එළු අත්තනගලු වංශ විවරණය-විවරණය ii

සතර වන පරිච්ඡෙදය

1. ඉදිරි බලා - අනාගතය බලා අනාගතයෙ‍හි දී තමා ගේ අභිමතාර්ථ සිද්ධිය කැරැ ගැන්මට කිමෙක් සුදුසු දැයී බලා භාණ්ඩාගාර නායක - බඬු ගබඩාවට අධිපති රජහු ගේ වස්තුව රැස් කැරැ තිබෙන ගෙයි භාණ්ඩාගාරය යි.දිය දඹ - දිය ජම්බු විලිකුන් සමයයෙහි - ඉදුණු කලැ. විලිකුන්’ යනු ‘විලිකුස්’ ධාතු යෙන් වූ අතීත කෘදන්ත නාම යි. අන්තඃපුර වාසීන් - බිසෝ වරුන් හා පිරිවර ස්ත්රීවන් අන්තඃපුරය නම් රජහු ගේ බිසෝවරුනට හා පිරිවර ගැහැනුනට හා විසීමට තනන ලද මාළිගාදිය යි. ප්රාිකාරාදියෙන් අතුළු කොටැ කැරුණු හෙයින් අන්තඃපුර නම් වී. නැගෙනහිරි - හිර නැගෙනුයේ යම් දෙසකින් ද හේ නැඟෙන හිර යි පීඩිත වූ - පීඩාවට පැමිණියා වූ. හිරිහැරයට පැමිණි. අභ්යින්තර පරිභොශනයට - තමාට මැ කෑමට.

2. ‘පිළිවෙළින්’ යන තන්හි පිළිවෙළ නම් වැඩි මහලු පිළිවෙළ යි. රාජ්ය යෙන් පැවැරී - රාජ්යනය ගන්නා ලෙස ආරාධනා කෙළේ. ආදිනව - දොෂ, තේමිය බෝසතාණන් රාජ්යවයෙහි ආදිනව දුටු පරිදි පස් වන පරිච්ඡෙදයෙහි කියැවෙයි. රාජ්ය් ශ්රීව සැපයා ගේ නො හැරීමෙන් - රාජ්යද ශ්රීස සම්පත්තීය අත් නො හැරීමෙන්. රාජ්යයයට පැමිණීමෙන්. අනුභව කරන ලද - විඳියැ යුතු ප්රහති‍ෙක්ෂයප කෙළේ මැ යැ - එපා කෙළේ මැ යැ නො ඉවැසූ සේ මැ යැ ඉවැසීම නම් කැමැති වීම යි. ගම්- නියම්ගම් - රාජ ධානිවලැ -ග්රා ම, නිගමග්රා‍ම, රාජධානි යන ස්ථානයන්හි නිගමග්රා්මී නම් නුවර බද මහ ගම් යැ. රාජධානීය නම් රටෙහි ප්රථධාන නගරය හෙවත් රජහු වසන තැනී. බුහුවචනයෙන් යොදන ලද්දේ අඞ්ගප්රථමුඛ දකාරාර්ථත සමාස හෙයිනි. (ගම් ද නියම්ගම් ද රාජධානි ද) නොපොහොසත් වී- නො හැකි වී. යම් කිසිවකට පෙහොසත් වීම නම් එය කිරීමට වුව මනා ශක්තිය (පිළිවන් කම) ඇති වීම යි. අෂට නිෂදන දොෂ වර්ජිත වැ - උත්තම‍යන් හා කථා කිරීමට හිඳීමෙහි දී දුරු කළ යුතු හිඳැ ගැනීම පිළිබඳ දොෂ අටින් වෙන් වැ.

“න පච්ඡතො න පූරතො නථි ආසන්න දූරතො න ක‍ච්ඡෙ න පටීවාතෙ න චාපි ඔනතුන්නතෙ” ෴ යන ගාථායෙන් දක්වන ලද (1) පිටි පස, (2) ඉදිරිය, (3) ඉතා ළං තැන, (4) ඉතා දුරු තැන, (5) සුළං එන අත, (6) සුළං

88 එළු අත්තනගලු වංශ - (4. ප. 3.

යන අත, (7) ඉතා පහත් තැන, (8) ඉතා උස් තැන යන මොහු අෂ්ට නිෂදන දොෂ නම් වෙත්. එකත්පස් වැ - එක් පසකට වී. අෂ්ට නීෂදන දොෂයෙන් දුරු වැ හිඳීම එකත් පස් වැ හිඳීම යි.

3. කපුරු පාන් සිළක් දැලි කිලුටක් මෙන් - කපුරු පාන් දැල්ලක් දැලි කිලුටක් (උපදවන්නාක්) මෙන්. කපුරු සුවඳ ඇති උතුම් දැයෙකි. ඒ පහසුයෙන් දැවෙයි. බෞද්ධයෝ මෙය චෛත්යා දි ස්ථානයන්හි පහන් මෙන් දල්වති කපුරු කොතරම් සුදු වුවත් කො තරම් උතුම් වුවත් දැල් වූ කලැ එයින් උප‍දනේ දැලි කිලුටු මැ යැ. නොකටයුතු මැ - නො කළ මනා දැය මැ අමනොඥ කර්මර මැ. නොකටයුතු මැ - නො කළ මනා දැය මැ අමනොඥ කර්මඥ මැ. උද්ගීරණය - ඉපැදැවීම. විෂලතාවන් ගේ විෂ වැල්වලැ වැඩීමට - වර්ඬඥනයට, වැද්දන්ගේ ගීතිකාවක් - මුව වැද්දෝ ගායනය කොටැ ගී නාදයෙහී බැඳු‍ණා වූ මුවන් අසා සිටුනා කලැ විද මරති. එ මෙන් රාජ්යා ශ්රීාය ද ඉන්රීඬ ය නමැති මුවන් රූපාදි විෂයාභිමුඛ කොටැ ඇද වනසත්. සිතුවමට - චිත්රී කර්මඉයට. ධූම රාශියක් - දුම් රැසක්. දුමින් සිතියම කිලිටි වේ. එ මෙන් මැ සුචරිතය රාජ්යෙ ශ්රීරයෙන් කිලිටී වේ. මොහ - මුළාව, කටයුතු නො කටයුතු විචාරණයට අපොහොසත් බව මොහොය යි. නිද්රා වනට - නිදීමට, මොහයා ගේ විකාර බො‍හෝ යැ. එ හෙයින් බහුවචන යි. විභ්රටම ශය්යාමවක් - විලාස ශයනයක්. සැප සෙවුන වුන් විසින් සුව සේ නිඳි ලැබීමට සිහිල් සුව පහස් දෙන ලෙස වීහිත වූ ඇඳ විභ්රනම් ශය්යාන නම්. ශය්යාලව රමණිය වූ ප්රයමාණයට නිද්රා‍ව දීර්ඝ වේ. එ මෙන් මැ රාජ්යන ශ්රී්ය රමණීය වූ පමණට කාර්යාශ කාර්යර විචාරණයෙහි අක්ෂටමගා සඞ්ඛ්යායත මොහය අධික වේ. චක්ෂු ස්නට - ඇස්වලට ඇඳිරියක් - ‘තිමිර’ නම් වු අක්ෂිය රොගයක් (ඇස් ලෙඩක්) ඇසෙහි නිමිරය (ඇඳිරිය) නැගුණ කලැ ඇස නො පෙනී යේ. අනාචාර - නො සිරිත්, දුශ්චරිත, පතාකාවක් - ධ්වජයක් කොඩියක්, කොඩිය ඉදිරියෙහි යන කලැ මහා සෙනාව ඊට අනුවැ මැ යෙති. එමෙන් මැ රාජ්යක ශ්රීියට අනු වැ අනාචාරයෝ ඇති වෙතී. ක්රොපධාවෙග - (ක්රො ධ + ආ වෙශ) ක්රොඅධය ඇවිස්සීම. ක්රො‍ධය මතු වැ ඊම. ඉපැත්මට - ඉපැදීමට ඉපැදුමට = (1) ඉපැදීමට = (2) ඉපැත්මට. (1) ස්වර ලොපය, (2) ‘ද්’ හට ‘ත්’ ආදෙශය, මධුනට - සුරාවනට මත් පැන්වලට. පාත භූමිය - සුරා ශාලාව. ‍ඵෙශ්වර්ය විකාර - ඊශ්වර ලව

6.ප.3) වි ව ර ණ ය 89

(අධිපති බව) කරණ කොටැ ගෙනැ ඇති වන විකාර නළුවනට - නටන්නනට ගීතීකා ශාලාව - සංගීත ශාලාව දොෂ - පාප, දුෂ්ට ක්රිටයා ගල් සිදුරට සර්ප-යන් මෙන් රාජ්යා ශ්රී යට දෝෂයෝ වදිත්. සත්පුරුෂ ව්යදවහාර - සත්පුරුෂයන් ගේ අවවාද, සදුපදෙශ වේ වැල් කට්ටුවක් - වේ වැල් කැබෙල්ලක්. වේ වැලෙකින් ගසා දුරු කළ ‍ක් මෙන් සත්පුරුෂ ව්යාිහාරයෝ රාජ්යැ ශ්රීකයෙන් දුරු වැ යෙති. ගුණ - මෛත්රී , ක්ෂකමා ආදිය අකාල මෙඝයක් - නො කල් වැස්සක්. වැසි කලට හංසයෝ හිමාලයයෙහි ‘මානස’ නම් විලට යෙත්. අකාල මෙඝයක් පැමිණි කලැ මානසයට යෑම නොලැබී මෙන් ඔහු වැනැසෙත් එ මෙන් රාජ්ය් ශ්රීයයෙන් සියලු ගුණයෝ නැසෙත් වඤචන ප්ර යොග - කපට ප්ර යොග නාටකයට - නෘත්යස යට ශකුන්තලා උත්තරරාමචරිතාදිය නාටකයෝ යැ. ප්ර ස්තාවනාව - පටන් ගැන්ම සුත්රාඋධාර නම් නාටකාධයක්ෂ යා ද තවත් නළුවකුදු පැමිණැ ඉෂ්ට දෙවතා නමස්කාරය කියා එ දිනැ දක්වනු ලබන නාටකය කිමෙක් ද කවුරුන් විසින් කරන ලද්දෙක් ද යනාදිය කීම නාටකයෙකැ ප්රකස්තාවනාව’ යැ කියති. ප්රිස්තාවනායෙන් පසු නාටකය ප්රකකාශ වන්නාක් මෙන් මැ රාජ්යම ශ්රීවයට පැමිණීමෙන් පසු වඤ්චන ප්ර යොගයෝ ද ඉදිරිපත් වෙති. කාම තෘෂ්ණා නමැති හස්ති හට - කාමාශාව නමැති ඇතාට කෙහෙලියක් - වෛජයන්ති නම් පතාකාවක් වධ්යුශාලාව - සත්ත්වක ඝාතනය කරන ස්ථානය එළු, බැටළු, සරක් ආදි සතුන් මරන තැන වධ්යා ශාලායෙහි මෙන් මැ රාජ්යව ශ්රීථයෙහි ද සත්පුරුෂ භාවයෙන් නැත් මැ යැ. ධර්මහ- කුශලය රාහු මුඛය - චන්ර්්පු ග්රුහණය රාහු නම් අසුරයකු විසින් සඳ ගිලීමෙන් වෙතී යන සම්මතිය හෙයින් යෙත්. ධර්මරය රාජ්ය් ශ්රීයයෙන් අන්තර්හිත වෙයි. (ගිලිනු ලැබෙයි.) ‘නුපුරුදු කරන ලද්දා වූ මේ රාජ්යක ශ්රී ය” යන්නෙන් පෙරැ නුපුරුදු වූ රාජ්යු ශ්රී ය හැ‍ඟෙයි යමකුට රාජ්යු ශ්රීමය නුපුරුදු ද, අලුතින් පැමිණියා ද, ඒ තෙමේ මැ අත්ය්ර්ථ‍යෙන් වලඳනා ලද්දේ ද විප්රුලබ්ධ වේ. අත්යණර්ථ,යෙන් - ඉතා දැඩි (තද) කොටැ. වලඳනා ලද්දේ - ඇද බදා ගන්නා ලද්දේ. නො හැරියැ හැකි ලෙසැ බැඳුණේ. විප්රාලබ්ධ - රැවැටුණේ. නුපුරුදු වැ සිටැ රාජ්යන ශ්රී යට පැමිණැ එහි තද වැ බැඳී පසු වැ නො රැවටුණු එකෙක් නො පෙනේ. රාජ්යො ශ්රී ය ලැබැ “මම මේ ශ්රී යෙහි ස්ථීර වැ පිහිටියෙමි” යි සිතන අතරැ මැ ඒ ශ්රී ය ඔහු හැරැ යෙයි. එ හෙයින් එ සේ සිතූ තෙනැත්තේ විප්රතලබ්ධ වෙයි.

90 එළු අත්තනගලු වංශ- (4. ප. 4

4. මූර්ඬා භිෂික්ත -හිස් මුදුනෙහි අභිෂෙක කරන ලද. මඟුල් කලසැ - මඞ්ගල කලසයෙහි, මෙහි ‘මඞ්ගල’ යනු කල්යානණාර්ථන වාචී වෙයි. කල්යා ණය - ශුභය - යහපත - පිණිස යමෙක් ගැනේ නම් හේ මඞ්ගල යි. දාක්ෂිදණ්යීය - අනුකූල බව අනුන් ගේ සිතට අනුකූල වන ලෙස පැවැතීම. දාක්ෂියණ්යා යි. ශුද්ධ කිරීමට - සෝධා හැරීමට ශරීරයයෙහි ගැලවූ සඳුන් ආදියක් දිය වත් කළ කලැ සේදී යන්නාක් මෙන්, අභිෂෙක සමයයෙහි පුරුෂයා ගේ දාක්ෂි ණ්ය ය සේදී යෙති යි යූ සේ යි. හොම ධූමය - යාගයට දැල් වෙන ගින්නෙහි දුම. බමුණෝ දෙවියන් ගේ මුඛය - ගින්න යැ යි සලකති. එ හෙයින් ඔහු දෙවියනට පුදන දැය ගින්නෙහි ලත් හෘදය - සිත. කිලුටු වේ - ගුණ පහ වැ දුගුණ ඇති වේ. පුරොහිත (පුරස් + හිත = ඉදිරියෙහි සිටුවන ලද.) ආගම සම්බන්ධ් සියලු කාර්යියෙහි ඉදිරියට පමුණුවන ලද්දේ පුරොහිත යි. ඊතණ අගින් - කුස තණ මිටියේ කෙළවරින්. මන්ත්රල ජප කෙරෙමින් පැන් ඉසීමට ද ඇඟ පිසැ දැමීමට ද බමුණෝ කුසතණ මිටියක් ගනිත්. හැමැදීමෙන් - පිසැ දැමීමෙන්, පහ වැ - දුරු වැ. සහනය කිරීම්- ඉවැසීම්, ක්ෂැමාව උෂ්ර්ණ ෂ පට්ටයා ගේ - නළල් ‍පටෙ හි. නළල වසා බැඳීමට රනින් කළ ආභරණය නළල් පට යි. ජරාව ගේ - මහල වීමේ. “ජරාවට කිසි කලෙකැත් නො පැමිණෙන අය මෙන් ක්රිෂයා කෙරෙත්” යනු වාක්ය යා ගේ අර්ථි යි. ධවලච්ඡත්රියා ගේ සුදු කුඩයේ. මණ්ඩලයා ගෙන් - මඬුල්ලෙන්. පර ලෝ බැලීම - පර ලොක දර්ශ්නය, මේ ලොකයෙහි කැරෙන කුශලාකුශල කර්ම යන් ගේ විපාක පරලෙව්හි දී ලැබෙන බව මෙනෙහි කිරීම පර ලොක දර්ශුනය යි. රාජ්යෙ ශ්රීනයට පැමිණි කලැ පර ලොව සිහි පත් නො වෙයි. චාමර පවනින් - වල් විදුනා සුළඟින් සෙමෙර මුව ආදීන් ගේ වලගින් පවන් සැලීම පිණිස තනන ලද උපකරණය චාමර නමි. වලගින් තැනෙනුයෙන් මිට වාල ව්යිජන (වල් විදුනාව) යැ යි ද කියත්. සැබැ කීම - සත්යෙ වාදි බව, ඇතැම් කෙනෙක් “සැබෑ කීම්. තොමෝ” යැ යි කීම් යන භාව කෘදන්තයට ශාස්ත්ර නියමය වත් ව්යිවහාරය වත් නො සලකා ස්ත්රී ලිඞ්ගත්වයයක් අරොපණය කෙරෙත්. දුරැ - දුරට, බා - භය වැ. මේ පූර්වය ක්රිවයා නිපාත ප්රැද යි. ‘බා’ ධාතු යි. බා - බාති - බෑ - ඈ විසින් වර නැ‍ඟේ.

