙන් කියන ලද පරිදි දූතයා සඳ රැසත් එයින් ප්ර්බෝධමත් වූ ලෝකයත් බල බලා සිටියදීම ඉර උදාවෙයි. ඔහු රාත්රිායෙහි සැතපීගත් බවක් මේ කවි එකකින් වත් නොකියවේ.

99

අන්වය - දරුණු උලැඟි කෝ නල වන් සිත් සතන, කුලුණු මෙත් සිසිල් ගුණ පහ වන ලෙසින පෙරදිගින අරුණු කිරණ රැස් පැතිරී ගුවන පිරුණු තරිඳු රැස් තුරු වියැකෙයි.

අර්ථය - දරුණුව නැඟී සිටි ක්රෝනධ නමැති අග්නිය වැදුණා වූ සිත් සතන්වලින් කරුණා, මෛත්රීය සිසිල් ගුණ පහ වන ආකාරයට නැගෙනහිරින් හිරු රැස් පැතිරී ආකාශයෙහි පිරී තිබූ සඳරැස් හා තාරකා ක්ෂය වෙයි.

විස්තර - (1) ක්රෝ ධය ගින්න මෙන් උණුසුම්ය. එය සිතෙහි වර්ධනය වන විට මෛත්රීහ කරුණාදී සිසිල් ගුණ පහවී යයි, එසේම චණ්ඩ සූර්ය රශ්මිය පැතිරෙන විට සිසිල් සඳරැසත් ක්ෂය වී යයි.

(2) කෝනල - කෝ + අනල, පරස්වරලෝප සන්ධයෙන් කෝනල; ක්රෝ2ධය නමැති ගින්න.

අරුණු කිරණ - රතු රශ්මිය ඇති තැනැත්තා; සූර්යයා වියැකෙයි - ක්ෂය වෙයි.

100

අර්ථය - විලෙහි මඳින් මඳ පිපෙන්නා වූ නෙලුම් ආශ්රමය කර ගෙන හෙන්නා වූ මී මැසි සමූහය දෘශ්ය මාන ඒ වේලාවෙහි මුහුද අසල ගම් බිම් අත නොහැර බලා මිත්රසය, ඔබද සිත් සතුටින් ඉක්මනින් ගමන් කරන්න.

විස්තර - පියුමාකර - පියුම්වලට ආකර වූයේ පියුමාකරයි; විල සිලිලාකර - සිලිලට - ජලයට ආකර වූයේ සිලිලාකරයි. මුහුද යා කර - යාත්රාල කරව. ගමන් කරන්න.

සෙද - වහා