කව්මුතුහර-ස ට හ න්
N O T E S
ස ට හ න්
The numbers refer to the stanzas in the text.
1. මින් - fish. Sk – මින p- මින.
බුදුකිරිසයුර - The Buddha who is like the Milky Ocean.
This is supposed to face the silvery eastern wall of the Mahameru encircled by the four great continents. The milky ocean bathed in the moonlight is a much hackneyed simile to convey wihiteness, splendour, fame and purity.
පැහැපත් පුන්ස‍ඳෙ’ව් කිරි සමුදුරැ පළ ට සිය ගොත් බබළවන දෙව් රජ කුමර හ ට
(සැලළිහිණි අස්න 106).
සිසිර රැස් දෙලෙන් - උදුල රහ කිරිමුහුදුහි රැළැ’ රැපෑ ර‍ඟොත යොනෝ - හිමසඳුනඟපහයිනෝ
(කව්සිළුමිණ - 295)
2. නිරොද - annihilation of sankhara : synonymous with Nibbana; cesstion of the cause of living- Tanhs. P.නිරොධ
තම - darkness – here it means avidya (ignorance) In Sankya philosophy තමස් is one of the three constituents of everything in creation – The other two being සත්ව and රජස්.
Sk. තමස් P. තමම්
දිනිඳු - දින + ඉඳු - Lord of the day. The sun is also called දිවාකර, දියනෙත, දිනමිණ etc.
3. සමවත - cylindrical, from P. සමවත්තක්බනධ, but the more apposite meaning from P. සමාපත්ති = mental concentration
129
130
කඳපතර - spreading trunk. පතර spreading. සුරතුර - The celestial (wish - conferring) tree.
There are five such trees. මන්දාeර, පාරිජාත, සන්තාන, කල්පවෘක්ෂ, හරිවන්දrන.
4. සිවුවත - the Four Faced Ore-Brahma, the creator of the universe, according to the Hindus. He is also the supreme deity of the sacred Trinity - බ්රeහ්ම, විෂ්ණු මහෙශ්වර, But the Buddhists view him as a powerful god, who received Prince Siddhartha at his, birth, in a golden net and later persuaded the hesitant Buddha to preach his Doctrine.
සක - Sakra - chife of the gods - a devout Buddhist he was always at the service of the Buddha. He is depicted in Buddhist legends as the guardian of moral law in the world.
සකත - සක් + අත = සකත - conch bearer is Vishnu. He is said to have four hands. In one he bears a cnonch shell. In the others he carries a circular missile (චක්රාaයුධ) a club named කෞමොදකී and a lotus.
හර - Siva fo Iswara is the third deity of the Hindu Trinity. He is the destroyer of the universe. In mythology he is said to have a trird eye (the fire eye) in his forehead.
ගුරු - Jupiter is the teacher of the gods. He is a divine sage, endowed with immense knowledge.
බරත - Ancient sage who is supposed to have been the founder of the science tof music and drama.
දියනෙත - read note on දිනිඳු verse 2.
නෙසුගත - නෙ =many P. අනෙක, නෙක
Sk අනෙක, නෛක.
සුගත - wellfarer.
131
සු = prefix meaning ‘well’; ‘good’ ගත = p. pt. of v ගච්ඡතී.
Having a happy life after death or having a beautiful body. Usual reference to Buddha. Here it means the gods.
5. තුන්ලෝ - the three worlds.
කාම, රූප, අරූප or සවර්‍ග, මර්තhය, පාතාල
තුනුරුවන් - the Triple Gem - The Enlightened One, The Norm, The Order.
6. දඹදිව - One of the four Maha Deepas or great continents which are included in the Cakkavala, grouped round Mount Meru. When applied in opposition to Sihaladeeps, India is indicated, It is supposed to derive its name from a Jambu tree which grows there.
පාපුද - පා = cup, bowl. P- පත්ත Sk - පාත්රr
පුද = Offering, oblation Sk - පූජා
උදුල - bright, brilliant, shining P. උජ්ජල Sk. උජ්වල වත - episode, story. P. වත්ථු Sk. වස්තු
7. කුළුණ - kindness, mercy P. Sk. කරුණා සැකෙවින - in brief.
8. දසබල - the ten super normal powers of the Buddha. His physical strength was equal to that of ten Chaddanta elephants. He is also reputed to have had the following ten mental powers.