4. ප. 5) වි ව ර ණ ය 91

5. රායෙන් - සුරායෙන්. ‘රජ දරු කෙනෙක්’ යනු මේ වාක්යාවවසානයෙහි වූ ‘පැමිණෙත්’ යන ආඛ්යාෙතයෙන් උක්ත යි. ඊට පූර්වායෙන් යෙදුණු (1) ‘රවටනු ලබන්නාහු’ (2) ‘මත් සිත් ඇත්තාහු’ (3) ‘බොරු මන් ඇත්තාහු’ (1) ‘තමා හඟනාහු’ (5) ‘ක්රි යානුභාව ඇත්තාහු’ යන පස මැ ‘රජදරු කෙනෙක්’ යන්නට විශෙෂණ වේ. දීර්ඝ වාක්යකයක් බැවින් ක්රිනයා කාරක සම්බන්ධතය හා විශෙෂණ විශෙෂ්ය‘ සම්බන්ධ ය හා මොනොවට පරීක්ෂා කොටැ බලා වාක්යාතර්ථ ය ගත යුතු තත්පර වූ - ඇලුණා වූ, (1) ‘තත්පර වූ’ (2) ‘ගිජුළිහිණියන් වැනි වූ’ (3) ‘කොකුන් වැනි වූ’ (4) ‘දොෂ සමුහය ද ගුණ පක්ෂගයෙහි ආරොපණය කරන්නා වූ’ (5) ‘හාස කරන්නා වූ’ (6) ‘බොරු ස්තුතියෙහි දක්ෂහ වූ’ යන සය මැ ‘ධූතීයන්’ යන්නට විශෙෂණ වේ. ‘ගිජු ළිහිණියන් වැනි වූ’ යනුයෙන් ධූර්තනයෝ කො තරම් ආශායෙන් රජ දරුවන් ගේ ධනය ලද ලද තැනැ ගතින් ද යනු හැ‍ඟෙයි. ‘සභා’ යනු මෙහි රාජ සභායෙහි වැටේ. යම් සේ කොක්කු විල ඇසුරු කොටැ, කමල පත්රානදියෙන් සැඟැවී සිටැ මත්ස්ය යන් අල්ලා කත් ද, එ මෙන් මැ ධූර්තතයෝ ද රාජ සභාව ආශ්රජය කොටැ සිටැ රාජාශ්රයය බලයෙන් අනුන් වඤ්චිත කොටැ ඔවුන් ගේ ධනය පැහැරැ ගනිත්. දූ කෙළීම විනොදයෙකැ - සූදු කෙළිය ක්රීහඩා වෙකැ. ශොකාදිය ද ශරීරයා ගේ බර බව ද ඳුරු කිරීම පිණිස කරනු ලබන්නේ විනොදය යි, “දූ කෙළීම ශොකාදිය දුරැ ලන ක්රීීඩා මාත්රනයෙකැ. එයින් හානියෙක් හෝ පාපයෙක් හෝ නො වන්නේ යැ” යනු භාව යි. “දූ කෙළීම විනෝදයෙකැ, අනුන් ගේ දාරයන් කරා යෑම විදග්ධ බවෙකැ” යනාදි වශයෙන් අගුණ ද ගුණ කොටැ රජුනට කියා, ධූතීයෝ රජුන් රවටා තමන් ගේ අර්ථන සිද්ධීය කැරැ ගනිති. දාරයන් - අඹුවන් ‘දාර’ ශබ්දය නිත්යියෙන් බහුවචනයෙහි යෙදේ. එ හෙයින් ‘දාරයා යනාදිය නො යෙදෙයි. විදග්ධ බවෙකැ - චතුර බවෙකැ. දක්ෂය බවෙකැ ‘පර අඹුවන් ගේ සිත් ගෙනැ ඔවුන් තමන් ගේ ආශ්රධයයට ගැනීම පුරුෂයා ගේ මහත් දක්ෂඹ බවෙකැ” යි ධූතීයෝ හඟවත්. මුව දඩ යෑම - මුවන් දඩයම් කිරීමට යෑම. ව්යා”යාමයෙකැ - අභ්යාුසයෙකැ. ශ්රඩමයෙකැ. ඩහ දිය ආදිය බැහැරැ කොටැ අලසතාදිය දුරු කරන ක්රීාඩාදීහු ‘ව්යා-යාම ‘ශ්රාම’ යනාදි නමින් දන්නා ලැබෙත්. ‘ව්යා‍යාම’ යනු සිංහලයෙහි ‘වෑයම’ නම් වේ. ‘ශ්රැම’ (වෙහෙස) යනු ‘සරම

92 එළු අත්තනගලු වංශ- (4.ප.5

නමි. “මුව දඩ යෑමෙන් ප්රායණඝාත වශයෙන් අකුශලයෙක් නො වේ යැ. එය සුදුසු වූ සරමයෙකැ” යි ධූතීයෝ රජුට කියත්. රා පීම - සුරා පානය ලීලාවෙකැ - විලාසයෙකැ. සිතට සතුටු උපදවන අන්දමින් කාලය ගත කිරීමට කරනු ලබනුයේ විලාසයි. (ලීලා යැ) ප්රගමාද බව - කටයුත්තට. කලට වේලාවට නො එළැ ඹෙන බව. ශුර බව යැ - වීර බව යැ සුභට බව යැ ශූරයෙක් වී නම් කටයුත්තට නියම කල්හි මැ පැමිණීම වුව මනා නො වේ. පැමිණි කවර විටෙකැ වුවත් නොසැ‍ලකිල්ලෙන් මෙන් කටයුතු කැරැලීම ශූර බව යැ’ යි ධූතීයෝ රජුනට කියා ඔවුන් රවටති. ස්ව දාරයන් - සිය (තමා ගේ) අඹුවන් හැරීම - අත් හැරැ දැමීම වැසන නැති බව යැ - ඇලීමක් (ආශාවක්) නැති බව යැ. වචනය - උපදෙශය. පරප්ර්ත්යකයයෙන් - අනුන් ගේ හේතුයෙන් අනුන් විශ්වාස කිරීමෙන්. අනුනට වසඟ වීමෙන්, ‘ප්රකත්යයය’ යනු හේතු, විශ්වාස, අධීනත්ව යනාදි අර්ථඅයන්හි වැටේ. අනුන් “ මේ මෙසේ යැ” යනාදීන් කී කලැ එය නො විමසා පිළිගැනීම ‘පර ප්රනත්ය,යයෙන් පැමිණීම යැ’ යි කියති. නො පැමිණීයැ යුතු බව යැ - නො ඇදැහියැ යුතු බව යැ. නො පිළිගත යුතු බව යැ. “ගුරුන් ගේ වචනය කළ කලැ මේ තෙමේ ගුරුනට බියෙන් ගුරුන් කී දැය කෙරෙයි. තමාට වැටැහෙන නුවණක් නැති තියා යැ යි ලොකයා නින්දා කෙරෙති. එ හෙයින් පරාධීන නො වැ ස්වාධීන වැ විසියැ යුතු යැ” යනාදිය ධූතීයෝ රජනට කියති. නොදැමුණු - දමනය නො කරන ලද. නොහික්මුණු සේවකයන් - (තමා) සෙවනය කරන්නන්. අමාත්යානදීන්. යම් සෙවක කෙනෙක් රජහු විසින් හික්මැවීම පිණිස දඬුවම් කරනු ලැබෙත් ද ඔහු මනා වැ සෙවාව කෙරෙති.

“ශඨදමනං අශඨපාලනං ආශ්රිවතභරණා ච රාජචීහනානී’ යි රාජ ලක්ෂශණයෝ කියන ලදු “වඤචකයන් දමනය කිරීම, අවඤචකයන් පාලනය කිරීම, ආශ්රී තයන් පොෂණය කිරීම යන මොහු රාජ ලක්ෂහණයෝ යැ’ යනු එහි අර්ථම යි. සුවසේ සෙවියැ යුතු බවයැ - (දඬුවම් නො විඳැ, ගැහැට නො විඳැ) සුව සේ සෙවනය කළ යුතු බව යැ. “යම් රජෙක් සෙවකයනට දඬුවම් කෙරේ නම් ඒ රජහු සුවයෙන් සෙවනය කරනු නො හැක්කේ යැ ඒ රජහු සෙවනය කිරීම ඉතා අපහසු යැ (අමාරු යැ) යමෙක් සෙවකයනට දඬුවම් නො කෙරේ. නම් ඒ රජ

4. ප. 5) වි ව ර ණ ය 93

සුව සේ සේවනය කළ යුත්තේ යැ. එ බඳු රජකු සේවනය කිරීම පහසු යැ” යනු භාව යි. තමා ගේ සෙවක වුවත් දුෂ්ටයනට දඬුවම් කිරීම රාජ නීති යි. එහෙත් රජුන් ආශ්රනය කරන ධූතීයෝ තමනට ද දඬුවම් පැමිණිවියැ හැකි බැවින්, “මහ රජ, සෙවක යනට දඬුවම් කළ හොත් ‘මේ රජහු සෙවනය කිරීම ඉතා අපහසු යැ’ යි අප කීර්තියෙක් පැතිරෙන්නේ යැ. දඬුවම් නො කළ කලැ ‘මේ රජ ඉතා යහපත් යැ. මොහු සුව සේ සෙවියැ යුතු යැ, හෙවත් මොහු සෙවනය කිරීම ඉතා පහසු යැ යි කීර්තිය පැතිරෙන්නේ යැ” යනාදීන් කියා රජුන් මුළා කෙරෙති. නෘත්යත - නැටුම්. ගීත - ගී කීම. වෙශ්යා වන් -වෙසඟනන් සක්ත බව - ඇලුණු බව, රසික බව - රස දන්නා බව. ඒ ඒ දැයෙහි ඇති රසය දන්නා තෙනැත්තේ රසික නම් වේ. ක්රී ඩා පරාජයයෙන් වන - සෙල්ලම් වලින් පැරැදීමෙන් වන්නා වු. මෙය මහි යොග්යී බවෙක් නො පෙනේ. පරිභව - අවමානය, ගර්භාව, සහනය - ඉවැසීම. ක්ෂ්මා - ක්ෂානන්තිය, ඉවැසීම. සෛවර වාසය - තමා සිතු සේ විසීම. ‘පණ්ඩිත බව යැ’ යනු මෙහි නො යෙදේ. කාදම්බරියෙහි ‘ප්රුභූත්වි’ යැ යි කියන ලදී. බලවත් බව යැ (පොහොසත් බවයැ) යනු අර්ථයයි. භට්ට ජනයා ගේ - වන්දින ජනයා ගේ. ‘භට්ට’ යනු මිශ්ර3 කුලයකට නමි. මේ කුලයෙහි වූවෝ බොහෝ කොටැ අනුනට ස්තුතී පාඨ (විරිදු) කියා මුදල් ලබා ගෙනැ රැකෙති. මෙ සේ ස්තුති පාඨ කීමට විරිදු කීම යැ යි කියති. ‘වන්දි ’ යනු මේ විරිදු කියන්නනට නමි. මොහු පුරාතන රජුන් සෙවියෝ යැ රජ වාසලැ මොවුන් ගේ කාර්යලය නම් රජුට ස්තුති පාඨ කීම යි. වචනය - ස්තුති පාඨ. යශොඝොෂය - (යශස් x ඝොෂය) කීර්ති ඝොෂය. චපල බව - (නො විමසා) වහා කටයුතු කරන බව. විශෙෂඥ නො වන බව (ඔවුනොවුන් අතරෙහි) වෙනස නො දන්නා බව. රජුන් ගේ සෙවකයන් අතරෙහි සගුණයෝ ද නිර්ගුණයෝ ද දක්ෂනයෝ ද අදක්ෂ්යෝ ද ඇත් මැ යැ. “මේ තෙමේ සගුණ යැ. මේ නිර්ගුණ යැ. මේ දක්ෂ යැ, මේ අදක්ෂෙ යැ” යි ඔවුනොවුන් ගේ (විශෙෂ) වෙනස් කම් දැනීම විශෙෂඥ බවයි. එසේ නො දැනැ සියල්ලන් සම සේ සිතා ගැනීම විශෙෂඥ නො වන බව යි. පක්ෂමපාති - එක් පක්ෂසයකට ඇදෙන එක් පක්ෂගයකට තවත් පක්ෂයයකට වඩා සලකන. දක්ෂන - අදක්ෂයයන් තෝරා බේරා දැනැ ගත් කලැ දක්ෂතයාට

94 එළු අත්තනගලු වංශ - (4. ප. 5.

