අනුරාධපුර බැසීම හා වැටීම - ii

අනුරාධපුර පරිහානිය

දුටුගැමුණු මහාරාජයා ගේ විහාරාරාමයෝ මහා නගරය ශෝභාවත් කෙරෙමින් ඒ ඒ දිගින් බබලත්. මඳ පවනේ ලෙලෙමින් පෙනෙන තෙක් මානයේ පැතිර පවත්නා ගොයම් කෙත් ශ්රී.ය ‍ගේ දැක්මෙන් ඔද වැඩී ගිය මහා මහාසේන රාජයනා ගේ මහා වාපීහු කුඩා සමුද්රමයන් මෙන් තරඬ්ග දෙමින් උතුරු සම භූමියේ ඒ ඒ පසින් බබලත්. බුද්ධදාද මහා වෙද රාජයන ගේ ආරෝග්ය ශාලාවෝ සිව්දිගින් පැමිණෙන රෝගීන් සනහවත්. මිහිඳු මාහිමියන ගේ බෞද්ධ ශිෂ්ටාචාරය ස්ත්රිි පුරුෂයනට සම නිදහස දෙමින් නො නැසී පවතී. තිස්ස රාජයන ගේ නාමය ඒ තෙක් සිහි කැරේ. ක්රීමානුකූල නගරාංගයෝ පඬු අබා රජු සිහි කතවත්. දූර දර්ශී වූ කාකවර්ණ තිස්සයන ගේ ක්රි්යා පරිපාටිය ගොවීහු දිනපතා දක්වත්. සිංහල රුධිරය ඒ තෙක් මහානගර වැස්සන ගේ නහර ගත ව සංසරණය කෙරේ. අභාග්යජයෙකි! මහා නගරයා ගේ ඉරනම රක්තවර්ණ වූ ඒ පිරිසිදු රුධිරයෙහි කාලවර්ණයෙන් ලකුණුව දැක්විණි. ගෝඨයිම්බරයෝ සදහටම දේශගතවූ. විහාර දේවීහු අප කෙරෙන් සදහටමැ තුරන්වූ. ස්ථවීර පුත්රශ අභයයෝ ලකුණකුද් ශේෂ නො කොට ගියහ. රුහුණු බෙලෙන් යටපත් වූ එළාර බලය ක්රයමයෙන් සිංහල රුධිරයෙහි අකුරු ලමින් වැඩෙන්නටවී. පැලදිගින් නැගි දේශීය කළුවලා පටලයන් මධ්යණයෙන් අවර පර්වතය මහා නගරයට සන් කෙරේ. මහා නගරාධිපතියෝ ඒ නුදුටු. දේශයෙන් පැමිනි භික්ෂුන් වහන්සේ මහානගරයා ගේ අවරට යාමට පළමු මහේද්රන ශිෂ්ටාචාර සාරය උරාගෙන දඹදිව් වනු‍. සිංහල භික්ෂූන් වහන්සේ ඒ බල බලා ද්වීප සාහිත්යස සාරය මැඬ මැඬ මිරිකා මාගාධී බඳුන් පුරාලූහ. උන් වහන්සේ මාගාධී වු සේකත සංහලයෝ විටෙක ද්ර විඩයෝ වූ. සසර තරණය සඳහා සිවුර ගත් කුමාර භික්ෂූන් වහන්සේ සසර තර කරනට සිවුරහළු. මෙසේ සර්වාංග මහ වෙද බුදු දස් රජාණන් ගේ පුත් සසර මහ වෙද බුදුරාජාණන් ගේ පුත් බවට පෙරලා සසර මහ ගොවිහු ගේ තස් බවට පත්ව අනුරපුර හිස් වනු නො දෙන්නට වනි. ශත්යවකර්මයෙහි නෛපුණ්ය්කීර්ති ඇති මහ වෙද බුජස් රජුන ගේ පුත් උපතිස් රජ තෙමේ මහණකුට ලොබ බැඳී උහු මෙහෙසිය ගෙන් පෙරලා

(2)

නො නැගිටින ශල්යහකර්මයක් ලදී. තම හට බැඳී ලොබින් සිය හිමියා නැසූ මෙහෙසිය වෙත පත් මහානාම නම් සිවුරහල රජ තෙමේ දෙමළ කතකු හා වැස සොත්ථි සේනයකු ඉපැදවී. මෙසේ දැඩි උත්සාහවත් තිස්ස රාජයනට වීරවු ගාමණි අභයාදීනට - ශික්ෂිත අරිෂ්ට මහා ස්ථවීරාදීනට වාස භවනය වූ අනුරාධපුරය මහානාම තෙමේ ඉහු රූ කෝලම් මඩුවක් ‍බවට පත් කෙළේය. ප්රනජාවර්ගයක ගේ යහපත සඳහා රටක විනාශය ලං නො කරනු සඳහා ජාතියක පැවැත්ම රැකලනු සඳහා වීර පූර්වජයන ගේ නාමය නො කෙලසනු සදහා වැඩි දෙනකු ගේ යහප. රකිනු සඳහා මිනිස් ගුනය රැකලනු සඳහා සිය අනුරාගයන් මඳකට මැඩැගත නොහැක්කේ කිසි කලකෙත් මෙබඳු මහා නගරයක් පාලනය කිරීමට නො හොබී. ජනනායකයන් කෝලම් නැටීම පටත් ගත් වහාම ඔවුන ‍ගේ නායක බව ගත්තෝ ඒ අනුගමත්. අනුරාගයට වහල් වූ අපේ මහානාමාදීහු අනුරාධපුර කෝලම් මඩු තැනීම ඇරැඹු.

මහානාම රජතෙමේ ප්රමධාන මෙහෙසියගෙන් පිරිමි දරුවන් නො ලැබ මෙළේය. උහුට පිරිමි දරුවෙක් වූයේ දෙමළියක ගෙන් ලත් සෝත්ථි සේනයා පමණෙකි. සිංහල නීතියේ ප්රවකාරයට රාජයය හිමිවිය යුත්තේ ප්ර ධාන මෙහෙසිය ගේ දරුවනටය. මහානාම රාජයා ගේ ප්රාධාන මෙහෙසි තොමෝ උහු වැඩිමහල් සොහොවුරු උපතිස්ස රාජයා ගේ මෙහෙසියම වූ. මහානාමයනට පෙම් බැඳි ප්රේවමයෙන් මෙහෙයැවි පළමු හිමි උපතිස්ස රාජයා අවියෙන් පැහැරා මරා ලූ ඕ තොමෝ මහානමා රාජයා හට දා කොට දුවකු වැදු. මහානාම රාජයා ගේ ඡත්ර ග්රා හක පදෙවිය ලැබ සිටි ලැමැනි වංශයෙහි තිස්ස නම් කුමාරයෙක් ඇය බාර්යා කොට ගතු. එසේවුව ද උහුට රාජ්ය යට ඇති උරුමයක් නොවී. වි නම් භාර්යාවන ගෙන් ඇති වූ උරුමය ප‍මණෙකි. ඒ නිසා සෑහෙන පමණට දෙමළ බලය ශක්තිමත් වී දැයි අත් හදා බැලීමට මේ සිදුසු වාරයක් වශයෙන් සොත්ථි සේන තෙමේ දිටි. එහෙයින් හේ මහානාම රජුගේ අභාවයෙන් පසු අනුරාධපුර නගරයෙහි රාජයා යැයි ඉදිරිපත් වී. මහානාම රාජයා ‍ගේ ප්රගසිද්ධ බාර්යාව කුසින් උපන් සංඝා කුමරියට මේ දැරීමට හැකි කාරනයක් නොවි. සංඝයා උදෙසා සිය හිමියා නැසු මෙහෙසිය ‍ගේ දුවූ සංඝාවනට සිය හිමියා උදෙසා පියා දෙමළ ලියකගෙන් ලත් පුතකු නැසීම එතරම් අපහසු කාරණයක් නොවී. ඕ තොමෝ බෑයකු වශයනේ සලකා සංග්රමහ කෙරෙමින් ම. ඒ සොත්ථි සේනයන් රජ බව ප්රලකාශ කළ දිනෙහි උහු වසදී මරාලූ.

(3)

     ප්රමථම සිංහල 
          නාට්යර

අනුරාධපුරයා ගේ අභාග්යරයට දෙවැනි නොවී. ල‍ැමැනි තිස්සයනට වසකට වැඩි කාලයක් රාජයකු වශයෙන් ජීවත් ව සිටීමට අවකාශ නැති වී. තමා ගේ ප්රටථම ධූරය සිහි කරවමින් ඡත්රාග්රා හක නමින් ප්රතකට වැවක් හේ බැඳ වී. වසක් පමණ රාජ්යවය කළ උහුගෙන් සිදු වූ ඒ මෙහෙය රටට ප්ර්මාණ වේ.

ලමැනි තිස්ස යන ගේ අභාවයෙන් පසු සිදුවූ පවත් ඉතා හාස්ය‍ ජනකය. රාජ්ය යට උරුම ඇති බලවත් කුම‍රෝ නුවු. එබඳු කුමරුන් ඇති වුව ද රාජ්යයය තම නතුව ම පවත්වා ගැන්ම සංඝාව ගේ බලවත් අභිලාෂය වී. එහෙයින් ඕ තොමෝ එයට සුදුසු උපක්රනම යොදු ලූ. මළ ලැමැනිතිස්ස රාජයන ගේ ඉතා විශ්වාසී අමාතය තෙමේ සංඝාවගේද විශ්වාසියෙක් වී. රාජ්ය්යට හිමියන් ඉදිරිපත් වනු හා රජකු පත් කොට ගැන්මෙහි මහාජනයා ගේ පෙළැබෙනු බළක්වා ලීම සංඝාව ගේ ත් ඇය හට මිත්රැව සිටි අමාත්යළයා‍ ගේත් ප්රඇධාන කාර්යය වේ. රජු මළ බව ප්රයකට වුව හොත් ඒ කිසිසේත් වලක්වා ලිය නො හැකි බව දත් ඌ තුමූ ලැමනිතිස්සයන් ගේ අභාවය ප්රිකට නො කළහ. රජු මළ බව ප්රසකට කරවා උහුගේ රජ්ය ය සංඝාවට පාලනය කිරීමට සිංහල නීතියෙන් අවකාශ ඇති වුව ද ඇය ගේ බලය හා පැවැත්ම මෙවකට ඒ පිණිස ප්රලමාණ නොවී. එහෙයින් මිත්රන අමාත්යටයෝ ද සංඝාවෝ ද මළ රජුගේ සිරුර ඇතුළු ගෙහි ම සඟවා රජු මළ පවත් නො හඟවා ඔවුනට මිතුරු වූ මහ බල ඇති සුප්රළසිද්ධ කරල් සොරකු රාජයා වශයෙන් පත් කොට ගත්හ. බලැත්තකු වුව ද කරල් සොරා කැපීමෙන් කාලය ගෙවු ඒ මිත්රජ සේනයා හට රාජ්යක සම්පතක් ලැබීම නො සිතු දැයක් ම සිදුවීමකි. එහෙයින් හෙතෙම තමහට ඊනිසා සැපතක් සාධාලු සංඝාවනගේ ද ඇය හට මිත්රම අමාත්යඑයාගේ ද අදහස් නො ඉක්මවා විසී. රටේ පාලනය සංඝාවට හා මිත්රර ඇමතියාට ත් වුවමනා පරිදි ම වී. එසේ වුව ද සුප්රනසිද්ධ කරල් සොරු මහා ජනයෝ දුටු විටම හඳුනා ගනිත්. එවිට වන්නේ මහත් කැළැඹීමෙකි. ඒ වලක්වා ලීමෙහි අදහස් කළ තුන්යහලුවෝ3 “ලැමැනිතිස් රජ රෝගීව ඇතුළු ගෙහි වෙසෙයැ” යි ප්රකකට කොට කරල් සොරු ගිලන් ඇ‍ඳෙහි

1. සෙන් ගොත් (පූජා:රා:ව) (රා:ර:ස:ර) 2. ඡන්න ගාහක (ම:ව) 3. කරල් සොර, යහලු අමාත්යප, සංඝාව යන තිදෙනා

(4)

රඳවා ලූහ. ඒ ඇසු රටවැසියෝ ලමැනි තිස් රජු ජීවත්ව සිටිතියි සිතා වුසුහු. සෑහෙන කාලයක් ගතවී. රෝගී රාජයා එතෙක් කලෙකිනිදු සුවපත් නොවී. රාජ පුරුෂයනට ද ගිලන් රජු ගේ දැක්මෙක් නැති. රෝගියකු සුවපත් වීමට දැන් සෑහෙන පමණ කල්ගතවී. මින් සැකයට පත් රාජපුරුෂයනට කාරණය පැහැදිලිවී. ක්රකමයෙන් රහස අනාවරණය වන්නට පටන් ගති. “ලමැනිතිස් රජුගේ මරණය පළමුවෙන් වූල. දැන් රජු නමින් පෙනී සිටින්නේ මිත්ර සේන නම් ප්ර්කට කරල් සොරෙක්ල” යන මේ පුවත ක්ර මයෙන් වගරයේ පැතිර යන්නට වී. ඉන් සැකයට පත් නාගරිකයෝ රහස සම්පූර්ණයෙන් අනාවරණය කොට දැන්මට සිතූ. උත්සව දිනයෙක්හි ඌ තුමු රාජමාලිගය වටා රැස්ව ගතු. “රජ තෙමේ මෙළේල. වොමෙළේ නම් මෙතෙක් දවස් සේ සැඟවී නොහිද අප හා උත්සව ක්රීතඩායෙන් තුස්නට පැමිණියු යුතුය. පූර්ව රාජයන ගේ ඒ සිර්ත නොදත් සේ හිඳිනු ඒකාන්තයෙන් සැක කටයුත්තෙක් මැයි”යි රජ මාලිගය තුළට දන්වා යැවු. මෙවිට කාරනය අයහපතට හැරී පවත්නා බව කරල් සොරු සේම යහලු අමාත්ය යා ද සංඝාවෝ ද දතු. රට වැසියෝ මළ ලමැනිත්ස් රජු හොඳින් හඳුනති. ප්රදකට කරල් සොරුදු මැනැවින් හඳුනති. එහෙයින් රාජවේහය මවා පෑ‍මෙන් මෙතන්හි පිහිටෙක් නැති. ඒ බව හොඳින් දත් ඌ තුමු දිව්යහමහිමයක් දක්වා කරල් සොරු රජ බවට සුදුස්සකු බව රටවැසියන ගේ සිත් ගැන්වීමට අදහස් කළහ. සාමාන්යර මනුෂ්යකයනට නොමැති පුණ්යන මහිමයක් රාජයන ට ඇතැයි පොදු ජනයෝ විශ්වාස කළහ. කරල් සොරාදීහු මෙවිට මින් ප්ර යෝජන ලැබීමට අදහස් කළහ. ඔවුන ගේ උප‍ායෙන් මඳ පිහිටක් ඇති වුව ද ඒ සම්පූර්ණයෙන් සාර්ථක වූ බවක් නො පෙනේ. එවකට සිටි නාගරිකයන් කෙසේ වුව ද පසුකලක ග්ර්න්ථකාරයන් මේ කූට උපායෙන් මුළාවු බව ඇත්තකි. උළුසුණුයෙන් බැඳී ඇත් රුවක් මේ කරල් සොරුන්ට නගර වාසීන් හා ක්රීමඩා උත්සවයට යෑමෙහි පිට දුන් බව රටේ පුකට වී. 1 එයින් සමහර ජනයන් රජු කෙරේ විස්මය උපදවා සන්හුන ද සමහර ජන කෙනෙ

1. මේ පුදුම පුවත මහාවංශකාරයෝ ද සිංහල ග්රීන්ථකාරයෝ ද සත්යඑ ප්රමවෘත්තීන් මධ්යනයෙහි ලා එකසේ ම සඳහන් කෙරෙති. මහාවංශකාරයන ගේ ප්ර්කාශය පාලි ගාථිවෙ නැ. එහි අදහස සිංහලයෙන් මෙසේ දක්වත හැක්. “I……… සැණ පත් කල මහ දෙනේ ඉදින් රජකු ඇත අප හා එන්නේ යැ’යි ගොසු” “ඒ අසා නරපල් තෙමේ සියලු අලඬ්කාරයෙන් සැරැසුනේ මහ ඇතු පැමිණ වූ කල මේ මට නුසුදුසුයැ’ දළඳා ගේ ළඟ (සුණුපිරියමින්) සුදු

(5)

කුන්ගේ “කරල් සොරා වේදැ” යි යන සිතින් පල කොට ගත් අප්රරසාදය බැහැර නොවී. ක්රේමයෙන් අවරට නැමි යන අනුරාධපුරසිරිය දෙස බැලුම් හෙලමින් සිටි දේශීනට මේ සුදුසු කල්යැ’යි ද්වීපයේ දමිළයනගෙන් සැලැවී. ඉන් යුහුසුළුවූ දමිළයෝ වහ වහා මෙහි අවුත් බටු. සිය රට වැසියන් සෙයින් උළු සුණු ඇතුන් මෙහෙවා ලීමෙන් දමිළයන් පළවනට නො හැකි බව මිත්රවසේන තෙමේ දති. රට වැසියෝ ත් කරල් සොරු රැක ගැන්මෙහි උත්සාහ නො දැරූ. එහෙයින් පණ්ඩු, පාරින්දා දි ද්රසවිඩයන් හා සටනට එළැඹි මිත්රයසේන කරල් සොර තෙම සටනින් පරාජිතව නසනු ලදී. අනුරාධ පුරය නැවත ද ද්රසවිඩ බලයට හසුවී. මේ ද්රබවිඩයෝ රට කොල්ලකමින් උදාර ගති ඇති සිංහලයන් වැ නැසු.

ප්ර්ථම දෙමළ

 නාටකය 

මේ වර පත්තෝ දාඨියාදීන් වැනියව්හ. ඌ තුමූ වටු ගැමුණුනකුගේ නැවත පහල වීම තෙක් අනුරාධ පුරය රඟමඬලක් කොට ගත්හ. ද්රගවිඩ බලයට හසුවූ උතුරු සමබිම් වැස්සෝ නානාපුකාර පීඩාවනට භාජනවූ, සමහරෙක් තමන් පාලනය කරන්නවුන් ද්ර විඩයන් හෙයින් ද්ර විඩ ගැතියෝවූ. උන්හට ද්ර විඩ සිරිත් සිරිත් වී. ද්රකවිඩ වදන් වඩා උසස්

ඇතු දැක්වී. ජරු අණැසි ඇසු ඒ (ඇතු තෙමේ) ආයැ. හේ උහු (ඇත්) නැගි පරය පැදකුණු කොට පළමු සෑ තැන ප්රා.චීනද්වාරයට පැමිණ ඇතු දා ගෙය ළඟ පෙරළා පිහිට වී”

ම:ව: xxxviii, 6,7,8)

පූජාවලී මයුරපාද පිරිවෙන් හිමියෝ මේ පුවත මෙසේ දක්වති. “........... දවසෙකැ සළදා වඳිනට ගොස් නැවැතැ රජගෙට එනුයේ දළඳා ගෙය දොරැ සිට “මඟුලැතු ගෙනෙව” යි කීයැ. ඇමැතියෝ “මඟුලැත් පසුවී යැ. මඳක් බලව මහ රජැ” යි කීහත එබසට කිපී උළීන් සුණින් බැඳි මහ ඇත් රුවක් බලා “තෝ මට පිට නොදෙහිදැ”යි කීහ. එකෙනෙහි ම ඇත් රජු කරා අවුත් පිට හිඳවා නුවර පැදකුණු කොටැ රජ ගෙයි ලා ගියේයැ” (පූජා 685 පිට) රාජ රත්නාකාරයෝ අකුරකුදු වෙනස් නොකොට පූජාවලීකාරයනගේ ප්රගකාශය ඒ වදනින් ම සඳහන් කෙරෙති. (රා,ර, 25 පිට). රාජාවලි‍කාරයෝ ලිහිල් බසින් පූජාවලීකාරයනගේ ප්‍රකාශය ම මදකුදු අඩු වැඩි නොකොට ප්රාකාශ කෙරෙති. (රා:ව: 52 පිට) මෙයින් රාජරත්නාකර කාරයනගේ ත් රාජාවලී කාරයන ගේ ත් පූජාවලි කාරයන් ගැති බව පෙනීයේ. මහාවංශ කාරයන ගේ ප්රතකාශය වඩා සත්යි බව පෙනේ. මහාවංශ ගැති නුවූ පූජාවලී කාරයන ගේ ප්රාකාශයනේ ක්රීපඩා උත්සවය දළදා පූජා පින්කමක් ආශ්රංයෙන් වූ බව පෙනේ. මේ කූට උපාය සත්යපක් බව තිරකරනු සඳහා පූජාවලි කාරයෝ කරල් සොරු පෙර ජන්ම

(6)

වදන්වී. ද්ර විඩ බස රාජකීය බසවී. ඌ තුමූ ද්රකවිඩයන් හා මිත්රෝව ගතු. සියනට විරුද්ධව ක්රි යා කිරීමට පවා ඌ තුමූ ආත්මාර්ථය සලකා ඉදිරිපත්වූ. ඒ නො රිසියෝ ගඟින් එතෙර ව රුහුණු වනු. කිසිවෙක් ගෝණ 1හොයින් එතෙර ව දක්ෂිණ දේශයට වන්හ. උතුරු සමබිම ද්රආවිඩ භටයෝ දඩකෙළියට බිමක් කොට ගතු. උදාර කුලයන් දූෂණය කෙරෙමින් - සැකකට යුත්තන් - තමනට ගැති නොවන්නන් රාජ්යනයට උරුම ඇතියවුන් - දුටු දුටු තැන මරාලමින් - සැහැසිවූ ඌ තුමූ මුව දඩ වන්නවුන් සෙයින් නැසිය යුත්තන් බලමින් ඒ ඒ තැන සැරූ. ද්රුවිඩයන ගේ කෲර ක්රිජයාවන් දැක නො සතුටු වූ සිංහලයෝ කිසිවක් කොටගත නොහී සැඟැවී ගතු. සැඬ දෙමළුන් වනසාලීමෙහි ගාමණි අභය රාජයකු ‍ගේ පහලවීමක් නුවවද වට්ට ගාමණි අභයයකු වුවත් ඉදිරිපත් වුවහොත් සමබිම්වැසි බොහෝ දෙනකු ගේ ද රුහුණු රට හෝ දක්ෂිණ දේශයෙහි හෝ වැසියනගේ ද උපකාර ලැබෙන බව පැහැදිලිව පෙනෙන්නටවී. එසේ වුව ද ඉදිරිපත් වන්නහු ගේ පරම්පරාගත රාජ වංශිකත්වය ආවශ්ය ම වී.

 මෞර්යරාජ 
 නාටකය  

ශාස්ත්රගගාම ඉගැන්මෙහි යෙදී විසී. සිය සොහහොවුරිය ‍ගේ3 පුත්වූ උහු හට අනුරාධ පුර පාලනය අත් කොට දීමෙහි අදහස් කළ මහානාම හිමියෝ ඒ පිණිස ඉතා සැලැකීමෙන් කටයුතු කළහ. ද්ර්විඩයන් සිත් ගෙන උදරාර්ථය සැලැකු ද්රමවිඩ

යෙහි එක් මලක් පිදූ කුසලින් ලබා ලත් බල සමහිමයෙකින් මේ වීයැ” යි කියති. පූජාවලිය ගැති රාජ රත්නාකර කාරයෝ ද රාජාවලි කාරයෝ ද ඒ ම අනුමත කෙරෙත්. ඒ කෙස් වෙතත් මෙහි අල්පවූ සත්ය බිජයක් ඇති බව කිව හැකි. එයින් ප්රරවෘත්තිය සම්පූර්ණ අසත්යායක් විය නොහැකි බව පෙනේ. තමන් කෙරේ රට වැසියන‍ ගේ ඇති සැකය දත් කරල් සොරාදීන් විසින් මනා කල්පනයනේ යෙදූ උපායක් මේ කථා පුවතට හේතු වූ බව පෙනේ. උළුසුණුයෙන් බැඳී ඇතකු මේ බඳු කරල් සොරකුට පිටදීම මහා පුදුමයෙකි. ඒ නාගරික්යන් දත් බව ඒකාන්තය”.

1. මේ දැන් කළාහොය නමින් ප්රයකට ය. 2. මේ පිරිවෙන දේවානම් පිය තිස්සරාජයන ගේ සෙනෙවියකු විසින් ගොඩ නංවන ලද්දකි. (ම:ව: xv, 212) 3. මහාවංශකාර ධර්මකීර්ති හිමියන ගේ ප්රගකාශයේ හැටියට මේ කුමරහු ගේ පරපුර මෙසේ වේ. – (ක්රිි.ව. 118 – 12 – 4) ලක්දිව පාලනයට බෙලෙන් පත් සුභ නම් දොරටු පාල තෙම බොහෝ රාජවංශකියන් නස්වාලීල විශේෂයෙන් ලමැනියන් නැසූ හෙතෙම සාමාන්යජයෙන් රාජවංශිකයනට බිය දෙති. උහුට

(7)

බවට පත් සිංහල ද්රෝෙහීන් ගෙන් මේ පවත් මහ ද්රහවිඩයනට සැලැවී ඇති බව දත් මහානාම හිමියෝ එබඳු කුමාරයකු සොයා සරනවුන් හට නොහඳුනනු පිණිස කුමරා මහණ වෙස් ගැන්වී. වඩා නිර්බයව කුමාර සාමණේරයන් රක්නා සඳහා උන් වහන්සේ අනුරාධ පුරය හැර දකුණු පස ගෝණිස විහාරයට වැඩියහ. ඉනුදු කාරණය අප්ර කටව පවත්වා ගැන්මමට අවකාශ ඇති නො වී. තමන් සොයා සොයා වෙහෙසෙන කුමාරයා මහණ වෙස් ගෙන ගෝණිස විහාරයෙහි වෙසෙන බව ද්රෙවිඩයෝ සිංහල ද්රොගහියන ගෙන් අසා දත්හ. කුමරුන් ගැන්මට අද අද ද්රෙවිඩයන් එති’යි සැක ඇති හෙයින් ඉතා පරීක්ෂා කාරීව සිටි1 මහානාම

බියෙන් පලා ගිය මෞර්ය වංශිකයනගෙන් ධාතුසේන නැමැත්තෙක් මාවිලි ගං අස නන්දිවෑ ගම විසී. උන්ගේ පුත් දාඪ නැමැත්තෙක් ඇඹුල් කැද ගම නම් තැන විසී. උහුගේ භාර්යාවෝ දික්සඳ සෙනෙවියා පිරිවෙන් වැසි මහානාම හිමියන ‍ගේ සොහොවුරියකු වූ. ඕ‍ තොමෝ දාඨයනට දා කොට දෙපුතු ‍ෙකනෙකුන් ලදු. ඔවුනගෙන් වැඩිමහලු පුත් තෙමේ මුත්තණුවන් නමින් ධාතුසේන යැ’යි ප්රවකට වී. සිලාතිස්ස බෝධි නමින් ප්රෙකට බාල කුමරුවන් දෙමාපියන් සමීපයෙහි සිටියදී ධාතුසේන කුමර තෙමේ සිය මයිල් මහානාම මාහිමියන් සමීපයට වී. (ම:ව: xxxviii 13-21) මේ කුමරුන් ගේ හික්මීම පිළිබඳ වර්ණනයන් මහා වංශය බලා දැන ගත යුතුවේ. හිසට කැලිකලස ලූ භික්ෂුවකට නො කිපී සිටි පරිදි මහාවංශ කාරයන් වෙසෙසින් වනතු දු මේ මෞර්යයන් පලිගැන්මෙහි ලැදි අතිශයින් කිපෙන සුලු පුද්ගලයන් වූ බව පැහැදිලිව පෙනේ. මෞර්යයන් මගධ දේශයනේ මෙහි පැමිණියවුන් බව සිතිය හැක. මේ ගෝත්රැ නාම වශයෙන් සැලැකේ. ධජ ලකුණු වශයෙන් සලකත් හොත් තරච්ඡ ලම්බකර්ණ, බලිභෝජක, මෞර්ය, කුලිංග, ගෝකර්ණ යන කුලයනගේ ධජ ලක්ෂණ වශයෙන් තරස්, ව්යාබඝ්ර හෝ සා, කාක, මයුරු, ලිහිණි, ගෝණ යන සතුන්ගේ රූ සැලකිය හැක. එසේ වුව ද ප්රාදේශ නාම යනු දු ගෝත්රුයනට යෙදෙන බව බොහෝ විට දක්නට ලැබේ.