1. ස්ථාන අස්ථාන දන්නා නුවන
2. කර්මන විපාක දන්නා නුවණ
3. සර්චනත්රිගාමිනි ප්රsතිපත්ති දන්නා නුවණ
132
4. නා නා ලෝක ධාතු දන්නා නුවණ
5. සතුන්ගේ හීනාධිමුක්තිකතා දන්නා නුවණ
6. ඔවුන්ගේ ඉන්ද්රිකය පරොවරතා දන්නා නුවණ
7. ධ්යා්නාදීන්ගේ සංක්ලෙශාදිය දන්නා නුවණ
8. පුවේනිවාස දන්නා නුවණ
9. චුති උත්පත්ති දන්නා නුවණ
10. ආශ්රපවක්ෂය දන්නා නුවණ
සත්සර - සත්වරසාරයා - eminent among men - the Bodhisatta. ලොවිදු ලොව + ඉඳු - Chief of the world. ෙගායුමා - The Gotama Buddha. P. ගොතම Sk. ගෞතම
දසවිදපෙරුම් - Ten perfections of virtues.
දාන, ශිල, නෛෂ්ක්රuමය, ප්ර ඥ; විය්ය්at , ක්ෂාන්ති, සත්යස, අධිෂ්ඨාන, මෛත්රි , උපෙක්ෂා-
සමතිස් කෙළ පැමිණ - with thirty - fold fullness. Referring to the minor perfections in their sub divisions of උපපාරමී පරමත්තපාරමී.
9. බඹ - Brahmas – inhabiants of the higher heavens. Brahmaloka comprises:-
20 heavens i.e. 16 worlds of form (rupa) 4 formless worlds (arupa) They are free from Kama. There are noi women there.
මුරු - Immortal god - P. Sk. Amara.
බැලුම්පස් මහ බලා - Before giving assurance to the gods who beggd the Bodhisatta in the Tusita heaven to strive for Buddhahood as the time had arrived, he looked for the Five Great considerations - time, country, district, family, the mother and here age limit.
133
Time - normal expectation of life should not exceed 100,000 years or should not be less than 100 In the previous case birth, decay and death will not be noticed by people, In the latter case their defilements will be excessive.
Country - Budddhas are born only in ජම්බුද්වීප and in the middle district. The city of කපිලවත්ථු was situated there.
family - Buddhas are not born in the Vessa (3rd social grade) or Sudda (4th social grade) caste, but only in the two castes Khattiya or Brahmana, whichever is held at that time in greater esteem.
Mother - mother should not be addicted to drink or be wanton and should have fulfilled per- fections for 100,000 aeons. From birth she should not have broken the five vows.
Life span - She was to live ten months and 10 days.
බුදුසිරිත් - habit, custion, traditional observance of the Buddhas. P. චාරිත්ත Sk. චාරිත්රk සෙට (පුරා) - best, chief, eminent.
P. සේට්ඨ Sk. ශ්රෙ ෂ්ඨ
10. පස්කම් සැප - the pleasures of the five senses. ඇස්, කන්, නාස, දිව, පහස,
දිනු - (මරු සැප) දිනු - to win, excel – P. ජිනාති. දිනු (දින) - born - Sk. ජනිත.
මහබිණික්මන - the Great Renunciation. The Buddha’s leaving of the o household life.
අමද - Nibbana - giving. මහ කුළුණු - මහ කරුණා - great compassion.
134
සහවුරුද්දක් දරුණු දුක් ගෙන - the austerities of the Buddha at Uruvela. He practiced austerities of the extremest form, subsisting on one grain of sesamum or rice a a day. At one stage he fell unconscious through complete fasting and in utter collapse. At the end of six years he realized the futility of such exertion and began to lead a normal life.
පසමරුන් - the five agents of death. දෙවපුත්ර , ක්ලෙශ, අභිසංස්කාර, ස්කන්ධ, මෘත්යු
සවුනේ සියළු ඥෙයය (දතයුතු ධර්මe රාශිය) all that should be known - knowledge.
11. සතරපා - the four hells :- Purgatory, asura world, preta world, animal world.
සුතන් - Children.
දිටු - Vision, religious view P. දිට්ඨි Sk. දෘෂ්ටි.