සංග්ර හ ද අදක්ෂ යාට නිග්රකහ ද කරනු නීති යි. එහෙත් අදක්ෂ තෙමේ තමාගේ අදක්ෂ ත්ව ය නො සලකන්නේ. “රජ පක්ෂයපාති යැ” යි දොස් නඟයි. රජ විශෙෂඥ වුව හොත් ධූතීයනට නො යෙදෙයි. එ හෙයින් ඔහු “විශෙෂඥ නො වන බව පක්ෂෂපාතී නො වන බව යැ, එ හෙයින් විශෙෂ විභාග කිරීම නුසුදුසු යැ” යි රජහු රවටති. මෙසේ “දූ කෙළීම විනොදයෙකැ” යනාදි වශයෙන් දොෂයන් වු දූ කෙළීම් ආදිය “විනොදයෙකැ” යනාදීන් ගුණයන් කොටැ දක්වමින්. ගුණපක්ෂමයෙහි - ගුණ කොටසෙහි. ආරොපණය කරන්නා වූ - ආරූඪ කරන්නා වූ එසේ නුවූවත් එසේ යැයි දක්වන්නා වූ. මෙසේ රජුනට දොෂයන් ද ගුණ පක්ෂසයට දමා ප්ර කාශ කරන්නෝ ධූතීයෝ යැ. තමු ද තමන් අතුරෙහි හාස කරන්නා වූ - යන්නෙන් ධූතීයන් රජහු ඉදිරියෙහි දී දොෂයන් ගුණයන් ලෙස දක්වමින් මෙ තෙක් බොරු කියා රජ ඒ සියල්ල “සැබෑ යැ” යි ගත් කලැ තමන් (ධූතීයන්) පමණක් සිටුනා තන්හි දී “බලව, මෙතරම් අඥන රජෙක් ඇත් ද? අප ගේ ප්ර යොග යට සම්පූර්ණහයෙන් මැ ඇසු වියැ. ඉතින් මොහු ලවා අප කැමැත්තක් කැරැවිය හැකි යැ” යනාදීන් කියමින් තමන් මැ සිනාසෙන බව දක්වත්. හාස - සිනා සතුටු එළවන - සනේතාෂ උපදවන බොරු සතුතියෙහි දක්ෂ වූ - බොරු ස්තුති කිරීමට සමර්ථට වූ. “මහ රජ, තෙපි යුද්ධයෙහි කොතරම් දක්ෂ යහු ද? තොප ගේ නම ඇසූ පමණින් මැ සතුරෝ භය වෙති. සක් දෙව් රජහු ගේ සම්පත්තිය ද තොප ගේ සම්පත්තියට අඩු තරම් යැ’ යනාදීන් බොරු ස්තුති කළ කලැ අපණ්ඩිත වූ රජහු බොහෝ සතුටු වෙති. ධූතීයන් - වඤ්චකයන් කපටින්. උචිත නොවන්නා වූ ස්තුතියෙන් - සුදුසු නො වන්නා වූ ස්තුතියෙන් “ දෙවියනට සුදුසු වූ “ යනු ධවනිත යි. “තෙපි වික්රනමයෙන් විෂ්ණුහු වැන්නහු යැ, කීර්තියෙන් චන්ර්ූ ූයාට සමානහු යැ, තෙජසින් සූර්යමයා පරදවන්නාහු යැ, යුද්ධයෙන් සකන්ද් කුමාරයා ද දිනන්නහු යැ” යනාදිය මනුෂ්යන ලොකයට අනුවිත ස්තුති යි. “රවටනු ලබන්නාහු” යනු මේ වාක්යියා ගේ ආදියෙහි වූ ‘රජ දරු කෙනෙක්’ යන්නට විශෙෂණ වේ. වස්තු මදයෙන් - ධනය නිසා උපන් ආඩම්බරයෙන් මත් සිත් ඇත්තාහු - උඩඟු සිත් ඇත්තාහු. මෙ ද රජ දරු කෙනෙක් යන්නට විශෙෂණ යි. චෙතනා රහිත වූ බැවින් - (ආඩම්බරය නිසා සත්යානසත්යතවිභාගය)

4. ප. 5.) වි ව ර ණ ය 95

මෙනෙහි කිරීමෙහි ශක්තීය නැති වු බැවින් “ ඒ සැබෑවැ” යි - ඒ (තමාට කළ බොරු ස්තුති) සැබෑ යැ යි. තමා කෙරෙහි ආරොපණය කරනු ලබන - තමා කෙරෙහි (සිතින්) ආරූඪ කැරැ ගනු ලබන. බොරු මන් ඇත්තාහු - බොරු ගර්වම (අභිමාන) ඇත්තාහු මේ ද ‘රජදරු කෙනෙක්’ යන්නට විශෙෂණ යි මනුස්යිස්වභාව වූවාහු ද = මනුෂ්යද ස්වභාවයෙන් මැ යුක්ත වූ නමුත් දෙවියන් ගේ අවයවයෙකින් බටුවක්හු මෙන් ද දෙවියන් ගේ ශරීර කොටසෙකින්. (මිනිස් ලොවට) බට කෙ‍නකුන් මෙන් ද දෙවියන් ගේ අවයවයෙකින් නිර්මිත වුවක්හු මෙන් ද”මනුෂ්ය ස්වභාවයෙන් මැ යුක්ත වූ නමුත් ‘අපි සෙසු මිනිසුන් මෙන් නො වමු. දෙවියන් ගේ ශරීර කොටසෙකින් නිර්මිත වූවම්භ’ යි සිතතී” යනු භාව යි. “සම්පූර්ණයෙන් දෙව ස්වභාවය නැති නමුත් දෙව ස්වභාවය නැත්තේ මැ නො වේ යැ” යනු හැඟැවීමට දෙවියන් ගේ අවයවයෙකින්’ යැ යි ගත්තු දෙවියන් සහිතයක්හු මෙන් ද- දෙවියන් විසින් අධිගෘහිත වුවක්හු මෙන් ද හෙවත් දෙවියන් ආවෙශ වූ ශරීර ඇතියක්හු මෙන් ද, මනුෂ්යගත්ව්ය ඉක්මැ වුවක්හු මෙන් ද - මනුෂ්ය් ස්වභාවයට වඩා උසස් ස්වභාවයකට ගියාක්හු මෙන් ද, තමා හඟනාහු - තමා සිතන්නාහු. තමා ගැනැ තුමු මැ සිතන්නාහු. මෙ ද ‘රජ දරු කෙනෙක්’ යන්නට විශෙෂණ යි. පටන් ගන්නා ලද’ යනු ‘ක්රි‘යානුභාව’ යන්නට විශෙෂණ වේ දෙවියනට සුදුසු වූ - දෙවියනට නිසි වූ ‘මනුෂ්යනයනට නම් නුසුදුසු තරම් මහත් ක්‍රියා යැ, යනු අර්ථ යි. ක්රි යානුභාව ඇත්තාහු - ක්රි යා මාහාත්ම්යෂ ඇත්තාහු. ක්රි-යාවන් ගේ මහත් බව ඇත්තාහු. මෙ ද ‘රජ දරු කෙනෙක්’ යන්නට විශෙෂණ යි. මෙහි භාවය නම්, ඒ රජ දරුවෝ මනුෂ්ය වුවාහු ද තමන් ගැනැ තුමූ මැ රැවැටී දෙවියන් මෙන් සිතුවාහු, තමන් ගේ දෙවත්වුය ප්ර කාශ වන පිණිස දෙවියන් විසින් විනා මනුෂ්ය යන් විසින් නම් නො කළ හැකි ඉතා මහත් කටයුතු පටන් ගනිත්” යනු යි. කටයුතු පටන් ගැනීමක් විනා කිරීමෙක් හෝ නිමැවීමෙක් හෝ මෙහි නො දැක් වේ. අපහාස කටයුතු බවට - තමන් දෙවියන් සේ සිතා දෙවියනට සුදුසු කටයුතු පටන් ගෙනැ කැරැ ගන්නට බැරි වැ තැවෙන කලැ. තමන් පමණ නො දැනීමේ විපාක දන්නා ලෝ වැස්සෝ නින්දා කෙරෙත්. මැ යැ. තමන් අනු වැ රැකෙන්නා වූ - තමන් ගෙන්

96 එළු අත්තනගලු වංශ - (4.ප. 5-6

රැකෙන්නා වූ, තමාට පිරිවර වූ ආත්මයාගේ විඩම්බනයට තමන් කරන ලෙස කිරීමට. විඩම්බනය නම් යම් කිසිවකු කරන දැයක් බලා එ ලෙස කිරීම යි. රජහු තමන් දෙවියන් ලෙස සිතමින් දෙවියනට සුදුසු කටයුතු ආරම්භ කරන කලැ රජුන් ගේ සෙවකයෝ ද ඒ බලා තමනුන් දෙවියන් මෙන් සලකමින් මනුෂ්යු යනට නො වැ දෙවියනට නිසි කටයුතු පටන් ගනිත්. මෙහි සෙවකයෝ ස්වාමීන් විඩම්බනය කෙරෙත් සතුටු වෙත් - සෙවකයන් තමන් ගේ ක්රිනයා බලා ක්රිවයා කරනු දැකැ රජහු සතුටු වෙත් යැ යි යූ සේ යි.

6. දෙවතාවන් තමන් කෙරෙහි ආරූඪ කිරීම් සංඛ්යා ත තමන් දෙවියන් ලෙස සැලැකීම යැ යි කියන ලද. වඤ්චනායෙන් - රැවැටීමෙන්. අසත්සම්භාවනාවට - බොරු කල්පනාවට. “අපි විෂ්ණු මහෙශ්වරාදී දෙවියන් ගේ අවතාර වම්හ. මනුෂ්යර නො වම්හ” යනාදී මිථ්යාණ කල්පනාවට, පැමිණීයාහු මැ - පැමිණි හෙයින්, මෙහි ‘මැ’ යන අවධාරණාර්ථ්යෙහි නිපාතය හෙත්වයර්ථ-යක් සූචනය කෙරේ. ශරීරාභ්ය,න්තරයට - (ශරීර + අභ්ය‍න්තරයට) ශරීර ඇතුළට. වන්නාවූ - ප්රහවිෂ්ට වූ වැදුණා වූ, අනෙක් - තවත්, බාහු යුග්මයක් - අත් දෙකක්. සම්භාවනා කෙරෙත් - කල්පනා කෙරෙත්. මේ ‘කෙරෙත්’ යනාදි ක්රිතයාවන් ගෙන් උක්ත වුයේ ද පූර්වර වාක්යකයෙහි වූ රජ දරු කෙනෙක් යනු යි. ‘මම විෂ්ණු දෙවි වෙමි” යි කල්පනා කෙරෙති යනු මෙයින් දක්වත්. විෂ්ණු තෙමේ අත් සතරක් ඇත්තේ ය. තමා විෂ්ණු යැ යි ගත් කලැ අත් දෙක බැවින් නො ගැළැපෙන හෙයින් “ඉතිරි අත් දෙක ශරීරය ඇතුළට වී යැ” යි කල්පනා කෙරෙති යනු භාව යි. සිවියෙන් - ඡවියෙන්. සමින්. ව්යයවහිත වූ - වැසුණා, වූ සැඟැවුණා වූ නෙත්රව ඇත්තේ යැ යි - ඇසක් ඇත්තේ යැ යි. ආශඞ්කා කෙරෙත් - හඟිත්. සැක කෙරෙත්. මෙයින් “මම ඊශ්වර වෙමි” යන අභිමානය ඇති බව හඟවත්. මහෙශ්වර තෙමේ ත්රි්නෙත්රළ යැ. තමා මහෙශ්වර යැ යි කී කලැ ඇස් දෙක ඇතියෙන් නො නිසි වන හෙයින් “තුන් වන නෙත්ර්ය නළලෙහි සමින් වැසී ඇතැ යි හඟිති” යනු මෙහි භාව යි. මිථ්යා සම්භාවනායෙන් - බොරු කල්පනායෙන්. ගර්වය - එඩි. ආඩම්බර . ශමිතපාප - යමකු ගේ පාපයෝ ශමිත වූවාහු ද හෙවත් සන්හිඳුණා හු ද, හේ ශමිතපාප යි. ශ්රහමණයනට නමි. බාහිතපාප - යමකු ගේ පාපයෝ බාහිත වූවාහු ද හෙවත්

4. ප. 7) වි ව ර ණ ය 97

බැහැර වූවාහු ද - දුරු වුවාහු ද - හේ බාහිතපාප යි. බ්රා හ්මණ යනට නමි, ශ්රැමණබ්රාිහ්මණයන් - මහණන් හා බමුණන්, මෙහි ‘ශ්ර මණ’ යන්නට ‘ශමිතපාප’ යනු විශෙෂණ යි. ‘බ්රා හ්මණ’ යන්නට ‘බාහිතපාප’ යනු විශෙෂණ යි භින්න වූ විශෙෂණයන් ඇති කල්හි විශෙෂ්ය යන් ගේ සමාසය යුක්ත නො වේ. නොපුදත් - ආහාරපානාදියෙන් පුජා නො කෙරෙත්. හුනස්නෙන් -- (හුන් + අස්නෙන්) තමා හුන්නා වූ ආසනයෙන්. ආයාසයෙන් -- උත්සාහයෙන් සිල් රැකීම්. භාවනා කිරීම් ආදියට ගන්නා වූ උත්සාහයෙන් ව්යාවහිත වූ -- වැසුණා වූ යට කරන ලද විෂයානුභව සැපය -- පඤ්ච කාම රස විඳීමේ සැපය “මේ තපස්වීහු රූප ශබ්දාදී පඤ්ච කාම රස විඳීමේ සැපය. කිසි අර්ථපයක් ‍නැත්තා වූ සිල් රැකීම් භාවනා කිරීම් ආදියට ගන්නා උත්සාහයෙන් යට කොටැ ගෙනැ වසන්නාහ” යි ඔවුනට නින්දා කෙරෙත් යනු අර්ථ යි. වෘද්ධ ජනයා ගේ -- වැඩී සිටි අය ගේ. වැඩි මහල්ලන් ගේ උපදෙශ -- අවවාද ජරායෙන් මඩනා ලද්දාවුන් ගේ - මහලු වයසින් හෙවත් දිරා යෑමෙන් මිරිකුණ අය ගේ ප්රාලාඃ යෙකැ යි -- අර්ථ ශූන්යි කථාවෙකැ යි. පිස්සු කථාවෙකැ යි නො අසත් -- නො පිළිපදිත්. පරිභවයැ යි -- නීන්දාක යැ යී. ඊර්ෂ්යාෙ -- පරොත්කමී අසහනය ඊර්ෂ්යාි නමි. අනුන් ගේ ඥාන ගුණ ධනාදි යෙන් උසස් බව නො ඉවැසීම යනු අර්ථස යි. කර්යාදකාඨිවිභාග යෙහි දී ඇමතියන් උපදෙශ දුන් කලැ. “කීම මොහු මට වඩා නුවණ ඇත්තෝ ද?” යනාදීන් කල්පනා කොටැ ඒ උපදෙශයනට ආනාදර කෙරෙත් යනු අර්ථ යි. එකාන්තයෙන් -- නිසැකවැ මැ භිතයක් -- අභිවෘද්ධියට හෙතු වූ දැයක් කිපෙත් - කොප වෙත්. දොෂයනට උත්පතිස්ථාන වූ -- දොෂයන් උපදින තැන වූ “රාජ සම්පත්තියෙන් මේ සියලු දොෂයෝ උපදිත් එහෙයින් ‍මම එය නො කැමැත්තෙමි” යි යූ සේයි.