1. මහානාම මාහිමියන් ධාතුසේන කුමාරයන් පිළිබඳ නතු සෙවීමෙහි යෙදි සිටි ද්ර විඩයන් ගේ ද ද්රෝේහී සිංහලයන ගේ ද කුමන්තුණයන් දැන්මෙහි උපකරණයක් තනා ප්රසයෝජනයට ගත් බව ජන කථාවන්හි ප්රිකටය. “පස්මැසි එළු පැටියකු ගේ සම ගෙන කුඩා බෙර දෙකක් තනා ඒ බෙර ‍ඇසු මැදින් සියුම් සිදුරු ඔස්සේ ඇදි නූලකින් ඒ දෙක සම්බන්ධ කෙළේල. ඉන් එක් බෙරයක් විහාර මලුවේ මහ රුකක් මුදුනේ සවිකොට ඉතිරි එක යහන් ගබඩාවේ භිත්තියේ සවි කෙළේල. කුමන්ත්රමණකාරයන ගේ බස් වායු රැල්ල හා යත්ම බෙර ඇසේ ගැටී එහි සවි කොට ඇති හූය ආශ්ර යෙන් විත් යහන් ගබඩාවේ බෙර ඇසෙහි ගැටේ. ඒ ශබ්දයෙන් මහානාම හිමියෝ යොදුනක් මානයේ වූ කුමනුත්රහණ බස් දත්හු ල. මේ ක්රයමය අතිශයින් විද්යායනුකූලය. වායු රැල්ල ආශ්රිතත ව ශබ්දය ගමන් කරන බවත් ඒ උපකරණය ආශ්රයයෙන් තමනට ඇසිය හැකි බවත් මහානාම හිමියන් දැන සිටි බව මින් පෙනේ. මේ නවීන කම්බි රහිත විදුලි පුවත් ලැබීමේ කුමයට සම මුත් එයට වඩා අතිශයින් චාන් බව පෙනේ. එ‍හෙයින් වඩා පහසු ය.

(8)

හිමියෝ ද කුමාර සාමණේරයන‍ ගේ පුවත් ද්ර.විඩයනට සැලැවු නියාව ද ඔවුන් ගනු පිණිස ද්රෝවිඩ භටයන් මහා නගරයෙන් නික්මී නියාව ද දත්හ. “අද රාත්රිගයෙහි කුමාර සාමණේරයන් ගැන්මෙහි ද්රටවිඩ භටයෝ ඒකාන්තයෙන් එත්හ”යි දත් මහානාම හිමියෝ දෙමල බලය නොපොහොනා දක්ෂිණ දේශයට පලා යෑමට අදහස් කළහ. ද්රිවිඩ භටයෝ ඔවුනට පක්ෂ වූ මං පානා සිංහලයන් හා පැමිණ තරයේ ගෝණිස විහාරය වටලා ගතු. එසේ වුව ද උන් ‍ගේ පැමිණීම වන විට සුදුසු කල ඉක්මියේය. මහානාම හිමියෝ ද ධාතුසේනයන් සිවුරු හරවා සියලු පවත් දන්වා දෙමළු වන් මැඩලීමට උපකාරී ජනයන් ලබනු සඳහා හොයින් එතෙර යැමට පිටත්වූ. සතුරන් අතට පත් නොව දක්ෂිණ දේශයට යනු රිසිවූ උන් වහන්සේ වහ වහා ගෝණ හෝ තෙරට පැමිණියහ. ගෝණ හෝ තොමෝ ද ද්රහවිඩයනට උපකාරි වන සේ ඒ දෙදෙන ගේ ගමනට බාදා පමුණුවා ලූ. වැසි දියෙන් සැඬ වතුරු පහර මහත්ව පැවති හෙයින් මඳක් ඔවුනගේ ගමන් වේගය බාලවී. 1හොයින් එතෙර විමට නො හැකිව සිටි ඒ දෙදෙන හෝ තෙර සරන පුරුෂයකු‍ ගේ උපකාරය ලැබ එතෙර දක්ෂිණ දේශයට පැමිණියහ.2 එහි පත් මහානාහ හිමියෝ ප්රරභූජනයනට කුමාරයන් හඳුන්වා දී කටයුතු දක්වාලු. මෙකල්හිම ධාතුසේන කුමාරයන ගේ සොහොවුරු තෙමේ ද සිය දෙටු සොහොවුරුන ට උපකාර පිණිස සේනා සංග්රනහයෙහි යෙදිනි. මඳ කලෙකින් සෑහෙන

1. ගමන් ඉක්මන් ව කිරීමට වුවමනා කළ මහානාම හිමියෝ හොයද තම හට සතුරු ව සිටිතියි සිතූ. බලවත් වුවමනාවකට බාදා පමුණූවන සියල්ල ම සතුරු පක්ෂයෙහි ලා මැඟීම සියලු මනුෂ්යූයනට ම සාධාරණ වේ. එයින් පලි ගැන්මට දු බොහෝ මනුෂ්ය යෝ පෙළැඹෙති. ස්වාභාවික බලයන් සතුරන් ලෙස සලකා ඔවුනගෙන් පලිගන්ට උත්සාහ කිරීම නුවණට හුරු නුවූවත් මහානාම හිමියෝ මෙහිදී ඉතා ම ඥානවන්ත පලිගැනීමක්, යෝජනා කළහ. එසේ යෝජනා කොට ධාතුසේන කුමාරයන් හට මෙසේ කිහුල. “දැන් මේ හෝ තොමෝ අප ගේ ගමනට බාධා පමුණුවත්. තෝ ද්රමවිඩයන් නසා රජ වූ කල මේ හොය ගේ තමන් නවතා මෙහි වැවක් බඳුව” (ම:ව: xxxviii 25) ධාතුසේන රජු ‍ගෝණ හොය අවුරා කළා වැව බැඳවීමෙන් ඒ නියමය ඉටු කෙළේ ය. 2. හොයින් එතෙර වීමට මහැනිම හිමියනට හා ධාතුසේන කුමාරයනට උපකාරී වුයේ නාගරජයෙකැ’යි මහාවංශ කාරයෝ කියති. දක්ෂිණ දේශ සීමාවෙහි දු නිදී තීරයන්හි දු නාගයන් වුසු බව සත්යශ හෙයින් “රාජ” යනු නො යොදා ඒ ප්ර්වෘත්තිය පැවැසි නම් ඉතාම මැනවි. මේ නාග තෙමේ උරගයෙකැ’යි වරදවා සිතා ගැන්ම සාවධ්යුය. තුන් වර්ගයෙක නාගයෝ මෙහි වුසූ. දෙපයින් ඇවිදුනා දෙඅතින් කටයුත් කළ මනුෂ්යසයෝ නාගයෝ ය. සිව්පයින් ඇවිදුනා සොඬින් මෙහෙ කළ හස්ති නාගයෝ ය. බඩගානා විෂ දළ ඇති උරග නාගයෝයැ’යි කියා යි. මෙහිදී මහානාම මාහිමි ආදීනට උපකාරී වූයේ පුරුෂයකු දුන් හස්තියෙකි.

(9)

පමණ භටයන් රැස් කොට ගත් ධාතුසේන තෙමේ සිය සොහොවුරු දු එක් කොට ගෙන දක්ෂිණ දේශයෙන් පැමිණ ද්රගවිඩයනට පහර දෙන්ට පටන් ගති. මෙවිට රජ රට පාලනය කිරීමෙහි යෙදුණු ද්රුවිඩ නායක යන ගෙන් ජීවත්ව සිටියේ තෙවැනි තැනැත්තේය.1 හෙතෙම දක්ෂිණ දේශයෙන් සිංහල සේනාවන් එන බව අසා ඔවුන ට පක්ෂ බව ඇති.ය වුන් යැ’යි වැටහුණු සමබිම් වැසි සිංහලයන් වනසන්නට පටන් ගති. එසේ වුව ද උහුට විවේකයක් නම් ඇති නො වී. දසසය වසක් මුළුල්ලේ වරින් වර දක්ෂිණ දේශයෙන් වන් සේනාවන් හා සටන් කෙරෙමින් ද ධාතුසේන පක්ෂය ගත් රජ රට සිංහලයන් වනසමින් ද කාලය තල කළ ඒ ද්රමවිඩ නායක තෙමේ අන්තිමයේදී ධාතුසේනයන් හා කළ සටනෙකින් පරාජිතව මෙළේය. ඉනුදු ද්රයවිඩ බලය නු සුන් වී. තවත් ද්ර විඩ නායකයන් තිදෙනෙකු හා පිළිවෙලින් සටන් කිරීමෙන් පසු ධාතුසේන තෙමේ රජ රට දෙමළු වන ගෙන් නිදහස් කොට ගති. ධාතුසේන කුමරුන් හා උහු සොහොවුරු කුමරුන් දෙමළුනවන ට අයත් බල කොටු විසි එක්ක සටන් කිරීමෙන් අත්කොට ගත් බව මහා වංශ කාරයෝ කියති.2 එසේ වුව ද ධාතුසේනයන ට අත්වූයේ විසිහත් වසක් මුළුල්ලේ නානා පුකාර නෘත්යියන් දක්වා දෙමළුවන් හළ හිස් නෘත්යූ මණ්ඩපයෙකි. නැටුම් මඩුවෙක පසු දින සිරිය අනුරාධපුර තොමෝ ඉසුලු. එහෙයින් තම රැඟුම් පානට ඒ මණ්ඩපය අමුතුව සම්පූර්ණයෙන්ම සරසා ලීම කළ යුතු බව ධාතුසේනයනට පෙනී ිගයේය. රජතෙම එයට වැඩි කල් නො ගත කොට වහ වහා කටයුතු පටන් ගති. ධාතුසේන රජුගේ ඉවැසීම් ගුණය මහත් කොට වර්ණනය කළ මහාවංශ කාරයෝ නිදර්ශන සහිත ව ඒ විස්තර කළහ.3 අදහස ඉටු වන තෙක් එබඳු ඉවැසීමෙකින් කාලය ගත කළ මුත් අදහස සම්පූර්ණ වූ පසු මඳකුඳු

1. මහා වංශකාරයන ගේ ප්ර කාශයේ හැටියට මෙවර රජ රට පාලනය කළ ද්රකවිඩ නායක යන ගේ නාම ලේඛනය මෙසේ වේ.

1. පණ්ඩු වර්ෂ 5 2. පාරින්ද ,, 3 3. කුඩා පාරින්ද ,, 16 4. තිරීතර ,, මාස 2 5. දාඨිය ,, 3 6. පීඨිය ,, 7 27 9 සිංහල ග්රඛන්ථකාරයෝ ද්ර,විඩයන් සදෙනට ම විසිහත් වසක් දක්වති. 2. ම:ව: xxx viii. 36 3. වන පොත් කෙරෙමින් සිටි ධාතුසේන සාමණේරයන ගේ හිසට තවත් සාමණේරයකු විසින් විහාරය ඇමැදි කැලි කසල රැසක් ගෙන ගොස් දැමු බවත්

(10)

ඉවැසීමක් හෝ අනුකම්පාවක් හෝ නො දක්වා උන් ක්රිදයා කළ බව පැහැදිලිව ම පෙනේ. කොතැනෙක්හි දී වුවත් දරුණු පලි ගැනිමෙහි ධාතුසේන රජු මඳකුදු පමා වූ බවක් නො පැනේ. ද්රුවිඩ යනට පක්ෂව ගෙන ගොස් ද්රුවිඩයනට නොවිපක්ෂන ගෙන‍හෝ සිටියනට ධාතුසේනයන ගෙන් කිසි ම දයාවක් නො දැක් විණි. හෙතෙම තමන් රජ බවට පත් වූ වහාම ඔවුන ගේ සම්පත් උදුරා ඔවුනට ද නිග්ර්හ කොට උන් පෙළී. තමහට උපකාරී නුවූ කුලීනයන් ද කුලගම් ද පෙළී. එසේ හෙයින් රජ රට වැසියනට මෙද සැනැසිලි දායක කාලයෙක් නොවී. දමිළයෝ ධ‍ාතුසේන පක්ෂය ගත්තවුන් වැනැසු. දැන් ධාතුසේන රජ තෙමේ දමිළ පක්ෂ ගතුවන් හා දමිළ යන ට නො සතුරු වු වනුදු වන සාලයි. ඉන් බොහෝ ජනයෝ රජ රට හැර ගියහ. මෙ පමණෙකිනුදු රජු ගේ කෝපය නො සන්හිණි, ද්රෝවිඩයන ගේ පීඩාවෙන් මිදෙනු සඳහා රජ රට හැර ගොස් සිටි බොහෝ ජනයෝ පෙරලා සමබිම් වනු. ඉනු මහා නගරයට හා ඒ බද රටට ද මඳ යහපතෙක් වී. මහා සමබිම ද්රවවිඩ යන ‍ගෙන් මුදවා ගත් පසු ධාතුසේන රජ තෙමේ අවරට යන මහා නගරයා ගේ ශ්රීද සමෘද්ධිය පෙරලා මුදුන් පත් කිරීමෙහි දු දැඩිව උත්සාහ ගති. හෙතෙම ඒ පිණිස හැකිතාක් දැය කෙළේය. මේ මෞර්ය රජ තෙමේ මහා මහා සේන යන ගේ මිණිහිරි මහවැව පරයන සේ සිය මයිල් හිමි යන ගේ පලි ගැනීමේ අවවාදය ද පුරාලමින් “කාළවාපී” නම් වැවක් බඳවා ගෝණ නදියේ ගමනට බාධා කෙළේය. මේ ඇතුළුව මහ වැව් දහ අටක් ද කුඩා වැවුන් එපමණම ගණනක් ද මෙ රජු බඳවා ලූ බව මහා වංශකාරයෝ කියති. හෙතෙම බොහෝ කෙත් අස්වැද්ද වීමෙන් රට සුභික්ෂ කෙළේය. තමන් බඳවා ලූ වැව් ගණනට ම සමාන ගණනක් විහාරයනු දු මේ රජු කැරැ වූ බව මහා වංශකාරයෝ ද සිංහල ග්රසන්ථ කාරයෝ ද එකසේම කියති. මහා නගරයා ගේ පරිහානිය මඳ කලකට වත් නවත්වා ලීමෙහි සෝත්සාහි වු රජ තෙමේ දිවා රෑ දෙක්හි ඒ පිණිස කටයුතු කෙළේය. ආගම ධර්මය වර්ධනය කිරීමෙහිදු බොහෝ කටයුතු කළ හෙයින් භික්ෂූනු වහන්සේ ගෙන් හෙතෙම බොහෝ පැසැසුමැ දු ලදි.

එයින් ධාතුසේන සාමණේරයන් මඳකුදු නොකිපී සිට කටයුත්තේ ම යෙදී සිටි බවත් මහවංශකාරයෝ කියති. මේ දුටු මාහානාම හිමියෝ බෑනන් කෙරේ බොහෝ තුටුවීල. ක්ෂාන්තිය කෙසේ වුව ද ඒ වනාහි අදහස් මුදුන් පමුණුවා ගන්නකුගේ විශේෂ ලක්ෂණයෙකි. මේ කාරණය ධාතුසේන සාමණේරයනගේ සිත්හි ඇදී පැවති බව රජුවු පසු එම කැලිකසල ලූ භික්ෂුවට‍ භෝග නොදී මෙන් පෙනීයේ. එහෙයින් ඒ ක්ෂාන්ති ගුණයක් නොව අදහස් ඉටුකැරැ ගන්නකු‍ගේ විශේෂ ලක්ෂණයෙකි.

(11)

පවුලේ අරගල

තම වංශයේ ද විනාශය වලක්වා ලීමෙහි නො සමත් වී. එහෙයින් ධාතුසේන රජහට තම සිත ඇඳී පැවැති කටයුතු නිමවා පුතිඵල දර්ශන විනෝ ද සැපත ලබා ගැන්මට අවකාශ නො ලැබිණි. මහණව ගෙන මාහිමියකු ගෙන් හික්මැවුන ද රජ තෙමේ කෝප වේගයෙන් උමතුව දුර දිග නොබලා තිර්ශ්චීන ක්රිහයා කිරීමෙන් රජ රට හානිය සීඝ්ර කරවී.

අවුලේ මුල

වූ වෙකි. කාශ්යීප නමින් ප්ර කටවූ හෙතෙම අන්යී බිරිඳකගෙන් ලත් පුතකු වුවද ප්රවථම පුත්රායා හෙයින් පියරාජයා ගේ දෘඪ උත්සාහ ගතියද මහා කෝප ගුණය ද දරුවන් ප්රි ය බවද අත් නොහැර හිම කොට ගත්තේය. ප්රිිය දර්ශනීය රජ දියැණියෝ විශේෂයෙන් ධාතුසේන රාජයාගේ සිත් ගුත. රජ තෙමේ අය සිය සොහොවුරිය ගේ පුත්ර්යා හට පාවාදී උහු ට සේනාපති පදවියකුදු දෙවී. ප්රි යකරු දියැණී කෙනෙකුන් වුව ද ඕ ප්රිටය භාර්යාවක් නුවු. එහෙයින් සේනාපති තෙම සිය බිරිඳ හා සතුටින් කල් ගෙවීමෙහි නොසමත්වී. භට හමුදාවන් මෙහෙයන පරිදි දතුදු හෙතෙමේ සිය පිරිඳ මෙහෙය වන්නට නොදති. එහෙයින් හෙතෙම නො මෙහෙයැ වෙන බිරඳ මෙහෙය වන්නට කලවාහි කස පහර දිනි. සේනාධිපතියා කෙළේ මහාවීර කමෙකි ! දුර්වල ගැහැණියක කලවාහි කස පහර දීම සේනාධිපතියක් හට කොතරම් කීර්තියක් අත් වන මහා දක්ෂ ක්රියයාවෙක් ද? කසයෙන් මෙහෙයැ වෙන්නෝ කවරහුදැයි නොදත් මේ සෙනෙවිතෙමේ තමන් කෙළේ නිර්ලජ්ජි වූ ක්රිනයාවක් බව නො දිටී.

කස පහරින් දෙවටොර පැලී ඉන් වැගිරී ලේ කුමරිය ගේ ඇඳිවත්හි තැවැරිණි. අභිමාන කුමරි තොමෝ ද මතු වන විපාක හෝ නොදැක තමන් අත වරද ඇති නැති බව හෝ නොතකා මේ කාරණය පියා හට දැකුවූ. සේනාධිපතියා ගේ ක්රිනයාව ඉතා නින්ද්යහ වුවත් එතරම් හීන ක්රිපයාවක් කිරීමට තරම් කෝපයක් හට ගැනීමට හේතුව කිමෙක් දැයි සොයා බැලීම නැණවත්නට සුදුසුවුව ද රජතෙම එපමණ වේලාවක්

(12)

නො ගත කෙළේය. පුරුෂයා ගේ සිත්හි තද කෝපයක් හට ගැන්මට භාර්යාව ගේ වරද අල්ප නොවිය යුතු බව දත්තේ වුව ද රජ තෙම කෝපයෙන් උමතුවී වහා ඇවිලි කෝප ගින්නේ දැවුණු රජ තෙමේ සේනාධිපතියා සෙවීමෙහි කල් නොගෙවා පලිගැන්මෙහි ඉක්මන් වූයේ එවිට සිය මාලිගයෙහි සිටි උහු මෑණියන් වූ සිය සොහොවුරිය අල්වා නග්න කොට දවා මැරැවීත මහානාම මාහිමියනි ගේ කීකරු ශිෂ්යවයා මෙවිට කෙළේ මහා තිර්ශ්චීනයනට ද නො තරම් වන නිද්යාක ක්රිුයාවෙකි! ස්වකීය සොහොවිරිය නග්න කොට දවා මැරැවීම ශිෂ්ට සම්ම්තර මිනිසෙකුට තබා තිරිසනකුට ද ලජ්ජාවීමට කාරණයෙකි.

තමාගේ නිර්ලජ්ජි ක්රිකයාවෙන් කෝපවූ මයිල් රාජයා කළ ම්ලේච්ඡ ක්රිශයාවට සුදුසු දඬුවම් දීමෙහි මඟක් සෙවු සේනාපති තෙම කාශ්යාප කුමාරයා ගේ පිහිට සෙවී. රට වැසියෝ ද රජුගේ උමතු ක්රි යාවෙන් කලකිරී ගියහ. භට හමුදාවෝ ‍ද සෙනෙවියා ගේ මෙහෙයීමට අවනත වෙති. එහෙයින් ධාතුසේන රාජයාගේ බලය මෙවිට පිරිහී ගියේය. දුක්මුසු මුහුණින් හා කෝපයෙන් ගැහෙන හෘදයෙන් යුත් සෙනෙවි තෙමේ කාශ්යයප කුමාරයා වෙත පැමිණියේ උමතු රාජයා පහ කොට රාජ්යි පාලනය භාරගන්නා සේ අයැදී. අග මෙහෙසිය කුසින් උපන් පුත්ර‍යකු සිටින හෙයින් උරු.මයෙන් තම හට රාජ්යතය නො අත්වන බව දත් කාශ්යනප තෙමේ මේ තමහට සුදුසු ප්රාස්ථාවයැ දිටි. එහෙයින් හෙතෙම වැඩි වෙහෙසක් නොලබාම සෙනෙවියාගේ සාහා‍ය්යථයෙන් කෝපයෙන් උමතු වූ රාජයා අල්වා සිර කොට රාජ්යි පාලනය භාරගති.

උත්සාහවත් රාජයකුට

       ගිය කල දසාව 

අනේකප්ර කාර උපායන් සිතන්නට පටන් ගති. මේ එක් උපායෙකිනුදු කාශ්යකප රාජයාගේ සිත නම්වාගත නො හැකි වු සෙනෙවි තෙමේ නො ඉවැසිල්ලෙන් සිටී. සිය මවට නිරපරාධයේ කළ දරුණු ක්රිවයාව උහුගේ හද පත් ළේ බුර බුරා සන් කෙරේ. එහෙයින් සෙනෙවියාට ද දිවා රෑ දෙක්හි විවේකයෙක් නැති.

තමහට උරුම විය යුතු රාජ්යසයා බැයා විසින් පැහැර ගත් හෙයින් බලාපොරොත්තු සුන්වූ මුගලන් කුමර තෙමේ පිය

(13)

රාජයා නිදහස් කොටැ ගැන්මෙහි උපකාර වන්නවුන් සෙවුයේ කලකිරී සිටිනා ද්වීප වැස්සනගෙන් පිහිටක් නැති බව දැන හිතවතුන් හා වහා දේශ ගතවී. කාශ්යවප රජුට පරම සතුරා නම් මුගලන් කුමරුමයැ’යි දත් සෙනෙවි තෙම උන් සඳහනින් කාශ්යපප රජු ගේ කෝපය දැල්වීමට ඉටා ගති. ඉටාහේ කාශ්යඳප රජු සමීපයට ගියෝය. ගොස් රජු අමතා “මහරජ තොප පියසතු නිධාන්ගත ධනය ඉල්වාගනු යෙදේයැ”යි පැවැසී. මහණව සිට සිවුරු හැර ද්රාවිඩයන ගෙන් වැනැසෙමින් පැවැති ශූන්යැ රාජ්යපයක් පැහැර ගත් තම පිට හට පරම්පරාගත ධනයක් නුවු බව දත් කාශ්යැප රජ තෙමේ “මපියහට පරම්පරාවෙන් අත් වු නිධාන් ගත ධනයක් නැතැ”යි සෙනෙවියා බස් නොගිවිසී. ඉන්පසු බටවන්නට නො කැමිති වූ සෙනෙවි තෙමේ නැවත වරෙක උපායක් යොදනුයේ “තොප පියහට පරම්පරාගත ධනයක් නුවු වද උන් සපයා ගත් විශාල ධනයක් වේ. හේ මුගලන් කුමරුනට දෙනු සඳහා ඒ රක්ෂා කෙරේ”යි පැවැසි. කාරණය ඇදැහු වත් නො ඇදැහුවත් මුගලන් කුමරුන ගේ නාමය ඇසීමෙන් කාශ්යයප යන ගේ සිත අවුල්වී. තමහට සතුරුකමට භටයන් සපයනු පිනිස දේශගත මුගලන යන ගෙන් මහත් කරදර රැසක් ඇති වන බව දත් හෙතෙම නො සැනැහීමකට පත්වී. උහුට මඳ ධනයකුදු අත්වීම තමහට මහ විපතට කාරණා හෙයින් සෙනෙවි යන ගේ වස සැබෑ වුවත් බොරු වුවත් විමසවා බැලීම මැනැවැ’යි අවනත් වු සිතැති රජ තෙම ධාතුසේන යන ගෙන් ධනය නිධාන් කොට ඇති තැන් අස්වා යැවී. ඉදිබුවන ගෙන් පියා පත් ඉල්වනු වට දෙවැනි නොවන ඒ බස් ඇසු ධාතුසේන තෙමේ මත්තේ වන පීඩ‍ ාවන් ගැන සිතමින් මියෙන් නො බැණ සිටියේය. ධනය නිධාන් කොට ඇති තැන් විමැසිමට ගිය දූතයෝ මඳ වෙලාවක් රජු වෙසෙහමින් සිට පෙරලා අවුත් රාජයාගේ සිත කෝප කැරැවීමට සුදුසු පරිදි ප්රහවෘත්තින් දැන්වූ. මඳින් මඳ කෝපවූ රජ තෙම මහලු මිනිසා පෙළා මුත් ධනය ගත යුතු ය’යි සිතමින් පුන පුනා දූතයන් යවා ධනය සඟවා ඇති තැන් විමැස්වී. සෙනෙවියා ගේ බසට අවනත වූ දූතයෝ රජු ගේ සිත කුප්වා ලීමට සුදුසු වන පුවත් ම පෙරලා ගොස් සැල කළහ.