දිය - World – P. ජගති Sk. ජගත්.
12. සතර බඹ විහරණ - four sublime states of mind - මෛත්රීc, කරුණ, මෘදුතා, උපෙක්ෂා.
බඹ means sublime. Brahma is said to possess the four qualities enumerated above; hence they and called බඹ විහරණ.
බුදුකිස - what should be done by a Buddha.
P. කිච්ජ Sk. කෘත්යර.
සමත - all - P. සමත්ත Sk. සමස්ත
පන්සාලිසක්වස් - පන්සාලිසක් = පඤ්ච්ච ත්තාළිය - fortyfive වස් = වසර year P. වච්චර.
Sk. වත්සර.
සුගත අදිටන් විලස - resolution made at the death bed by the Buddha that the dispensation should last for 500 years in Jambuddvipa.
135 13. අත්සරවත් - හස්තසාරවස්තු - valuable goods.
14. සුරපති පුර - the city of the lord of the devas සුරපති is Sakra. He is the ruler of තාවතිංස and චාතුම්මාරාජික heavens. The reference is to a city in the තාවතිංස heavens.
සිරිපති - the ‘ Lord of Sri - the goddess of prosperity. Vishnu famed for valour.
නරපති - Lord of men – king’
තුරුපති - Lord of stars - the moon traditional simile - as soft as the moon.
දසරදදම් - the ten principles of government. දීම, සිල්වත්බව, පරිත්යාpගය, සෘජුබව, මොළොක් බව, ඉන්ද්රිrය, සංවරය, ක්‍ෙදමාධරහිත බව, අවිහිංසක බව, අවිරොධතාව.
15. දසකුසල - the ten skillful actions.
දානය, සීලය, භාවනාව, පින්දීම, පින් අනුමෝදන්විම වතාවත් කිරීම, අපචායනය, දහම්දෙසීම, භක්තිය තහවුරු කිරිම.
ඉදුසිත් - Straight mind - p. උජු Sk. සෘජු.
16. සිවුකුල මහ දන ඇති - the four wealthy classes උච්චාකුල, මහාකුල, උදාරභොග කුල, මහාභොගකුල.
යුවරද - Subking - viceroy. P. Sk, යුවරාජ youth king. විප් - brahamin - P. විප්ප Sk. විප්ර .
17. පස මුව - He with the five faces -විශ්වකර්මS the divine architect, the carpenter of the gods.
සිපි - artisan, artikficer , P. සිප්පික.
සක්රතයසේ - like the chariot of Sakra. Sakra’s war chariot is called the vejayanta rata.
සත්රුවන් - the seven kinds of gems - රන්, රිදී මුතු, මැණික්. වෙරළුමිණි, පබලු, දියමන්ති.
අසදිස - unexcelled - අසදෘශ. 136
18. කිරිසිඳු - The Milky Ocean. S, ක්ෂිර සින්ධූ
(see note on first stanza)
ඉඳරැස්වන් - like the rays of the moon, Sk. ඉඳු. පස්කළණින් දිලි හය යෙදු - Horses resplendent with the five marks of beauty. Four legs white and a crescent mark on the forehead are the five marks of beaury භය = horse P. භය කැන් - multitude. සුරඉඳු කිරුළසේ - like the crown of the chief of the gods. P. ඉඳු -lord, master. Sk. ඉන්ද්රf
19. අටදසඅත් - eighteen cubits - අත් - Sk. හස්ත - හත්ථ, a measure of length from the elbow to the tip of the middle finger.
ලෝනා - ලෝකනායක - Chief of the world - the Buddha.
පාදා - bowl relic - පාත්ර ධාතු
අ‍ටනෙත කිරුළෙව් - the crown of the Eight Eyed One The reference is to Maha Brahma who has four faces. He is also called චතුරානක, චතුර්මුඛ. අෂ්ටකර්ණh.
20. සිවුමහවේ - the four great streets P. වේ Sk. විථි
කිණු - black. P. කණ්භ Sk. කෘෂ්ණ
හෙළ - White.
ලදපසුමල් - the five kinds of flower – like substances – හෙළඅබ, සුන්සාල්, දෑසමන්, ඊතණ, විලඳ.
21. නෙ (තොරන්) many (pandals) P. අනෙක.