7. අභිමුඛ වූ සේක් - - ඉදිරියට පත් වූ සේක්. එලුණා වූ - යන්නට වර්ත.මාන ව්යූවහාරය ‘එල්ලුණා වූ’ යනු යි. ඒ ප්ර යොජ්යාරර්ථම වන හෙයින් නො යොදයි. “විලසින් දිසිය ගෙලෙ වැල්ලා ගෙනැ එලුණු” යනු රහල් තෙරුන් ගේ යෙදුම් පූඩා -- කූඩැල්ලා. තියුණු -- තීක්ෂහණ සියුම් වූ තුඬු ඇති හෙයිනි ඩැගැසුමෙන්-- ඩැසීමෙන්. කටින් අල්ලා ගැනීමෙන් ‘ඩහස්’ ධාතු යි. ‘බස්’ ආදි යි. ඩහසි- ඩහසිති - ඩහටි - ඩහටූ - ඈ විසින් වර නැ‍ඟේ. ධාතු ‘ඩස්’ යැ යි ද සිටී. දුඃඛ වේදනාව - දුක්

7B

98 එළු අත්තනගලු වංශ- (4. ප. 7

දැනීම, ‘චොදනා’ නම් දැනීම යි. වර්ත මාන ව්ය වහාරයෙහි දුඃඛ වෙදනාර්ථෙයෙහි මැ ‘චෙදනා’ යනු යොදත්. දාරක - දරුවා. මුඛ පුටයෙන් - කටීන්. ‘පුට’ යනු ‘සිදුර යැ’ යන අර්ථ ඇත්තේ යැ සැප සංඥව - සුව දැනීම . සුඛ වෙදනාව. බෝ ද - බොයි ද. ‘බෝ’ යනු කර්තාඥකාරක, වර්ත.මාන කාල ප්ර්ථම පුරුෂ එක වචන, ක්රි.යාපද යි. උක්තය ‘දාරක තෙමේ’ යනු යි. ‘පො’ (පීමෙහි) ධාතු යී. ‘ප’ ‘බ’ දෙ දෙනා ගේ සමාන බව ඇතියෙන් ‘බ’ ක රාදෙශ වැ ‘බෝ’ යනු වේ. පාලි සංස්කෘත භෂාවලැ ‘පා’ යනු ධාතු වූ හෙයින් සිංහලයට ද එසේ මැ යැ යි වරදවා කල්පනා කොටැ සිදත් සඟරායෙහි ධාතු ‘පා’ යැ යි ද ‘ඕ’ ප්රයත්ය ය වීමෙන් ‘බෝ’ යනු සිද්ධ යැ යි ද දැක්විණ. ‘පොවා’ යන ප්රැයොජ්ය් රූප යෙහි ධාතු ප්රදකට හෙයින් ඒ මතය ආරම්භව්ය යි. ‘ඕ’ යන අඛ්යායත ප්රජත්යපයයෙක් ද කිසි තැනෙකැ නො පෙනේ. අධීර වූ - ධීර නො වූ ධෛර්යුවත් නුවු නො පසු බස්නා වූ ද ප්ර ඥාවට අනු වු ද සිත් ඇත්තේ ‘ධීර’ නමි. එසේ නො වු යේ ‘අධීර’ යි. අඥාන තෙමේ - නුවණ නැති තෙනැත්තේ අර්ථා’නථ්ර්්‍ දෙක නො දන්නේ ‘අඥාන’ යි ආයුඃසංස්කාරයා ගේ - ආයුෂයා ගේ, ජීවිතයා ගේ. දුර්වෙල බව ද - බල නැති බව ද, අස්ථීර බව ද නැසෙන සුලු බව - විනාශ වන ස්වභාවය ඇති බව දශ කුශල කර්මපයන් - දශවිධ පින්කම් (1) දන් දීම, (2) සිල් රැකීම, (3) භාවනා කිරීම (4) පින් දීම, (5) පින් අනුමෝදන් වීම, (6) වතාවත් කිරීම. (7) පිදියැ යුත්තන් පිදීම, (8) බණ කීම, (9) බණ ඇසීම්, (10) දෘෂ්ටිය සෘජු කිරීම යන මොහු දශ කුශල කර්ම4යෝ යැ භොග රාශියෙන් -- ධන සමූහයෙන් ධූරය -- තත්ත්වලය. කුලෙ කරණයට -- පින් කිරීමට, මෙහි ‘කරණ’ (‘කමල’ යන තන්හි මෙන් ‘ක’ කාරයෙහි වූ ‘අ’ කාරය සංවෘත කොටැ උච්චාරණය කළ යුතු) යනු සිංහලයෙහි ‘කරන’ යන විශෙෂණ කෘදන්තයට අත්ය ර්ථයයෙන් වෙනස් වූ සංස්කෘත පාලි දෙක්හි සමාන ශබ්දයෙකි. ‘කරණ’ යන්නෙහි අර්ථයය නම් ‘කිරීම’ යනු යි. ස්ථානය -- (සුදුසු) තැන. දැහැමින් -- ධර්ම යෙන්. යුක්තියට එකඟ වැ. දහම් + ඉන් = දැහැමින්. ප්රඅකෘතියෙහි ස්වරයෝ අතම්ය වෙත්. සෙමෙන් -- ස‍හෙත්වණයෙන්. අපක්ෂ් ජාති වැ සම + එන් = සමෙන් = (ස්වර පර රූපයෙන්) සෙමෙන්. ඇතැමෙක් මෙය ‘සෙමින්’ යැ යි අපභ්රං ශ කෙරෙති. සෙමින්’ යනු සිදු වනුයේ ‘සෙමි’ සදිනි. ලොකය - ජනයා

4. ප. 8-9 වි ව ර ණ ය 99

සංග්ර හ - සත්කාර කෙළ පැමිණියක් - කොටිප්රා.ප්ත වූවක්, සම්පූර්ණ වූවක්, කෙළවරට පැමිණියක්. ගෘහාභිනිෂ්ක්රමමණය ගිහි ගෙය හැරැ තපසට නීක්මැ යෑම සත්තිස් බොධිපාක්ෂිුක ධර්මෂයන් - (1 – 1) සතරසතිපට්ඨානය, (5-8) සතර සම්යසක්ප්රකධානය, (9-12) සතර සෘද්ධිපාදය, (13-17) පඤේචන්රීකෙළෙයය, (18-22) පඤ්ච බලය, (23-29) සප්ත බොධ‍ෙඞ්ග්යද, (30-37) ආය්ය්ඤේච අෂ්ටාංගික මාර්ගුය, යන මොහු නිර්මා්ණය අවබොධ කැරැ ගැනීමට පක්ෂ් වන හෙයින් බොධිපාක්ෂිූක ධර්මො නම් වෙත්.

8. අධ්යා ශය - අදහස්. අනුශාසනය මඬනට - අවවාදය යටපත් කරන්නට හෙවත් නො පිළි ගන්නට. ඉවැසී- පිළිගති. අනුඥායෙන් - අනුදැනීමෙන්. අනුදැනීම් නම් යම් කිසිවක් මැනැ වි ද නො මැනැවි දැ යි විචාළ කලැ එය යහපතැ යි හෙවත් තමන් ගේ අදහසට ද එකඟ යැ යි ප්රයකාශ කිරීම යි. ව්යතවහාර යක් - නාමයක්.

9. දශ විධ දානය - දස ආකාරදානය (1) ආහාර. (2) පාන, (3) වස්ත්රර, (4) ගෘහ. (5) වාහන (6) මල්, (7) විලෙවුන්. (8) සුවඳ, (9) යහන්. (10)පහන් දින - දුන්නේ යැ. ‘දින’ යනු කර්තෘලකාරක වර්තකමාන කාල ප්ර ථම පුරුෂ එකවචන ක්රි යාපද යි. ‘රජ තෙමේ’ යනු උක්තය යි. ‘දෙ’ දීමෙහි ධතු යි “යා, දා, කර, ඈ, තසම දා පියෙවි” යි සිදත්සඟරායෙහි ධාතු ‘දා’ යැ යි දැක්විණ. සිංහල භාෂායෙහි දැමෙහි විනා දීමෙහි ‘දා’ ධාතුවෙක් නො ලැබේ. ධැරී යැ - රක්ෂාා කෙළේ යැ. අපරාධ සහනය - වරද ඉවැසීම, උද්වහනය - ඉසිලීම, සෙවනය කෙළේ යැ - ආශ්රධය කෙළේ යැ. ප්ර්මාද නො වී යැ යනු භාව යි. ප්රෙජාව - සත්ත්වළ වර්ග යා. හිත වූ වැඩ කැමැති වූ අභිවෘද්ධිකාමී වූ සෞම්යද වූ - කර්ක,කශ නු වු රළු නුවු. ස්වරූප - ආකාරය, ස්වභාවය මුර්තිමත් වූ ශරීරවත් වූ, ශරීර බවට පැමිණියා වූ ‘මුර්ති’ යනු ශරීරයට නමි. ධර්ම ජාතයක් මෙන් - ගුණ සමූහයක් මෙන් ගුණයෝ අශරීරයෝ යැ අශරීර වූ හෙවත් අද්රනව්යම වූ ශීලාදි ගුණ සමුහයක් එකකු වැ ශරීරයෙක් වී නම්, ඒ මුර්තිමත් වූ ගුණ සමූහයෙකැයි හෙවත් ධර්මක ජාතයෙකැයි කියැ හැකි වේ. මෙහි භාවය නම් සිරිසඟබෝ රජ පෘථිවි, අජ, තෙජස්, වායු යන සතර මහා භූතයන් හා වර්ණ් ගන්ධව, රස,

100 එළු අත්තනගලු වංශ- (4. ප 10-5 ප. 1.

ඔජස් යන සතර හා එකතු වැ නිර්මිත වූ ශුද්ධාෂ්ටක රූපයක් මෙන් නො වැ දාන, ශීල, ක්ෂුමා, අප්රාමාදාදි ගුණ සමූහයක් එකතු වැ නිර්මිත වූ ශරීර ඇත්තකු මෙන් බැබැළුණේ යැ යනු යි.

10. ප්ර ධානයා ගේ - අධිපතියා ගේ. පැවැත්ම චරිතය, ප්ර්ධාන කොට ඇති - පළමු වැනි කොට ඇති. මේ ‘ස්වභාවය’ යන්නට විශෙෂණ යි. ස්වභාවය - ධර්ම ය, ලොකයා ගේ ස්වභාවයන් අතුරින් ප්රයධාන වූයේ කීමෙක් ද? ප්රභධානයා ගේ හෙවත් තමන් ගේ අධිපතියා ගේ පැවැත්ම අනු වැ පැවැතීම යි. ප්රීධානයා දැමිටු වුව හොත් ලොකයා ද ඒ අනුවැ ගොස් දැමිටු වීමට උත්සාහ කෙරෙත්. ප්රිධානයා අදැමිටු වු කලැ ලොකයා ද අදැමිටු වෙති. මෙසේ ප්රපධානයා ගේ පැවැත්ම අනුවැ යෑම ලොකයා ගේ ප්රකධාන ස්වභාවය වූ හෙයින් “ප්රේධානයාගේ පැවැත්ම අනුවැ යෑම ප්රයධාන කොටැ ඇති ලොකයා ගේ ස්වභාවයැව” යි කී හු. කීයේ මැ නො - බුදු ගුණ අලංකාරයෙහි-

“රජුන් අදැමිටු ව ත් වෙති මැතිදෝ ද එපව ත් දැකැ උන්ගේ පුව ත් බමුණුගහපතියෝ ද එ ගනි ත්” ෴ යැ යි?

ත්වේබුද්ධීන් - තමා ගේ නුවණින්. ධර්ම යෙහි - කුශල ධර්මියෙහි. සක්ත වී- ඇලුණේ යැ. සිරිසඟබෝ රජ තෙමේ. “මම ජනයාගේ ප්රරධාන වෙමි. ප්රැධානයා ගේ පැවැත්ම අනු වැ යෑම ජනයා ගේ ප්රෙධාන ස්වභාවය යි. එ හෙයින් ජනයා දහම්හි හැසිරැවීමට මම කැමැත්තෙමි නම්, පළමු කොටැ මා ධර්මරයෙහි හැසුරුණ මැනැවැ” යි සිතා, තෙමේ ධර්ම යෙහි හැසිරීමට ආශා කෙළේ.

_____

පස් වන පරිච්ඡෙදය

1. මහඇඟි - මහාර්ඝා, බො‍හෝ වටිනා, ඉතා උතුම්. ලාබත් ගෙයක් - සලාක බත් ගෙයක්. “මම දින පතා මෙපමණ සඞ්ඝයාට බත් දෙමැ” යි නියම කොටැ ගෙනැ දෙන බත් සලාක නමි. සලාක තම් පතුර යි. අසුවල් තෙනැ දානයැ යි පතුරෙකැ ලියා දුන් කලැ ඒ පතුර ලද ශික්ෂු්හු ඒ ස්ථානයට ගොස් දානය

5. ප. 2- 3) වි ව ර ණ ය 101

පිළිගත යුතු වේ. සලාකයෙන් නියමවන හෙයින් බත ද සලාක නම් වී ලභ බත් යන්නෙන් ‘ලාබත්’ යනු සිද්ධ යි පූර්වදස්වරය ද ‘හ’ කාරයෙහි වූ ස්වරයද ස්වර්ණ් (සමාන වර්ණෙ) වූ කලැ බොහෝ සෙයින් ‘හ’ කාරය ලොප් වැ ස්වර දෙක එක් වැ දීර්ඝබස්වරයෙක් වේ. ලභ + බත = ල + අබත = ලාබත යන ක්රරමයෙනි පැඟැර =පෑර. කිහිප = කීප, මුහුණ = මුණ; කෙහෙලි = කේලි; දො‍හොත = දෝත යනුදු උදාහරණ යි. පිරිවෙන් - යනු පුරාතනයෙහි සඞ්ඝාරාමයට නම් විය. දැන් එය සඞ්ඝයා ශාස්ත්ර උගන්නා විද්යායශාලාවට නමි. කප්පියභාණ්ඩයන් -කැප බඩු (සඞ්ඝයාව) යොග්යව බඩු.පරිවාර සහිත - පිරිවර සහිත (ග්රායම‍ෙක්ෂ(ත්ර්යන්හි) වැඩ පළ කරන්නන් සහිත. ග්රාවම‍ෙක්ෂකත්රේයන් - ගම් හා කුඹුරු පරිභොගයට - අනුභවයට, භුක්ති විදීමට, මධ්යවරාත්රිසයෙහි - රැ මැදියමෙහි. රහසිගත = හුදකලා. තනි. මේ ‘රහොගත’ කියා ද සිටී. (රහස් + ගත = රහොගත.) ‘රහිසි’ යනු ‘රහස් ශබ්දයා ගේ සප්තමී (ආධාර) එකවචන යි. එ හෙයින් ‘රහසිගත’ යනු අලුප්ත සමාස යි. නො කට හැකි - දුෂ්කර කිරීමට ඉතා අමාරු.