   පූර්වේ 

නිවෙසනානුස්

   මෘතිය 

වෙහෙසන සෙනෙවියා

(14)

තමහට දරුණු වධයෙන් මර පමුණු වන බව ධාතුසේන තෙමේ දති. නානාපුකාර කූට උපා යොදා ලා සෙනෙවි තෙමේ මහලු රාජයාගේ සිතට විවේකයක් නොදීම ධනය ගැනම විමැස්වී. රජුගෙන් වරක් ලත් ැවසරය උහුට බොහෝ වාරයකට සෑහේත තමහට මර පැමිණවීමට පළමු සිරගෙන් නික්ම මහත් උත්සාහයෙන් අත් කොට ගත් ප්රිරයකරු රට දු හිතවතුනු දු බලා මඳකට හිත සනසවා ගැන්මට අදහස් කළ මහලු රජ තෙමේ ධනය දැක්වීමට තමන් කලා වැව වෙත පමුණු වන සේ දන්වා යැවී. ඒ ඇසු රජ තෙම ඒ ඉටු කිරීමට රාජ පුරුෂයනට නියම කෙළේය.

පරන මිත්රීයෝ

පීඩා කෙරෙමි’යි ඉදිරිපත්වී. දිරාගිය සක්1 ඇති රථ මාල්ලක් ධාතුසේනයන් කාලා වැව් කරා ගෙන යාමට යැවි. ද්රඉවිඩ බලය සිඳ රජ රට ශ්රී ය දියුණු කෙරෙමින් පාලනය කළ මහලු මනුෂ්යවයා රථ මාල්ලේ නැගී කලාවැවේ යාමේ පුවත එදින ගෙයෙක්හි ගෙයෙක්හි එක් ම බස්වී. පිඬු පිණිස චාරිකාවෙහි යෙදුණු මහානාම හිමියෝ ගෙයෙක්හි ගෙයෙක්හි ඇසෙන බසින් එපවත් දැන රාජ්යුයෙන් පහකරන ලද ධාතුසේනයන් දැක්මට අදහස් කොට කලා වැව් වැඩියහ. එවේලෙහි වැව වෙත පත් ධාතුසේන තෙමේ මාහිමියන් දැක පූර්වපත් සිහි කෙරෙමින් හැඬි. මාහිමියෝ තමන් සිඟා ලද කුරුළු මස් සහිත බත් පළමු පලා ගිය දින සෙයින් මෙ දින දු එතැන්හි ම හිඳ උහු හා වළඳ කළහ. පෙර පවත් පුන පුනා කිමෙන් තැවීමට පත් ධාතුසේන යනට මහානාම හිමියෝ සියල්ලන ගේ අනිත්ය තාවය ස්වභාවය ධර්මයාගේ නො ඉක්මැ වියැහැකි ව්ය්වස්ථා බව පෙන්වා සී සිත් සැනැහැවී. පැරැනි වීරයෝ දෙදෙන පූර්ව ප්රිවෘත්ති ස්මරණයෙන් සංවේග ප්රී තිය විඳ. ධාතුසේන තමන් ප්රිෝය කළ කලා වැවින් නහා පැන් බී අවසානයෙහි සත්යප යම ප්රයකාශ කරනුයේ “මේ මාගේ එක ම ධනය යැ”යි වැව දැක්වී. රාජ පුරුෂයෝ පෙරලා උහු ගෙන ගොස් සිරගෙයි ලා කාශ්යකප රජු හට එපවත් දැන් වූ බලාපොරොත්තු සුන් වූ කාශ්යුප තෙම තමන් රවටන ලද ආකාරය ගැන මවිත්ව උහු මරවනට වටන බව කෝපයෙන් කී. රජු මියෙන් මෙබඳු වදනක් නික්මවා ගැන්මෙහි මහත් ආයාස දරමින් නො ඉවැසිල්ලේ “පූර්ණක” ශ්රමවණයෙන් සිටි සෙනෙවියා හට ඒ වදන ප්ර මාණ වී. හේ තෙමේ රාජ්යව සම්පත ලද

1. මහාවංශය සිංහලයට නැඟුවෝ මේ‍ නොතේරුම් ගෙන මහානාම හිමි යන ගේ පලිය “බැගෑපත් ඇසින් උපලක්ෂිත වූ’ යි වරදවා සිය බසට යෙදූහ. (ම:ව: xxxviii 94)

(15)

කලෙක සෙයින් ප්රි තීමත් වූයේ බද්ධ වෛරයට අභිෂේක දානය කිරීමට මෙන් මනාව සැරැහී සිය මයිලණුවන් නිග්ර කොට මැරැවි මෙන් ක්රෝ ධය සන්හිඳුවා ගැන්මට සුදානම්වී. මනාව හැඳ පැලඳ ගෙන තමන් ඉදිරියේ සක්මන් කරන සෙනෙවියා දුටු ධාතුසේනයේ ඒකාන්තයෙන් තමහට මර පමුණු වන බව දතු. උඩඟුවෙන් උස් වු හිසැති සෙනෙවියා දුටු ධාතුසේන තෙමේ “මුගලන් කුමරුටත් තොපටත් මාගේ ඇති ප්රේතමය එකසේමැ”යි පැවැසි ඒ ලඝු කොට “හරි, හරි” කියන්නාක් මෙන් සෙනෙවි තෙමේ අහංකා‍ර යෙන් බැමී හිස සැලි. සෙනෙවියා ගේ දැඩි සිත මඳ කුදු මෙළෙක් නොවන බව දත් ධාතුසේන තෙමේ මරු එනු බල බලා සිටියේය. මිලේච්ඡ ගුණයෙන් ‍නො හඩු සෙනෙවි තෙමේ ධාතුසේනයන් අල්වා ගන්න කොට හැකිලි බැම්මෙන් බඳවා මුහුන පිටතට සිටින සේ භිත්තියකට මැදි කොට මැටි ගස්වාලී. මහා නගරයා ගේ විනාශය නවත් රාජ්යසයා ගේ ශ්රීණ සමෘද්ධිය රඳවා ලීමෙහි දැඩි ආයාස ගත් මහා රාජයකුගේ ඉක්මන් කමින් වූ අවසානය මෙසේ වී1. ප්රදථම වරට සෙනෙවියා කෙළේ නිහීන ක්රිනයාවෙකි. ධාතුසේන රජ කෙළේ තිර්ශ්චීන ක්රි්යාවකි. දෙවැනිව සෙනෙවියා ම්ලේච්ඡ ක්රි යාවෙකි. කාශ්ය්ප තෙමේ කෲර ක්රිැයාවක් කෙළේය.

අනුරාධපුරයට 

වැදුණු බලවත්

   පහරක් 

තෙමේ රට වැසියන් විසින් ද භික්ෂූන් වහන්සේ විසින් ද තමන් විසින් ද අතිශයින් නින්දිත වු ගර්භිත වූ පුද්ගලයෙක් වී. භික්ෂූන් වහන්සේ උහුගෙන් ලැබෙන දැය පිළිකුල් කළහ. මේ කෲර ක්රි්යා‍වෙන් නොසතුටු වු රට වැසියන් ද භික්ෂූන් වහන්සේ ද දේශ ගත මුගලන් කුමරුන් හට පක්ෂ වන බව දුටු කාශ්ය්ප තෙමේ මහා නගරය තමනට නිර්භය ස්ථානයක් නොවන බව දත්තේය. එහෙයින් හෙතෙම මහා නගරය හැර සීගිරි පර්වතයෙහි වාසයට ගියේය. මේ වීරයාගේ සීගිරි ගමන අනුරාධ පුරයට බලවත් පා‍ඩුවෙකි. දුෂ්ට සෙනෙවියා ගේ බසින් මූඪව තමන් මැදහත් වූ කෲරතර පාපකර්මය ගැන හෙතෙම

1. ධාතුසේනයන් ගේ මේ ශෝකජනක මරණය කර්මදායාදයක් බව දක්වන මහාවංශකාරායෝ කලා වැව බඳවන රජු සමවත් සුවෙන් හුන් භික්ෂුවක නැගිටවීමෙහි නොපොහොසත් ව උන් වහන්සේ ම තපස් ලවා වෑ බැම්ම බැඳී මේ විපාකය වශයෙන් මේ දක්වති. (ම:ව: xxxviii, 113-114)

(16)

බෙහෙවින් පසුතැවිලි වි. එසේ වුව ද රට වැසියෝත් භ‍ික්ෂූන් වහන්සේ ත් එකහෙලා ම රජු ගේ ක්රිියාව පිළිකුල් කළහ. එයින් තම බලය පිරිහෙන බව දත් රජ තෙමේ සතුරන ගෙන් නිර්භයව වසනු සඳහාත් තුන්රටින් ම එන සතුරු සේවාවන ට මුහුන පා සිටිනට සුදුසු වූ තැනෙක වසනු සඳහාත් වුවමනා කරුණු පරීක්ෂා කොට සීගිරි පර්වතය .හාත්පස මහා නගරයක් ගොඩ නැංවී. ශත වර්ෂ ගණනක් මුළුල්ලේ මහාරාජයන් බොහෝ දෙනකුන් විසින් වඩන ලද අනුරාධපුර මහා නගරයට සමාන උදාන නගරයක් මේ වීර තෙමේ මඳ කලෙකින් තනිව ගොඩ නැංවි. මේ ශූරයාගේ ශක්තිය අනුරාධ පුරය විෂයෙහිම යොදා ලන්නට අවකාශ ඇතිවී නම් අහෝ ඒ මහා නගරයා .හට කොතරම් භාග්යුයෙක්ද ? මහා නගරයා ගේ ඉරණම නිශ්චිතම වී. යම් හෙයකින් සීගිරි නගරය ගොඩ නැංවීමෙහි ගත් ආයාසය අනුරාධපුර වර්ධන යෙහි යොදවා ලන්නට අවකාශ ඇති වී නම් ඒ නගරයාගේ පරිහානිය මෙතරම් ඉක්මන් නොවනු නියතය.

සිගිරි මහා නගර මධ්යමයෙහි මහා සමභුමියෙන් උස්ව නැගී සිටිනා සිගිරි පර්වතය වේ. ඒ මත්තේ කාශ්ය ප රාජයා ‍ගේ වාස භවනය දර්ශනය වී. මහා පර්වතය ට නගිනු සඳහා පඬ්ක්ති කිපයෙකින් යුක්තවූ සෝපාන මාලාවෝ වූ එක් එක් සෝපාන පඬ්ක්තියක ට නැගිම පටන් ගන්නා තැනට පැමිණිමට ඇති මාර්ගය ඉදිරි බලා දෙ අත් දිගු කොට වැතිර හිඳිනා මහා ගඩොළු සිංහයකුගේ ශරීරයට පිවිසෙත් සිරුර මැදින් ඇති මාර්ගය ගෙවු පසු හිණි පාමුලට ලඟා වෙත්. ප්රයථම හිණි පෙළ නැගි පසු නැවතදු පළමු සේම සිංහ රුවෙක් හමුවේ. එද පළමු සේම ගෙවා දෙවැනි හිනි පාමුලට පැමිණිය යුත් වේ. මේ ක්රලමයට පඬ්ක්ති කිහිපයෙකින් යුක්ත වූ හිණිමං ගෙවා පර්වතය මුදුනේ රාජ මාලිගයට පැමිණිය යුතු වේ. මෙතරම් උදාර කර්මාන්තයක් කළ අනික් වීරවරයෙක් සිංහල ද්වීපයේ නොවී. අනුරාධපුරය සීගිරි නගරය දැක වෙවුලා. නගර නිර්මාණයෙහි ප්රවකට පණ්ඩුක අභය රජුට ද විහාර කරණයෙහි ප්රවකට කීර්ති ඇති දුටු ගැමුණු රජුට ද ලෙන් කර්මාන්තයෙහි ප්රාසිද්ධ වටු ගැමුණු රජුට ද වැව් කර්මාන්තයෙන් රටට ශ්රී ය එලවූ මහාසේන රජුටද කෝපාග්නි යෙන් දැවි ධාතුසේන රජුට ද මේ හුදු කාශ්යරප තෙමේ ඒ කිසි වෙකිනුත් දෙවැනි නොවේ. මේ මහා සිංහල වීරයා අතින් වූ වරද උහුට ද රටට ද මහත් සාපයෙක් වී.

“තමන් අතින් වූ වරදත් වරදමැ”යි පිළිගත් කාශ්ය ප වීර තෙමේ රට වැසියන ගේ නො සතුට කෙතෙනක් වුව ද භික්ෂූන් ගේ අප්රළ

(17)

සාදය කෙතෙක් වුව ද ඉන් මඳ කුදු අධෛර්ය නොව සියල්ලන් සිත් දිනා ගැන්මට ද තමන් සිත් දිනා ගැන්මට ද නිරන්තරයෙන් අනෙක් උප‍ා යෙදී. රට වැසියන් කෙරෙහි උදාර ප්රාතාපවත් බවක් නො දක්වා ඔවුන් ආශ්ර‍ය කිරීමෙහි හේ බොහෝ තුටු ඇත්තේ වී. සමහර ස්ත්රී්හු රජුට කිරිබත් තලි එලවීමෙන් පවා සංග්රොහ කළහ. රජ තෙමේ ඒ තුටු පඬුරු කිසි අහංකාර ගුණයක් නො දක්වා පිළිගෙන අනුළභව කෙළේය. රජුගෙන් යමක් පිළිගැන්ම පිලිකුල් කළ භික්ෂූන් වහන්සේ ට ද සංග්රහහ කිරීමෙහි හෝ සෝත්සාහි වී. හෙතෙම භික්ෂූන් නො පිළිගන්නා තැන පිළිමයනට පිළිගැන්වී. මේ අයුරින් තමන් නො රිසියන ට රිසිදැය ම කිරීමෙන් උන් සිත් ගන්නටත් උන්කමවන්නටත් උත්සාහ දරද්දිත් තමනට විපක්ෂ වූ මෞද්ගල්යානනයන් පසම ගතුවන ට රජ තෙමේ දයා පරවශ නොවි. මහත් ආයාසයෙකින් රට පහදවා ගැන්මෙහි නො ඉවැසිලිව ක්රිෙයාකරනු හට එයට පරම සතුරු වූ මෞද්ගල්යාායනයන්‍ ගේ නාමය ඇසෙන විටද ළෙහි යහුලෙකින් පහරන සේ වී. උහු හට ඇලුම් ඇතියවුන ට එහෙයින් මුහුගෙන් දයාවෙක් නොදැක් විණි. සැඬ පුත්රගයකු වුව ද (1) කාශ්යයප තෙමේ ධාතුසේනයන්සේ ම සිනෙහැති පියෙක් වී. බෝධිය උත්පලවර්ණාය යන දියැණියන් දෙදෙන හට රජ තෙමේ ධාතුසේනයන් තම දියැණියන ට ඇලුම් කළ සේ ම ඇලුම් කෙළේය. තමන් කරවු විහාරයනට සිය නම හා දියැණියන් දෙදෙන ගේ නාමයන් යෙදී.1 විහාර කරණයෙහි දියැණියන් නො සඳහන් තැනෙක උහු ගේ නාමය නොවි. දරු පෙමින් භරිත මුහුගෙන් පීතෘ ඝාතක සාපරාධ ක්රිහයාවක් සිදුවීම කනගාටුවට කාරණයෙකි. තමන් සහභාගියකු වු මෙ සාපරාධ ක්රිරයාව රජු ‍ගේ සිතින් කවර වේලෙකුදු බැහැර වු බවෙක් නො පෙනේ. හෙතෙම ඒ තැන දුක්වී වැලැපිණ. ධර්මයෙහි සම්මත නියායෙන් ශීල සමාදාන ව්රකත සමාදාන ආදියෙහි යෙදිනි. තීව්රෙවෘත සමාදානයෙන් දැඩි දුක්විඳි. එි කිසිවකිනුත් වීර රඩ තෙමේ සිය සිත සැනැහැවිමෙහි නො පොහොසත් වි. ඒ සියලු ආකාර තැවුලියෙන් පෙළෙමිනුදු නන් අයුරින් ධාර්මික ක්රිොයායෙහි නිරතවමි

1. මේ රජු ඉසුරුමුණි විහාරය ප්රාකෘතිමත් කොට එයට සියනම හා දියැනියන් දෙදෙනගේ නාමය යොදා ලූ වව මහාවංශකාරයෝ කියති. (ම:ව: xxxixx. 10) මෙයින් ඉසුරුමුණි විහාරය හා වෙස්සගිරි විහාරයන් එක් කොට මහා විහාරයක් තැනු බව හැගේ. තිසා වැව අද්දර පිහිටි ඉසුරුමුණි විහාරයට හැතැපුම් බාගයක් දුරින් දකුණුපස වැවේ ගිනිකොන කෙළවර වෙස්සගිරි විහාරය වේ. එහි සිව්වැනි මහේන්ද්රසරාජයා විසින් පිහිටුවන ලද සෙල්ලිපියෙක බෝ උපුල්වන් කසුබුගිරි විහාරයට තිසා වැවින් දිය සැපයෙන පරිදි ක්රිවයා කළ බවත් සඳහන් වේ. (E. Z-I, P.31) මෙයින් මහාවංශ කාරයනගේ ප්රාකාශය මැනැවින් ස්ථිර වේ.

(18)

නුදු රටේ දියුණුවට වුවමනා වැව් බැඳවීම් උයන් වතු වැවීම් ආදි යත් පොත් ලියැවීම් ආදී ශාස්ත්රීුය කටයුතු ත් නො පිරිහෙල් කෙරෙමිනුදු තමන් අතින් සිදුවු වරද සිතින් දුරුකොට ගැන්මෙහි නොහැකිව සිටින රාජයා හට එය ම සිහිපත් කරවන්නවුන් කෙරෙහි ඇතිවන ක්රෝනධය දරුණු වී.

අනුරාධ පුර මහා දන පතියෝ ද රණ ශූරයෝ ද ශාස්ත්ර ඥයෝ ද ශිල්පීහු ද සීගිරි නගර වාසයට පැමිණයහ. එහෙයින් කාශ්ය ප රජ තෙමේ මඳ සැනැහීමකට පත්ව විසී. එසේ වුවත් උහුගේ පරමාධ්යාකශය වූයේ රට වැසියන ‍ගේ නො සතුට දුරු කරවා ගැන්මය. මෙතරම් කටයුතු කරන උහුට බාදා පමුණුවන්නන් හමුවුව හොත් පහල වන ක්රෝ ධය අල්ප නොවී. එසේ මහා ක්රෝනධයෙන් දැවෙතුදු ප්ර්ථමයෙන් තමන් අතින් වූ වරද සිත්හි කරන්නේ දරුණු පලිගැනීමක් කිසිවිටෙකත් නො කෙ‍ළේ ය. මහා විහාර පක්ෂයෙහි භික්ෂූන් වහන්සේ ද මුගලන් කුමරු හට ඇලුම් ඇති ජනයෝ ද රජු කෙරේ පැහැදීමකට පතුනුවු. කුමන්ත්රකණ කරුවෝ මේ වීර රාජයා හට පක්ෂ බව අඟවා ඉඩ ලද විටෙක වරදන ට සැරැසී සිටියහ. ඌ තුමු ද මහා විහාරවාසී භික්ෂූන් වහන්සේ ද මුගලන් කුමරුන් එනු නො ඉවසිල්ලෙන් බලාපොරොත්තු වූ සෘජු ගති ඇති ශූර වූ කාශ්යුප රජ තෙමේ ද්රෝාහීන් ගේ ගති නොදත්තේ තම බලය ස්ථිර යැයි සැක රහිතව ම සිතා සිතා සිටයේය.

මහා නගරයක්

    ඉදි කළ 

වීරයකුගේ අවසානය

බලවත් වූයේ මෙහි ගොඩ බටී. කුමයෙන් අනුරාධ පුරය දෙසට එන හෙතෙමේ අම්බටිය කෝළ නම් දනව්වෙහි පොරෝ වෙහෙර නම් තැන කඳුවුරු බැඳි. සීගිරි පර්වතය මත්තේ වෙසෙමින් මහා සමභූමිය රක්නා කාශ්යැප රජතෙමේ මෙපවත් ඇසී. උහු ගේ කනට මෙතරම් අමිහිරි ශබ්දයෙක් වෙන නැත්. එහෙයින් යහුලින් පහර වන් කලෙක මෙන් උහු ගේ හෘදය කෝප වේග ප්ර හාර යෙන් ගැසිසී ගියේ ය. පුරෝහිතයන් කල් බැලුව මැනැවැ”යි පවසතුදු කෝප වේගය දරා ගත නුහුණු හෙතෙමේ “ඌ අල්නා ගෙන කමි”1 යි කියා පර්වතයෙන් බැස සේනාවන් මෙහෙයැ වී. දේශීය භටයෝ ද මුගලන් කුමරුන් ගේ මෙහෙයී ම පරිදි සටනට

1. ම:ව: xxxix, 22

(19)

සූදානම් වූ. ද්වීපික භට හමුදාවෝ ස්වකීය හිමියා ගේ මෙහෙයීම පරිදි මුගලන් කඳුවරට ලඟ‍ාවූ. දෙසෙනඟ මුණගැසී සටන් ආරම්භ කරන්නට සූදානම් වත්ම කාශ්යටප රජතෙමේ තමන් ඉදිරියෙහි වගුරු බිමක් දැක ඒ මග හැර යනු පිණිස ඇතු මඳක් පසකට නමා මෙහෙයැවි. මඳ අවසරයක් බලමින් ස්වකීය භට සේනාවන්හි ම වූසු ද්රෝසහී පුරුෂයන ට මේ සුදුසු අවසරයෙක් වී. ඉන් ප්රනයෝජන ගැන්මට අදහස් කළ ඌ තුමු මහත් කොට හඬ නඟා “අපගේ හිමියා පලා” යි කීහ. ඒ ඇසු මුගලන් පක්ෂයේ භටයෝ ද “සතුරෝ පලති”යි ඝෝෂා කළහත පස්සෙහි එන භටසේනාවෝ ඒ අසා බලත් ම ස්වකීය ඇති පසෙකට මෙයෙහ වනු දැක ද්රෝ හියන ගේ ද සතුරන ගේ ද බස සැබැවැ’යි ගෙන “සටනට නො තැනක් වන අප ගේ හිමියා පලන්නේ” යි සිතා පෙරලා පලා ගියහ. ස්වකීය භට හමුදාවන් මුළාව ගෙන පලන්නා දුටු කාශ්යසප රජ තෙමේ කෝප වේගය දරාගත නොහී සිරිය ගෙන ඇතු පිට හුන්නේ ම සිය ගෙළෙ සිඳගෙන මෙළේයි. මහා නගරයක් ද මහා බලකොටුවක් ද මඳ කලෙකින් ගොඩ නංවා ලූ සිංහල වීරයකුගේ අවසානය මෙසේ වී. 1

භික්ෂූන් වහන්සේ ට ප්රීංතිදැයක කාලයෙක් වූ. මුගලන් කුමරුන් පිළිගන්න ට සැරැහී උන් වහන්සේ ඉදිරි ගමන් කොට සිටි සේක. භික්ෂූන ට කිසි පීඩාවක් නොකළ ද උන් වහන්සේ කාශ්ය ප රජු ට නොකැමැතිවූහ. මුගලන් කුමරුන ට බොහෝ පක්ෂ වූහ. භික්ෂූන් වහන්සේ ගේ පිළිගැන්මෙන් පසු මුගලන් තෙමේ අනුරාධපුරයෙහි රාජයා වශයෙන් අභිෂේකය ලදී.

රජ රට වැනැසීම

රජතෙමේ පෙර දවස් සිහි කෙරමින් ජනය්න නසන්නට වනි. හෙද ධාතුසේන රජු ගේ පුත්රෙටයෙක් මැනො! උහු ගේ ක්රෝගධය කොතරම් අධිකවී ද යතහොත් කාශ්යසප රජුට විපක්ෂ නුවුවන් වනසා ලන්ට පටන් ගෙන අමාත්යේ පුත්රේයන් දහස් ගණනක ගේ හිස් සිඳැවී. බොහෝ ජනයෝ කන් නාසා සිඳුවන ලදී. සමහරකේ රටින් නෙරන ලදහ. මුහු ගේ කෝපාග්නියෙන් දැවීම නිසා රට වැස්සෝ උහු ට කදිම නමකුදු ව්යසවහාර කළහත කාශ්යගප විපක්ෂ නොව ‘සිටියවුන් දුටුවිට “මපියා මැරුවහු ගේ පක්ෂය

1. ක්රික:ව: 517 දි චීන රාජ සබයට (1) කාශ්යපප රජුගෙන් ලිපියක් ලැබුනු බව චීන ග්රේන්ථයන්හි සඳහන් වේල. (JRAS xxiv, ms 68 p. 85 & H.W.C;O.H.P 30) එසේ වුවත් එහි සඳහන් වන්නේ මෙම කාශ්යයප රාජයා යැ’යි නො පිළිගත හැක.

(20)

ගතුවෝ මු වෙත්දැ”යි කෝපාවේශ වන රාජයා ගේ තොල් විවරව දත් නියැවේ.1 එහෙයින් රැටියෝ උහු ට “රකුසා” යන නාමය ව්යරවහාර කළහ. උහු ගේ ක්රිනයාවෝ ද ඒ නාමයට ම සුදුසු වූ.

මුගලන් රජතෙමේ ද රජරට පිරීහීමට හේතුවන ක්රියයාවන් කළවුන් අතුරෙහි සඳහන් කටයුත්තෙකි. දේශයෙන් කැඳවා ගෙන පැමිණි භටයන් ලවා දහස් ගණන් උසස් සිංහලයන් වනසවාලී මෙන් රටේ එඩිතර උසස් ජන පරම්පරාය සුන්ව ගියේය. පිටරැටි යන ගේ බලය වැඩී ‍ගියේය. නියම සිංහලයෝ අඩුවු. ජනගහණය ද ක්රසමයෙන් පිරිහිණි. එයින් ගොවිතැන් කිරීමට හෝ කර්මාන්ත‍යන් කිරීමට හෝ වුවමනා පමණ ශක්ති සම්පන්න පුරුෂයෝ මඳවු සිය සොහොවුරු ගෙන් පලිගැනීමට දේශයෙන් සේනාවක් ගෙන පැමිණීමත්, සිය රටේ වටනා ජනකාය ය වනසා ලිමත් සිය රට වැසියන් පරදේශයන ට පලවා හැරීමත්, විරූප වූ ජන සමූහයක් ඇති කිරීමත් විනා මුගලන් රජු කැරවූ අන්කිසි කාර්යයක් නො දක්මු. කෝප වේගයෙන් උමතුව තිර්ශිචීන ක්රිකයාවකට සිත පෙළැඹි ගිය නමුදු ධාතුසේන රජ තෙමේ රටේ දියුණුවම සලකා දැඩි ආයාස ගෙන බොහෝ කටයුතු කළ මහා රාජයෙකි. මහා මහාසේන රාජයනට සේම ධාතුසේන රාජයනට ද ගොවියාගේ භක්ති ප්රේේමාවන්ත ගෞරවාදරය හිමිවේ. දුෂ්ට සෙනෙවියාගේ කූට උපායෙන් සිය පියා ගේ මරණය අනුමෙවන ට පෙළැඹිමුත් කාශ්යුප තෙමේ රටේ දියුණුවට නානා ප්රාකාරයෙන් කටයුතු කළ මහා සිංහල වීරයෙකි. අවංකව කියතහොත් සිංහලයන ට සිය ‍ෙඖදාර්ය ය පෑමට ඇති මහා වස්තුව නම් උහු ගේ බලකොටුව වේ. සියලු අතින් ම හෙතෙමේ රටේ දියුණුවට වැඩ කෙළේය. රට වැසියන ට හෙතෙම දයා රහිත බිහිසුණු දඬුවම් නො පැමිණැ වී. මුගලන් රජ තෙමේ කිමෙක් කෙළේ ද? හෙත්මෙි රට වැසියන් වැනැසීමෙන් රකුසෙක් වී. පුන්ය කර්මයන් කිරීමෙන් භික්ෂූන් වහන්සේ ගේ සිත්ගති. එහෙයින් (1) මුගලන් රජු සමයෙහි උතුරු සමභූමිය බොහෝ දුරට පිරිහි ගිය බව කිය හැක.