137 නෙරීකූඩන් - a kind of ornamental hut (probably of Tamil derivation.)
22. දිව් - Lamp – P. Sk දීප.
උරපිය - that which beautifies breast - sandal paste
මුවමද - musk.
23. සුර පුර සර - celestial damsels.
“අසර, සර, අපසර, සුරඟනු දූවේ
(රුවන්මල)
පස්කලණ - the five marks of beauty in a woman. The beauty of කෙශ, දන්ත, මාංශ, ඡවි, වය.
සරදර සිරි - Goddess of prosperity who is borne by a lotus or carrying a lotus. This line in the stanza admis of two interpretations.
(a) the hands full of hotuses like the goddess of pros perity borne by a lotus or carrying a lotus.
(b) full of precious goods like the splendour of the goddess of prosperity.
වෙරදර - borne on the body.
24. නෙරම්මල් - නෙ + රන් + මල් = many golden flowers.
25. සුකැන් - noble royal clan, සු. Prefix meaning good, excellent.
කැත් - Royal clan P. ඛත්තිය Sk. ක්ෂත්රිcය.
වෙස් - merchant or agricultural class. The third grade in the accepted social order in vogue at the time - බ්රාsහ්මණ, ක්ෂත්රි ය, වෛශ්යT, ශුද්ර .
තිබෙන පියඹ - the enchanting wife of the Three-Eyed One - උමා - තිනෙන is ඊශ්වර, the destroyer of the world. In mythology he Is said to have three eyes; the mormal two being the sun and the moon, and the third the fire eye situated in his forehead. පියඹ = පිය + අඹ Sk. අම්බිකා P. අම්බා.
138
වතුරු - clothes - (uncommon word)
පිළි, අඹර, කෙල සෙල් පල, දහවල්, වසන් වසල් පිරිවට, වැරළි, සැදුම් මල අඹුර, වතුර, දුකුළු, අනුයුතු.
(රුවන්මල)
තිලො අගපත් = He who is most eminet in the theree worlds – the Buddha.
26. සේසත් - white umbrella.
මල් මුවවරැඳි - Here used in the meaning – “ the mouth (of the vessel) held flowers” මුවරැඳි may also mean nectar of flowers” Sk. මකරන්ද . But in this context the first interpretation alone appears sensible.
කලදො - කලධෞත - silver.
වල් විදනා - a fan made of a yak’s tail
P. වාල විජනි.
විජිනි - a fan made of talipsot palm leaves.
නිලිනගෙඑන් - The blue necked one - peacocks.
සුපිලි - Excellent expanded peacock feathers.
P. Sk. ඵුල්ල.
සෙල් - cloth p. චෙල.
27. දිව ගදඹන් - divine musicians belonging to the demi- gods inhabiting the Catummaharajiks realm.
28. කනරුනිවන පසතුරු නද - ear delighting music of the five instruments – the five instruments are ආතත, විතත, විතතාතත, ඝණ, සුසිර.
පැදකුණු කරමින - to go round so as to keep the right side turned to the person or thing – a form of salutation. P. පදක්කිණිං Sk. ප්රnදක්ෂිණ
139
29. සුදම් සබාව - Sakrs’s Council.
කසුන් - Gold. P. කඤ්චන.
නවරතන - The nine types of gems.
They are - මුක්ත, මාණික්යe, වෛදුය්ය්sid,ගොමෙද, වජු, විද්රැaම, පද්මරාග, මරකත, ඉන්ද්රණනීල.
30. කෝලම්- masquerade,clowning. කරනම්- Somersault,whirling dance. ඉදුදැල්- jugglery (literally Indra’s net). ඉන්ද්රණඡාල. තාලම්- Cymbals. කයිතාලම්.
31. නිවටු - Nigantha (free of bonds), Jains, followers of Niganthanathaputra. They wear one garment to prevent dust and dirt falling into their alms dishes for they possess life. The niganthas were con- demned by the Buddha life. කමුටු - dived. P. pt. කිමිදෙති. වී එව් රතපුර - යෝනන් වුවනට කෝ කොට කන ෙතාරණ පියුම්රා - මිණි කැල්මේ කුමුටු සඳ.
32. සවන - the Omniscient One - Buddha.