2. අසමර්ථහ වියැ - ‘බොධිසත්ත්වු තෙමේ’ යැ යි සම්බන්ධධ කරනු කරුණායෙන් පහරනා ලද අවකාශ ඇති - මහත් වූ දයායෙන් ගසා දුරු කරන ලද ඉඩ ඇති. මේ තෘෂ්ණා තොමෝ යන්නට විශෙෂණ යි. බොධිසත්ත්ව යන් ගේ සිත්හි කරුණාව කොපමණ ‍මහත් වී ද යත හොත්. ඒ (කරුණාව) සීත පුරා සිටියේ යැ. සිත්හි අවකාශය හෙවත් ඉඩ කරුණායෙන් පහරනා ලද්දේ යැ හෙවත් ගසා දුරු කරන ලද්දේ යැ. එහෙයින් කරුණාවට වීනා අන් කිසිවකට සිත්හි අවකාශ නැති වීයැ. මෙසේ අවකාශ නැති වූයෙන් තෘෂ්ණාව එහි රැඳීමක් නො ලැබැ දුරු වැ ගියාක් වැනි යැ යූ සේ යී. කිසි මැ වස්තුවක් ගැනැ ආශාව මඳක් වත් නො වි යැ යනු භාව යි. බාහිර වස්තු - බැහැර දැ ශරීරයට අයති නුවු දෑ ශරීරයේ ඇස්, ඉස්, මස්, ලේ ආදිය අධ්යායත්මික වස්තු යැ යී ද, ශරීරයෙන් බාහිර වූ රන් රිඳී මුතු මැණික් ගව මහිෂාදිය බාහිර වස්තු යැ යි ද යෙත්. පරිත්යාිග - දීම.

3. මාංශ‍ච්ඡෙදය - (මාංස + ඡෙදය = ‘ඡ’ ද්විරූප වැ පුර්වය ‘ඡං හට ‘ච’ ආදෙශ වෙයි.) මස් සිඳීම (කැපීම) ශස්ත්ර යා ගේ නිපාතයෙන් - ආයුධය හෙළීමෙන් ආයුධයෙන්

103 එළු අත්තනගලු වංශ- (5. ප. 4.

ගැසීමෙන්. තත්ක්ෂ ණයෙහි - එකෙණෙහි. දුඃඛයා ගේ පැමිණීම හා සමග මැ. ජනිත - උපන්. අභිරතීයෙන් - ඇල්මෙන්, ආහායෙන්. ඒ පහකරනු ලැබෙයි. - ඒ දුක පලවා හරිනු ලැබෙයි. මස් කැපීම නම් මහත් දුකෙකි. බොධිසත්ත්ව්යන් ගේ දානාභිරතීය කොතරම් මහත් ද යන හොත් මස් කැපීමේ දුක කිසිසේත් නො දැනේ. ඛෙදයට- වෙහෙසට. යෑම් ඊම් වෙගයෙන් ඛෙදයට පැමිණියා වූ ඒ දුඃඛය - සැත් පහර දෙන දෙන ගමනේ දුක ද පැමිණෙයි. ඒ එක් එක් වරැ දානාභිරතිය නැඟී සිට ඒ දුක පලවා හරී. මෙ සේ සීයක් වරැ සැත් පහර දෙන ලද නම් දුක ද සියක් වරැ එයි, සීයක් වරැ පලා යෙයි. මෙ සේ නැවැතැ නැවැතැ ඊම යැ යෑම යැ යන දෙක කිරීමේ වේගයෙන් දුක වෙහෙසට පැමිණෙයි. එ හෙයින් දුක් උපදවන්නට අසමර්ථව වෙයි. චිත්තයට - සිතට. පීඩා - පෙළීම. දුක් දීම. අධ්යාඅත්මික - ශරීරයට අයත්. බොධිසත්ත්වනයන් ස්වකීය ශරීර මාංසය කො තරම් ප්රී තියෙන් දන් දුන්නු ද යනු මෙ‍ සේ කියැවිණ.

4. ශරීර භාරය - ශරීරයෙහි බර පා නැති බැවින් ශොක ‍කෙළේ යැ යි - ‘අහෝ මේ මිනිස්සු බොහෝ බර වූ මා ගේ ශරීරය උසුලා ගෙනැ යෑමෙන් දැඩි දුක් විඳිති. මොවුනට පහසු පිණිස මම මැ යන්නට කැමැත්තෙමි එහෙත් මට පා නැති බැවින් කුම් කෙරෙම් ද?” යනාදීන් ‍ශොක කෙළේ යැ යි. චරිත ශ්රීහය උත්කෘෂ්ට වූ චරිතය ‘ලැබෙමි’ යනු ආත්මනෙපදික ක්රිෙයා යි. මෙහි පර‍සෛමපදික රූපය ‘ලබම්’ යනු යි. ආත්මනෙපදික පරසෛමපදික භෙදයක් සිංහල ව්යා කරණ කර්තෲ න් විසින් නො සලකන ලද නමුත් ඒ භෙදය සිංහල ‍භාෂා විෂයයෙහි ප්රතත්ය ක්ෂල වැ මැ ඇති බව් දත යුතු ආත්මනෙපද වනුයේ ‘බස්’ ආදිගණ ‘ලබ’ ධාතුව යි. ලැබේ- ලැබෙති - ලැබිණි, ලැබී ලදි - ලැබුණු, ලැබී, ලදු - ඈ විසින් වරනැඟීම වෙයි.

එක් කලෙකැ බොධිසත්ත්වආයෝ නාග ලොකයෙහි සඞ්ඛපාල නම් දිව්යද නාග රාජ වැ උපන් හ නා ලොව පෙහෙ වස් රැකීමට සුදුසු නො වන හෙයින් ඔහු තුමු මිනිස් ලොවට අවුත් එක්තරා මහා මාර්ගදයක් හා එකපදික මාර්ගුයක් අතරැ තුඹයක් මතුයෙහි තුදුස්වක් ‍පසළොස්වක් දෙ දිනයෙහි පෙහෙවස් වැසැ පෑලවිය දා පෙරළා නා ලොවට යෙත්. මෙ සේ ‍කල් යවන අතරැ දිනක් දඩයම් පිණිස වල් වැදැ

5. ප. 5-6) වි ව ර ණ ය 103

ඇවිදා ගොයි පැටවකුදු නො ලැබැ පෙරළා එන වැද්දෝ සොළොස් දෙනෙක් පෙහෙ වැ උන් ඒ නා රජුන් දැකැ. ‘කෑ යුතු මසක් ලදුම්හ” යි තුටු පහටු වැ නඟුට ගෙනැ ඇදැ බිමැ හෙළා, අට තැනෙකැ විද කටු සහිත වේ වැලින් අවුණා, අට තඬියෙකින් කරගසා උසුලා ගෙනැ ගිය හ. එ සේ ගෙන යන කල්හි දු, ‘ඉදින් කිපුණෙම් නම් මා ගේ සිල් බිඳවී යෙයි” යන බියෙන් බෝධි සත්ත්වදයෝ සිත් නො සතුටු පමණකුත් නො කොටැ මෙත් මැ කළ හ.

5. බාල තෙමේ - ළදරු තෙමේ මිම්කිරුණු කල්හි - මේරූ කල්හි ‘මුහු’ යන්න හා එක් වු ‘කර’ ධාතුයෙන් සිද්ධ යි. ‘මුහුකර’ යි ධාතු සිටි කලැ කර්ම කාරක අතීතාර්ථු වාචී ‘කෘදන්ත නාමයක් සෑදීම පිණිස ‘උණු’ ප්රිත්ය‍යය කිරීමෙන් ‘මුහුකර + උණු’ යනු වේ. ධාතුයෙහි ස්වරයන් අනම්ය වූ කලැ ‘මිහිකැරුණු’ යි සිටී. ඉක්බිති (‘කැ’ යන්නෙහි) ස්වර පූර්වහ රූපයෙන් ‘මිහිකිරුණු’ යනු සිද්ධ යි.

6. අත් සුනු - යව බැදැ අඹරා ගත් පිටි හෙවත් සුනු ‘සක්තු’ නම් වේ. (පාලි ‘සත්තු’) මේ සිංහළයෙහි ‘සත් යැ යි සිටී. ‘සත්’ යනු ‘හත්’ වැ ‘හ’ කාර ලොපයෙන් ‘අත්’ යනු ශෙෂ වේ. ගමන් යන කලැ බමුණෝ මේ අත් සුනු පසුම්බියෙකැ ලා මඟැ දී කෑම පිණිස ගෙනැ යෙත්. රාඟාදි දොෂයෙන් - රාග දේවෂ මොහ යන තුනින් කලුෂ වූ - කිලුටු වූ දත - දැනැ ‍ගත්තේ යැ ‘දත’ යනු කර්තෘමකාරක අතීතකාල ප්රසථම පුරුෂ එකවචන ක්රි-යාපද යි. ‘දන්’ ධාතු යි අතීතරූපසාධනයෙහි දී ‘න්’ හට ‘ත්’ වේ මෙය ‘දති” යී ද සිටී ආශ්චර්යැ යැ - පුදුම යැ. රාගාදි දොෂයෙන් කලුෂ වූ ද ප්රිඥායෙන් දත් නිසා. දශ පාරමිතා යෙන් සිද්ධ කරන ලද යනු ‘සර්වලඥතාඥානයා ගේ’ යන්නට විශෙෂණ යි. සිද්ධ කරන ලද - සම්පූර්ණ‘ කරන ලද පහ වූ- දුරු වු සර්වශඥතාඥානයා ගේ - සියල්ල දන්නා නුවණෙහි, සර්ව‘ + ඥ = සියල්ල + දන්නා. සර්වසඥ + තා = සියල්ල දන්නා බව වර්ණුනා තොමෝ කවරක් ද? – (සර්වදඥතා ඥානය) කෙසේ වර්ණ නා කරමෝ ද? කලණ - ඉතා යහපත්.

එක් සමයෙක්හි සෙනක නම් පණ්ඩිත වැ උපන් බොධිසත්ත්ව යෝ බරණැස් නුවරැ ජනක නම් රජ්ජුරුවනට අර්ථ යෙන් ධර්මගයෙන් අනුශාසනය කෙරෙමින් වෙසෙති. මෙසේ වසන කලැ එක් දුප්පත්.

104 එළු අත්තනගලු වංශ- (5. ප. 7.

මහලු බමුණකු ගේ තරුණ භාර්යා ව අන් පුරුෂයකු කෙරෙහි ඇලුණි සිය සැමියා ගෙදරින් පලවා සොර සැමියා සමඟ රිසි සේ දවස් යවන අටියෙන් “මට තනි වැ මේ ගෙයි මෙහෙ නො කළ හැකි යැ. රටැ තොමැ සිඟා මුදල් ලැබැ ගෙනැ එයින් දාසිදාසයන් ගෙනෙව” යි කීවා යැ මහලු බමුණා ද තතු නො දැනැ බොහෝ කලක් මුළුල්ලෙහි ගම්නියම්ගම්වලැ ඇවිදැ සිඟා මසුරන් සත් සියයක් ලැබැ පෙරළා එන්නේ. දිනක් සවස් වේලෙහි රුකක් මුලැ හිඳැ අත් සුනු පසුම්බිය ගෙනැ; බැඳුම් මුදා අත් සුනු කා, “අද මැ මා ගේ සුරතල් බිරින්දෑ දක්මි” යි සිතනස්නේ මැ පසුම්බිය නො බැඳි බව මෙනෙහි නො කොටැ. පැන් බොනු පිණිස බැහැරැ ගියේ යැ. ඒ අතරැ රුක් සිදුරෙකැ උන් නයෙක් පසුම්බියට වැදැ. අත් සුනු කකා වැදැ හොත්තේ යැ. බමුණු පැන් බී අවුත් නයා උන් බව නො දැනැ පසුම්බිය බැඳැ කරැලා ගෙනැ යන්නට වන. මේ බව දුටු රුක් දෙවියෙක් -

“අස බමුණ ගම් වැ සී මඟැ රැඳුණ අද තෝ න සී ගෙට ගිය අඹුව න සී’’ අතුරුදන් වී කියා මේ ලෙ සී ෴

බමුණු ‘මේ කීමෙක් දැ’’ යි බලනුයේ රුක් දෙවියා නො දැකැ. දුකින් වැලැපෙමින් ගෙදර යන ගමන් තබා එ දිනැ සේනක පණ්ඩිත යන් දහම් දෙසන තෙනට ගොස් පසෙකැ උන්නේ යැ. සෙනක පණ්ඩිතයෝ ද දහම් දෙසා සූර්යොොදයෙහි විකසිත වූ පද්මවනයක් මෙන් උන් පිරිස් මැද්දෙහි හැකිළී පියුමක් වැනි වූ ඒ බමුණා ගේ මුහුණ දැකැ ශොකයට කරුණු පුළුවත් හ. බමුණා සියලු පවත් කී කල්හි බොධිසත්ත්වැයෝ නුවණින් බලා “බමුණ තොප ගේ පසුම්බියෙහි නාගයෙක් ඇතැ” යි කී හ. බමුණා ඒ අසා බියෙන් හඬ ගසමින් පසුම්බිය බිමැ හෙළා ඇතැ දිවැ ගත. එ තන්හි සිටි මිනිසුන් දඬුයෙන් පසුම්බිය පහළ කලැ නයා ඉන් නිකුත් වැ ගියේය.

7. කෘශ වූ - තුනී වූ . කෙට්ටු වූ වාලධියෙන් - වලගින්. මුග්ධ බැවින් - මෝඩ බැවින් අභිමතාර්ථ යා ගේ - කැමැති වූ අර්ථවයා ගේ. සැපැයීමෙහි - සම්පාදනයෙහි සිද්ධ කැරැ ගැනීමෙහි. ප්රැකාර - ආකාර, ස්වභාව ප්රායප්ත වූයෙමි - පැමිණියෙමි.

5 ප 8) වි ව ර ණ ය 105

එක් සමයෙක්හි මහ බෝසතාණෝ ලෙහෙන වැ ඉපැදැ සමුද්රාෙසන්නයෙහි කැදැල්ලෙකැ තමන් පැටවුන් රැකැ සිටියාහු යැ. දිනෙක මාරුත වෙගයෙන් පැටවුන් මුහුදැ හුණුයෙන් ඔවුන් ගලවා ගනු පිණිස උත්සාහ කරන්නාහු “මුහුද දිය ඉසැ පියමි” යි සිතා තමන්‍ ගේ වාලධිය තෙමතෙමා අවුත් ගොඩ ගසන්නට වන් හ. මේ බට දුටු ශක්රස තෙමේ එ තෙනට අවුත් පැටවුන් ගලවා දින.