   ප්රෝථම මෞර්ය 
     නෘත්ය යේ 
   ශෝකජනක 
     අවසානය 

1. මහාවංශය සිංහලයට නැඟුවෝ මේ වරදවා සිය බසට නඟාලූය. ඒ තිර කරනු සඳහා ඌ තුමූ “නිතරි දාඨම්” යනු “නි හරිදායං යැ”යි වෙනස් කළහ. එසේ වුවත් “කේන රක්ඛය නාමවා” යන්න හා එය නො ගැළැපෙන බව නුදුටු. 2. පූජාවලී රාජාවලී, නිකායසංග්ර්හ ආදී සිංහල ග්ර න්ථකාරයෝ මේ රජුගේ නාමය කුමාරදාසැ’යි පවසති. පුදුම පුවතකින් යුක්තවූ ජානකීහරණ

(21)

මිදී සිටිමුත් මිතුරු පීඩාවනගෙන් කරදර වින්දේය. මෞද්ගල්යාරනයන් ට උපකාර පිනිස දේශයෙන් පැමිණි ජනයෝ මෙකල්හිදු බලවත් වුසු. රටේ දෞර්වල්යයය නිසා රාජ වංශිකයෝ සොත්ථි සේනයන ගේ සමයෙහි මෙන් කෝලම් නැටීම පටන්ගතු. කුමාර ධාතුසේනයන ‍ගේ අභාවයෙන් පසු උහු ගේ පුත්රට කීර්තිසේනයන ට නව මසකට වැඩි කාලයක් රට පාලනය කිරීමට අවකාශ නො ඇතිවීත උහු මවුන් සොහොවුරු සීවයෙක් උන් මරා පස් විසි දිනක් රජ රට පාලනය කෙළේය. මෙයින් ධාතුසේන රාජ

ප්රුවෘත්තියක් මීට හේතු වූ බව පෙන්. “ජානකීහරණය” නම් රම්යාා සංස්කෘත මහා කාව්ය“යෙක්හි අගය ප්ර කාශිත සිත් කම්පා කරවන සුලු කථා ප්ර වෘත්තියක් සාමාන්යන ජනයාගේ ආශ්රායට පත්ව පවතී. මේ ජනප්රිවාදය නානාප්රථකාරයෙන් ශෝධිතව සංස්කෘතව බොහෝ කලක් පැවති හෙයින් ද ඌනපූරණ වර්ණන ආදියෙන් යුත්වූ ‍හෙයින් ද ඒ නිරවුල් කොට ගැන්ම ජානකිහරණයටත් වඩා අපහසු මේ “කුමාරදාස රජ මහ පණ්ඩිතවැ නව හවුරුද්දක් රාජ්ය්ය කොටැ කාලිදාස නම් යහලුවා මළදා තෙමේද ගිනි වැදැ “මෙළේයැ”යි (පූජ: 685 පිට) මයුරපාද පිරිවෙන් හිමියෝ පවසති. (රා: ව: 52) සද්ධර්ම රත්නාකර කාරයෝ ද නිකාය සංග්රකහකාරයෝ ද, රාජරත්නාකර කාරයෝ ද මේ රජු කුමාරදාස නමින්ම සඳහන් කෙරෙත්. (ස: ර: 287, නී: ස: 14 – 1, රා : ර: 26 පිටු) එසේ වුව ද මහාවංශකාර ධර්මකීර්ති හිමියෝ කුමාර ධාතුසේන යැ’යි පවසති. මේ නම් පෙරැලියට ප්රකධාන හේතුව ජානකීහරණය පුවතමැ’යි ජන ප්ර වාදයක් වශයෙන් පවත්නා ඒ පුවත මෙසේයි. “ජානකීහරණය” නම් කාව්යිය නිමැවු කුමාරදාස රජ ඒ ග්රනන්ථය සින්ධූ දේශයේ භෝජ රජු වෙත යැවී. භේජ රජ තෙම එහි අගය දැන ගරු කිරීමක් වශයෙන් ඇතකුගේ වලග එල්වා නගරයෙහි ප්රීදක්ෂිණ කැරැවී. ඇතු වලග බැඳි පොත දැක කාළීදාස නම් කිවි තෙමේ මඳකට ඒ බැලීමට ඉල්වී. එසේ අවසර ලැබ පද එකක් දෙකක් කියවීමෙන් එහි රම්යිතාවය දත් කිවිතෙමේ මේ පොත තමන් හිසමත තබාගෙන “ප්රකදක්ෂිණා” පෙරහරෙහි ගියේය. මේ කාලිදාස කුමාරදාසය යන දෙදෙන කිවියන් හෙයින් පෙර සිට උනුන් ගැන අසා දැන සිටියහ. “ජානකීහරණය” දුටු කාලිදාසයනට කුමාරදාසයන් නොදැක විසීම නොහැකි වී. එහෙයින් හෙතෙම සින්ධූ දේශයෙන් නික්ම මෙහි මාතොට ගොඩ බටි. රජු සිටි නගරයට යාමට පළමු හෙතෙම මාතොට ගණිකාවකගේ නිවසෙක නැවැත්ම් ගති. මේ ගණිකා වාසය කුමාරදාස රජුගේද නැවතුම් පලෙක් වී. කාලිදාසයන් නැවතුම් ගන්නට පළමු දින රැයේ එහි නැවති සිටි රජ තෙම අලුයම් හි ගෙන් පිටවී යන්නට සූදානම්වත්ම තද වැස්සක් වට හෙයින් මද වේලාවක් ගේ අයිනේ නැවතී සිටියේය. එසේ නැවතී, අසල විලෙක අලුයම පුබුදාවන පියුම්පෙති විකසිත වත්ම පෙර දින සවස පෙති හැකිලෙන වේලේ හසු ව සිටි මී මැස්සන් ඉගිල යනු බලා තමහට ද වූයේ උන්ට වූ දැයට සමාන වූවක් යැ’යි සිතා “පද්ය,යක්” බැදලීමට අදහස් කොට :-

“වන බමරා මල නොතලා රොනට ව නී මල දෙදරා පණ ගලවා ගියසෙ වැ නී”

යන දෙපදයත් පමණක් භිත්තයේ ලියා ඉතිරි දෙපදය යොදා සතරපදය

(22)

යන ගෙන් ඇරුඹුන් මෞර්ය රාජ පරම්පාරව අවසානවී. මෙම මෞර්ය රාජසමය පිළිබඳ පුවත නව නාට්ය රසයෙන් අනූනවම ගෙතුණු මහා නාටකයෙකි. සාරවත් වූ ද දැනගත යුතු වූ ද බොහෝ ප්ර වෘත්තීහු ජන කථා බවට පත්වීමෙන් පහසුවෙන් නිරවුල් කොට නොගත හැකිසේ විප්ර කාර ව අද දු පවතිත්. ඉන් මහත් අභිරහසක් ව පවත්නා වූ කුමාරදාස ප්රේවෘත්තිය විමර්ශකයනට කදිම ප්ර හේලිකාවෙකි. ඖදාර්යය නොසිදි සිංහල ජනකායයගේ පරිහානි

සම්පූර්ණ කළ කෙනෙකුන්ට ඉල්වන යමක් දෙන වස ද භිත්තියේ සටහන් කොට ගියේය. පසු දින එහි ලැගුම්ගත් කාලිදාස තෙමේ කාරණය තම්හට ද හොඳට පුරුදු හෙයින් තේරුම් ගෙන :-

“සියතඹරා සියතඹරා සියසෙ වැ නී සියැ සපුරා නිදි නොලබා උන්සෙ වැ නී” යි.

දෙපදය ලියා සිව්පදය සම්පූර්ණ කෙළේය. මේ දුටු ගනිකාවො‍ තමන් ඒ කළබව අඟවා රජුගෙන් තමන් රිසි දැයක් කරවා ගැන්මට සිතා කාලිදාසයන් රහසින් මරා සැඟැවූ. පසුදින පැමිණි රජහට ඕ තොමෝ තමන් පද්යකය සම්පූර්ණ කළ බව පවසා ඇය අගමෙහෙසි තනතුරෙහි තබන ලෙස ඉල්වී. මෙබන්දක් ඇය වැනි ගැහැණියකට නො කළ හැකි බව සිතු රජ තෙම වැඩිදුරටත් කරුණු පරීක්ෂා කෙළේය. ඉන් සත්යැය හෙලිවී. කාලිදාසයන්ගේ සිරුර ඇයගේ නිවසෙහි සඟවා තිබී සොයා ගන්නා ලදී. රජ තෙම අගනා මිත්රලයාගේ අකාල මරණයෙන් බොහෝ දුක්වී උහුගේ සිරුර දවන කල්හි ශෝක වේගය දරා ගත නොහී ගිනිමැලයට වැද මෙළේය. ඒ අනුගැමු උහුනේ මෙහෙසියෝ පස්දෙනෙක් ද ගිනිවැද මළහ. උන් සත්දෙන මෙසේ දැවුණු තැන සොහොන් තොක් හතක් බඳවා බෝරුක් හතක් රෝපණය කරවන ලදී. ඒ ස්ථානය “හත්බෝධිවත්ත” නමින් ප්රරකට වී යනුය. මේ වනාහි මහා ප්රගහේලිකාවකි. ඉහත සඳහන් පද්යේය කුමාරධතුසේන යනගේ කාලයට තබා රාජාධිරාජසිංහ යන්ගේ කාලයටවත් නොහොබනා බව සැලකුවාහූ සංස්කෘත ශ්ලෝක විනා සිංහල පද්යර කාලිදාසයනට නොහැකි හෙයින් ද ඒ වෙනුවට ශ්ලෝක පාද සතරක් දක්වති. ඉන් කුමාරදාසයන ගේ ශ්ලෝක පාදද්වය

“පද්මාද පද්ම නෝද් භුතම් ශ්රැපයතෙ නවදෘශ්ය්තේ”

(පියුමින් නොපියුම් (අන් මල්) වේ යැ’යි ඇස් (ඒ) නොද දිසේ) යැ’යි ද

කාලිදාසයන ගේ ශ්ලෝක පාදද්වය “බාලේ නව මුඛාම්භෝජේ ත්වන් නේත්රෙමන්දී වරද්වයම්” (බාලිකාව ! තීගේ මුව පියුමැ තිගේ දෙනෙතැ ඉඳුවර දෙකෙකි) යැ’යි ද දක්වත්.

අන් කිසිවෙක් මේ :- “පද්මාද පද්ම යෝර් භුතිඃ ශ්රැපයතේ නව දෘශ්යගතේ” යි ද “හේ බාල ස්ත්රී මුඛාම්භෝජේ තන්නේ ත්රෙ න්දී වරද්වසම්” යි ද දක්වත්).

මෙද ජානකීහරණ කාරයන ට සුදුසු සේ නොපැනේ.

(23)

යට හේතු වූ බිහිසුණු ක්රිේයාවන් කළත් ස්වකීය කාලය වීර ක්රිවයාවන ගෙන් ද විස්මය ජනක කර්මාන්තයන ගෙන් ද මාගධි සංස්කෘත සාහිත්යේයන් පිළිබඳ යශෝ ඝෝෂාවෙන් ද කීර්තිමත් කොට බැබල වූ මේ මෞර්ය රාජයන‍ගේ අවසානය ඉතා ශෝකජනක ප්ර වෘත්තීන් ගෙන් යුක්ත වී. ඔවුන ‍ගේ අවසානයෙන් පසු ශූර වූ ලැමැනි වංශිකයන ට රට පාලනය අත්වී.

මේ පුවත බොහෝ පෙර සිට අසා පුරුදු බව පූජාවලි කාරයන ගේ ප්රනකාශය අනුව සිතිය හැකි.

“ඉසුරට ලොඹින් ලිය - ලොවට වැඩ කරනුවන් වනසත් පඬි කාලිදාසත් - නසා රජුනුත් වැනැස් අඟනක් යැ”යි රනස් ගලු තෙරණුවෝ මේ පුවත ම පැවැසු (ලෝ:කා: 69)

මේ වීර කාලාගල සිද්ධාන්ත පුවතක් ව පැවැති බව මින් පෙනේ. මහා වංශය ශෝදනය කොට පරිවර්තනය කුදු කළ උගත් ගයිගරයෝ තමන් මාතර අසල හත්බෝධිවත්ත නම් තැන දුටු බවත් ඒ අසල වැසියන් මේ පුවත මනාව දැන සිටි බවත් පවසත්. එසේ වුව ද මේ පුවත කුමාර ධාතුසෙන්යන් විෂයෙහිලා සැලැකීමට බලවත් බාධාවෝ දෙදෙනෙක් වෙත්. (1) “මහාවංශකාරයෝ මේ පුවත ගැන කිසිවකුදු නොකීහ. කුමාරදාස යන නමකුදු නොපැවැසු. (2) ජානකීහරණ කාරයෝ තමන් සිංහල කිවියකු බව මුත් රජකු බව නොපවසත්” කුමාර ධාතුසේනයනට ගණිකාවක සොයා ගැන්මට මාතරට පැමිණීම කිසිසේත් නුවුමනාය. කාලිදාසයන් මෙහි පැමිණි බව සත්ය නම් මහතොට නමින් ප්රයකට මන්නාරම අසල තොටට විනා දකුණු පලාතේ මාතරට පැමිණීමට වුවමනාවෙක් නැති. සොහොන් ගිනිමැලයට පැනීමට මෙහෙසියන් පස්දෙනකු පැමිණීමට නම් රජු මෙහෙසියන් කැටිව මාතර ප්රැදේශයේ විසුම් ගත යුතු වේ. මෙහෙසියන් පස් දෙනෙකු සහිත රජකු ගණිකා මඬමකට පැමිණීම පුදුමයෙකි. රජුට උවමනා ස්ත්රියයක මාලිගයේ වස්වා ගැන්ම හැකි වූ කාලයෙක මෙසේ ගණිකාවක ගේ නිවසෙක විසීම විශ්වාස නොකළ හැක. ගණිකා නිවාසයන් සෙවීම රහසිගත ව කැරෙන ක්‍රියාවකි. එසේ කල ප්ර්කට රාජයකු ගණිකාවක ගේ ගෙහි බිත්තියේ පද්යම රචනය කොට ලිවීම දැන්වීම් පත් සවිකොට තැබීමෙකී. සියල්ලෝ රජු එහි වුසු බව දැන ගනිත්. මෙතරම් නුනුවණකමෙක් ජානකීහරණ කාරයකුට නොහොබි. ගණිකා නිවෙස් සෙවීමෙහි ප්ර කට කීර්ති ඇති කාලිදාසයකු ගැන භෝජ ප්රයබන්ධය නම් සංස්කෘත ග්රවන්ථ කාරායෝ ද සඳහන් කෙරෙති. කාලිදාසයන ගේ මරණය පිළිබඳ මෙබඳු ම පුවතෙක් දක්ෂිණ සින්ධූ දේශයේ මයිසූර් පලාතේ ප්රනකටය. එපුවතින් කාලිදාසයන් පුරුෂයකු විසින් මරන ලද බව කියැවේ. මැරීමට කාරණය නම් භෝජ රාජයා පිළිබඳ මෙබඳු ම සිදුවීමෙකි. එසේ වුව ද භෝජ රජ තෙමේ ගිනිමැලයට නොපැන්නේය. (ධර්මාරාම ජානකීහරණ සංස්කරණයේ සංඥාපනය xii ) පදය සම්පූර්ණ කිරීමේ ක්රීනඩාව ද භෝජ ප්රමබන්ධ කාරවන ගේ ග්ර්න්ථයේ බෙහෙවින් කාලිදාසයන ට අත්කොට ඇත්.

මහාවංශකාර ධර්මකීර්ති හිමියන ට මේ පුවත නොපැවැසිමට කරුණු නැති. දර්ම බල මහිමය දැක්වීමට හෝ කාව්යා ලඬ්කාරය විසින් හෝ අධික ව යමක් පැවැසුව ද සාරයෙන් අසත්යි වූවක් ධර්මකීර්ති හිමියෝ නොපැවැසු. එතුමන ගේ ප්රවකාශයන ට සෙල්ලිපි ම සේ කියන හෙයින් අන් කිසි පිහිටෙක් නුවුමනාය. ධාතුසේන ප්රමවෘත්තිය එතරම් විසිතුරු කොට පැවැසු මහා වංශ

(24)

ලැමැනියනගේ

      රැඟුම් 

කාරයන ට මෙසේ වූ කදිම පුවතක් නො පැවසිමට කරුණු නැති. අනෙකක් තබා කුමාරදාස යන නාමය කුමාරදා ධාතුසේන යැ’යි වරදවා සඳහන් වීම හෝ නොහැකිමය. ධාතුසේන යන නාමය මේ මෞර්ය රාජයෝ ආදියෙහි සිට ම පිය මුතු පරම්පරාව සිහිකරවමින් දරවන ට යෙදූ එහෙයින් ධාතුසේන රජු ‍ෙග් නාමය උහු ට ඉතා ඇලුම් ව සිටි මුගලන් රජ තම පුත්රියාට නොයෙදි යැ’යි සිතීමට කරුණු නැති. මුගලන් රජු අටළොස් වසක් සින්ධූ දේශයේ වුසු හෙයින් උහු ගේ පුත්ර යා හට සංස්කෘත භාෂාව බමුණන ගෙන් ම ඉගෙනීම ට අවකාශ ඇතිවී යැ’යි ද එහෙයින් ජානකීහරණය නම් කාව්යාය කළ කුමාරදාසයා කුමාර ධාතුසේන රාජයාම යැ’යි සමහර පඬුවෝ පවසති. මේ ඉතා සැලැකිය යුතු කාරණයක් බව නම් සත්යමයෙකි. ඒ පිළිබඳව කියහැකි කරුණු මීට පසු ප්රවකාශ වේ. (සාහිත්යු ප්රමවෘත්ති කොටසෙහි තසංලක්ෂය) සංස්කෘත ඥානය දියුණු කොට ගැන්මට සින්ධූ දේශයට යා යුතු ම නොවේ. එහෙයින් ප්රසථම මෞර්ය රජ පවුල පිළිබඳ පුවත සවිස්තරව දැක්වූ මහාවංශකාරයන ට මෙතන්හි කුමාරදාස යන්න වෙනුවට කුමාර ධාතුසේන යනු නො දැන් මෙන් සඳහන් කරන්ට වූ බව නම් නො පිළිගත හැක. මහාවංශකාරයන් පැවැසු නාමය වඩා ගැළපේ. ජානකිහරණ කාරයෝ තමන් රජකු බව නොකියති. සන්නයෙක උපකාරයක් කාව්යැ ග්රවන්ථයේ අබාවය ට ගිය ශ්ලෝක නැවත බැඳීමෙන් මහත් මෙහෙයක් කළ ධර්මකීර්ති ශ්රීව ධර්මාරාම හිමියෝ සන්නයෙහි නොමැති “භූප” යන්නක් යොදා මේ පාඩුව පිරිමැසීම ට උත්සාහ කළහ. එසේ වුව ද ‍පසළොස් සර්ගයක් පමණක් ප්රැතිසංසුකරණය කොට ගත් උන් වහන්සේ අභාවයට ගිය ඉතිරි දස සර්ගය නො දැක (අවසාන) පස්විසි වන සර්ගාවසානයෙහි වූ පාඨය දැක ඒ පස‍ළොස් වන සර්ගාවසාන පාඨයයැ’යි යෙදූ. එහි සන්නයෙහි පෙනෙන “පස් විසි වැනි” යන්නට ‘පසලොස් වැනි යැ’යි සිය මතය පරිදි යෙදූ සේම “භුප” ය නුදු අමුතුව යෙදූ බව පෙනේ. එසේ වුව ද අවසානයෙහි වූ ශ්ලෝකය ඒ හෙලි කෙරේ. පද්ය“ සහිතවූ ම ජානකීහරණ කාව්ය යේ ප්රනථම සර්ග අටක් ද අවසාන සර්ග කිහිපයක් ද සොයා ගත් නන්දර්ගිකයෝ ප්රූථම සර්ග අටට කළු අගනා විශාල සංඥාපනයෙහි මේ කුමාරදාස පුවත මිථ්යාමවක් බව ප්රපකාශ කළහ. එසේද වුවත් ඒ පිළිගැනීමට සෑහෙන පමණ කරුණු ප්රුකාශ නො කළහ. කුමාරදාසයන් කුමාර ධාතුසෙන්යන් නොවන බවට නම් එහි දැක්වෙන කරුණු ප්රශමාණ වේ. ඒ වුව ද මේ පුවතෙහි යම්කිසි සාරවත් දැයෙක් විය යුතු. සිය ග්ර න්ථය විෂ්ණු හට පුද පිණිස කළ බව කුමාරදාසයෝ ම කියත්, කුමාර ධාතුසේනයන් විෂයෙහි මේ පුදුමයෙකි. (ජාන: අවසාන පද්යකය) මයිලන් දෙදෙනකුගේ උපකාරයකුදු හේ පවසා. උන් දෙන්නාගෙන් කුමාරදාසයන ට උපකාර ඇති වූ බව ද දැක්වේ.

පැරකුම්බා සිරිත් කාරයන ගේ ප්රකකාශයෙන් මේ කථා ප්රයවෘත්තිය අත්යා ර්ථ යෙන් ආකූල ව්යාුකූල ව පැවත ආවක් බව මැනවින් ප්ර කාශ වේ. එහි තුමරදස් රද කාලිදස් නම් කිවිඳ හට සිය දිවි පිදී” යන්නේ කාලිදාස කිවියනට කුමාරදාස රජ ජීවිතය පිදූ බවක් වටහා ගත හැකි වුව ද පළමු පද්යක පාදත්ර්යෙන් ම පැවැසෙන්නේ ධාතුසේන රජායා පිළිබඳ මහාවංශකාරයන ගේ ප්රිකාශනයට ද එකඟ වන ප්රසවෘත්තියෙකි. කුමාරදාසයන ට හෝ කුමාර ධාතුසේනයන ට මහණ කමෙක් කොයින් ද ? (පැ:සි: 25)

(25)

අවකාශ නුදුනු1. මෙවකට රාජ්ය යට සම උරුම ඇති සම බල ඇති ලමැනියෝ දෙදෙනෙක් වූ. ඌ දෙදෙන ම ධාතුසේන රජු ‍ගේ දූවරුන් පාවා ගෙන වුසු. ඉන් එක් ලැමැතියෙන් දඹදිව බෝමැඬ විහාරයෙහි මහණව සිට සිවුර හැර කෙහෙ දාවකුදු ගෙන මෙහි පැමිණ (1) මුගලන් රජු ගෙන් සොහොවුරියක හා ගරුනාම ආදිය ද ලැබගෙන සිටියෙකි. මහණ ව වුසු කල භික්ෂූන් ව්යහවහාර කළ අඹහෙරණ යන නාමයෙන් ද දන්නා ලද හේ තෙමේ සිල කාල නමින් ප්රකකටව විසී. (2) මුගලන් රජුගේ අනික් සොහොවුරියක පාවා ගෙන උපතිස්ස නමින් ප්ර්කට වූ ලැමැනියෙක් ද මෙකල්හි වී. ලැමැනි උපතිස් නමින් ප්ර්කට වූ ලැමැනියෙක් ද මෙකල්හි වී. ලැමැනි උපතිස් තෙමේ විසිපස් දිනක් රට පාලනය කළ සිවයා මරවා රජ රට පාලනය අත් කොට ගති. එසේ වුව ද තමනට අත් වූ පාලන බලය විවාද රහිතව - නිරවුල්ව - පවත්වා ගත නො හැකි බව හේ දනී. තමන් සේ ම මුගලන් රජු ගේ සොහොවුරියක භාර්යා කොට ගෙන අසිග්රා හක පදෙවියක් ද ලැබ සිටි ලැමැනි සීලාකාලයන් රාජ්යාය පැහැර ගැන්මෙහි මෙහෙයැ වෙන බව දත් උපතිස්ස (3) රජ තෙමේ එයට සුදුසු

1. ලම්බ කර්ණයෝ නම් කන්වැල් එල්ලෙන ගෝත්රවයෙක ජනයෝ යැ’යි සම්මතය. එල්ලෙන කන් ඇත්තෝ අවිද්යවමානයහ. ආභරණ ලිමෙන් සමහර ද්ර’විඩ යන ගේ කන්වැල් එල්ලෙන බව විනා කනවැල් ස්වභාවයෙන් ම ලභදී සිටීම නො යෙදේ. ගයිගරයෝ “ලම්බ කර්ණ” යන්නෙන් ගෝත්ර ලක්ෂණය වශයෙන් වයාඝ්ර රුවක් හෝ සා රුවක් අයත් ගෝත්රලයෙක ජනයන් ඇඟැවෙන ‍බව කියති. සිංහල ග්රරන්ථ කාරායෝ “ලැමැනි” යන නාමය ව්යාඟවහාර කෙරෙත්. “ලම්බ කර්ණ” යනු වෙනුවට “ලැමැනි” යන නාමය ව්යනවහාර කිරීමක් නො යෙදේ. එ හෙයින් සිංහල ග්රලන්ථ කාරයන් එල්ලෙන කන්වැල් ඇත්තවුන් මේ නමින් නො සඳහන් කළ බව පෙනේ. “කර්ණ” හෝ “කණ්ණ” යනු මහා වංශකාරයන් කවර අර්ථයෙක්හි යොදා සැලැකීමෙන් මේ නාමය ඇති වීද යනු නිශ්චය වශයෙන් නො කිය හැකිත සංඥා නාමය නුදු මාගධ භාෂාවට නගා මහාවංශකාරයන් පැවැසු බව නම් ඒකාන්තය. මේ ක්රිගයාව නිසා පසු කාලයන්හි ඇති වූ අවුල් බොහෝ යි. “බදලගොඩ” යනු බදලත්ථලී කියා ද, බිම්තැන්න යනු මහියංගන කියාද, ඈ විසින් සඳහන් කිරීමෙන් පසු කාලයෙහි වූවෝ මහත් මුලාවෙක වුටුණු. මෙසේ ම “කණ්න” යනුත් මාගධි බවට පමුණු වන ලද නාමයෙකි. “හුවාව කණ්ණිකා” “න කුල් ගල් කණ්්ණි කා” “කාල යන කණ්ණිකා” ඈ විසින් මහාවංශකාරයෝ කියති. එහෙයින් කණ්ණ යනු “කඩ” යන අරුත්හි පැවැසි බව පෙනේ. ලම්බ කර්ණ ගෝත්රායෙහි සඟබෝ ආදින් සඳහා “ඉක්බිති ලැමැනි කඩින් පැමිණි සඟතිස්...........” ඈ විසින් පූජාවලිකාරයෝ පවසති. 9පූජා, 687 පිට) මුන්ගේ දනව්වට (මිණිබේ) “මණිභෙද” යන නම් අත්තනගලු වංශකාරයෝ කියති. “කාලකණ්ණ” යන්නට “කළුවන” යැයි (5) කාශ්යදප රජහු අරුත් බෙනෙති. (ද:අ:ගැ: 120 පිට) මිණිබේ දනව්ව මෙරට ලම්බ කර්ණයන ගේ භූමිය බව බොහෝ කරුණු නිසා පෙනීයේ. (කාලකණ්ණි තිස්ස” යනු ද මෙසේ ම වාස භුමියේ නමින් ඇති වූ බව පැහැදිලිය) ලම්බ කර්ණයෝ මිණිබේදනව් වැස්සෝ වෙති. කන්වැල් එල්ලෙන ජනයෝ නො වෙත්.