P. සබ්බඤ්ඤ Sk. සර්වNඥ.
33. බවන - භාවාන - developing by means of meditation of thought. අනුසසුන - admonition, exhoirtation, P. අනුසාසන. Sk. අනුශාසන.
This stanza is inspired by the Dhammapada gatha
සබ්බ පාපස්ස අකරණං කුසලස්ස උපසම්පදා සචිත්ත පරියොදපනං එතං බද්ධානසාසනං
සියලු පව් නො කළ යුතුය, කුසල් රැස්කළ යුතුය, සිය සිත පිරිසිදු කරගත යුතුය. යනු සියලු බුදුවරුන්වගේ අනුශාසනා යි.
140
36. පේසත - departed spirits. P. පෙත Sk. ප්රෙපත.
37. තිරිසන් යොනි - realm of the animals. It is a state of misery and classed among the purgatories.
38. In the Brahmalokas, the inhabitants advance in the paths to salvation on their degree of faith in the Triple Gem. Four of these worlds are incorporeal.
39. සක්වල - a mythical range of kmountains ringing this universe.
40. පිළුව - hunch – backed, crippled.
41. මිසදිටු - heretical views - P. මිච්ඡා දිට්ඨී
42. කප් - fabulous period of time – an aeon. The present is the මහා භද්රy කල්ප because five Buddhas will appear during this cycle. The world grows an inch in a thousand years A කල්ප is computed as the time the earth takes to reach a height of 12 ¼ miles. The reference here is to a cycle of time during which no Buddha appears.
43. මෙබඳු අටක් නපුරට - the eight evils enumerated in the preceding stanzas (35-42) Birth in the following states precludes the slightest chance of gathering merit.
1. The 130 අවි බ්රhහ්ම‍ලොක 2. ප්රෙ1ත world. 3. Animal world. 4. Formless බ්ර හ්ම‍ලොක. 5. ourtside සක්වළ. 6. blind, dumb, deaf of crippled. 7. Heretic. 8. a Buddhaless aeon.
46. දැහැ - both eyes. සෝදිය - discharge from the ear. P. ear කෙ‍ඬොල්- ear – ring Sk. කුණ්ඩල
141
දස අට කුෂ්ට සූල - the eighteen skin diseases සූල rheumatic humours like the pricking of spikes. The eighteen කුෂ්ඨ are කාමු කුෂ්ඨ, ෙශ්වත, කාක. ගජචර්මi, පුණ්ඩරීක, සෘෂ්යiජිව්හා, සීතාරුණ, එකසඥිත, චර්ම්ජාල, විපාතික, කපාල, කුලරුෂ්ක, කිඩිබ, දද්රැr, සිධම, පාමා, විචර්චිකා, රූපක.
47. විසුළුව - deformed
48. සලෙළුන් - play - loving young mem with a weakness for spirituous liquors and amatory sports.
49. අනඟ දෙව්පිත් - the God Ananga - අනඟ means bodiless - this is the god of love and was burnt to ashes by the rays of Siva’s eye, when he broke Siva’s trance by shooting his flower darts passion. Ananga’s wife Rati’s supplications to Siva restored him to life, but he remained bodiless. Ananga was a god of great physical beauty and the Sinhalese poets invariably brought him in when male beauty was the theme.
සිවුසැට කලාසිප් - the sixty four arts and sciences which every accomplished person should be acquainted with - අක්ෂරය, ලිඛිතය, ගණිතය, ගාන්ධර්මoය, තර්කය, ව්යාuකරණය ඡන්ද-ස්ය etc.
කලාසිප් තෙරපත් - reached the shore (of the ocean) of the arts and sciences. It was traditional to compare learning to an ocean.
51. පසේබුදු - one who has attained the supreme enlighten – ment, but is unable to preach it to the world.
P. පච්චේකබුද්ධ –Buddha by oneself.
142
62. තෝදෙයිය - was an exccedingly rich Brahamin who was a great miser, After death he was born in his own house as a dog of whom Subha (his son) was very fond. When the Buddha visited Subha the dog barked and the Buddha chided it, addressing it by the name of Todeyya. Subha was greatly offended but the Buddha proved the identity of the dog by getting him to show Subha some of his father’s buried treasure, the dog was later born in hell.