කලන්ද ක නමින් ජාතකයක් ඇති බව සමහර තන්හි පෙනෙතු දු එබන්දක් ජාතක අටුවාවෙහි හෝ චරියාපිටකයෙහි හෝ නො ආයේ යැ. බුදු ගුණ අලංකාරයෙහි දු -

“සුවාසූ දහස ක් යොදුන් ගැඹුරැති මුහුද ක් ගොඩ කෙරෙමි යි උද ක් ලෙහෙනු කළ තැත් වැන්නැ දවස ක්”

යනු මේ ජාතකය සඳහා කියැවිණ.

8. කසී රජහු - බරණැස් නුවරැ රජ. බරණැසට ‘කාශි’ යනු නමි. (‘කසී සළු’ නම් එහි වියූ සළු යී.) ළය - හෘදයය, පයින් පහරන ලද කල්හි - පයින් ගැසූ කලැ. පයින් ඇති කලැ ක්ෂා න්ති නමැති ප්රාරසාදයෙහි - ඉවැසීම නමැති මහා ගෘහයෙහි කුළුසන්ධිය ගැන්වීම - කූටයෙහි හෙවත් මුදුනෙහි සන්ධි- කිරීම. ප්රාගසාදයෙහි සියලු පරාළ මුදුනෙහි දී එක් වේ. ඒ සියල්ල එක් කිරීමෙන් සන්ධිල කොටැ කොත තුබූ කල ප්රා සාදය සම්පූර්ණී වේ. ක්ෂා න්තිවාදි තාපසයනට කලාබු රජ අනෙක වධ කොටැ කෙළවර පයින් ළය පහළ කලැ ද, තාපසයෝ ඉවසා ඔහු කෙරෙහි මෛත්රීෙ කළාහු මැ යැ. කුළු සන්ධිා ගැන්වීමෙන් ප්රාවසාද කර්මාුන්තය කෙළ පැමිණියාක් මෙන් මෙ බඳු ඉවැසීමෙන් ක්ෂා්න්තිය ද කෙළ පැමිණියා නම් වෙයි. අවබොධ කෙළේ යැ - තේරුම් ගත්තේ යැ. (මෙබඳු යැ යි) දැනැ ගත්තේ යැ. තමා - තමා ගේ ආත්මභාවය සරහමි යි - අලංකාර කෙරෙමි යි.

එක් කලෙකැ මහබෝසත්හු ක්ෂාධන්තිවාදි නම් තාපස වැ කලාබු නම් රජහු ගේ උයන්හි විවෙකකාමි වැ වෙසෙති. දිනෙකැ සුරා මෙදෙන් මත් වූ කලාබු රජ නළඟනන් පිරිවරා උයන් කෙළියට ගියේ නිඳිබර වැ නළඟනක ඇකයෙහි හිස

106 එළු අත්තනගලු වංශ - (5. ප 9.

තබා නිඳන්නට වන. සෙසු නළඟනෝ උයනැ ඔබ මොබ ඇවිදුනාහු තවුසාණන් දැකැ වැඳැ හුන් හ. තවුසාණෝ ද ඔවුනට බණ දෙසන්නට පටන් ගත් හ. එ කලැ රජු ගේ හිසට ඇකය දී සිටි නළඟන රජු පුබුදුවා සෙස්සන් තවුසාණන් සොයා ගිය බව් කිව. රහ මෙදෙන් උදම් වූ රජ කොපාග්නියෙන් ඇවිළැ, ගොස්, “තෝ කුමක් කියහි දැ” යි ඇසු කලැ “මහ රජ, මම ක්ෂා න්තිවාදි යෙමි. මොවුනට ක්ෂගමායෙහි ගුණ කියමි” යි තවුසාණෝ කී හ. රජ “එ සේ වී නම් තාගේ ඉවැසිලි බල බල මැ” යි වධකයා ලවා අත් පා කන් නැහැ කප්පා “දැනුදු ක්ෂාින්තිවාදියෙහි දැ” යි විතාළේ යැ. “එ සේ යැ මහ රජ, මා ගේ ඉවැසිලි හෘදයාභ්ය‍න් තරයෙහි මුත් අත්පාකන්නැහැයෙහි නැතැ” යි තවුසාණන් කී කලැ එයිනුදු තෘප්තියට නො පැමිණි ඒ පවිටු රජ විළුඹින් තවුසා ණන් ළෙහි පහළේ යැ. එ කලැ තවුසාණෝ -

“යො මෙ හ‍ෙත්ථත ච පාදෙ ච කණ්නාසෙ ච ඡෙදයි චීරං ජීවතු සො රාජා න හි කුජ්ඣන්ති මාදිසා” ෴

යනුයෙන්, “යමෙක් මා ගේ අත් ද පා ද කන්නැහැ ද කැප්පී ද ඒ රජ බොහෝ කල් ජීවත් වේ වා! මබන්දෝ නො කිපෙත් මැ යැ” යි කියමින් මැ ජීවිතක්ෂ යට පැමිණිය හ.

9. සිත් පිත් නැත්තා වූ - සිතිවිල්ලක් හෝ උෂ්ණ වෙග යක් හෝ නැති. අප්රා ණ වූ රන් මිරි වැඬි - රනින් කළ වහන් (සෙරෙප්පු) ජාතක අටුවායෙහි ‘තිණපාදුකායො’ යනු පෙනේ. තෘණයෙන් කරන ලද වහන් තීණපාදුකා නමි. එ හෙයින් මෙහි ‘රන් මිරි වැඩි’ යනු චින්ත්ය යි. අසත්යායෙහි - බොරුයෙහි, සත්යයසන්ධා න - සත්ය ගැළැපීම, මතු - බුදු වූ කලැ, චතුසසත්ය.ය- (චතුර් +සත්ය‍ය) (1) දුක, (2) දුක ඉපැදීමට හෙතුව, (3) දුක ඉපැදීමට හෙතුව නැති කිරීම, (4) දුක ඉපැදීමට හෙතුව නැති කිරීමේ මාර්ග ය, යන සැබෑ සතර, සම්මතී සත්යම = සැබෑ යැ යි ලොක සම්මත වූ දැය. මේ සත්ත්වයයෙකැ මේ ගසෙකැ මේ පුටු වෙකැ යනාදිය ලොකයා සමමත කැරැ ගත් ලෙස ව්යගවහාර වන්නෙන් සමමති සත්ය නම් වේ. පරමාර්ථ සත්යග - ඉතා උතුම් වූ අර්ථ ය ගෙනැ දෙන සත්ය ය “සත්ව් වේ, වෘක්ෂය, පීඨ, යන තුන් තන්හි මැ පෘථිවි, අප්, තෙජෝ, වායු, වර්ණ“, ගන්ධ‍, රස, ඔජා, යන අටිත්

5. ප 10.) වි ව ර ණ ය 107

නිපන් හෙයින් ශුද්ධා‍ෂ්ටක නම් රූප කලාප සමූහයෙක් ඇත. සත්ත්ව යැ වෘක්ෂ යැ පීඨ යැ යි කීමට කිසිත් නැතැ” යි කී කලැ ඒ පරමාර්ථස සත්යව ‍නම්. චතුස්සත්යායවබොධකැරැවීමෙහි - සත්යැ සතර දැනැ ගන්නට සැලැස්වීමෙහි.

එක් සමයෙකැ බෝසතාණෝ බරණැස් නුවරැ දසරථ රජ හු ගේ දෙට පුත් වැ උපන්හ. රාම නම් වූ ඒ බෝසතාණන් ගේ එක කුසැ ඔත් මලණුවෝ ලක්ඛණ නම් ද නැගණියෝ සීතා නම් ද වූ හ. පිය රජහු ගේ නියමය පරිදි ඔවුන් තුන් දෙනා දොළොස් වසක් වනෙහි වසනු පිණිස ගොස් සිටියැ දී පිය රජ නව වසෙකින් කාලක්රි්යා කෙළේ යැ. ඔවුන් ගේ සුළු මවුන් පුත් භරත කුමාර, රාම කුමාරයන් සොයා අවුත්, පිය රජ මළ පවත් කියා, රජයෙන් පැවරී යැ. රාම කුමාරයෝ ද “මලුන් නඟුන් හා ගොස් රාජ්ය්ය කරව” යි කීයා “නො හැක්කම්හ” යි ඔවුන් නො ගිවිසි කල්හි “එ සේ නම් මේ ඉතිරි තුන් වස මාගේ මිරිවැඩි සඟළ ගෙනැ ගොස් රජය කරව. ඒ අනුශාසනය කරන්නේ යැ. මම මැ පියාණන් බස සපිරෙන සේ මේ තුන් වසත් මෙහි මැ වැසැ එන්නෙමැ” යි ඔවුන් යැවූ හ. ඔහු ද නුවරට ගොස් සිහසුන්හි මිරිවැඩි සඟල තබා, “රාම රජු ගේ රාජ්යවය” යි ප්රසකාශ කළ හ. යම් කිසි අධිකරණයක් පැමිණි කල්හි ඇමැත්තෝ එය විසඳති. ඉදින් ඔවුන් ගේ විනිශ්චයය අසත්ය් වී නම්, සිංහාසනා රූඪ වූ මිරිවැඩි සඟළ එකට හැපෙමින් ශබ්ද කෙරෙයි. නැවැතැත් ඇමැත්තන් ඒ අධිකරණය විමසා සත්යඑයෙන් විනිශ්චයය කළ කලැ නිසොල්මන් වැ නිශ්ශබ්ද වෙයි.

10. මුශපක්ෂෙ - ගොළු පක්ෂැ තෙමිය බොධිසත්ත්ව යන් ගොළු වූවාක් මෙන් කථා නො කොටැ සිටී හෙයින් දෙන ලද මේ නමි. රාජ්යස ශ්රීධයෙන් බියෙන් - රාජ සම්පත්තීයට භය වැ. (එය මහා අනර්ථ කර හෙයින්) ව්රතත විධිය - ශීල විධිය. යම් කිසි ශීලයෙකැ පවතිමි යි ඉටා ගෙන ඒ ලෙස මැ පැවැතීම ව්ර ත යි. (‘පතිව්රකතා’ යනු විමසනු) අධිෂ්ඨාන කොටැ - ඉටා, මෙය නො හරිමි යි තරයේ සිතා ගෙනැ. සහනය - ඉවැසීම. තාපස ප්ර ව්ර-ජ්යාධව - තාපස පැවිදි වීම. ගිහි ගෙයින් පිට වැ සිල් රැකීමට යෑම ප්රනව්රීජ්යාෙ යැ. දැන් මේ මහණ වීමට නමි. සම්පූර්ණිතා තොමෝ - සම්පූර්ණී බව. සංස්කෘතයෙහි ‘තා’ ප්ර ත්ය්යයෙන් අන්ත වූවෝ ස්ත්රීවලිංගික ය හ. එ හෙයින්

108 එළු අත්තනගලු වංශ - (5. ප 11.

‘සම්පූර්ණ‍තා තොමෝ’ යනු අතිශයින් යුක්ත යි. සිංහලයෙහි ‘බව්’ යනු නපුංසකලිඞ්ගික වේ එ හෙයින් ‘සම්පූර්ණඅ බව් තොමෝ’ යැ යි හෝ ‘සම්පූර්ණකත්ව් තොමෝ’ යැ යි යෙදුවාහොත් ඒ මහා දොෂ යි.

එක් කලෙකැ රජ කුලයෙහි ඉපැදැ රජ වැ කළා වූ පාප කර්මය බලයෙන් නරකයෙහි බොහෝ දුක් විඳි බෝසතාණෝ, එයින් ච්යු ත වැ තෙමිය නම් රජ කුමර වැ උපන් හ. ඒ ඇසිල්ලෙහි ඔවුනට ජාති ස්මරණ ඥානය පහළ වැ පෙරැ රජ යැ කළා වූ පවින් විඳි දුක් දැකැ, “අහෝ” මේ සොර ගෙයි නැවැතැත් උපන් නෙමි. කෙසේ නම් මෙයින් නික්මැ යන්නෙම් දොහො” යි ශොකී වැ සිටුනා අතරැ සේ සතැ අධිගෘහිත වූ දෙව් දුව විසින්, “එ සේ නම්, පුත, තෙමිය කුමාරයෙනි, තෙපි නො ගොළු වැ, නො පිළු වැ, නො බිහිරි වැ. ගොළු - පිළු - බිහිරකු මෙන් ඉටා ගෙනැ කල් යවව” යි කියන ලද කුමාරයෝ ඒ අවවාදය මුඳුනින් පිළිගෙනැ සොළොස් වසක් මුළුල්ලෙහි නොයෙක් වධ දෙමින් පිය මහ රජු කැරැවූ නොයෙක් පරීක්ෂොණයන් ගෙන් අධෛර්ය යට නො පැමිණැ, ඉටා ගත් ලෙස මැ කල් යැවූ හ. කෙළවරැ පිය මහ රජ වධකයාට “මේ කලකණ්ණි වූ කුමාරයා ගෙනැ ගොස් අමු සොහොනෙහි වළක් කැණැ එහි සිටුවා කර දක්වා පස් එවැ හුදැලු තලයෙන් ඔළුව පළා මරා එව” යි නියොග කෙළේ යැ. එ කල්හි ද බෝසතාණෝ නො සැලී අධිෂ්ඨානය තර කොටැ සිටැ තමන් අමු සොහොනට ගෙනැ ගිය වධකයා කෙරෙන් මිදී, හිමාලය වනයට ගොස් තපස් කළ හ.

11. මෛත්රීක අනුභාවයෙන් - මෛත්රිප බලයෙන්. සියල් ලනට එක සමාන වැ (“නිදුක්, නිරොග, සැපවත් වේ වා” යනාදි විසින්) පවත්වන හොඳ හිත මෛත්රී නම් වේ. (පාලියෙහි නම් ‘ආනුභාව’ ශබ්දයෙක් ද ඇත.) ප්රෙ ම අනු වැ බැඳීමෙන් - ආදරයට අනු වැ බැඳීමෙන්. (මවු පිය අඹුදරු නෑදැ මිතුරන් මෙන්) ඔවුනොවුන් කෙරෙහි පෙම් බැඳීමෙන්. නිත්යයචෛරී’ ශබ්දය. ‘නිත්යවවෛරී’ යන මේ ශබ්දය (‘නිත්ය්වෛරි’ යන්නෙහි අර්ථශය නම් ‘සියලු කල්හි සතුරු’ යනු යි) විරුද්ධ වූ අර්ථඳ ඇත්තා - ශබ්දාර්ථශය හා එකඟ නුවු අර්ථල ඇතියක්, ‘නිත්යදවෛරි යන්නෙන් ලොකයා ‘සියලු කල්හි සතුරු’ යන අර්ථ ය ගනී එහෙත් ලොමහර්ෂ තාපසයන් ගේ කාලයෙහි දී

5. ප. 12.) වි ව ර ණ ය 109

‘නිත්යහවෛරි’ ශබ්දයෙන් ගත යුතු අර්ථ ය ‘සියලු කල්හි මිතුරු’ යනු වියැ. මීයාට ‘බළලා’ යනු ‘නිත්යඅවෛරි’ ශබ්දයෙකැ. එහෙත් ලොමහර්ෂන බොධිසත්ත්වරයන් ගේ කාලයෙහි දී බළලා විසින් මිය, තාවා කවා පොවා සුවපත් කරන ලද බැවින් මීයාට ‘බළාලා’ යනු ‘නිත්යපවෛරි’ ශබ්දයක් නො වැ ඊට අත්ය ර්ථ යෙන් මැ විරුද්ධ වූ අර්ථ ඇති ‘නිත්යවමිත්රෙ’ ශබ්දයෙක් වියැ. සිංහ. මෘග, නාග, මණ්ඩුක, කාකොලුකාදීන් කෙරෙහි දු මෙ මැ නය යි. මෙසේ වූයේ බොධිසත්ත්ව යන් ගේ මෛත්රි් අනුභාවයෙනි.