(26)

උපා යොදන්නට පටන් ගති. හෙතෙම බල ඇතියනට සුදුසු නිල පැවරීමෙන් උන් තමන ට පක්ෂ කොට ගති. විශේෂයෙන් ම වුවමනා වූයේ සිලාකායන් පක්ෂ කරවා ගැන්ම හෙයින් උපතිස්ස රජ තෙමේ උහුට සිය දියැණියන් බොහෝ සම්පත් සහිතව පාවා දිනි. දියැණියන් පාවා ගත් හෙයින් යහපත් බැනණු කෙනෙකුන් සෙයින් උන් වෙසෙති’යි උපතිස්ස රජතෙම සිතී. එසේ වුව ද රාජ්යන ලෝභයෙන් ම පෙළැඹි සිලා කාලයනට ඒ පඬුර දියපතා යදින උණ රෝගියකු හට දුන් කෙළ බඩුවක් වැනි වී. සිලාකාල යන ගේ සිත බිරිඳක පාවා දීමෙන් සැනැහැවිය හැකි පමණට ඉක්මණින් නැලැවෙන සුලු නො වී. උහුට උවමනා වූයේත් රාජ්යහ පාලන බලයම ය. එහෙයින් හෙතෙම උපතිස්ස රාජ යන ගේ දියැණියන් ද පාවා ගති. පාලන බලය සඳහා ද යත්න දැරී.

මයිල්හු අනු ගැමු

    බෑනා 

කමින් එ‍පෙදෙසින් විශාල කොටසක් නතු කොට ගෙන අනුරාධ පුරය දෙසට සේනාවන් මෙහෙය වමින් පැමිණියේය. එපවත් ඇසු මහලු උලතිස්ස රජ තෙමේ උහු හා සටනට තම පුත්රපයා යැවි. උපතිස් රජු ගේ පුත්ර තෙමේ උහු ගේ ලොකු මාමා සේම සෘජු වු එඩි ගුණයෙන් යුත් කරුණා සහගත හෘදයක් ඇති තරුණ යෙක් වී. හෙ ද තමන් වැනි මයිලණුවන් සෙයින් ම කාශ්ය ප නමින් ප්ර කට වී. ආචාර සම්පන්න වූ මේ තරුණ කුමරුන් ගේ භටයෝ ද උහු ට බොහෝ හිතැත්තෝ වූ. එහෙයින් සිලා කාල යන් පහසුවෙන් ම පරදවා පලවන්නට උහුට හැකි වී. පරාජිත ව පැලෑ සිලාකාල තෙමේ වරෙකින් දෙකෙකින් නො මැඬි පුන පුනා භටයන් රැස් කෙරෙමින් සටනට පැමිණියේය. සත් අට වාරයෙක් හි දී ම පරාජිතව පැලෑ සිලාකාල තෙමේ පහසුවෙන් අධෛර්ය වන්නෙක් නොවී. අදහස් කළ කාර්යය ඉටු කොට ගෙන ම මිස නො පසු බාන එඩි ඇති ඒ ලැමැනි සිලාකාල තෙමේ නැවතත් භටයන් රැස් කොට ගෙන ගොස් අනුරාධ පුරය අසල ප්රාලචීන .තිස්ස පර්වතයෙහි කඳවුරු බැඳ ගති. ඒ දත් කාශ්ය ප කුමර තෙමේ සේනාවන් මෙහෙය වමින් එහි පැමිණ සිලාකාලයන් සම්ප‍ුර්ණයෙන් ම පරදවා පලවා හැර ඇතු පිටින් ම කඳු මුදුනට නැංගේය. ඒ කාරණයෙන් හෙතෙම ගිරි කාශ්යරප නමින් ප්රදකට වීයැ’යි මහාවංශකාරයෝ කියති.

(27)

කෙතෙක් වරක් පරාජය ලදුවත් දිවි තිබිය දී අධෛර්යවත්ව පසුබා සිටින අයුරකුදු නො දන්නකු මෙන් ලැමැනි සිලාකාල තෙමේ “නැවත වරෙකත් උත්සාහ කර බැලුව මැනැවැ”යි සිතා බොහෝ භටයන් රැස් කොට රට වැසියන් ද ප්රබයෝගයෙන් තමන් හට වසඟ කරවා ගති. උපතිස්ස රාජයා ගේ සමහර සේවකයෝ ද සිලාකාලයන ගේ ප්ර යෝගයන ට රැවැටී සියරාජයා හට ද්රෝාහීව සතුරු රාජයා ගේ චර පුරුෂයන් මෙන් වුසුහු. තමන් සමීපයේ හිතවතුන් සේ වසන්නවුන් සිලාකාලයන ගේ උප‍ායෙන් උන් වසඟව ගත් බවක් උපතිස්ස රාජයා හෝ කාශ්ය ප කුමාරයා හෝ නො දත් බව පෙනේ. ඒ කාරණය ම රජ පවුලේ විනාශයට හේතු වී. තමන ගේ බලය වැඩී ගිය බව දුටු සිලාකාල තෙමේ විශාල භට හමුදාවන් රැස් කොට ගෙන වහ වහා පැමිණ මහා නගරය වටලා ගති. රාජකීය භටයෝ දින හතක් මුළුල්ලේ සතුරන් පලවන අදහසින් බිහිසුණු සටන් කළහ. සමහර රාජකීය භය කෙනෙක් ද්රෝ්හී ව ගෙන කූට අදහසින් පරාජය ලැබූ. සතුරන ගේ බලය ක්රසමයෙන් වැඩෙන බවත් රාජකීය භටයන් ක්ර මයෙන් පරාජයට පත්ව වැටෙන බවත් ඇසු කාශ්යමප කුමර තෙමේ දැඩිව සටන් කිරීමට ඉටා ගති. යම් හෙයකින් තම හට පරාජය අත් වුව හොත් මාලු ව අඳ ව සිටි ස්වකීය පිය රජුට පලා යාමට ද නොහැකි හෙයින් හානි පැමිණෙන බව දත් හෙතෙම නිලීන ස්ථානයක් වශයෙන් ප්රෙකට මලය දේශය බද මේරු කන්දර දනව්වේ ස්වකීය දෙමවුපියන් නිර්භය කොට රඳවා පසුව සටන් කිරීම මැනැවැ’යි සතී. එසේ සිතා‍ දෙමවුපියන් ද ධනය ද ගෙන පිරිවර සහිතව හෙතෙම රාත්රිකයෙහි මලය දේශය බලා පිටත්විය. රාත්රිනයෙහි මාර්ග දේශකයන් වශයෙන් පිටත් වූ කූට ජනයෝ මුළා වූවන් සේ නුමුළාව ම නගරය වටා එලිවන තෙක් ඒ මේ මඟින් ගමන් කළහ. පහන් වත් ම මේ බව දත් සිලාකාල තෙමේ වහා පැමිණ අන් වටලා ගති. මාර්ග දේශකයන ගේ මේ ගමන මුළා වෙන් ම වූ බව මහාවංශකාරයන් කිය තුදු සිලාකාලයන ගේ කූට උපායෙන් මුළාව විනා මිමුළාව ඔවුන් එසේ ගමන් කළ බව විශ්වාස නො කළ හැක. පලායන ගමනේදී වටලන ලද මුත් අවසාන සටන හෙයින් රාජකීය .පක්ෂයෙහි වූවෝ ඉතා දැඩිව සටන් කළහ. එසේ වුව ද බලාපොරොත්තු ර්හිීතව කළ ඒ සටනින් උපතිස්ස රාජයා ගේ සේනාවෝ වැටී ගියහ. සියසෙන් වැටෙනු දුටු කාශ්යසප තෙමේ තමන් නැගී සිටි ඇතු ගොව්වාට භාර කොට සිය මයිලණුවන් අනුගමන සේ සිරියෙන් ගෙළෙ සිඳ ගෙන මෙළේය. මේ ශෝකජනක පුවත ඇසු අන්ධ මහලු උපතිස්ස රජ තෙමේ ශෝක වේගය රඳවා ධරාගත නොහී මෙළේය. අභාග්යි

(28)

වත් උපතිස්ස රාජයා හට රට පාලනය කළ කාලය වසක් හා සමසක් පමණෙකි.

අඹ හෙරණ සලමෙවන් නමින් ප්ර කට ලැමැනි අසිග්රා හක සිලාකාල තෙමේ දක්ෂ භටයකේ නො වී. එසේ වුවත් උපායෙහි ඉතා දක්ෂ අධෛර්යයකට නො පත්වන සුලු පුරුෂයෙකි. (1) මුගලනයන් හා කැටිව දේශගතව සිටි සමියේ මුගලන් කුමරුන් නිවටුන් ආශ්රමයෙහි සිටිනු දී තෙමේ මහණව ගෙන විසී. දෙදෙන ගේ අදහස වූයේ භටයන් සැපැයීමට බෞද්ධ වූත් ජෛන වූත් දෙපක්ෂයෙහි ම ප්රඅභූන් ගෙන් උපනාර ලබා ගැන්ම වී. ඒ කරුණු සාර්ථක ව මුගලනයන ට ලක්දිව පාලනය අත් වූ පසු මේ තෙමේ සිවුරු දේශයෙහි තබා කෙහෙදාව කුදු ලෙන මෙකී පැමිණියෝ මුලන් රජුගේ සොහොවුරියක භාර්යා ව වශයෙන් ලැබ අසිග්රා හක පදවියෙ දු කෙහෙදා රැක්මෙහි දු යෙදී විසී. මහණ ව සිටියකු හෙයින් මේ රජ තෙම බොහෝ පින්කම්හි යෙදී කල් ගෙවී. සතුන් දිවි ගැලවීම තහනම් කොට ව්යෝවස්ථාවන් පැනැවී. පිරිහීම් පක්ෂයට ගමන් ගත් අනුරාධ පුරය නැවැත් වීමෙහි උත්සාහ ගැන්මට ධාතුසේන රජුට මෙන් අවබෝධයක් මේ රජුට ඇති වූ බවක් නො පෙනේ. බොහෝ වාරයක් රටේ ජනයන් සටනෙහි යොදවා ලීමෙන් රාජ්ය ලෝභයෙන් පෙලැඹි ගිය මේ රජු කෙළේ රටට හානියෙකි. හද පත්ලෙහි හට ගන්නා අනුරාගයන් සැනැහැවීමෙන් ප්රීයණනයට පත්වීම රටක විනාශයෙන් වුව ද ලැබීමට මේ රාජයන් කැමැති වීම පුදුමයෙකි. මතු වන්නා වූ මහා හානි නො බලා ක්ෂණික අනුරාගයන ට වසඟව උන් පිනවීමට ම ලැදිවීම ළදරුවනට හා ම්ලේච්ඡයන ට විනා ශිෂ්ඨයන ට නො හොබනා බව දේශ පාලයෙහි නියුක්ත වන්නවුන් විසින් වි‍ශේෂයෙන් ම සැලකිය යුතු කාරණයෙකි. මහලු වියෙහි සිටි ඇස් පෙනුම ද බලා වූ උපතිස්ස රාජයා තමහට දියැණියනු දු පාවාදීමට සතුටු වූයේ කවර කාරණයක් නිසාදැ යි. සිතා බැලීම සිලාකාලයන ට සුදුසු වුව ද හේ මඳ කුදු ඒ නොසැලැකී. මෙබන්දක් කිරීමෙහි අදහසක් සිත්හි රඳවා ගත්තේ නම් උපතිස්ස යන ගේ දියැණියන් පාවා නො ගැන්ම උහු ගේ පරම යුතුකම වී. ශාන්ත කරනුවට එවු භාර්යා සංඛ්යාාත පඬුරු දු පිළි ගෙන යම් කාරනයක් නො සිදුවනු කැමැති ව දියැණියන් දෙන ලද නම් ඇයත් පාවාගෙන ඒ නොකැමැති වූ කාරණය ම ඉදිරිපත් කොට සිදු කිරීම නො හොබනා බව ත් රට වැසියන් සටනින් වැනැසි යාම රටට සිදු වන පාඩුවක් බවත් බෝමැඩ මහණ ව ගෙන සිට පැමිණිය ත් සිලාකාලයෝ නුදුටු. දක්නෝ අන් කවරහු ද?

(29)

මහා සමභූමියෙන් මුළු දිවයින පාලනය කිරීම අපහසු බව තමන ගේ ක්රි2යාවෙන් ම අත්දුටු අඹහෙරණ සලමෙවන් ආසිග්රාමහක ලැමැනි සිලාකාල තෙමේ දුෂ්කර පෙදෙස් පාලනයට ස්වකීය පුත්රහයන් ම පත් කෙළේය. වැඩි මහලු පුත් මෞද්ගල්යාදයන තෙමේ ආදිපාද පදෙවියක් හා ප්රාෙචීන දේශය ලැබ එහි ගොස් විසී. මලය රාජ පදවියට පත් දස්ට්රාම ප්රෙභූති නම් දෙවැනි පුත්රද තෙමේ දක්ෂිණ දේශය පාලනය කිරීමට එහි ගියේය.1 උපතිස්ස නම් වූ බාල පුත්රය තෙමේ පියා සමීපයෙහි ම විසි.

     සොහොවුරන 
            ගේ 
        අරගලය 

කාරණය පූර්ව චරිතයට නො ගැළපෙන හෙයින් මාලිගයේ සිටි උපතිස්ස කුමාරයා එයට විරුඬ වී. ඉන් කිපියා වූ දංෂ්ට්රාප ප්රයභූති තෙමේ උපතිස්ස කුමරුන් මැරැවී. මේ සියලු පවත් ප්රාතචීන දේශ යෙහි වුසු මෞද්ගල්යාායන කුමර හට සැලවී.

තවත් කසුබු

        බෑනෙක් 

දංෂ්ට්රා ප්රෙභූති රජ තෙමේ ද මුගලන් කුමරුන් සටනට එන බව අසා ඔවුන් රජ රට නො වඳිනු දි පිටත දී ම සටන් කරන අදහසින් සේනාවක් ප්රාමචීන දේශයට මෙහෙයවා ලී. ඒ බව දත් මෞද්ගල්යාූයනයෝ රහේර පර්වත‍චයේ කඳුවුරු බැඳ ගතු. දංෂ්ට්රාල ප්රසභූති

1. දක්ෂිණ දේශය හිමි විය යුත්තේ රජු ගේ වැඩිමහල් පුත්ර්යා හට හෝ රජු ගෙන් පසු රාජ්යටය හිමි වන සොහොවුරකු ට හෝ විය යුතු. සිලා කාල රජ කවර හෙයින් මලය රාජයා හට දක්ෂින දේශය දිනි දැ’යි වොදනුමු. එක්කෝ රාජ්යිය හිමි වන තැනැත්තහුට දක්ෂිණ දේශය දීමේ සිරිත සිලා කාල රජු සමයේ ඇරැඹි නැති. නැත‍හොත් දංෂ්ට්රාන ප්රදභූති කුමර හට රජ බව හිමි කිරීමට සිලා කාල රජු අදහස් කළා විය යුතු. එසේ අදහස් කිරීමට ද කරුණෙක් නැති. මවු පසින් මුගලන් කුමරුන්ගේ අහිමි බවෙක් වේ නම් උන් සහෝදරයන් නොවිය හැක. එසේ නම් මුගලන් කුමරු ට නො දන්වා රාජ්ය ය ගැනීම අයුතු බව උපතිස්ස කුමාරයෝ කෙසේ කියත්ද? එ හෙයින් මෞද්ගල්යා්යන කුමරුන ට රාජ්යබය අහිමි වීමට නීත්යාෝනුකූල වූ කිසිම කාරණයෙක් දක්නට නැති. එසේ වුවත් දංෂ්ට්රාය ප්ර භූතියන ට ද තමනගේ ක්රිසයාව යුක්ති සහගත බව වැටහී පැවැති බව පැහැදිලිව පෙනේ. නැතහොත් දෙදෙන තනිව සටන් කිරීමට කළ යෝජනාවට එකඟ වීමට වුවමනාවෙක් නැත.

(30)

රජ තෙමේ ද කිරින්ද පර්වතයට නැග එහි කඳවුරු බැඳ ගති. පූර්වජයන් රාජ්යබයට කළ ලෝභයෙන් රට වැසියන් දෙපක්ෂයක් කොට ගෙන සටන් කැරැවීමෙන් වූ හානිය අල්ප නුවූ බව දත් මෞද්ගල්යාකයන කුමර තෙමේ කදිම උපායක් කල්පනාවට ගති. රාජ්ය්ය උදෙසා ලෝභ සිත පෙරදැරි කොට ගෙන සටන් කිරීම

   සැබෑ විරයෙක් !

සිය මල් දංෂ්ට්රාය ප්රයභුති රාජයා හට අස්නක් කියා යැවී. “යුතුකම් ඉටු කිරීමෙහි කිසි‍විටෙකත් නො පසුබට වූ මේ ද්වීප වැසියන් දෙපක්ෂයක් කොට උනුන් නැස්වීම සුදුසු නො වේ. මඬ්යමස්ථ වූ ජනයනට අප දෙදෙනගෙන් ‘කවරක් හට පක්ෂවීම සුදුසු දැ” යි විසදාගත නොහැකි වීමෙන් වන සිත් පීඩාවෙක් අප එකකු මළ කල්හි නො ඇති වේ. එහෙයින් මිනිසුන් සිටිය දී අප දෙදෙන තනිව සටන් කෙරෙමු.” යුන ඒ අසන් වී. මුගලන් කුමරුන් කියා යැවු මෙම අස්න ඇසු දංෂ්ට්රාු ප්රෙභුති රජ තෙමේ එයට කැමැති වී. දෙ සොහොවුරෝ ඇතුන් පිට නැඟී සටන් කිරිමට පටන් ගතු. මඳ වේලෙකින් දංෂ්ට්රාල ප්රෝභූති රාජයන ගේ ඇත් තෙම තුවාල ලැබ පසු බස්නට වනි. එහෙයින් දංෂ්ට්රාං ප්ර භූති තෙමේ සිය සොහොවුරු අභය දීමෙන් “එසේ නොකරව” යි වලකා ලීමට තැත්කරනුදු නො සලකා ගෙළෙ සිඳ ගෙන මෙළේය. මෙසේ බෙලෙන් පෙර සිරිත බිඳ අත්කොට ගත් රාජ්ය ය දංෂ්ට්රා ප්ර භූතියන ට සමසකට වැඩි කාලයක් පාලනය කිරීමට අවකාහ නො ඇති වී. දෙස් දෙසොහොවුරන ගේ සටනින් රට වැසියන ට බරපතළ පීඩාවක් නොඇති වීම විශේෂයෙන් සැලැකිය යුතු කාරණයෙකි. (2) මෞද්ගල්යානයන තෙමේ කටයුතු නො කටයුතු පැහැදිලිව දක්නා පුරුෂයෙක් වී. සිය මවුනු සොහොවුරු (1) මෞද්ගල්යා යන යනගෙන් වෙසෙසා දනු පිණිස මේ තෙමේ චූල මෞද්ගල්යාාන යන නමින් ප්ර‍කට වී යැ’යි මහාවංශකාරයෝ කියති. පිරිහීමට වන් රාජ්ය ය නැවත දියුණු කරවාලීමෙහි උත්සාහ දැරැවන ගේ නාම ලේඛනයෙහි සුළු මුගලනයන ගේ නාමය ද සඳහන් විය යුතුය. දූෂණය වූ බෞද්ධ ශිෂ්ටාචාරය නියම බෞද්ධ ශිෂ්ටාචාරයක් බවට පමුණුවාලීම ප්රෂජාවර්ගයා ගේ වර්ධනයටත් - පිරිසුදු වූ අපරාධීන වූ ස්ථිර වූ අවංක වූ චරිතයත් ගුණයත් සිතත් ඇති සම හැඟීමෙන් යුත් ජනකාය යක් ඇති කිරීමටත් - මෙම ශිෂ්ටාචාරය වර්ධනය කළයුතු බව අවබෝධ කොට ගත් රජ තෙමේ ඒ කළ

(31)

හැකි නියම මාර්ගය ද දිටි. තමන් ගත් ම‍ධඟ බෙලෙන් අනුන් ගැන්වීමට යත්න දැරීම හෝ අන්ය මතයන් අඩංගු වූ පත් පොත් දවා හළු කිරීම එයට කිසිසේත් සුදුසු වූ හෝ ප්රයමාණ වූ හෝ ප්රංතිකර්මයක් නො වන බව දත් හෙතෙම ඒ වෙනුවට නියම දහම්නය උගන්වා ලීමෙහි වෙහෙස දැරී. උගත් උගත් ජනයනගෙන් අන්යුයනට ද දැනගැන් ම ලැබෙන බව රජ තෙමේ දති. එහෙයින් රජතෙම රස කැවිලි ආදියෙන් ළමයන ට සංග්රබහ කොට දහම් උගන්නට උන් යොදවා ලී. ග්රයන්ථ සම්පාදනය දියුණු කොට ලී. එහෙයින් ස්වභාෂා සාහිත්යෙයට ඒ භාග්ය වත් සමයෙක් වී. රජ තෙමේ ද දක්ෂ කිවියෙක් වීයැ’යි ධර්මතීර්ති හිමියෝ පවසත්. මේ රජු තමන් ගෙතූ ධර්මානුගත කාව්යියන් ධර්මදේශනාවසානයෙහි ඇත්කඳ අරාගත්තවුන් ලවා කියවමින් උන් වීථිසංචරණයෙහි යොදවා ලූ බවක් ද ප්රයකටය. අඹ හෙරණුන් ගේ පුත්රියා මෙසේ කිවි කමින් ම කල් නො ගෙවී. රටේ ආහාර ද්රඅව්යේ වර්ධනයට ඉවහල් වූ වැව් අමුණු ආදිය බඳවා ලීමෙන් ගොවිතැනින් රට ආඪ්ය බවට ද පත් කෙළේය. එහෙයින් මුගලනයන ගේ පාලනය පැවැති විසිවසක් පමණ දීර්ග වූ කාලය තුළ දී රටේ ශිෂ්ඨාචාරය වර්ධනය වී. සාහිත්යණය දියුණුවී. මහජනයා ගේ සාමය ද නිදහස හා සැපත ද ආරක්ෂ‍ිත වී. රට සුභික්ෂ වී. එසේ වුවත් (2) මුගලන් රජු ගේ අභාවයෙන් පසු රට පිරිහෙන කරුණු ම

  ප්රුථම ලැමැණි 
      රැඟුම 
    අවසානය 

කිරීමට පටන් ගතු. එයින් රටේ පාලන තත්ත්වය ඉතා නින්ද්යණවී. මේ අශික්ෂි ස්ත්රිවය තම හිතවතුන ට උසස් තනතුරු දීමෙන් - උන්හට උවමනා පරිදි දේශපාලනව කටයුතු කිරීමට අවකාශ ඇති කිරීමෙන් - සිය හිමියා ගේ නාමයට ද නිගා දුනු. නිලධාරීහු අත්ලස් ගැනීමාදියෙන් ජනයන් පෙළූ. මහාජනයා ‍ගේ නො සතුට ක්රධමයෙන් වැඩෙන්ට වූයෙන් මහත් රාජ්යූ විප්ලවයක් ඇතිවන තැන ට කරුණු සැලැසිණි. බාල රජ තෙමේ මව ගේ අදහස් මැඩැලීමෙහි නො සමත්වී. බොහෝ කාලයෙක සිට රට පාලනය හිමිකොට ගැන්මෙහි සිත් යොමු කෙරෙමින් ‍සිටි රුහුණේ මහානාග1 නැමැත්තකුට මේ එයට සුදුසු කාල්යැ’යි පෙනී

1 මේ මහානාගයන ගේ ප්රමවෘත්තිය විස්තර කරවන මහාවංශකාරා ධර්මතීර්ති හිමියෝ පුදුම පුවතක් සඳහන් කෙරෙති. එහි සඳහන් ප්රතකාරයට මේ තෙම රුහුණු ප්රිදේශයේ සංගිල්ල නම් ගම වැසි මෞර්ය වංශිල භයසීව නැමැත්තකුගේ

(32)

ගියේය. සිලාකාලා රාජයන ගේන අන්ධ සේනාපති පදෙවියක් ද ලැබ සැහෙන පමන ධනයක් ද රැස් කොට ගෙන සිටි මේ තෙමේ රුහුණේ මෞර්යවංශික යන ට මවු පසින් න‍ෑකම් ඇත්තෙකි. කලුදුටු හේ තෙමේ එකුන් විසි දිනකට වැඩි කාලයක් අනුරාධ පුරයේ අක්රෑමවත් පාලනය පවත්න ට අවකාශ නො තැබී. රුහුණු භටයන් රජ රටට මෙහෙයා ලූ හෙතෙම මුගලන් රාජ මෙහෙසිය ගේ මිත්ර.යන් පලවා හැර ඇය ගේ පුත්රලයා වූ කීර්තිශ්රීර මේධ රජු මරා උතුරු සම බිම අත් කොට ගති. මෙයින් මෞර්යන ට නෑයන් වූ ප්රීථම ලැමනියන් ගේ නෘත්යසය කෙළවර වී.