දදෙක් - (lit) - twice - born. A nan of any of the first three castes, especially the Brahdmim, The 2nd birth here means the investing with the sacred thread, the උපනයන.
අච්චීය - one of the eight purgatories. It is four doored, walled all round and above with steel and with a floor of incandescent molten steel. The fire of අවීචි is so strong that it destroys the eyes of anyone looking at it from a distance of 100 leagues.
72. චෙතිය - the first liar of the world.
75. පස්පවු - the five sins - stated in stanzas 69 - 74 Killing, stealing, adultery, lying, indulging – (in spirituous liqurs.
අට මහ නිරය - the eight great purgatories - සංජිවය, කාලසුත්ර ය, සංඝාතය, රෞරවය, මහාරෞරවය තාපය, ප්ර තාප, අවීචිය.
76. පන්සිල් - the five moralities which are the abstinence from the five sins.
78. දසපව් - the ten unskillful actions mentioned in stanza no : 77.
143
They are :-
1. අන් සතු දිවි වැනසුම 6. බොරු බස 2. සොරකම 7. පිසුන්බස 3. පරදැරි සෙවුමද 8. දළ ලොබ 4. පරුස තෙපුල් 9. අන් නසිවයි 5. බොල් බස සිතන සිත 10. මිසදිටු 80. සිවරා ජවිරාගය - complexion. කොකුම් - saffron paste used as an unguent. කසා - turmeric. ගොරොද - ගෝරෝචන - bezoar stone found in the stomachs of cattle. ජබාදු- frankincense
81. දසවිදවත් - The ten kinds of offerings enumerated in stanzas 80 - 81.
82. අටසිල් - the eight moralities, In addition to the five under පන්සිල් (6) නොවේලේ වැලඳිම (7) මල් සුවඳ විලවුල් දැරිම හා කෙළි සෙල්ලම් බැලීම (8) උස් මහ අසුන් සෙවිම.
දසසිල් - the ten moralities - They are abstinence from - ප්රා6ණඝාත, අදත්තාදානය, අබ්රtහ්මචය්ය් වි, ව්යාfපාද, සුරාපාන, විකාලභොජනා, නෘත්යිගීත, වාද්යාවිසුක දර්ශඅන, මාලා ගන්ධ විලෙපන ධාරණ, උච්චාසයන මහාසයන සෙවන, ජාතරූප රජත ප්රnතිග්ර්හණය.
85. පස්නීවරණ - the five hindrances to the attainment of salvation. They are :- කාමච්ඡන්ද , ව්යා පාද, ථිනමිද්ධ, උද්ධච්ච, කුක්කුච්ච, විචිකිච්ඡා.
88. වෙණුකත - wife of Vishnu - ලක්ෂ්මි.
144
92. උරපුර - the city of the Nagas. The Naga world is believed to be under the earth.
93. රාමනද යුද - the conftict that arises in the lustful mind. In the sense of pride and conceit (රා = lust, මන = conceit) the meaning appears awkward.
95. දිගැස - one with long eyes - a woman.
96. පසැස් - the Five - Eyed One - the Buddha. The five eyes are ම්සැස, දිවැස, පැණැස, බුදුඇස, සමතැස.
100. සත්කිර - make a vow of resolution on the truth of ones virtuous practices.
101. දෙක දෙක සමවත - sexual union ද්වයංද්වය සමාපත්තිය.
102. බඹසරවස්- practice of celibacy,a noble way of living.
109. තුන්දොරින් - (lit) - by the three doors i.e. body, speech of mind.
120. සිවු පිරිසිදු සිල් - the four pure moralities - ප්රා,තිමොක්ෂ සිංවර, ඉන්ද්රි්ය සංවර, ආජිව පාරිශුද්ධ, ප්ර ත්ය)ය සංනිශ්රිoත.
සිවුමග, සිවුපල - the four avenues to Nibbana and their fruits. They are termed ශ්රොපතාපන්නල සකෘදාගාමි අනාගාමිල අර්හත්.
සුවු පිළි සිඹි - the four modes of perfect understanding - අර්ථ, ධර්මd, නිරුක්ති, ප්රුතිභාන - P. චතුපටිසම්හිධා.
127. කෙසර තෙලට රන් භාජන - a golden vessel to (hold) lion oil. It is believed that other than when contained in a golden vessel, lion oil evaporates.
නිමි.