ධන්ය පුණ්යව සම්පන්නධනවත් උසස් පවුලෙකැ ලොමහර්ෂක නම් වැ උපන් බෝසතාණෝ සියලු ශිල්පයන්හි නිමාවට පැමිණැ මවු පියන් ඇවෑමෙන් සියලු ධනයට ස්වාමි වූ හ. ඉක්බිති නෑයන් විසින් “ආවාහ විධියෙන් කුටුම්බස්ථාපනය කරව” යි අයදිනු ලබන්නාහු, “ගිහි සුව නොතිර යැ” යි කියා සියලු ඉසුරු දන් දී පැවිදි වියටි වුව ද, “පැවිදි වූ කලැ මහා ලාභසත්කාර උපදනේ යැ” යන බියෙන් සිතින් පමණක් පැවිදි ඉටා ගෙනැ වෙසින් දුගියෙකු මෙන් පෙනෙමින්, හන් පෙරෙවි සළු සඟළින් පමණක් යුතු වැ ගෙන් නික්මුණාහ. මෙ සේ ගමින් ගමැ පාදඩ වැ ඇවිදුමින් ගිය ගිය තැනැ ලැබුණු තාක් අවමන් බුහුමන් සම සේ ඉවසමින් ගොස්, අමු සොහොනට වැදැ විසූ හ. එහි දී ගොපලු දරු ආදීහු නොයෙක් ගැහැට හා අවමන් හා කළෝ යැ. නුවණැත්තෝ වනාහි මහා පුරුෂ ගුණ හැඳිනැ වන්දුනමානනාදිය කළ හ. බෝසතාණෝ ගැහැට අවමන් ආදියත් වන්දැනමානනාදී යත් සම සිතින් මැ ඉවැසූ හ.

මේ උපෙක්ෂාහ පාරමිතාවට නිදර්ශැන යි. මෛත්රී පාරමිතාවට නිදර්ශාන කොටැ මෙහි ලා දැක්වීම භ්රතමයෙකි.

12. සම වූ සිත් - මිත්ර ශත්රැත දෙපක්ෂීයට මැ එක සමාන සිත්. මානන - නම්බු. අවමානන - අවනම්බු. තොසයට - සතුටට. රොෂයට - තරහයට. කොපයට. සතුටු නො සතුටු විකෘති - සතුටු වීම් නො සතුටු වීම් සඞ්ඛ්යා.ත විකාර හෙවත් වෙනස් වීමි. පහ වූ සිත් ඇත්තාක්හු මෙන් - සිත් නැති කෙනකුන් මෙන්, උපෙක්ෂාවව - සම සිත් ඇති බව. මානනයෙන් තොෂයට හෝ අවමානනයෙන් රොෂයට හෝ නො පැමිණැ තමනට හිතායෙහි දී සතුට යැ අහිතයෙහි දී නො සතුට යැ යනාදී සිතෙහි

110 එළු අත්තනගලු වංශ - (6. ප. 1. 2

වෙනස් කම් නැති වැ සිත් නැතියක්හු මෙන් වී සාධාරණ - සමාන එක සමාන සිත් ඇති.

එකරාජ වැ උපන් මහ බෝසතාණන් දශ රාජ ධර්ම යෙන් රාජ්යශය කරන කල්හි දබ්බසෙන නම් සතුරු රජෙක් රාජ්ය්ය පැහැරැ ගෙනැ බොධිසත්වකයන් දෙ පා බැඳැ උඩෙලියෙහි එල්වා තිබී ය. එ කල්හි දු බෝසතාණෝ මඳකුදු නො කිපී මෛත්රීඋ වඩා ධ්යාතන උපදව. ඒ බැම්මෙන් මිදී. සමාපත්තීයෙන් අහස්හි පලක් බැඳ වැඩ උන්හ.

මේ මෛත්රීව පාරමිතාවට නිදර්ශ න වන හෙයින් උපෙක්ෂාි පාරමිතාවට නිදර්ශ්න කොටැ දැක්වීම භ්රදමයෙකි.

පාරමිතාශුංසන - පාරමිතා පැතීම. _______

ස වන පරිච්ඡෙය

1. නිරවද්ය - (නිර් + අවද්ය ) වරද නැති. අකුෂල විපාක යෙකින් - පාප කර්ම.යෙකැ ප්රැතිඵල වශයෙන්. කුක්ෂිප නමැති සළෙහි - බඩ නමැති සැළියෙහි. බරින් මඬනා ලදින් - බර නිසා මිරිකී. වක් වූ - නැමුණා වූ , වකුටු වූ දණ මඬුලු - දණ හිස්. ‘සැළියක් වැනි මහත් වූ උදරයේ බරින් දණ හිස් වක් වූ’ යනු අර්ථව යි. ජල සහිත වූ මෙඝ කූටයකට - දිය ඇති වලා කුළකට, වැසි වළා කුළකට, මෙහි ජලසහිත වූ යැ’ යි කුමට කියන ලද ද? රාක්ෂලසයා කළු බව හැඟැවීමට යැ. වැසි වලා කුළ කෘෂණ වර්ණය වේ. දරුණු - රෞද්රී. දැඩී - තද, දළ කෙළවරින් - දළ අගින්. රාක්ෂ සයනට ද වල් හුරු ආදී සතුනට මෙන් කට දෙපසින් පිටට වැඩී වක් වැ සිටුනා දළ ඇතැයි ඇතැමෙක් කියත්. ඩගනා ලද - ඩැහැ ගන්නා ලද. දළ ඉතා වක් වැ අග කම්මුලෙහි ඇනී සිටුනා බැවින් ‘ඩහනා ලදැ’ යි කියූ. කපොළ ස්ථල - කොපුල් තල කම්මුල්, අභිනව සූය්ය්‘ී මණ්ඩලය - අලුත් රිවි මඬල. උදය කාලයෙහි සූර්ය් ඇ බිම්බය. මෙහි ‘අභිනව’ යනු කවර හෙයින් යොග්යස ද? උදය කාලයෙහි සූර්ය්ුන බිම්බය රක්තවර්ණි හෙයිනි. රාක්ෂෙසයන්ගේ ඇස් රතු යැ යෙත්.

2. ගම් කෙලවරැවලැ - ග්රාසම සීමාවලැ රක්තාක්ෂ මාරකරතැස් මර. ඇස් රතු කොටැ මරන හෙයිනැ යි හැඟේ. පවර රොගයෙක් - උණ ලෙසක්. මේ ‘මරයි’ යන්නෙහි උක්ත ය යි.

6. ප. 3-6) වි ව ර ණ ය 111

“තුනි වූ ජනයා ඇත්තේ” යනු “ජනයා ගෙන් හීන වූයේ’ යන අර්ථ ම්යහි යෙදිණ. එහෙත් මෙහි ‘තුනී වූ’ යනු ‘ජනයා’ යන්න වෙසෙසයි. එ හෙයින් “තුනී වූ ජනයා ඇත්තේ” යැ යි කී කලැ කෙට්ටු වූ මිනිසුන් ඇති බවක් විනා ජනසඞ්ඛ්යාවව අඩු වූ බවෙක් නො හැඟෙයි. “ජනපදය විරලජන වී” යනු මෙහි යොග්යඛ යි.

3. හඟනේ - සිතන්නේ, අෂ්ටාඞ්ග ශීලය - පණිවායෙන් දුරු වීම, අයිනාදතින් දුරු වීම, මෙවුන් දමින් දුරු වීම මුසවායෙන් දුරු වීම, රහමෙරින් දුරු වීම, විකල් බොජුතින් දුරු වීම, නටනු - ගනු - වයනු - විසුලු - දස්නෙන් දුරු වීම, උසසුන් - මහසුතින් දුරු වීම යන මොහු අෂ්ටාඞ්ග ශීලයෝ යි. සමාදන් වැ යහපත් සේ ගෙනැ. සිල් සමාදන් වීම නම් ‘මේ ශීලය මම රකිමැ’යි සිතින් සිතා බසින් කියා ඉටා ගැන්ම යි. ශ්රීී යහන් ගබඩායෙහි - උතුම් ශයනය (ඇඳ) තිබෙන ගබඩායෙහි, ගබඩා වට දැන් ‘කාමරය’ යැ කියති. සැතැපිණ - හොත්තේ ය.

4. ආචාර ධර්මොයෙහි - ශීල ගුණයෙහි. තෙජසින් - මහිමයෙන් අනුභාවයෙන්. රාජානුභාවයෙන් - රජ කමේ බලය කරණ කොටැ ගෙණැ. තැවුණේ - මිරිකුණේ. චිත්තේනාන්ත්රා සයට - (චිත්ත + උත්ත්රාපසයට) සිතේ තද භයට. ඇතුළු ගබ් ගෙට - ගබඩාව ඇතුළට. බමි යි - භය ඇත්තෙමි යි. ‘බමි’ යනු ‘බා’ ධාතුයෙන් සිද්ධ යි. කොළ - යනු කොපයෙන් ආමන්ත්රුණය කරණ කලැ යෙදෙන නිපාත යි. කාලකණ්ණිය - දුෂ්ටය. මාගේ ජනපදයට පැමිණියා වූ - මාගේ රටට අයත් වූ බලු- කැණහිල් ආදිනට -බලු සිවල් ආදීනට. සාමාන්ය ගොදුරු වූ සාධාරණ ආහාර වූ. රාජාඥාව - රජු ගේ නියමය (දඬුවම්.) රොමොද්ගම - (රොම + උද්ගම) ලොමුදහ ගැනීම්. ලොම් කෙළින් වැ සිටීම. අනුනය - කොපය සන්සිඳුවා සිත සතුට‍ කිරීමට මෘදු වචනාදියෙන් කරන උපක්ර්මය අනුතය යි. නැළැවිලි. ධන වර්‍ගමණයෙන් - වැස්සක් මෙන් දෙන ධනයෙන්. අභය - භය නැති බව. නිදහස. කමාව.

6. කම්පිත වූ - සැලුණා වූ ළ - හෘදයය. සිත නො බා - භය ‍නො වව. අනුකථා - රජහු ගේ ද රකුසුගේ ද කථාව ඇසූ අය “මෙබඳු කථාවක් කැරෙති” යි කියති. ඒ ඇසුවෝ “මෙබඳු කථාවෙක් කැරේ ල” යි කියත්. මේ අනුකථා නමි. රාජාඞ්ග ණය - රජ ගෙ මිදුල අරුණු - සූර්යො දයයට පෙරැ ඇති වන ‍මඳ එළිය. මේ කවර වේලායෙහි ද යනු -

112 එළු අත්තනගලු වංශ - (6.ප. 7- 10

“චතස්රො ඝටිකාඃ ප්රා තරරුණොදය උච්යශතෙ” ෴

යන ශෙලාකාර්ධ‍යෙන් දැක්වේ. ප්රාරතඃකාලයට හෙවත් සූර්යොරදයයට ඝටිකා (පැය) සතරකට පෙරටු වූයේ අරුණොදයය යි. (පැය = මිනිත්තු 24) මේ ඔරලෝසු වේලායෙන් උදය 4 පසුවී මිනිත්තු 24 වේ.

7. සිවුරඟ සෙනඟ - චතුරඞ්ගිනී සෙනාව හස්තී, අශ්ව, රථ, පදාති (පාබළ) යන මොහු චතුරඞ්ගසෙනා නම් වෙත්. යොධ සෙනාව - හට සෙනාව යුද්ධ කරන්නේ ‘යොධ’ නම් වේ. චතුරඞ්ගිනී සෙනාව යැ යි කී කලැ යෝධයෝ ඇතුළත්හු මැ යැ. එ හෙයින් යළිත් යොධ සෙනාව යැ යි කීමට යුක්ති නො පැනේ. රජහු ගේ ආඥායෙන් - රජහු ගේ අණ බලයෙන්.

8. ඒ අවස්ථා ඇති - එ බඳු දසාවකට පැමිණි එ බඳු තත්ත්වලයකට පැමිණි ධාර්මික - ධර්ම යෙහි පිහිටි. ගුණවත් සියලු සත්වියන් ආහාරය නිසා පවත්නා බව - “සබ්බෙ සත්තා ආහාරට්ඨිතිකා” (සියලු සත්වයෝ ආහාරය නිසා පවත්නෝ යැ. ) යනු සලකා කියත්. ඌඞ්ව ලොක වාසි - ඉහළ (උඩ) ලොකයෙහි වසන දෙව ලොකයෙහි වසන ප්රිතණිත වූවාහු - සතුටු වූවාහු මඬුවන් - මණ්ඩුකයන්. මැඬියන් ප්රුමුදිත වැ - අතිශයින් සතුටු වැ. සා - බඩ ගිනි. පීඩිතයෙම් - මිරිකුණෙම් . දුක් විඳින්නෙම්. කරුණාපුරඃසර - කරුණාව පෙරටු කොටැ ඇති නො පිරුණා වූ මන දොල - නො සන් සිඳුනා වූ සිතේ ආශාව.

9. පහන් වුව මැනව - ප්රිසන්න වුව මැනැව. සතුටු වුව මැනැව. වරයක් - ප්රවසාදයක් අනුග්රූහයක් පහ නුවු - නැති නුවු. ජීව රුධිරය - නො මැරුණු සත්ත්වකයා ගේ ලේ.