මහානාගය ට රාජ්යපය අත්වූයේ මහත් විප්රරකාර පැවැති සමයෙක්හි දී ය. කීර්තිසේන රජු සමයෙහි දේශපාලනයෙහි කිසිත් විචාර බුද්ධියක් නැති, ආත්මාර්ථකාමී, අත්ලස් පරවශ ජනයෝ ධර්මාධිකරණයෙහි නායකයෝ වූ. එහෙයින් විෂම බුද්ධි ඇති, විෂම ආචාර ඇති පුද්ගලයන් බැහැර කොට සුදුසු නිලධාරීන් පත් කොටලීම හා ධර්මාධි කරණය මැනැවින් ඉටු වේද යනු විමසා බැලීම ත් රටේ දියුණුව සඳහා ප්රණථමෙයන් ම

නැ‍ගෙණි යන ගේ පුත්රහයෙකි. උස් වූ දේහයෙකින් හෙබි හෙතෙම තුරුණු වියෙහි ගොවිතැන් කිරීමෙහි මැලිව ඒ අවමන් කොට සිතා වන වැසියකු ව සතුන් දඩයම් කෙරෙමින් විසී. වරක් හෙතෙම ගොයකු කුමරා නැන්දණියන් හට යැවී. එයින් බෑනණු වනට වුවමනා කිමෙක්දැ’යි දත් නැනදණියෝ පැසක් උහු වෙත යැවු. මෙම ක්රුමයෙන් ගම්වැසියන ගෙන් ධාන්යු ලබා ගැන්මෙන් ද එසේ නො හැකි වූ විට සිය සොහොවුරිය ගෙන් වී ඉල්වා ගැනීමෙන් ද ජීවිතය ගෙවීමට හෙතෙම පටන් ගති. උහු ගේ සොහොවුරිය රහසිගතව උහුට ආහාර පානාදිය යැවීමෙන් බොහෝ සංග්ර්හ කැරූ. උහු මෙසේ වසත රටේ සාගතයක් ඇතිවී. එකල්හි මන්ත්රබ ශාස්ත්රාපදියෙහි දක්ෂ වූ එක් පුරුෂයෙක් ශ්ර මණ වේශධාරීව ආහාර සිගා යනුයේ සංගිල්ල ගමට පැමිණියේ ය. එහි දීත් කිසි ආහාරයක් නො ලද්දේ සයින් පීඩිතව වෙවුලමින් හොත්තේ ය. දයා සිතැති මහානාග තෙමෙ උහු දැක අනුකම්පා උපදවා උහු අතින් පාත්රලය ගෙන සෑම පසින් ම ගම් මුළුල්ලේ ඇවිදත් කැඳිත්තක් පමණ කුදු යමක් නො ලදී. ඉන් ශෝකයට පත් හෙතෙම උතුර සළුව විකොට අහරට යමක් ගෙන ඒ මන්ත්ර ධර පුද්ගලයා ට ඉන් සංග්ර හ කෙළේය. ඉන් තුටු වූ මන්ත්රව ධාරී තෙමේ “මම මුන් හට ලක් රජය ගෙන දෙමි” යි සනිටුහන් කොට උහු කැඳවා ගෙන ගෝකර්ණ සමුද්රනය වෙත ගියේ ය. එහි හිඳ විධි වූ පරිදි මන්ත්රය ජප කරනුයේ දුරුතු පුණු පොහෝ රැයෙහි නාරජකු ගෙන්වී “මහානාගයා ස්පර්ශ කරව” යි මන්ත්ර ධාරී තෙම මහානාගයන ට අණ කෙළේය. බියපත් වූ හෙතෙම පෙරයම ආ ඒ අනාගයා නො පහසි. නාරජ ගියේය. මැදය මදු එසේ ම වී. ඉන් නො නැවතී මන්ත්රෙ ධාරී තෙම අලුයම් හිදු නාරජු ගෙන්වී. ඒ වාරයෙහි මන්ත්රම දාරීහු ගේ ඇණැවීමෙන් මහානාග තෙමේ ඒ නාගයා තුනැහිල්ලෙකින් සුපර්හ කෙළේය. “මගේ උත්සාහ සඵලවී. තෝ තුන්රජ කෙනෙකුන් ට විරුද්ධ ව සටන් කොට අන්තිමයේ දී ජය ගෙන තෙවසක් ම ලක්දිව පාලනය කෙරෙහි’යි මන්ත්ර ධාරී තෙම ප්රකකාශ කොට සිලාකා රජු දක්නට යැවී.

(33)

කටයුතු ප්රකතිකාරය වී. මහානාග රජු ඒ කටයුතු සඳහා රුහුණින් තම නෑයන් ගෙන්වා පත් කෙළේය. වන වැසියකු වශයෙන් ප්රහකට ව සිටි හේ තෙමේ රජ බව ලත් පසු බෙහෙවින් පින්කම්හි ම යෙදී විසී. රටේ ගොවිතැන් දියුණුවට වුවමනා කරුණු ද සෑහෙන පමණ සම්පූර්ණ කොට ලූ බව කිවහැකි වුව ද මුහු ගේ පාලනය පැවැති කාලයේ විශේෂ දියුණුවක් ඇති වූ බවක් නො කිය හැක.

 රුහුණු 

රජ පෙළ

සමයේ උපකාරී ව සිටි සොහොවුරිය ගේ පුත්රවයන ට මහානාග තෙමේ විශේෂයෙන් සංග්රඋහ කෙළේය. සොහොවුරියන ගේ පුත්රහයන ට ඇති ‍විශේෂ හිමිකම් පැවැරීම රෝහණ පරම්පරාවේ රාජයන ගේ ප්රේධාන ලක්ෂණයක් බව කිව හැක. පූර්වයෙහි තමහට උපාය කියා දුන් මන්ත්ර‍ධාරීහු ගේ ප්රාකාශයෙන් දැක්වුණු තුන්වස ගගෙවී මහානාගයන1 ගේ අභාවය සිදු වූ පසු රජ රට රජ බවට පත් වූ

මහා නාගතෙම ඒ අසා අනුරාධ පුරයට ගොස් සිලා කාල රාජයා දිටි. රජ‍තෙම සෑහෙන මහා නාගයන් රුහුනේ ආදායම් රැස් කිරීමට පත් කෙළේය. එහි දී හෙතෙම සෑහෙන පමණ වස්තුව රැස් කොට ගති. උහු කෙරෙහි තුටු වූ සිලා කාල රජ තෙම අන්ධ සේනාපති පදෙවියෙනුදු උහු ට සංග්රකහ කෙළේය. ඉන් බලවත් වූ මහානාග තෙමේ සිය මයිල් හය සීවයන ගේ පුත්රං අග්රමබෝධි කුමාරයන් ද සිය සොහොවුරිය ‍ගේ පුත්රියකු ද කැඳවා ගෙන සිලා කාලයන ගේ අවසාන කාලයෙහි රුහුණු දේශයේ පෙරැළි ඇති කොට එ පෙදෙස නමින් නතු කෙළේය. දංෂ්ට්රාා ප්රපභූති රජු රට පාලනය ගත් වහා ම උහු ට විරුද්ධ ව සටන් කොට රජ රට ගැනීමට මහා නාග තෙම රුහුණු භටයන් මෙහෙයවමින් උතුරු සම බිම බලා ගමන් කෙළේය. එකල්හි ම රජ රට ගැන්මට ඉදිරිපත් ව සිටි මුගලන් කුමරුන ට භයින් හෙ‍මෙ පෙරලා රුහුණු ගොස් විසී. එ‍සේ වසන උහු ට මුගලන් රජු ගේ අභාවයෙන් පසු ඇති වූ වියවුල් සමය සටන ට සුදුසු කලයි පෙනි ගියෙන් වහා සේනාවන් සහිත ව පැමිණ රජ රට ගති. තම හට උපකාරී වූ සොහොවුරිය ‍ගේ පුත්ර්යා කැඳවා පතක් යවන ලද මුත් අනුරාධ පුරයට එන අතර මඟඩලෙව හේ ‍මළේ. එහෙයින් මහානාග තෙමේ භයසීව යන ගේ පුත්ර අග්රාබෝධි කුමාරයන ට උප රාජපදෙවිය දෙවී. (ම:ව: X L. I 69-63)

1. මහානාග රජු ගෙන් පසු බොධි නායකයකු රට පාලනය කළ බව ත් සිංහල ග්ර:න්ථකාරයෝ එකසේ ම කියත්. එසේ වුව ද වඩා පැරැනි වූ මහා වංශකාරයෝ එබන්දක් නො පවසත්. මහා වංශකාරයන් නො දක්නා මේ රජු “ලැමැණි සිඟානා සල දළ බෝනා” නමින් පූජාවලී කාරයෝ දත්වත්. “ලැමැණි සංහ සල දළ බෝනායැ” යි රාජාවලී කාරයෝ කියති. “ලැමැණි සිඟානා යැ”යි නිකාය සංග්රදහකාරයෝ ද රාජ රත්නාකාරයෝ ද පවසත්. උහු

(34)

සේත් උහු සොහොවුරියක ගේ පුත්රනයෙකි.1 මහානාගයන ට බෑණනුවන් වූ හෙතෙ‍ම (1) අග්රයබෝධි නමින් ප්රකකට වී. උහු ගේ රට පාලනය සූතිස් වසක් පැවැත්තේ ය. ඒ කාලය මුළුල්ලේ ම රටේ සාමය මැනැවින් පැවැති බව කිවහැක. එසමයෙහි වුසු ප්රයභූහු ශාස්ත්රාමගම උගත්තෝ වූ. ඌ තුමූ උනුන් පෙළීමෙන් ධනය සැපැයීමට හෝ රාජය විප්ලවයන් ඇති කිරීමට හෝ උපා යොදනු වෙනුවට තමන් උගත්දැයින් යහපත් කටයුතු කිරීමෙහි නියුක්ත වූ. සිංහල සාහිත්යයයේ අභිෂේක සමය මේ යැ’යි කිවහැක. මහා කිවීහු නානාප්ර කාර කාව්යතයන් ගෙතීමෙහි යෙදී සිටියහ. ගිහි පැවිදි දෙපක්ෂය ම ස්ත්රීම පුරුෂයෝ මහත් විනෝදයෙකින් කාලය ගත කළහ. රාජවංශිකයෝ ද ප්රතභූවරයෝ ද බෙහෙවින් ශාස්ත්රාකගමධාරීහු වූ. රටේ සාමය පැවැති හෙයින් ද ආහාර පානාදිය දුර්ලභ නුවු හෙයින් ද රෝග පිඩාදියෙන් දුරුව සැපතින් වසන ජනයන ගේ සිත් ශාස්ත්රන ප්රිගුණයෙහි යොදා ලුව හොත් ඉන් මහත් ඵල ඇතිවී ම පුදුමයෙක් නො වේ. එකල්හි සිංහල කාන්තාවෝ මහා කිවිවරියෝ වූ. (1) අග්ර්බෝධිරාජයා ගේ දූ වූ මලය රාජයාහට බාර්යා වූ දාඨානම් කුමරී තොමෝ ද එකල්හි සුප්රදසිද්ධ කිවිවරියක් වූ මලය රාජයෝ ද අග්රාබෝධිරාජා ගේ සොහොවුරු වූ දංෂ්ට්රා) ප්ර භූති ආදිපාද තෙමේ ද ධර්ම කීර්ති හිමියෝ ද විශේෂයෙන් ප්රොකට මහා කිවිවරයෝ වූ දංෂ්ට්රාර ප්රෙභූති ආදිපාද යන ගේ කවිත්වය පමණක් නොව ධර්ම නයාය නෛපුණ්යි මහිමය ද මැනැවින් ප්රපකටය. මෙකල්හි මහා විහාර පක්ෂයේ (ථෙරවාදී) භික්ෂූන් වෛතුල්ය්වාදීන් යැංයි කියන දර්මරුචික සාලගික ආදී පක්ෂයන් ගත් භික්ෂූන් වාදයෙන් පරදවා ලදු සඳහා වාදයට පැමිණි ජොතිපාල තෙරිඳුන් ගේ වාද භූමියෙහි දංෂ්ට්රාප ප්රුභූති ආදිපාදයෝ ද සිටියහ. වාදාවසානයෙහි තමහට ජය අත් වූ අයුරු ජෝතිපාල තෙරුන් ප්ර්කාශ කළ මුත් ඒ ජය ප්රෝකාශය යුක්ති සහගත නො වන බව ධර්ම න්යාෙයයෙහි හසළ බුද්ධි ඇති ආදි පාද කිවි තෙමේ දිටී. එහෙයින් හෙතෙම ජෝතිපාල තෙර පක්ෂියෙහි වුවන ගේ ප්රදකාශයට විරුද්ධ වී. මින් හටගත් අවුලින් කෝප වූ ආදිපාද තෙම තෙරුන් ට පහර දෙනුයේ කොට අත එසෙ වීල.

නවවසක් රට පාලනය කළ බව පූජාවලිකාරයන ගේ ද රාජවලීකාරයන ගේ ද ප්රරකාශයන ගෙන් පෙනේ.

1. උපරාජ පදවිය ට පත් ප්රිටය රූපයෙකින් යුත් මෞර්ය අග්රපබෝධි කුමාරයකු සිටි වව මහා වංශකාරයෝ සඳහන් කෙරෙති. ඒ සත්යය වුවත් උහු ගේ අවසාන කාලය ගැන කිසිත් නොදක් වති. ඒ අගුබෝධි තෙමේ රුහුණේ සිටි භය සිවයන ගේ පුත්ර යා ය. එහෙයින් මහානාගයන ගේ මයිල්හු පිතෙකි. මුහු ‍ගේ නාමය කුමකට මහා වංශකාරයෝ සඳහන් කළාහු ද යනු නො දනිමු.

(35)

පසු කලෙක අතෙහි නැගි ග‍ඬෙකින් ආදිපාද තෙමේ මෙළේය. ඒ පළමු කළ ක්රි3යාවේ විපාක යැ’යි දර්ම කීර්ති හිමයෝ පවසති. ඒ කෙසේ වුවත් ආදීපාදයන් උසස් ධර්ම න්යායයයෙහි දු කාව්යය ශාස්ත්රමයෙහි දු නිපුණ ව සිටි බව නම් කිව හැක. මලය රාජ බෑයෝ ද එසේ ම මහා කිවීහු වූ. එහෙයින් මේ සමයෙහි ප්රනභූ ජනයන් මහත් ප්රීෑති සැපයෙකින් විනෝදාත්මක ව කාලය ගෙ වූ බවත් එකල්හි සිංහල සාහිත්යරය ඉතා උසස්ව වැඩී ගිය බවත් පෙනේ. පිට රට රාජයෝ ද මෙ කල්හි උසස් දර්ම ශාස්ත්රය දියුණු ව පැවැති ප්රෙදේශ‍යක් වශයෙන් සිංහලය සැලැකූ භික්ෂූන් වහන්සේ ද මේ කාලයෙහි ඉති උස්ස ග්රවන්ථ සම්පාදනය කළහ. 1 අග්ර බෝධි රාජයාහ ට අර්ථයෙන් ධර්මයෙන් අනුශාසනය කිරීමෙහි සමර්ථ ධර්ම න්යායයයෙහි දු දේහපාලන න්යානයෙහි දු දක්ෂ නම් මහ තෙර කෙනෙකුන් ගේ අනුශාසනයන් නො ඉක්මවා කටයුතු කළ බව මහාවංශකා‍රයෝ කියති. 2 රජ තෙමේ රටේ දියුණුවට වුවමනා වැවු බැඳැවීම් කෙත් අස්වැද්දවීම් ආදිය ද නො පිරිහෙලා කෙළේය. එහෙයින් (1) අග්රදබෝධි රාජයා ‍ගේ කාලය සියල්ලනට ම ප්රීධතිමත් වී.

(1) අග්රිබෝධි රජු ‍ගේ අභාවයෙන් පසු රාජය පාලනය උහු සොහොවුරිය ගේ පුත්ර) අග්රරබෝධි කුමරු හට අත්වී. පලමු ව මලය රාජ පදෙවියක් ලැබ (1) අග්රුබෝධි රජු ගේ දාඨා නම් මහ කිවි කුමරිය පාවා ගෙන සිටි මේ තෙමේ දංෂ්ට්රාර ප්රරභූති ආදිපාදයන ගේ මරණින් පසු මහාධිපාද පදෙවියට පත්වී. රාජයා ‍ගේ මරණින් පසු රජ බව ලැබූ හෙතෙම තවත් මයිලණු කෙනෙකුන් වූ නැසී ගිය යුවරාජයා ගේ සංඝභද්රාූ නම් දියැණියක ද තමහට මෙහෙසි බව්හි සිටුනා අභිෂේකය දිනි. එහෙයින් (2) අක්බෝරජහට දාඨාය සංඝභද්රා යැංයි මෙහෙසියෝ දෙදෙනෙක් වූ. මේ කාලයෝදී කලිඟු රජතෙමේ යුද්ධයෙහි ජනයන් නැසෙනු දැක් දුක්ව සසර කලකිරි සිය මෙහෙසිය ද ගෙන මෙහි බටී. උහු ඇමැති තෙමේ ද උන් අනුව මෙහි පැමිණියේය. ඌ සියල්ලෝ ම ස්තූපාරාමයෙහි වැඩැ වුසු ජෝතිපාල තෙරුණුවන්ගෙන් පහණ බව ලැබූ3.

1. (ම:ව: XLII – 13). සිංහල ග්රෝන්ථකාරයෝ දොළොස් මහ කිවි කෙනෙකුන් දක්වති. 2. (ම:ව: XLII – 22) 3. දර්ම කීර්ති හිමියෝ මෙ පුවත මහාවංශයෙහි සඳහන් කෙරෙති. (ම:ව: XLII – 46). දේවානම් පියතිස්ස රජු සමයෙහි අනුලා දේවීයට මහණ කම් දීමට තමහට නො හැකි බව ප්රවකාහ කොට ඒ පිණිස සංඝමිත්රාු ස්ථවීරීන් වහන්සේ මෙහි වැඩමවා ගතයුතු බව මිහිඳු මාහිමිපාණන් වහන්සේ වදාළහ. භික්ෂුන ට භික්ෂුණීන් වශයෙන් ස්ත්රී න් මහණ කොට ලීමට අවකාශ නොමැති බව මිහිඳු මාහිමියන් වදාළ බව මහාවංශකාර මහානාම හිමියෝ

(36)

ජෝතිපාල හිමියෝ මෙකල්හි බොහෝ ප්රමකට ව රාජ්යියෙහි නායක තෙරණු කෙනෙක් ව වුසු. (2) අග්ර‍බෝදි රජ තෙමේ ද බෙහෙවින් භික්ෂූන් වසඟ ව විසී. අධිකතර පුණ්යුකර්මයන්හි විනා රටේ දියුණුවට වුවමනා කරුණු සම්පූර්ණ කොට ලීමෙහි යෙදීමට මේ රජු ගේ සිත නො මෙහෙයැවුණු බව පෙනේ. රටේ පිරිහීමක් උහු ට දක්නට නො ලැබීමත් වුමනාවට වැඩියෙන් භික්ෂූන් වසඟයෙහි විසීමත් මෙය ට හේතු වූ බව කිවයුතු වේ.

“අන්තෝජටා බහිජටා ජටාය ජටිතා පජා”

රාජ්යන විප්ලවය

පදෙවියක් ලැබ විසි. සංඝතිස්ස යැ’යි ප්ර්කට හේ තෙමේ (3) අග්රසබෝධි රාජයා ගේ අභාවයෙන් පසු රට පාලනය භාරගති.1 උහු ගේ ඒ ක්රිේයාව ක්ර මානුගත නො වන බව කල්පනා කළ ප්රරභූවරයෝ එයට නො කැමැති වූ. මෙවකට රුහුණු ප්රකදේශයෙහි වුසූ නැසී ගිය (2) අක්බෝ රජු ගේ මෞද්ගල්යා යන නම් සෙනෙවි තෙමේ විශේෂයෙන් ම සංඝතිස්සයන ට රජ බව අහිමි යැ’යි ප්රෞකාශ කොට උහු රාජ්යෙයෙන් පහකරනු සඳහා සේනාවන් මෙහෙ යැ’වී. භට සේනාවන් මෙහෙයවමින් දක්ෂිණ දේශ‍ය ඔස්සේ උතුරු සම බිම බලා එන හෙතෙම මහා ගල්ලේ2 කඳවුරු බැඳ ගති. මේ පුවත් ඇසු සංඝතිස්ස රජ තෙමේ මහාගාල්ලේ කඳුවුරු බැඳ සිටි මෞද්ගල්යාම යන සෙනෙවියා පරදවන පිණිස සේනාවන් යැවී. එසේ වුව ද මහාගාල්ලේ සටනින් රජ රට භටයෝ පැරැ ද පසු බැස ගියහ. ඉන් ධෛර්ය වත් වූ මුගලන් තෙමේ රාත්රිය විහාර නම් තැන ට ගොස් අමුතුව ද භටයන් රැස් කොට ගෙන එහි බල ඇණි පිහැටුවා ගති. ඒ දත් සංඝතිස්ස රජ තෙම රජ රට බට සේනාවන් පෙරලා මෙහෙයවමින් පැමිණියේ ය. දෙපක්ෂයෙහි සේනාවෝ කදලිනිවාත නම් තැන දී හමුව සටන් කළහ. කදලි නිවාතයේ සටනින් මුගලන් තෙමේ ද පැරද පලා ගියේය. සංඝතිස්ස රජ තෙමේ පලන්නා වූ

ප්රතතාශ කෙරෙති. (ම:ව: XV. 19. 20) මහා මහේන්ද්රර හිමියන ට නො කැප වූ පැවිදි කමක් කිරීමට ජෝතිපාල හිමියන ට කෙසේ කැප වීදැ’යි නොදනුමු.

1. මේ තෙමේ (2) අක්බෝ රජු ගේ කෙනෙකැයි පූජාවලීකාරයෝ කියති. එසේ නම් උහු ගේ රජ වීමට මුගලන ගේ නො එක පවක් දැක්වීමට අවකාශ නාත. පූජාවලීකාරයා ගේ මේ මල්යැ’යි පැවසීම භාර්යාව ගේ සොහොවුරු හෙයින් දැයි නො දනුමු. 2. මාගාල්ලේ ගම, කුරුනෑගල පුත්තලම් පාරේ.

(37)

සතුරන් ලුහු බැඳීමට සියසෙන් යවා තෙමේ පෙරලා නගරය ට පැමිණියේ ය.

පරම ද්රෝනහියා

රට සෙනෙවි තෙමේ මහා ද්රෝ හී ක්රිෙයාවක් කිරීමට කුමන්ත්රකණය කොට ගති. රජ රට සෙනෙවියා තම හට පක්ෂ ව රජු ට ද්රෝ හී වූ බව නිශ්චයෙන් දත් මෞද්ගල්යාේයන තෙමේ ස්වකීය භටයන් රැස් කොට ගෙන රහේර පර්වතයේ කඳවුරු බැඳ ගති. පරම ද්රෝකහී රජ රට සෙනෙවි තෙමේ අසනීපයෙන් පෙළෙන්නෙකු සේ හඟවා ඇ‍ඳෙහි වැතිර හොත්තේ ඇති තතු පුතුට පවසා මුගලනයන් හා සටන් කිරීම ව්යා‍ජයක් බවත් හඟවා ක්රි යා කළ යුතු ආකාරය දක්වා උහු රහේර පව්ව දෙසට සේනාවන් හා යැවී. මේ පරම ද්රෝ හීයා ‍ගේ කුමන්ත්රේනයන් නො දත් සංඝතිස්ස රජ තෙමේ සෙනෙවියා සටනට නො ගිය බව අසා වහා එහි ගොස් පරීක්ෂා කොට බැලී. මහා දුකින් මෙන් වැතිර හෝත කූට ද්රෝපහියා දුටු රජ තෙම උහු සිටිය දී සටන ට තමන් පමණක් යාමට අදහස් කොට ගති. නාගරිකයෝ ද සටන් බියෙන් නගරය හැර ගියහ. වන්නේ කිමෙක් දැයි සමහර නායකයෝ දැන සිටියහ. සංඝතිස්ස රජ තෙමේ ස්වකීය පුත්රනයා හට නගරය රැක බලා ගැන්ම භාර කොට “රෝගී හෙයින් මා හා සටන් බිමට යාමට නො පොහොසත් වෙහි. නගරය ආරක්ෂා කිරීමෙහි කුමරුවන ට අනුශාසක ව මෙහි සිටුව” යි කියා හොර ලෙඩින් සෙනෙවියා අස්වසා එක් පුත්ර යකු ද කැඳවා ගෙනැ සටන් පිණිස යිමට පිටත් වී. එකල්හි ම රහේර පර්වතයේ සිටි මෞද්ගල්‍යායනයෝ ද සේනාවන් මෙහෙයවමින් අනුරාධ පුරය වෙත පැමිණියහ. අල්ප භට පිරිසක් සහිත රජ තෙම ප්රාඅචීන තිස්ස පර්වතයෝ සිට ලති. සතුරු සේනාවෝ එහි පැමින සටන් අරැඹු. රජු ගේ සේනාවන් ප්රාවචීන තිස්ස පර්වතයේ සිට සතුරු සේනාවන් හා සටන් කරත් ම රෝගියකු මෙන් නිදා සිටි ද්රෝරහි සෙනෙවි තෙමේ නගරයට පහරු දෙන්ට වනි. රජු හා ගොස් සිටි පුත්රහ තෙම මේ ප්රමවෘත්තිය අසා සෙනෙවියා මරා ලෑමට යන්ට අදහස් කෙළේය. එවිට උන් තම සෙනෙවියකු නො ව සතුරකු බව දත් රජ ‍තෙම ඒ වැලැක්වී. ස්වකීය සේනාවෙහි ව්යාවජයෙන් පක්ෂ බව හඟවා ක්රි යා කරන ද්රෝේහීන් අධික බව දුටු රජ තෙම් තමන ට සෙනෙවියා ගෙන් පලිගැන්මට හැකි වූ

(38)

කාලය ඉක්ම ගිය බව දති. සතුරු දෙසෙනඟ ට මැදි වූ සංඝතිස්ස රජ තෙම තම හට ඒ කාන්ත‍යෙන් පරාජය අත් වන බව දත්තේ ඇතු පිට නැගි සෙවන ඇති මීගසක් යටට ඇතු මෙහෙයැවී. මීගසේ අත්තක් වැදී රජු ගේ සේසත බිම හිණි. එහි දූ සිටි ද්රොඇහි පුරුෂයෝ අසරණ රාජයා ‍ගේ සේසත ගෙන ගොස් මුගලනයන ට දුන්නු. මුගලන් ‍ෙ.මේ ප්රාාචීන තිස්ස කඳු මුදුනේ සේසත් නැංවී. මේ තතු නො දත් රජු ගේ පක්ෂයෙහි වූ ජනයෝ ද තම රජු එහි වෙති’යි සිතා ගොස් ඒ පිරිවරා ගතු. සංඝතිස්ස රාජයන ගේ බටයන් සාමාන්යජ රට වැසියන් වූ බව මින් පෙනේ.