10. පවිටු - පාපිෂ්ඨ ප්රා‍ණ වධයක් - පණ වැනැසීමක්. නො අනුදනිමි - සම්මත නො කෙරෙමි. (මැනැවැ යී) එකඟ නො වමි. ග්රා හ විකාරය - ගැනීම් විකාරය. ගැනීමට බලවත් ආශාව. මනුෂ්ය බලියක් - මිනිස් බිල්ලක්, මිනිස් දතක් (මිනිසකු දානයට දීම මනුෂ්යව බලිය යි) ජීව බලි - සත්ත්ව බලී. ප්රා-ණි බලි, අවකෙශී වුවාහු - අන්තර්ඬාවන වූවාහු ඛෙදය ශොක දායක යැ. අ‍ඳෝමය - අහෝ නසන ලද්දෙම් වෙමි නටුයෙමි. නාස්තී වීම්. දුරුමුඛ - නරක් වූ මුහුණු ඇතිවූ ඇතුළත ශොකය අධික වූ කලැ හෝ මනොරථ සිද්ධීය නු

6. ප. 11 – 12.) වි ව ර ණ ය 113

කලැ හෝ මුහුණ දූර්වධණ වේ. (නරක් වේ) මැලැවේ. එ විටැ ‘දුර්මුඛ’ වී යැ යි යෙති. දොම්නසට - සිත නරක් වීමට. වැටැ හෙන - තේරෙන. සිතට නැඟෙන. උපදනී - ඇතිවන්නී. විචාරයෙන් - චින්තායෙන් සිතිවිල්ලෙන්. ව්යාෙකූල වූවක් - වියවුල් වූවක් ‍යක්ෂසයා කෙරෙහි උපන් කරුණාව නිසා ‘කීමෙක් කටයුතු ද? යනාදී වශයෙන් සිතිවිලි ඇති වැ රජු ‍ගේ සිත වියවුල් (කලබල) වී. තර්ක?යක් - කල්පනාවක්. හෙතු ඵල වශයෙන් කරුණු සහිත කල්පනාව තර්ක්ය යි.

11. ඉච්ඡා විඝාතයෙන් - ආශා හානියෙන් (ඉච්ඡා = ආශාව, කැමැත්ත. විඝාත = වැනැසීම, හානිය) කැමැති වූ දැය නො ලැබීම කරණ කොටැ ගෙනැ. සන්නාපයෙන් - (සිත) තැවිල් ලෙන්. ශොකයෙන් නසන ලද්දාවූ - නැති කරන ලද. ශොභා - කාන්තිය. ප්රැසන්න බව ‘ශොභා ඇති’ යැ යනු ‘මුඛ යන්’ යන්නට විශෙෂණ වේ. කෙබඳු වූ මුඛයන් ද? (මා ළඟට අවුත්) ඉල්ලු දැය නො ලැබීම කරණ කොටැ ගෙනැ ඇති වූ සිත් තැවීම නිසා (ශොභා රහිත) මලානික වූ මුඛයන්. හෙමන්ත කාලයෙහි - හෙමන්ත සෘතුයෙහි. ශීත සෘතුයෙහි උඳුවප්, දුරුතු දෙ මස හෙමන්ත සෘතු යි. ශිම පවතින් -- තුෂාර මාරුත යෙන් හිම සහිත සුළගීන් නොහොත් ඉතා ශීත සුළඟින්, නිඃශ්රී ක වූ - ශ්රීර ය නැති වූ ශොභ ව නැති වූ ‍පද්මයන් හා - නෙළුම් මල් හා. සදෘශ්යහ වූ -- සමාන කටයුතු වූ ‘මුඛයන්’ යන්නට මෙ ද විශෙෂණ යි. ශීත කාලයෙහි රෞද්රය වූ ශීත මාරුතය කරණ කොටැ ගෙනැ. ශ්රීයය නැති වැ ගිය නෙළුම් මල් වැනි මුඛයන්. ශීත සෘතුයෙහි දී පද්මයෝ වැනැසෙත් සිහි නො කෙරෙම් -- නො දනිමි. එ බඳු මුඛයන් දුටු බවක් නො දනිමි යි යූ සේ යි. ‍යම් කිසි වස්තුවක් ඉල්ලා යමෙක් මා කරා ආ නම් ඔහු ගේ මන දොළ පුරවන ලද්දේ මැ යැ යනු කී සැටි යැ.

12. මෙරමා හට -- අනුන් හට සිංහලයෙහි ‘මෙරමා’ යනු අන්යා ර්ථුවාචි වෙයි. ප්රාාප්ත වූ කල් ඇත්තේ -- පැමිණියා වූ කල් ඇත්තේ මේ ‘දානය’ යන්නට විශෙෂණ වූයේ ‘වී’ යන ක්රිංයායෙහි විකෘති කර්තෘල වෙයි. ආධ්යා-ත්මික දානයට කාලය පැමිණියේ යැ යනු භාව යි. ස්වක ශරීරයට -- ස්වකීය ශරීරයට. ඉසුරු වූයෙම් -- අධිපති වූයෙම්. ස්වාමි වූයෙමි. සන්තර්පයණය -- සැතැපැවීම පිනැවීවම නිශ්චය -- තීරණය.

114 එළු අත්තනගලු වංශ - (6. ප. 13-16

13. හිත පිණිස මැ - වැඩ පිණිස මැ, යහපත පිණිස මැ. අතීර්ථය සත්කාර බවට - ආගන්තුක සංග්ර හ බවට. තිථියක් (සම්පූර්ණ. දිනයක්) ගිය තන්හි විසීම නො වනුයේ යමකු හට ද හේ අතිථි නම් වේ. යම් ගෙදරෙකැ නවාතැන් ගැනිණි නම් එහි සම්පූර්ණත දිනයක් නො විසීම් පුරාණ ධර්මෙ යි. මෙයින් බැහැර - මින් පටත්. ‘මා ගේ ශරීරය අතිථි සත්කාාර බවට හෙවත් ආගන්තුක වූ මේ රාක්ෂපසයාට ආහාර බවට පැමිණියේ නම්, මීට වඩා මට කවර ප්රීමතියෙක් ද? මෙ සේ වීම මට මහත් ප්රීහතියෙකැ” යි යූ සේ යි. ප්රීරයජනක - ප්රිමය උපදවන.

14. රාක්ෂරසයා පිණිස - රකුසා නිසා. අසරණ කරන්නට - පිහිටක් නැති කරන්නට. රජ ලොකයා ගේ පිහිට යි. රකුසා පිනැවීමට ගොස් රජ නැති වූ කලැ ලොකයා පිහිට නැත්තේ වේ. ධර්ම මාර්ගසය - යුක්ති මාර්ග-ය. යුක්ති ක්ර්මය.

15. ධනයට ද - ධනය දීමට ද, මෙබඳු වූ ප්ර-කාර ඇති මේ රාක්ෂ සයා වැනි “රන් රිදී ආදි වස්තුවක් ඉල්ලන්නෙක් වත් මට නො ලැබේ. මේ රකුසා වැනි වස්තුවක් නො වැ ලේ මස් ඉල්ලන්නෙකැ. එ බඳු යාචකයන් ලැබීම කො තරම් වාසනා වෙක් දැ” යි යු සේ යී. දෙවතාරාධනායෙනුදු - දෙවියනට ආරාධනා කොටැ ද දෙවියන් යැදැත්. පහ වැ යා - (මෙතෙකින්) ඉවත් වැ යවු.

16. මෙ ද - රාක්ෂ සයාට ශරීර මාංස දීම ද බිලිසමට -- බිලි කර්මසයට, දානයට, ශල්ය කර්ත්තාහු -- කර නැවෑමියා. “කර නැවෑමියාට දකුණත දිගු කෙළේ යැ” යි මෙහි මැ අන් තැනෙකැ පෙනෙනුයෙන් ‘ශල්යි කර්ත්තෘහු’ යන්නට මේ අර්ථ ය මෙහී දෙන ලදි. එහෙත් ‘ශල්ය‍ කර්තෘර’ යන නාමයෙක් කර නැවෑමියාට (දැළි රවුළු කපන්නාට) නො යෙදේ. ‘ශල්යාත යනු ආයුධයට ද ‘කර්ත්තෘ’ යනු කපන්නාට ද නමි. එ හෙයින් ‘ශල්ය‘ කර්ත්තෘ’ යනු ‘ආයුධයෙන් කපන්නා’ යන අර්ථම ඇත්තේ යැ යි කියැ හැකි වේ. ‘ශල්ය කර්තිහු’ යැයි ද ඇතැමෙක් යොදති. එ ද කර නැවෑමියාට නම් නො වේ. යුහු වැ -- වහා. විධාන -- නියම. අනුරාග - ඇලීම. ශීර්‍ෙනච්ඡෙදයට - (ශීර්ෂ + ඡෙදයට) හිස සිඳීමට. කෘෂ්ණ - කළු හියවුරු බවට - හී කොපු බවට, කොපුවෙකැ දමන්නාක් මෙන් මොහු ගේ ශරීරයට දහස් ගණන් හී විද්දැ යුතු යැ යනු අර්ථ යි. ඊටි - අතීනා ආයුධ විශෙෂයෙක්. තෝමිර කෝල් = අනිතා ආයුධ විශෙෂයෙක්. ලකක් -

6. ප. 17-18) වි ව ර ණ ය 115

ලක්ය් ෙකයක්. ඉලක්කයක් විදින්නට පුරුදු වන්නෝ වස්ත්රියෙකැ හෝ පෝරුවෙකැ හෝ කළු ලපයක් කොටැ ඒ බලා විදිති. කළු ලපය වන හෙයින් ඊට ‘කැලි’ යනු දු නමි. ඊට කෝල් ආදියෙන් ඇනැ මේ තෙමේ මැරියැ යුත්තේ යැ යනු අර්ථ යි. ඛඩ්ගයෙන් - කඩුයෙන්. කදලි ක්රීමඩායෙන් -- කෙසෙල් ගසක් පොලු ගසන්නාක් මෙන් පොලු ගැසිමෙන් ‘ක්රී ඩා’ යනු කෙළියට නමි. තෙල්කඩින් -- තෙල් (ගැල්වූ) වස්ත්ර්යෙන්. උක් සතුරු පිඬක් -- උක් සකුරු ගුළියක්. ‘සකුරු මුල’ යැ යි දැන් කියති. කර්ක්ශ - රළු වධවිධානය - වධ නියමය. තැති ගත්තේ - භය වූයේ සඤ්ජාත වූ - උපන්නා වූ. ඇති වූ ටැඹක් - ස්තම්භයක් කණුවක්.

17. මහත් වූ උපකාරයට කාරණ වුව - මහත් වූ උපකාර යට කාරණ (හෙතු) වූ තැනැත්ත. මේ ද ආමන්ත්ර ණය යි. මෙ සේ එව - මෙහි එව. දණට නැමුණු සිත - දන් දීමට ආශාව ඇති සිත. පැමිණැ ගත නො හැක්කේ - ලබා ගත නො හැකි වූයේ ද. අනුශ්රශහයෙන් - කරුණායෙන් කර නැවෑමියා - ‘පණික්කියා’ කර = දැළි පිහියය නව + කම් = (1) නවහම් = (2) නව + අම් = (3) නවාමි. (1) ‘ක’ කාරයට ‘හ’ කාරාදෙශ යි. (2) ‘ව’ කාර ‘හ’ කාරයන් ගේ ස්වර සමාන හෙයින් ‘හ’ කාර ලොප යි. (3) සමාන ස්වර දෙ දෙනා ගව දීර්ඝහ ස්වරය යි. නව (අලුත්) වූයේ ද එම කම් වූයේ ද නවාමි. කරයෙන් කරන නවාමි කරනවාම්. කරනවාම් දතුයේ කරනැවෑමි . තද්ධිත යි. ජානනාර්ථකයෙහි ‘ඉ’ ප්රමත්යදයය යි. අභිමුඛ කොටැ - ඉදිරියට කොටැ.

18. “පාපය ශාන්ත වේ වා, අමඬ්ගලය නැසුණේ වේවා” - මේ නම් කී දැයට ඉතා අසතුටු බව ප්රපකාශ කිරීමට භාවිත පාඨයෙකැ අර්ථස යි. රජ “මාගේ මාංස රුධිර දානය පිලිගනැ” යි කී කලැ, රාක්ෂේස තමා ඊට අතිශයින් අසතුටු බව් හැඟැවීමට “පාපය ශාන්ත වේවා, අමඞ්ගලය නැසුණේ වේ ව” යි කී. සංස්කෘතයෙහි නම් කී දැයට අප්රයසන්නත්වය හැඟැවීමට “ශාන්තං පාපම් ප්ර්තිහතමමඞගලම්” යනු යෙදෙයි. මේ පාලියට “සන්තං පාපං පටීහතමමඞ්ගලං” යැ යි පෙරළන ලද මේ පාඨයෙහි වචනාර්ථ පමණක් බලා “පාපය ශාන්ත වේ වා, අමඞ්ගලය නැසුණේ වේ වා” යි කියන ලද නමුත්. සිංහලයෙහි නම් මෙ බඳු ව්යනවහාරයෙක් නො ලැබේ.

116 එළු අත්තනගලු වංශ - (7. ප. 1.

අමඞ්ගලය - අශුභය. ස්වසතියෙක් - යහපතෙක් ළැවුගින්නක් = දාවාග්නියක්, කැලයෙහි හට ගෙනැ කැලය දවාගෙනැ එන ගින්නක්. මේ කිමෙක් පැමිණියේ ද? - මේ සිදුවූයේ කීමෙක් ද? මහ රජ්ජුරුවන් කෙරෙහි මෙ බඳු වූ කල්පනාවක් - (සිරි සඟබෝ) මහ රජාණන් ගැනැ මේ ආකාර සිතක්. ‘සිරි සඟබෝ රජ්ජුරුවන් ගේ මස් කමි. ලේ බොමි” යි යන කල්පනාවක් දෙවාඥාව - දෙවියන් ගේ අණ දෙවියන් විසින් පමුණුවනු ලබන දඬුවම. මෙහි ‘දෙවයන් ගේ අඥාව’ යි ද ගත හැකි වේ. එ කලැ “දෙවයන් වහන්සේ විසින් පමුණුවනු ලබන දඬුවම්” යැ යනු අර්ථ්ය වේ. ලොකපාල දෙවියෝ ද මාගේ හිස් සිඳිති” යැ යි කියැවෙන හෙයින් මේ අර්ථැය යොග්ය‍තර යි. “මෙ බඳු වූ කල්පනාව වෙසවුණු මහ රජ්ජුරුවන් සමීපයෙහි උපන්නේ වී නම්” යනාදිය අර්ථදශුන්යක යි. හේවා - පැමිණේ වා. පතිත වේ වා. වැටේ වා. ‘හෙ’ ධාතු යි. ලොකපාල දෙවියෝ ලොකය රක්නා දෙවියෝ ඔහු අට දෙනෙකි.

“ඉ‍ෙන්ර් දෙවෙහනිඃ පිතාපතිනෛර්සෘතො වරුණො මරුත් කුවෙර ඊශඃ පතයඃ පූර්වදදීනාං දිශාං ක්රපමාත්” ෴

යනුයෙන් දක්වන ලද (1) ඉන්ර්ශාං, (2) අග්නි, (3) යම් (4) නෛර් සෘත (නිරිත, ) (5) වරුණ. (6) මරුත් (වායු, ) (7) කුවෙර. (8) ඊශ (ඊශාන,) යන මොහු අට දිගට අධිපති හෙයින් ලොකපාල ‍නම් වෙති. අපරාධයක් වරදක්. බල - බලව, උපහාර බලියක් - පූජා බලියක් දෙන දානයක්. බෙර හසුරු :0 – (අණ) බෙර ගස්වා.

රක්තාක්ෂි දමන - රතැසියා මැඬැ පැවැත්වීම. ______