තනි වූ සංඝතිස්ස රජ තෙමේ ඇතු පිටින් බැස පුත්ර යා ද කැඳවා ගෙන හිතවත් ඇමැතියකු සමග මේරුමජ්ජර නම් වනයට පිවිසියේ ය. මුගලන් තෙමේ ද්රෝතහී වු සෙනෙවියා ගේ ද

ම්ලේච්ඡ

 ක්රි යා 

රජු සටනට යද්දී නගරය රැක ගැන්මෙහි යෙදි සමිටි (දෙට) ති්ස්් නම් කුමර තෙමේ මලය දේශයෙහි වනගත ව සැඟැවී ගති. මාලිගයෙහි ඉතිරි ව සිටියේ පලා ගිය රජු ගේ ළදරු පුත්රයයා පමණෙකි. සඟතිස් රජුන් ගේ පක්ෂයෙහි වූ වන් සමූලඝාතනය කිරීමෙන් නිර්බය ව විසීමට අදහස් කළ මුගලන් තෙමේ තම හට අසු වූ කිසිත් නො දත් ළදරු කුමාරයා ගේ අත්පා සිඳැවීමට නියම කෙළේ ය. මරණ්යි කිමෙක් ද යනු පමණ කුදු නො දත් ලදරුවකු ගේ අත්පා සිඳීමට වදකයන් නො නැම‍ුන ද රජ අන ඉටු නො කීරම පෙරලා තමන ට මර පැමිණෙන කාරණයක් හෙයින් ඒ ඉටු කිරීමට ඌ භාරගත්හ. තම අත් පා සිඳැවීමට රජු ගෙන් අන ලත් බව වධකයෝ ළදරු කුමරහු ට දැන් වූ. ඉන් තමහට මර පැමිණෙන බව නො දත් ළදරු තෙමේ “මා කැවුම් කන අත සිඳි කල කිමෙකින් (ගෙන) කැවුම් කම්දැ”යි මහත් කොට හඬා වැලැපෙන්නට වනි. ලදරුවා ගේ මේ බොලඳ තෙප්ලින් දුක්මුසු විලාපයන් අසා වදකරුවන ගේ ද සිත් හුණු වී ගියේය. උහු ට කළ හැකි වූ එක ම උපකාරය නම් කුමාරයන් එතරම් ප්රි ය කළ කැවුම් කන අත පසු ව කැපීමට ඉතිරි කිරීම පමණෙකි! මේ තිරිසන් ක්රිතයාව (3) මුගලන් රජු ගේ තිර්ශ්චීන ගතිය හඟවන ලක්ෂණයෙකි. මුගලන් යන නාමයට පවා මහා නින්දාවෙකි !

1. ම:ව: XII, 24 – 27

(39)

වනවත් සංඝතිස්ස රජ තෙමේ ද පුත්රIයා ද ගඟතරණ ට අමාත්ය යා ද සාගලික

ගඟතරණ ට සිවුරු දැරීම.

ගෙන ගඟතරණය කරන අදහසින් පිටත් වූ. එසේ වුව ද මාර තෙමේ උන් ගේ තමනටත් බාධා පැමිණැ වි. මණිහීර මුර පලෙහි රැක සිටි රාජ පුරුෂයෝ උන් දැක හැඳින අල්වා විලංගු ලා ඒ බව මුගලන් රජ හට දන්වා යැවූ. ඒ ඇසු රජ තෙම ඉතා සතුටු ව උන් තිදෙන සිගීරි පර්වත සමීපය ට ගෙන ‍ගොස් රජු ගේ ද පුත්රඉයා ගේ ද හිස් සිඳුවා අමාත්යරයා

සැබෑ

       සිංහලයෙක් 

නියමයට එකඟ වූ සංඝතිස්ස තෙමේ ද පුත්රය තෙමේ ද හිස් සිඳම් ලදු. තමන් නො මරා කැඳවා ගෙන ඒමට රජුගෙන් අණ ලැබී ඇති බව ඇසු ඇමැතියා හට සිතා නො පහල කොට නො සිටිය හැකි වී. මලය රාජ පදවෙයි ලැබූ ද්රෝපහියා වැනි යෙකැ’යි මුගලන් රජ තමන් ගැන දු සිතුයේ වනැ යි කල්පනා කළ ඇමැති තෙමේ කදිම වදනක් පැවැසී. “මා ජිවත්ව හින්ද දී ම මා ස්වාමීහු ගේ හිස සිඳිනු දිටිමි. අ‍ිඳෝමය ! මම් උහු හැර අන්ය. ස්වාමියකු ට මෙහෙ කෙරෙමි ද? මා මෙහෙ කළ ස්වාමියා මරා උහු ගේ සෙවණැල්ල ගෙනයන්ට තැත් කෙරෙන තරම් තොපි නුවණ නැතියව්හ ! කදිමය තොපගේ අදහසයැ”යි පැවසු ඇමැති තෙමේ මළ රජු ගේ පය යහඬුවෙකින් මෙන් බදා ගෙන හොත්තේය1. දිවියෙන් ඇමැතියා ගෙන යා නො හැකි බව දත් රාජ

1. ධර්මකීර්ති හිමියන‍ ගේ මහාවංශයෙහි අමාත්ය යා ගේ ප්ර කාශය පැවැසුණු පරිදි ඉතා හොබනේය. ඇමැතියා ගේ බස් පෙළ ගයට නගා උන්වහන්සේ මෙසේ දක්වති :-

“ඡින්න සිසෝ මයා දිට්ඨෝ මයි ජීවනි සාමීකෝ ඨ පෙත්වා නම්පි සේවාමි අහෝ අඤ්ඤංහි සාමීකං”

“ඉධ තං මාරයිත්වාන ඡායාං තස්ස හරිස්සථ අහෝ අඤ්ඤාණතා තුම්හේ මඤ්ඤේ උම්මත්තකා.” ඉති

(“මා දිවියෙහි හිමි තෙමේ හිස් සිඳුනා ලද්දේ (මවිසින්) දක්නා ලදී.

(40)

පුරුෂයෝ උහු ගේ ද හිස සිඳ හිස් තුන ම දුෂ්ට රාජයා වෙත ගෙන ගියහ. මුගලන් රජු ට “අන්තරාය යන ගෙන් මිදී නිමී” යි නිර්භය ව විසීමට හැකි වූයේ මින් පසුව ය. එසේ වුව ද උහුගේ රාජ්යි සම්පත එතරම් නිර්භය ව වින්ද හැකි එකෙක් නො වී. බෙලෙන් ගත් රජයක් විනා පූර්ව චාරිතානු ග.ව පැමිණියක් උහු ට නො වී. තමන් කළ නීච ක්රිරයාවන් ගේ අප කීර්තිය මැකී යනු පිණිස හෙතෙම පින්කම් කිරීමටත් පටන් ගති. භික්ෂූන් වහන්සේ තුටු වුව ද රට වැසියෝ උහු ගේ අමනොඥ ක්රිීයාවන් සිතින් බැහැර නුලු. ආත්මාර්ථය ම පෙරදැරි කොට කටයුතු කළ මේ රජ තෙම රටේ දියුණුවට කිසිවක් නො කෙළේය. ක්රථමයෙන් රට පිරිහෙන බව දැක දැකත් “තමන් දිවිතෙක් පැවැතී ඉන්පසු රට සම්පූර්ණයෙක් විනාශ වී ගියත් කම් නැතැ”යි සලකා කටයුතු කරන්නන් බඳු රජුන් ඇති වීම රජ රට පිරිහීමට හේතු වී. තමන ගේ අභිරතිය මුදුන් පමුණුවා ගැන්ම මිස ඉන් වන හානිය මේ පුද්ගලයෝ නුදුටු. දුට ද නුදුටු වන් මෙන් ක්රි යා කළහ. පුෂ්පයක් නෙලා ගැන් මෙහි හටලත් දැඩි අභිලාසය නිසා වෘක්ෂයක් කපා හෙලන්නෝත් මේ ද්වීපයේ වුසු බව කීම පුදුමුය ට කාරණයෙක් නො වේ.

දෘෂ්ටිධර්ම වේදනීය කර්මය ?

තෙමේ මලය ප්රයදේශයෙහි සැඟැවී සේනා සංග්රේහයට සුදුසු කල් පැමිණෙනු බල බලා සිටී. එකල්හි ම සංඝතිස්ස රජු ට ද්රෝ්හී ව ක්රිුයා කොට මලය රාජ පදවෙයික් ලැබ සිටි දුෂ්ට පුරුෂ තෙමේ තමාගේ පුරුදු දුෂ්ට ගුණයම පෙරදැරි කොට වසන්නේ මුගලන් රජු හා නො සතුටු වී. උහු ගේ පළමු අල්ජ්ජ ක්රියයාවන් දත් මුගලන් තෙමේ උහු කුපිත කරවීමට සුදුසු ගුණ ඇති සතකු නො වන බව දැන සිනැහැත්තකු සේ “කිසියම් කටයුත්තෙක් ඇතැ” යි කියා යවා ප්රැයෝගයෙන් උහු ගෙන්වා දළ විෂ සපකු සෙයින් නො හල යුතු යැ’යි දැන අත් පා සිඳුවා මරවාපී. මේ පුවත ඇසු උහු පුත් අසිශ්රානහක තෙමේ සිය පුතු ත් කැඳවා ගෙන රුහුණු රටට පලා ගියේය. රුහුණේ වාසයට පත් අසිග්රාසහකයා මඳ කලෙකින් ඒ

අහෝ උහු හැරැ අන් ස්වාමියකු සේවය කෙරේම් ද”

(“‍මෙහි උහු මරා සෙවනැල්ල ගෙන යහු? තොප ගේ අනුවණ බව ආශ්චර්ය ය. නැත උමතු යැ’යි සිතම්”) ම:ව: XLIV 39 – 40

(41)

ප්ර)දේශය නතු කොට ගෙන සෑහෙන පමණ භට පිරිසක් රැස් කොට ගත් පසු මලය ප්ර)දේශයේ සැඟැවී වසන (සඟතිස් රජු පුත්) දෙටු තිස් කුමරුන් සොයා ගියේය. දෙටු තිස් කුමරුන් හා එක් වූ හෙතෙම වඩා බලවත් වී. ඌ දෙදෙන මඳ කලෙකින් රජ රටට පහර දෙන්ට වනු. රජ රට හා දක්ෂිණ දේශයත් උතුරු මලය රටත් අතර දේශ සීමාව බද ජනපද” නම් ප්රරදේශය අන් හට නතු වී ජනපදය ජයගත් පසු අසිග්රාබහක තෙමේ දෝ හළ පර්වත යෙහි1 කඳවුරු බැඳ ගති. මේ දත් මුගලන් රජතෙම උහු හා සටන් පිණිස සේනාවන් ගෙන ගොස් ඒ අසලම කඳවුරු බැඳ ගති. කාලගුණයේ විසමතාවයෙකින් රජ රට භටයෝ උණ රෝගයෙන් පෙළෙන්නට වූ. මුගලනයන ගේ කඳවුරේ භටයන් උණ රෝගයෙන් මැරී යන බව ඇසු අසිග්රාේහක තෙමේ වහා ම සටන් ඇරැමි. උණ රෝගයෙන් දුර්වල ව සිටි රාජක‍ීය භටයෝ පැරැ ද ඒ ඒ අත පැලෑ ගියහ. මුගලන් රජ තෙමේ ද පලා දිවන්නේ සීගිරිගල සමීපයේ දී අසිග්රාෑහක හට හසු වී “සය වසකට ප්රාථම තමන් විසින් පළමු රජ ආදින් හිස් සිඳවනු ලද තැනැදී ම තමනට පළමු රජුන් නැස්වීමෙහි උපකාර වූවකු හට හසුව මුගලන් රජ තෙමේ හිස් සිඳින ලදී!”

රෑ වැටුණු වලේ

    දවලුත් 
  නොවැටේ. 

කර සත්ත්වයාගේ ත් උහු පියා ගේත් තරම පළමු සිට ම දන්නා දෙටු තිස් තෙමේ මඳක් කල්පනා සහිත වී. “මහත් ආයාසයෙන් ගත් රාජ්යස සම්පත සැබැවින් ම හේ මට කවර හෙයින් දේදැ” යි සිතූ දෙටු තිස් තෙමේ මෙද පියා ගේ අසනීපයට දෙවැනි නො වන්නක් බව දැන වහා පෙරලා මලය දේශයට ම පලා ගියේය. දෙටු තිස් කුමරු රෑ වැටුණු වලේ දවල් නො වැටෙන්නකු බව දත් අසිග්රාදහක තෙමේ ජය ලත් තම භට සේනාවන් සහිතව මහා නගරය ට වැද රට පාලනය භාර ගෙන සිලා මේඝ වර්ණ යන නමින් පතළේය. මෙසේ අවි දූර්දර්ශී වූ පෞද්ගලික පෘතග්ජන දෝෂ යන ගෙන් අතිශයින් බරිත වූ නායකයෝ උනුන් ගේ අභිලාෂයන් මුදුන් පමුණුවා ගනු සඳහා රට වැසියන් භේද කරවමින්

1. මේ මහානාම හිමියන් දෝළ පබ්බත නමින් (ම:ව: X. 41) පැවසු (පණ්ඩුකාභය කුමාරයන් කඳුවුරු බැඳි ස්ථානය වූ) මා විලි නදියේ දකුණු ඉවුරේ ‍පිහිටි දොළ ගල් වෙන නො වේ.

(42)

සටනට යොමු කරවා විනාශ කළහ. රටට මතු සිදුවන හානිය නො බලා තිරිසනුන් මෙන් ක්රි යා කළහ. බැරි තැන සිය රට වැනැසීමට දේශයෙන් ද්ර්විඩයන් ගෙන්වා සිය දනන් මැඬ මැඬ දේශීන් පෝෂ්යබ කළහ. සාපරාධි වූ ක්රිරයාවන් මහා රාශියක් කොට ඒ වෙනුවට විහාරයක් තනා දානයක් දී ගමක් පුදා දෝෂයන් දුරු කොට ගත්හ. රටේ දියුණුවට කිසි දු නො කළහ. රට වැසියන ගේ සැපතට මඳ කු දු සිත නො යොමු කළහ. මේ සිලා මේඝ වර්ණයා ගේ සටන් හි දී මුගලන් රජු ගේ සේනාවෙහි උණ රෝගීන් පවා සටනෙහි යෙදි සිටි බව පෙනේ. සිය අදහස ම මහත් ව පෙනෙන හෙයින් රට වැසියන ට කෙබඳු හානියක් වුව ද කමකේ නැතැ’යි ඌ සිතූ. පෙර විර නරේන්ද්රුයන් බැඳැ වූ වැවක් ප්රඌතිසංස්කරනය කිරීමට පමණ දු ඌ වෙහෙස නො ගත්හ. එයින් රට පිරීහී ගියේය. සිලා මේග වර්ණ අසිග්රා්හකයන ගේ කාලයේ දිම රටේ මහත් සාගතයක් ඇතිවී.1 එයට රජු කල ප්රඅතිකර්මය කිමෙක් ද? භික්ෂූන් ට කිරිබත් දීම හා ලමයන ට කැවුම් ගන්ට මිල දීමය ! ඒකරුණු කෙසේ වු වත් උන්නු ඇන කොටා ගන්ට සැලැස්වීම නම් අඩු නො වී. වෙනෙහි සැඟැවී සිටින දෙටු තිස් කුමරුන් ‍ගේ මවුන් සොහොවුරෙක් මුහුදින් එතෙරව (දේශතගව) සිටියේ සිලා මේඝ වර්ණයන් නසන අදහසින් දෙමළුවන් රැළක් උත්තර දේශයට ගොඩ බස්වාපි. සිලා මේඝ වර්ණ ‍තෙමේ එහි පැමිණ ඔවුන් හමුව රාජමිත්තක නම් ගමෙහි දී සටන් කොට පලවා හැරියේය. ද්රළවිඩ යන ගෙන් බොහෝ දෙනකු අල්වා විහාරයන් හි දාසයන් මෙන් භික්ෂූන් වහන්සේ ට භාර කෙළේය. භික්ෂූන් වහන්සේ ද ගිහියන ට දෙවැනි නො වි. සමහර භික්ෂූන් ගේ පැවැත්ම නො හොබනා බව සිලා මේග වර්ණයන ට පවසා බෝධි නම් භික්ෂූවක් බොහෝ පැවිද්දක් නිග්රේහයන ට හමු කැරැ වී. ඉන් කුපිත වූ භික්ෂූහු බෝධි භික්ෂුව අල්වා මරාපු. මෙසේ ගිහි නායකයෝ ද භික්ෂූන් වහන්සේ ද තම .මන ගේ අදහස් ම පෙර දැරි කොට ගෙන රට වැනසෙන ක්රීාඩාවන ට පටන් ගතු. ද්රූවිඩයෝ ද ධනය සලකා රාජයන් පටන් ගත් ක්රිෙයාවන ට උපකාර විමටයැ’යි පැමිනියහ. ඔවුන ට කවරකු ජය ලැබුවත් කමෙක් නැති. වුවමනා වූයේ රට වැසියන ගේ ධනය පැහැර ගැනීම හා රාජයන ගෙන් දනය ලබා ගැනිමත් පමණෙකි. එහෙයින් ඌ තුමූ කිසි අණක් ගුණයක් නැතිව ගරු සරු බවක් නැතිව කාලය ගත කළහ. ද්වීප වැස්සෝ නායකයන ගේ ආත්මාර්ථකාමි ක්රිැයා වන ගෙන් දීන බවට නැමෙන්නට පටන් ගතු.

1. චීන භික්ෂූන් වහන්සේ නමක් ගේ සටහනෙක් හිද මේ සඳහන් වේ (දෙ:ද: X 65 – 66 පිටු)

(48)

තරඟයට දෙමළුවන් ගෙනැවිත් රජ රට වැනැසීම

හෙතෙම රාජ්‍යයෙන් නවවැනි වස්හි මෙළේය. උහු ගේ පුත්රදයා වූ අග්රතබෝධි කුමාර තෙමේ සිරිසගබෝ යන විරුද නාමයෙකි නුදු ප්රමකට ව රජ තන් පත් වී. උන් සොහොවුරු මාන කුමර තෙමේ උප රජ වී. මලය රට සැඟැවී සිටි දෙටු තිස් තෙමේ රාජයය පැහැර ගැන්මෙහි උත්සාහ දැරීමට මේ කල්යැ’යි දිවී. හෙතෙම මලය ප්රයදේශය .තමන් වසඟයට ගෙන උතුරු සමබිමට පැමිණියේ රිටිගල කඳවුරු බැඳගති. රිටිගල වසනුයේ ක්රටමයෙන් පෙරදිග හා දකුණු දිග පෙදෙස් වැස්සන් තම හට පක්ෂ කරවා ගති. තමන් හා ඉතා විශ්වාසිව සිටි දාඨා සිව නම් ඇමතියා පැලදිගු කඳුවරු බැඳ සටනට සූදානම් විය. දක්ෂිණ දේශය පාලනය කෙරෙමින් සිටි මාන උප රජ තෙමේ දාඨා සිවයන් පරදවා පලවාපි. පලන දාඨා සිව තෙමේ “මයෙත්තිය” නම් තැන බලා යද්දී අක්බෝ රජහට හසුවී. දාඨාසිවයන් හසු කොට ගැන්මෙන් ගර්විත වූ රජතෙම වහා ම දෙටු තිස් කුමරුන ගේ කඳවුරට ද පහර දීමට පැමිණියේය. සංග්රා මයෙහි පුරුදු මලය භටයනගෙන් යුත් දෙට තිස් කුමරුන් ගේ සේනාවන් පරදවා ලීමෙහි අක්බෝ රජ තෙමේ නො පොහොසත් වී. රජු සටනට එනු දත් දෙටු තිස් තෙමේ සතුරන ට මුහුණ පාන්නට සූදානම් ව සිටියේ වහ වහා සතුරන ට පහර දෙන්ට සේනාවන් මෙහෙයැ වී. තම හට මහත් අන්තරායයකට මූන පාන්ට සිදුවන බව දුටු රජතෙමේ හුදකලාව ම ඇතකු පිට නැගී වෙස්වලා මුහුදු තෙරට පැමිණියේ දෙමළුවන් රැස් කරනු සඳහා දේශගත වී. තරඟයට දෙමළුවන් ගෙනැවිත් රජ රට පුරා ලෑම මින් අරැඹිණි. දෙටු තිස් තෙමේ රට පාලනය හිමි කොට ගත්තේය. එසේ වුව ද කිසිවිටෙකත් උහු ට ඒ සාමයෙන් පවත්වා ගත නො හැකි වී. දේශගත රාජයාගේ සොහොවුරු කුමරෝ රටේ ඒ ඒ තැන සැඟැවී වෙසෙමින් කැලැඹීම් ඇති කළහ. මෙයින් රට වැසියනට ද පාලකයනට ද විවේකයෙක් ‍නො ඇති වී. ආහාර ද්රසව්යය හිඟ වී. රටේ දියුණුවට කිසිවක් කොට ලීමට රාජයන ට අවකාශ මඳ වී. ගොවිතැන් කිරීමට රට වැසියන ට විවේකයක් ඇති වූ බවක් ද නොපෙනේ. නඟුල පසෙක දමා යුද්ධ අවි ‍ගෙන ඒ මේ තැන කලහ වැඩීමට ඔවුන ගේ කාලය ගත වී. දේශයෙහි දෙමළුවන ගේ බෙලෙන් සිය දනන් මැඬගෙන විසීඹට රාජවංශිකයන ගෙන් කිසිවෙක් සිතූ.

(44)

එහෙයින් උතුරු සමබිම එහි වසන දෙමළුවන ගේ ආරක්ෂාව යටතේ පාලනය වන ප්රයදේශයක් බවට පත් වීමට සෑහෙන පමණ කරුණු ඇති වී. රට වැසියෝ දුර්වල වූ. පාලකයෝ ද දුර්වල වූ. විහාරරාමයන් තැනැවීම වෙනුවට පැරැනි විහාරාමයන් ප්රකතිසංස්කරණය හා ගම් වැවි කෙත් ආදිය පිදීම බහුලව කැරැණි. ඉන් වඩාත් රටේ පිරිහීම ඉක්මන් වී. ද්රවවිඩයන් කැඳවා ගෙන ඉමට දේශ ගත වූ (3) අක්බෝ රජතෙමේ සිය සොහොවුරන් රට කලඹන්නට පටන් ගත් බව දැන සතුටුව වහා වහා දෙමළුවන් හා මෙහි ගොඩ බටි. හෙතෙම සොහොවුරන ගේ කැරැලි නැඟීමට උපකාරි වීමෙන් (3) දෙටු තිස් රජු රටින් නෙරපා ලීමට අදහස් කෙළේ කලා වැව සමීපයේ කඳවුරු බැඳ ගෙන සටන් ඇරැඹි. (3) දෙට තිස් රජ ඒ බව දැන තමහටත් උපකාරි වන පිණිස දෙමළුවන් කැඳවා ගෙන එනු පිණිස පෙර පටන් මිත්රබ ව විශ්වාසී ව සිටි දාඨා සිවයන් දේශයට යැවී. දාඨා සිවයන් පරතෙරයාදී (3) දෙට තිස් රජතෙමේ කලා වැව සමීපයෙහි දෙමළුවන් සමඟ කඳුවරු බැඳ සිටි අග්ර(බෝධ රජහට පහර දිමට සේනාවන් පලවා ගියේය. නිතරතුරු සටනින් පීඩිත ව සිටි අල්ප වූ සිංහල භට හමුදාවෝ දුර්වල ව ගියහ. අග්රුබෝධියන ගේ දෙමළුවෝ ජය ගත්හ. අග්රිබෝධි පක්ෂයෙහි වේථප්පල නම් මහ දෙමළුවා තමන් අල්වා ගන්නට එන බව දුටු (3) දෙටු තිස් රජ තෙමේ මාන උපදවා ගෙලෙ සිඳ ගෙන මෙළේය.1 එයින් නැවතත් රට පාලනය (3) අක්බෝ රජහට අයත් වී. එසේ වුව ද කිසි විටෙකත් උහු ට සාමයෙන් රට පාලනය කිරීමට අවකාශ නො ඇති වී. රජ රට සම්පූර්ණයෙන් විප්ර්කාරව ගියේය. එවකට දක්ෂ සටන් කරුවකු වශයනේ ප්රරකට ව සිටි රජු ‍ගේ සොහොවුරු උපරාජ මාන ‍තෙමේ බිසෝ ගබඩාවේ වරදක් නිසා රාජ මාලිගයේ අමාත්යරයන් විසින් මරන ලදී. ඒ පුවත දේශයෙහි ගිය දාඨා සිවයනට සැල වූ වහා ම රාජයයෙහි වියවුල් ඇති බව දැන මහා ද්රබවිඩ සමූහයක් ද කැඳවා ගෙන මෙහි ගෙට බටි උපරාජ මානයන් නසන ලද පසු ඒ තනතුරට රජු ගේ බාල සොහොවුරු කාශ්යිප කුමර තෙමේ පත් කරන ලදී. එසේ වුව ද දාඨාසිව ආදින ට ඒ අධෛර්ය යට කාරණයක් නො වී ඔවුන ගේ මඳ වුත් සැකයෙක් හෝ පැකිළීමෙක් වී නම් ඒ නැසුණු උප රාජ මානයන් කෙරෙහි පමණෙකි. දාඨා සිවයන් ප්ර මුඛ ද්රයවිඩයෝ අනුරාධ පුරය සමීපයෙහි විහාර සන්තක

1. මහාවංශකාර ධර්ම කීර්ති හිමියෝ මේ පිළිබධ ව විස්මය ජනක පුවතක් පවසති. “තමන් ඇල්වීමට ඉදිරියට එන වේළුප්පලයා දුටු දෙටු තිස් රජ තෙමේ තම ඇමැතියා බණවා සිය මෙහෙසියට දන්වන ලෙස අසනක් පවසා ගෙළෙ සිඳ ගති. ඒ අස්නෙන් රජ මෙහෙසිය මහණව අභිධර්මය ඉගෙන

(45)

ගමක් වූ තිත්තිණි නම් ගමෙහි කඳුවුරු බැඳ ගතු.1 ද්රනවිඩ භටයන් හා සිංහල භටයන් පිරිවරා ගත් (3) අක්බෝ රජ තෙමේ උන් හා සටනට වනි. ඒ සටනින් රජ තෙමේ පැරද තවත් දෙමළුවන් කැඳවා ගෙන එනු පිනිස පර තෙරට පලා ගියේය. දාඨා සිව තෙමේ දඨෝපතිස්ස රජ නමින් ප්රනකට ව රට පාලනය භාර ගති. උහුට ද සිත් සේ විසීමට කිසි දිනෙකත් අවසරයක් නො ඇති වී “දේශගත අක්බෝ තෙමේ ද්ර.විඩයන් කැඳවා ගෙන පැමිණ දඨෝපතිස්සයන් දේශගත කෙරේ. දාඨෝපතිස්ස තෙමේ දෙමළුවන් කැඳවා ගෙන පෙරලා ගොඩබැස නැවත අග්ර බෝධි රාජයන් දේශගත කෙරේ.” මෙසේ මාරුවෙන් මාරුවට ඌ දෙදෙන ද්රිවිඩයනගෙන් උතුරු සම බිම පුරා ලු. රජ රැටියෝ වැටුණු. උතුරු සම බිම මෝසම් සුළං අනු ව කැලැඹෙන සයුරු තලය සෙයින් උන් දෙන්නා වරින් වර ගෙන් වූ ද්රරවීඩයන ගෙන් ඇලැලී ගියේය. නාගරිකයෝ ද්රනවිඩයන ගෙන් දීන වූ. රැටියෝ සටන් කිරීමෙන් වැටුණු කෙත් වත් පාලු වී. උපදවන දැයෙක් නැති වී. දනය පිරිහි ගියේය. මඳ වුත් සාරයෙක් වී නම් දෙමළුවෝ ඒ සියල්ල පැහැර ගතු. මේ රජුන් දෙ‍දෙනා ‍ගේ තරඟය වරෙකින් දෙවරෙකින් කෙළවර නො වී. දේශයෙන් දෙමවවන් ගෙන් වූ වාර සොළසෙකිනුත් අධික වූ බව කිය හැක. ගෙන් වූ ‍ගෙන් වූ ද්රඟවිඩයෝ මෙහිම රැඳුණු. එහෙයින් උතුරු සම බිම දෙමළ බලය අධික වී. සිංහල බලය හා සිංහල ගතිය ඉන් තුරන් වන්නට පටන් ගති. උපදනා අයක් නැති වීමෙන් ද පළමු ඉපැයුණු ධනය දුවිඩයන් සංග්රනහ කිරීමෙහි වැය කිරීමට සිදුවීමෙන් ද රාජයෝ දිළිඳු වූ. ධන හීන වූ (1) දාඨෝපතිස්ස රජ තෙම ද්රසවිඩ භටයන් සැනැහැ විමෙහි නොසමත් වුයේ ඒ පිණිස විහාර සන්තක ධනය කොල්ලකාගති. ආරාමයන්හි වූ රන් පිළිම හා වටනා භාණ්ඩ යනු දු පැහැර ගති. මිණි එබ්බවා කළ සෑ සත් බිඳ අගන රුවන් පැහැර ගති. දෙමළුවන ට ලැගුම් හල් පිණිස ආරාමයන් දෙවී. උඩඟු වූ ද්රගවිඩයෝ විහාරා රාමයන් ගිනිලමින් විනාශ කළහ. එළාර මහා ද්ර විඩ රජු සමයේ මෙවැන්නක් මඳකට දු නො සිදු වී. සැහෙන පමණ ධනය සපයා ගත් පසු දාඨෝපතිස්ස රජ විහාර කොල්ල කෑම නැවැත් වී. එකල ධනවතකු වශයෙන් ප්රුකට ව

දම් දෙසා සිය හිමියා වූ මළ රාජයා හට පින් පැමිණැවීම කළ යුතු බව දැන්විණි. ඒ අස්න ඇසු මෙහෙසිය මහණව අභිධර්මය ඉගෙණ ධර්මාසනාරූඪව ඇමැතියා ගෙන් සිය හිමියා කී පරිදි ඇසූ. ඇමැති තෙමේ” මෙසේ කියා මහිමි තෙමේ මෙසේ ගෙගෙ සිදැ ගත්තෙයැ’යි පවසමින් සිය ගෙළෙ සිඳ ගෙන මෙළේයි. සිය හිමියා කී පරිදි ම ක්රි යා කළ පරිදි ම - කියා - කොටා දැක්වු ඇමතියා ගේ ශෝක ජනක මරණය දුටු මෙහෙසි මෙහෙණ වහන්සේ එහිම මළහ. (ම:ව: XLIV. 108 – 117)

1. (ම:ව: XLI, 96)

(46)

සිටි රජු හට බෑන කෙනෙක් වූ රත්නදාඨ මහාදිපාද තෙමේ ද උහු ට වස්තුවෙන් බොහෝ උපකාරී වී. එසේ වුවත් ද්රිවිඩයන ගේ සැහැසි බව මැඬැ ලිමෙහි රජ තෙමේ කිසිසේත් පොහොසතෙක් නො වී. උහු ගේ බලය ද්ර විඩයන‍ ගේ සාහාය්යසයෙන් ම රැකිණි. අග්රලබෝධි රජ හට ජය අතු වූ විට දු කරුණූ .සිදු වූයේ එසේමය. උහු ගේ සොහොවුරු උපරාජ කා‍ශ්යදප තෙමේ දෙමළුවන්සේ ම විහාර බිඳවා ධනය කොල්ල කෑමෙහි යෙදි සිටියේය. මේ සාහසික ක්රි යාවන් නැවැත්වී‍මෙහි අග්රදබෝධි රජ සර්වප්රමකාරයෙන් ම කුදු නො පොහොසත් වී. කසුබු තෙමේ විහාරා රාමයන් පමණක් නො ව ස්තූපාරාමය, දක්ෂිණ විහාරය ආදි තන්හි චෛත්යවය නුදු බිඳ නිධාන්ගත ධනය පැහැර ගති. නැවත වරෙක ද්රහවිඩයන් ගෙන දාඨෝපතිස්සයන් පැමිණි විට ඌ තුමු දේශයට හෝ පැලැයෙති. පෙරලා දේශයනේ ද්රයවිඩයන් කැඳවා ගෙන පැමිණ දාඨෝපතිස්සයන් පලවති. මෙම ක්රඩමය අවුරුදු ගණනක් මුළුල්ලේ ම සිදු වී. අන්තිම වරට අග්රලබෝධි රාජයා හට දේශගත විමට අවසරයක් නැති ව රුහුණේ සැඟැවි ගන්ට සිදු වී. එහි සැඟැවි භටයන් සම්පාදනය කෙරෙමින් සිටි හෙතෙම එහි දී මෙළේය. එහෙයින් උපරාජ කාශ්යභප තෙම උහු ගේ කාර්යය පටන් ගති. හෙතෙම සේනාවන් රැස් කොට ගෙන දාඨෝපතිස්ස යන පර තෙරට පලවා හැර රට පාලනය අත් කොට ගත්තේය. දාඨෝපතිස්ස තෙමේ දේශගත ව නැවත දෙමළුවන් ගෙන ඊමට මාන බලමින් විසී. (2) කසුබු තෙමේ රට පාලනය හිමි කොට ගත් පසු පළමු පැවැති සැහැසිකම් මඳකට මැඬැලා රට වැසියන ගේ සිත් දිනා ගැන්මට කටයුතු කෙළේය. එසේ වුව ද දේශගතව සිටි දාඨෝපතිස්ස රජ තෙමේ එයට අවකාශ නො දිනි. හෙතෙම නැවතත් දෙමවවන් රැළක් මිත්රත කොට ගෙන මෙහි ගොඩ බැස කාශ්යහප රජු හා සටනට වනි. මේ වරත් පරාජයට ම පත් දාඨෝපතිස්ස තෙමේ දේශගත වීමට අවකාශ නොලද්දේය. රුහුණු භටයනගෙන් යුත් කාශ්යශප හමුදාවෝ වඩා බලවත් වූ. ද්ර්විඩ බලය පිහිට කොට ගත් දාඨෝපතිස්ස තෙමේ සටන්හිදී ම වසන ලදී. මෙවකට උහු මේ අපූරු රණ කෙළිය පටන් ගෙන දොළොස් වසෙකි. රුහුණේ මළ අග්රටබෝධි රජු ඒ ක්රීපඩාව සඳහා ම පසළොස් වස් සමයක් ගත කළ බව පෙනේ. ඉන් දොළොස් වසක් ම දාඨෝපතිස්සයන් සඳහා ම නිෂ්ඵලව ගත වී. දැන් පළමු රණකෙළි නායකයෝ දෙදෙන සදහට ම ඒ නවතා ගියහ. නුමුත් ඔවුනගෙන් ඇරැඹුණු දෙමළ පෙල පාලිය ඉනුදු නො නැවැත්තේය. එය පෝය හේවිසියක් ව යන කලෙක්හි මෙන් නොකඩවා ම හඬ දෙමින් උතුරු සම් බිමි ඇලැලි. දාඨෝපතිස්සයන් මළ පසු

(47)

ද්රෝවිඩන් ගෙන් ඊමට යාම සංඛ්යාරත ඒ තනතුර රියන් දළයෙක් 1 භාරගති. මේ රියන් දළයා දාඨෝපතිස්ස යන ගේ සෝවුරියක ගේ පුතෙකි. හෙතෙම සිය මයිලණුවන් ගේ කාර්ය වූ දෙමළුවන් ගොඩ බෑම භාර ගෙන උන් සපයනු සඳහා දේශ ගත වී.

රියන් දළයා ගේ දඹදිව් පලායානයෙන් පසු (2) කාශ්ය ප තෙමේ රටේ පාලනය නිරවුල් ව පැවැත්වීම්ට අදහස් කෙළේය. පූර්වයෙහි විහාර කොල්ල කෑම ආදී තමන් කළ සැහැසිකම් පිලිබඳ දෝෂ‍යන් මැකී යාමට සිතා පින් කම් ද කෙළේය. ඒ කවරක් කළ ද දෙමළුවන් ගෙන ඒමට දේශයෙහි ගිය රියන් දළයා කොයි වෝලේ පැමිණේ දැ’යි පරීක්ෂාකාරි වීම ‍උහු ‍ගේ ප්රයධාන කාර්යය වී. කවර විටෙක හෝ මේ ද්රේවිඩ වාහකයා ගේ පැමිණීම නම් ඒකාන්ත ම බව හේ දනීත ඒ ගැන කළ යුත්ත ද හෙතෙම එසේම දනී. ඒ දතු දූ උහු ගේ සිතට සැනැසීමක් නොදෙන කරුණුදු ‍බොහෝවී. “රජ රට වැසියෝ බෙහෙවින් ද්රදවිඩයෝ වූ. බලවත් හු දු ද්රණවිඩයෝම වූ. අනුරාධ පුර රාජයා හට ඔවුන ගේ ඇති පක්ෂ පවෙක් නම් නැති. ඇල්ම කු දු නැති. අවනත බවෙකුදු නැති. ඔවුන් අවනත කිරීමෙහි උත්සාහ ගතහොත් අන් සියල්ලන්ම රජු ට විරුඬව නැගී සිටීම ද ඒකාන්ත වී. රජු සම බිමින් පලවා හැරීමට හැකිවන පමණ ඌ බලවත් වූ. මී මැසි කූඩුවක් සෙයින් සලකා රජ රට තමන් ආශ්රහයේ තබාගත යුතු වී. රජ තෙමේ මහලු වියෙහි සිටියේය. උහු ‍ගේ පුත්රනයෝ ළදරුවෝ වූ. රියන් දළයා දේශයෙහි දෙමළුවන් රැසි කෙරේ. ඔවුන් පැමිණි විට මෙහි දෙමළුවන් උන් හට එක් වෙති’යි සැක සිතීමට ද කරුණු වරින් වර පෙනීයේ”. එහෙයින් ජල තලයෙන් වැසී ඒ ඒ තැන නැඟී සිටිනා ගල් පර වැලි කඳු ආදියෙන් ගැවැසී සැඬ පවනින් ඇලැලී නගින බියකරු තරංග පඬ්න්තීන් ගෙන් ආකුලව ගිය සයුරු තලයෙක්හි ඒ ඒ දිගින් නැඟි නැඟී එන අහස අඳුර කිරීමෙහි පෙහොසත් මේඝ කූටයන් හා විදුලි කෙටීම් සෙණ පිපිරීම් බල බලා රුවල් නැවක් පැදැවීමට වඩා ම‍ඳෙ කිනු දු මෙකල්හි රජ රට පාලනය දෙවැනි නොවන බව කාශ්යීප රජු ට පෙනී ගියේය. තමනට කෙසේ වුවත් බාල වියෙහි සිටින තම පුත්රීයන ට ඒ කාර්ය කිසිසේත් නොහැකි බව සැලැකූ (2) කාශ්යිප රජ තෙමේ මත්තේ පරතෙරින් එන දෙමළුවනගෙන් ද එකල්හි ම රජ රට වසන දෙමළුවන ගෙන් ද පුත්රනයන් ආරක්ෂා කොට ගන්නා උපායක් සෙවී. අන්තිමට උහු ට එක්තරා පිළිවෙළක් පෙනී ගියේය.

රුහුණේ වසන දප්පුල ආදිපාදයන ගේ භාර්යාව කාශ්ය ප රජු ගේ සොහොවුරියෙකි. ඇය ගේ වැඩි වයසට පත් මාන නම්

1. (හත්ථදාඨ ම:ව:)

(48)

පුත්ර8යෙක් වී. කාශ්යතප රජ තෙමේ මාන නම් වු ඒ බෑනා හට බාල වියෙහි සිටින තම පුත්ර8යන් හා රාජ්ය ය භාරකොට දීමට අදහස් කෙළේය. එහෙයින් මරණාසනව සිටි මහලු කාශ්යකප රජ තෙමේ රුහුණින් බෑන මාන කුමාරයන් ගෙන්වා ස්වකීය දරුවන් උහු ට භාර කොට ඔවුන් වෙනු වෙන් රට පාලනය ද පැවැරී. නව වසක් රට පාලනය කළ කාශ්යඔප රජ තෙමේ හිතේ මහත් කරදර රැසක් පවතිද්දී ම මෙළේය.

සිය මයිලණුවන් ගේ දරුවන් ආරක්ෂා කොට ගැන්මත් දෙමළ බලය මැඬ ඔවුන් වෙනු වෙන් රට පාලනය කිරීමත් භාර ගත් මාන තෙමේ ඒ ඒ තැන ක්ර්ම උල්ලඬ්ඝනය කෙරෙමින් සිත්සේ කල් ගෙවන ද්රභවිඩයන් නෙරපීම ට උත්සාහ කෙළේය. එහි විපාකය සිතූ පමණට වඩා බොහෝ බරපතළ වී. දෙබර කූඩුවකට ගලක් ගැසූ කලෙක් හී මෙන් ද්රසවිඩයෝ කුපි ව රාජයා නෙරපන්නට අදහස් කොට රට පෙරැළි කළහ. ඌ තුමූ එක් ව මන්ත්ර ණය කොට මහානගරය අත්කොට ගත්හ. දේශයෙහි සිටින රියන් දළයා හට “වහා පැමිණ රට පාලනය බාරගත මැනැව. මේ එයට ඉතා ම සුදුසු කාලයැ”යි ඌ දන්වා යැවු. මාන තෙමේ ද කලබල වී. තමන් ඉසිරැ වූයේ ‍එසේ මෙසේ දෙබර කූඩුවක් නොවන බව උහු ට වහාම පෙනී ගියේය. එහෙයින් හෙතෙම අස්නක් යවා වහාම රුහුණින් තම පියා ගෙන්වා ගති. පුත්රේයා ගේ අස්නින් යුහු ව පැමිණි රුහුණේ දප්පුල ආදි පාද තෙමේ කාරණය නරක අතට හැරී පවත්නා බව දැන පුත්ර යා හා මන්ත්රදණය කොට ප්රතයෝගයෙන් දෙමළුවන් රවටවා ලමු’යි සිතා ව්යා‍ජ ගිවිසුමක් ඇති කොට ගති. ඉන් ද්ර්විඩයෝ මඳක් අස් වැසී ගියහ. සිය බලය ස්ථිර වන තෙක් දෙමළුවන් අස් වස් කරවා ගෙන පසුව උන් ට කළමනා නිග්ර හ සිත්හි රඳවා ව්යාිජ අදහසින් දප්පුල තෙමේ ඒ ගිවීසම කෙළේය. ද්රනවිඩයෝ ද තමන් හසුන් අසා රියන් දළයා එන තෙක් සංහිදී සිටීමට සිතා ව්යාෙජ අදහසින් ඒ ගිවිසීම ට එකඟ වූ. දෙමළුවන් රැවැටෙති’යි දප්පුලා දිහු සිතූ. දප්පුලාදීන් රැවටෙති’යි දෙමළුවෝ සිතූ. දෙපක්ෂයෙහි ම වූවෝ උනුන් ගෙන් ම වඤ්චිත වූත මාන තෙමේ තමන ට ආරක්ෂා කොට ලී මෙහි භාරදුන් රාජ්යපයෙහි පියා අභිෂේක කැරැවී. මයිලන් ගේ රාජ්යරය රෝහණ ක්රිමානු ගතව බෑනන්ට අයත් වීම ක්රිම විරෝධි නො වේ. එසේ වුවත් සොහොවුරිය ගේ හිමියන ට රාජ්ය ය හිමිවීම විවාද හට ගැනීමට කරුණු වේ.එබඳු පූර්ව චරිතයක් ‍ෙපර දැරි කොට පෙරැළියක් හට ගැන්මට දු මේ සුදුසු කාලයක් නො වී. දප්පුලයනට ද දින හතකට වැඩි කාලයක් අනුරාධ පුර පාලනයෙහි නියුක්ත ව සිටීමට අවසර නොමැති වී.

(49)

දෙමළුවන ගේ හස්න ඇසු රියන් දළ තෙමේ මහා ද්රඅවිඩ පිරිසක් ද කැටිව මෙහි වහා අවුත් ගොඩ බටි. ව්යාේජ අදහසින් ගිවිසීමට බැඳී සිටි රජ රට ද්රැවිඩයෝ වහා උහු හා එක්ව ගතු. අනුන් රවටන්නට සිතූ මුත් තමන් රැවැටි බව දප්පුල තෙමේ දිටී. සටන් කිරීමට පවා කල් ඉක්ම ගිය බව දත් මාන තෙමේ වටනා ධනය හා පියා රුහුණු යවා තෙම් නැගෙනහිරි පෙදෙස ට පලා ගියේය. හෙතෙම සෙනඟ රැස් කොට ගෙන ඒ පෙදෙස නතු කෙරෙමින් එහි ම විසී. උතුරු මහා සම බිම හිමි වූ රියන් දළ තෙමේ (2) දාඨෝපතිස්ස යන නාමය ගෙන රජ රට පාලකයා වශයෙන් ප්රනකට වී. මහජනයෝ ද උහු මයිලණුවන් ගේ ම නමින් ප්රයකට වූ රියන් දළයා රාජයා වශයෙන් පිළිගත්හ. හෙතෙමෙ ස්වකීය පියා ගේ සොහොවුරකු හට පුත්රර වූ අග්රනබෝධි නම් කුමාරයකු හට යුවරාජ පදෙවිය භාර කොට දක්ෂිණ දේශය උහු ට පැවැරී.

රුහුණු වන් (2) දප්පුල තෙමේ රජ රටින් ගෙන ගිය ධනය ද ආරක්ෂා කෙරෙමින් පෙර පරිදි ම රුහුණු රට පාලනයෙහි නියුක්ත වී. පෙරදිගු පෙදෙස්වන් මාන තෙමේ එහි වෙසෙමින් භටයන් රැස් කෙළේය. සෑහෙන පමණ භටයන් රැස් කොට ගත් පසු හෙතෙම පියා ගේ රුහුණු බට සමුදාවන් ද ගෙන්වා ගෙන රජ රට ජය ගන්නා අදහසින් තිසු චුල්ලස1 නම් ගමට පැමිණියේය. මේ පුවත් ඇසු (2) දාඨෝපතිස්ස රජ තෙමේ රජ රට ද්ර විඩයන් හා තමන් දේශයෙන් කැඳවා ගෙන ආ ද්රෝවිඩ සේනාවන් තම්බල නම් ගමට මෙහෙයැ වී. එහි දී කරන ලද බලවත් සටනින් මාන තෙමේ පරාජිත ව සතුරන් විසින් නසන ලදී. මේ ප්රටවෘත්තිය ඇසු මහලු දප්පුල තෙමේ ශෝකයෙන් මෙළේය.2 ඉනුදු

ද්රේවිඩයන ගේ රූකඩ රාජයෝ

පැමිණිය හැකි අන්තරායයන ට බියෙන් පරතෙර ගොස් ද්රනවිඩ භට සේනාවන් ලබා ගන්නා අදහසින් නරසිංහ නම් පල්ලව ද්ර විඩ රජු සේවය කෙරෙමින් විසී. දාඨෝපතිස්ස රජ ද මද කලකට සිංහලයන

1. කිසියම් මහාවංශ පිට පතෙක්හි මෙම නාමය “තිප්ලුල හේයගාම” යනුවෙන් නැවත සඳහන් කොට ඇති බව දක්නට ලැබේ. 2. (1) දප්පුල රජු ගේ පෙළපත ඉක්ෂ් වාකු වංශයෙන් පැවත ආ බව දක්වන මහාවංශකාරයෝ රෝහණ ප්රනවෘත්තිය ද මඳක් දුරට පවසති. එහි දැක්වෙන ප්ර්කාරයට උහු ගේ ආදි ප්රෝවෘත්තිය මෙසේ වේ. “රුහුණේ ඉක්ෂ්වාකු පරපුරින්

(50)

ගෙන් පීඩාවක් නො ලැබ විසී. සිංහල සතුරනගෙන් වැඩි කරදරයක් නො ලදත් රජ රට මුළුල්ලේ බලවත් ව ගෙන වසන ද්රිවිඩ යන ගෙන් උහු ට මඳ සහනය කුදු නො ඇති වී. බලවත් වූ ඌ තුමූ එකඟ ව ගෙන රජු ගැන වැඩි සැලැකීමක් නො දක්වා සිත්සේ වුසූ. සිංහල රජ රැටියෝ ශදසුන් ජනයෝ වූ. ඔවුන ගේ දීන බව රාජයා ගේ දීන බව හා ක්ර.මයෙන් වැඩිණි. බොහෝ විට උතුරු සම බිම සිංහලයෝ ද්රදවිඩයන් හා මිශ්රිව ගතු. වුවමනා විටෙක රජ රට රාජයා පලවා හ‍ැරීමට තමන් පොහොසත් වන බව ද්රනවිඩයෝ දැන සිටියහ. තමන ගේ බලය හුදෙක් ද්රටවිඩයන ගේ සාහාය්ය ය පිට ම රඳා පවත්නා බව රජ තෙමේ දනී. නරසිංහ රාජයා සේවය කෙරෙමින් වසන මානවර්මයන් ද්රාවිඩ භටයන් ගෙන අද අද ම එති’යි හේ සිතා. ඒ සිතට වත් වත්ම ද්රරවිඩයන ගේ සිත් තැළී මෙහි හෙතෙම මැලිවේ. ඒ බව දත් ද්රටවිඩයෝ වඩ වඩා සාහිසිකව ක්රිතයා කළහ. සිංහල රාජයා බලවත් ද්ර්විඩයන ට සිත් සේ නැටැවීමට සූත්රෝ යොදා ගත් දඬු රුවක් මෙන් වී. මෙසේ ද්රබවිඩයන ගේ කරදර විඳිමින් සිටි දාඨෝපතිස්ස රජ හට සැනැසීමක් කිසි විටෙකත් නො ඇති වී. මඳ කලක් ගත වීමට පෙර නරසීහයනගෙන් ලබන ලද උපකාර ඇති මානවර්ම තෙමේ ද්ර්විඩ භට සමුදාවන් ගෙන මෙහි ගොඩ බටි. ගොඩ බට තැන සිට රට විනාශ කෙරෙමින් උහු ගේ ද්ර විඩ භටයෝ මහා නගරහය කරා වනු. දාඨෝපතිස්ස තෙමේ පැලැ. මානවර්මයන ට අනුරාධපුරය අත් වී. රජ රට ද්රෝවිඩයෝ මෙවිට උපායක් යෙදුව මනායැ’යි සිතා නරසීහ රාජයා හට බිහිසුණු අසාධ්ය රෝගයෙක් වැළඳි බව උහු රටින් පැමිණි ද්රයවිඩ සේනාවන් වෙල පතළ කරවා දැන් වූ. ඒ පුවත ප්ර යෝගයෙන් පතළ වී ගියෙන් ද්රනවිඩ සේනාවෝ පෙරලා සිය රට වනු. මානවර්ම තෙමේ අනුරාධ පුරයෙහි තනි වී. එකල්හි පැලෑ සිටි දාඨෝපතිස්ස තෙමේ රජ රට ද්රේවිඩයන ගේ උපකාර ඇති ව පෙරලා අනුරාධ පුර වනි. සටන් කිරීමට නොකල් බව දත් මානවර්මයෝ

ආ මහා තිස්ස නම් ප්‍රභූවරයෙක් රුහුණු නායකයන ගේ සංඝා සිවා නම් දියැණියන් බිරිඳ කොට ගෙන විසි. උහු ට අග්රාබෝධිය දප්පුලාය. මණි අක්ෂික යැ’යි පුත්ර යෝ තිදෙනෙක් වූ. දුවක් තොමෝ රජ රට රාජයාන ට මෙහෙ සිවූ. අග්රපබෝධි තෙම රොහන ප්ර්දේශයේ අපරාධීන නායකයා වී. හෙතෙම එ පෙදෙස පාලනයෙහි නිය්කුතව විසි. රටේ දියුණුවට බොහෝ කටයුතු කළ අග්රයබෝධි රොහණ නාතයන ගේ ඇවෑමෙන් උහු මල් දප්පුල තෙමේ රුහුණේ නායකයා වී. හෙතෙම රෝහණ සාමි නමින් රට වැසියා විසින් දක්නා ලදී. රෝහණ ඉතිහාසයෙහි සිලා දාඨ නමින් ප්රවකට සල මේවන් රජ උහු පවත් අසා තම දියැණියන් උහු ට පාවා දි යුවරජ පදෙවියක් ද ප්රයදානය කෙළේය. හෙතෙම ම්නතවර්මාදී දරුවන් ලැබ රුහුණු ප්රොදේහය පාලනය කෙරෙමින් සිටි යේය. මුහු අනුරාධ පුර රාජයා වශයෙන් පෙනි සිටි කාලය දින සතෙකි. (ම:ව: XLV. 33 -80) 

(51)

නැවතත් නරසීහ රාජයා වෙත ට පැමිණියහ. ද්ර විඩයන ගේ කරදර පීඩා විඳිමින් සිටි දාඨෝපතිස්ස රාජයා හට භික්ෂූන් වහන්සේ ගෙන් ද කරදර ඇති වී. ගිහියන් මෙන් ම භෙද ව ගෙන කඳවුරු බැඳ සිටි භික්ෂූන් වහන්සේ මෙකල පිරිහීමට පත්ව සිටියහ. ද්රසවිඩයන ගේ බලය වැඩිවත් ම උන්වහන්සේ ගේ බලයද අඩු වී. එසේ වුවත් සමහර ද්රවවිඩ ජන කෙනෙක් සිංහල බවට පත්ව බෞද්ධයන් වශයෙන් උන්වහන්සේ ට උපකාරී ද වූ. දාඨෝපතිස්ස රජ තෙම තුන් පක්ෂයෙහි ම භික්ෂූන් සංග්රනහයෙන් තුටු කිරිමට කැමැති වී. කැමැත්ත ඒ වුව ද සිදු වූයේ අනිකෙකි. අභය උත්තර විහාරවාසි ධර්ම රුචිකයන ට විහාරයක් තැනැ වීමෙහි රජ තෙමේ නියුක්ත වී. ඒ පිණිස තෝරා ගත් බිම තමනට අයත් සීමාව ඇතුළතැ’යි ථේරවාදී (මහා විහාරවාසී) හු ඒ වැළැක්වීමට උත්සාහ දැරූ. ඒ නොසැලකූ රජ තෙම විහාරය ගොඩ නංවා දර්ම රුචිකයන ට දෙවී. කිපියා වූ මහා විහාර වාසිහු රජු ට දඬුවම් කිරිමට අදහස් කොට වර්ජන ව්යාීපාර විශේෂයක් වූ “පත්ත නික්කුජ්ජන” නම් කර්මය කළහ. මේ ආදී කරදර රැසක් මධ්යෂයෙහි ගැළෙමින් සිටි (2) දාඨෝපතිස්ස රජ තෙමේ රෝගාතුර ව රජ තන් පත් නවවන වස්හි මෙළේය.